Katalog

PSİ Duygular, düşünce derinliğ Duygular, insan düşüncesini derinleştirir, dünya ile iletişimde bize yardımcı olur. Duygularda mantık aramak gereksizdir. Duygular ruh halinedönüşüp akla zor gelen düşünce üretimine dönüşebilir. örneğin bazı kişiler hayatlarının önemli kısmını, başkaları hakkında planlar yaparak geçirir. Çeviri: Murat Arın P sıkolojıdekı son kuramlar, duyguların mutlaka mantıksız olmaları gerekmedığını ortaya koyuyor Ustelık, amaçlanmızın ve eylemlerımızın başarıyla tamamlanmasında önemli rol ustlenıyorlar Ouygularımız konusunda kararsızızdır Bazen, bızım yanlış duşunmemıze yol açtıklarını duşunuruz Bır kışının duygusal olduğunu söylemek nerdeyse onu aşağılamakla eşanlamlıdır Fakat öte yandan, duygularımızın ınsanlığımız ıçın önemli olduğunu duşunuruz Onlarsız olmak, ınsancıl olmamak demektır Bu kararsızhk, "Uzay Yolu" adlı kurgubılım fılmdesergılenmıştır Mr Spocksuper zekâlıdır ve duygusuzdur Fakat yalnız bır kışıdır öyleyse, duygular mantıklı olmayı engeller mı? Tamamıyla mantıksal olsaydık, onlara gereksınımımız olur muydu 9 Bır başka gezegenden akıllı bır yaratığın duyguları var mıdır? Ya robotun? Duygular ınsan olmanın önemli bır parçası mıdır? Eğer bu doğruysa, nasıl? Belkı de bılım bu soruları yanıtlamamıza yardımcı olabılır Bu konudakı en önemli çalışmalardan bırı Charles Darwln'e aıttır 1872'de yayımlanan Insanda ve Hayvanlarda Duygulann Ifadesl adlı kıtabı, duygulann doğası hakkındakı temel gızeme ve bunları nasıl gorduğumuze değınır Kuyruklu atalarımız. Darwın, duygusal ıfadelerın bır zamanlar yararlı olan, fakat artık bu özellıklerını yıtırmış eylem örneklerınm ızlerı olarak tanımlamaktadır Anatomık kalıntılar hakkında daha önce yapılan çalışmalar, evrım ıçın kanıtları sunmuşlardı Orneğın, belkemığının altında bulunan bır dızı omurga, atalarımızın Kuyrukları olduğunu göstermektedır Şımdı kuyruksuz olduğumuza göre bu kemıklerın hıçbır ışlevı yoktur Darvvın'e gore bu durum duygusal ıfade ler ıçın de geçerlıdır Bu kuramla, Darwın, belkı de bılmeyerek daha onceden de Batı kulturunde guçlu olan bır sezgıye destek vermıştır Duygular mantığı yıkıcıdırlar kuçuk çocuklar ıçın soz konusudurlar, fakat seyrek olarak yetışkın ınsanlarda da görulebılırler Aynı zamanda, duygusal ıfadelerın ınsan refahı ıçın önemli olduklarını kabul etmıştı Ancak, bunlann ışlevsel olduklarını söylemekle yetındı, evrım göstermışlerdı, çun ku bır yönden uyumluydular Etkın eylem ıçın gereksız olan bırçok elkınlığı kanıt olarak gösterdı Gözyaşları gözlerı yağlamaya yaramazlar, saçların bır saldınya karşı hıçbır faydası yoktur, gulmek herhangı bır ışlevın yapılmasında yardımcı olmaz Böylece şu soruyla karşı karşıya bırakıldık Ifade edılmelerı yararlı olan ya da olmayan ve bazen mantıksız gözuken duygular nasıl önemli olabılırler? Darwın, tabıı kı duygulann ıfadesıyle, evrımın kanıtı olduğu ıçın ılgılenmıştı Fakat araştırdığı konular, onu çelışkıyı çözmesınde yardımcı olan bır yöne göturdu Memelıler ve kuşlar, genelde, kendılennı, uygun davranış bıçımlerını bılmedıklerı durumlarda bulurlar, örneğin, değışmış bır çevreye butunuyle uyum sağlayamadıkları zaman ya da ıçgudulerı ve alışkanlıkları duruma uymadığı zaman Bu gıbı durumlarda, duygular çözum ıçın önemli olabılırler mı? Bır şey yapmamız gerektığı zaman, uygun eylem bıçımım bılmedığımız ıçın bızı bazı davranışlara yönelterek yararlı olabılırler mı? Son yırmı yıldır, psıkologlar bu tur soruları "evet" dıyerek yanıtlamaya başladılar Darvvın'ın betımledığı turden olayların ustunde çalıştılar, fakat artık onun gıbı evrım kuramını kanıtlamak ıçın delıl gostermek zorunda olmadıklarından duyguları anlamakta daha yetkın bır sonuca ulaştılar Duygular, yaşamımızda eylemlerın yerıne getırılmesınde onemlıdırler Duyguları anlamamız ıçın onları nerede ve ne zaman yaşama eğılımınde oldu ğumuzu bılmemız gerekır Aslında, beklenmeyen bır şey gerçekleştığınde, tamamen uyum sağlayamadığımız bır durum yaşadığımızda, ıkı karşıt çıkar çatıştığında ya da başka bırısı bekledığımızın altında ya da ötesınde bır davranışta bulunduğunda belırırler Böylelıkle, uç şeyı gerçekleştırebılen bır mekanızmaya gereksınımımız vardır llki, kesıntılerle ve potansıyel kesıntılerle başa çıkabılmesıdır önemli bır şey yaşandığında, bır plandan vazgeçmek gerektığınde ya da ortak çıkarlarımızın olduğu bır kışıye yanıt vermek gerektığınde harekete geçmelıdır Aynı zamanda, kendımıze önemli bır şey yapıyorsak, yıne bu mekanızma duşuk duzeyde daha az değerı olan olayları gözden çıkartmalı ve yaptığımız ışı sürdurmemı^ı sağlamalıdır ikinci olarak, potansıyel bır kesıntı belırdığınde, mekanızma öncelıklerı değıştırebılmelı ve bır etkınlıkten ötekıne nasıl bır geçış yapabıleceğımızı planlamalıdır Uçuncü olarak, bazı olaylar önemli oldukları halde acıl değılseler, kendımızı yenıden programlamak ısteyebılırız O andakı acıllık geçmış olsa bıle, mekanızma kendımızı programlamamıza konsantre olmamızı sağlamalıdır Bu ışlevler, duygularla ne olduğuyla yakından ılgılıdır Duygular, bazı olaylar amaçlarımızı etkıledığı zaman yaşanır Burada, duygular ıle ruh halı arasındakı farkı belırtmemız gerekıyor Duygular hemen belırırler ve sanıyeler ya da dakıkalar boyunca surerler Ruh halı, daha belırsız olabılen duygusal durumdur ve saatlerce ya da gunlerce surer Duygular ıle ruh halı arasındakı ayrım, ıkı tur kas hareketı arasındakı ayrım gıbıdır Organın yerını değıştıren kasılma ve vücuda bıçım veren kas tonu Ayırt edıcı duygularda bır şeyı değıştırmek, ruh halınde ıse aynı tutmak söz konusudur Duygulann bellı başlı beş karakterıstığı vardır llkı, genelde ıstemıyerek yapılan bır eylemı kapsar, ıkıncısı, çoğunlukla vı cutta bır değışım meydana gelır, uçuncı su, ayırt edıcı bılınçlı bır duygu vardır, dö duncüsu, gulmek ve surat asmak gıbı du} gunun tanınabılır ıfadelerı gerçekleşır, sc nuncu olarak, duşunceler akla ıstemeye rek gelebılır ve bır sure ıçın yansıyabılıı ler Bu beş karakteristiği, duygular fark amaçlar ve planlar arasındakı geçışlerı y da potansıyel geçışlerı başarırlar duşur cesıyle açıklayabılırız Bırçok araştırmacı, bu karakterıstıkleı den ilkı ustunde odaklanarak, duygunu eylem ıle ılışkılı olarak anlaşılabıleceğı k£ nısındadır Duygular hazırlılığı ve eylem geçmek ıçın bıimeden uygun durumda o mayı ıçerır Phlllp JohnsonLaird ve Ke ith Oatley, bu konulardan bazılarını açıllamak ıçın bır kuram gelıştırdıler Tum de ğışık duygulann, eyleme hazırlıhkla butur leşen bırkaç ayırt edıcı aklî durumdan ıl€ rı geldıklerını savunmaktadırlar Olayların, bılınçlı ya da bılınçsız olarat şu kategorılere göre gelıştığını ılerı suı mektedırler Problemler çoğaldıkça bur ları çözmek ıçın daha alt duzeydekı amat; ların yerıne getırılmesı, bır kışı ya da ıçır de bulunulan durum nedenıyle bır planı ya da amacın başarıyla sonuçlanmamc sı, özkoruma amacıyla çatışmayı da ıçe ren amaçlar çatışması ve bır şey ya da k şının zararlı olduğunun duşunulmesı He değerlendırme, temel bır duygu olan ak bır durum uretır Mutluluk, uzuntu, öfkt korku ve ığrenme Ruh halimiz eyleme dönüşüyor. Mutluysak, yaptığımızı surdurmeye he zınzdır ve yuzumuz gulumseme gıbı ıfc deler alır Uzgunsek, bır sure ıçın hıçbı şey yapmamaya karar verırız, belkı bu dı rumdan kurtulmayı duşunuyoruzdur, be\\ de planlarımızı değıştırmeyı umuyoruzduı Belkı ağlarız öfkelıysek bır anlamda geı çekılmeye hazırızdır Korkuyorsak, dona bılırız, kaçmaya ve belkı de dövuşmeyı hazır oluruz Bır şeyden ığrenıyorsak y. da nefret olarak bılınen ığrenmenın ıç kı şısel durumunu yaşıyorsak, gerı çekılırız karşımızdakı kışıyı aşağılanz ve ku çumserız Mekanızma, bızım bır durumu değerlen dırmemızı, yaptığımız bır ışı durdurmamı: ve yınelenecek bır olaya uygun eylemle re yönelmemızı sağlamalıdır Mekanızme seçeneklerımızı basıtleştırır Sonra, o a< yapılması gereken geçınce, aynı mekani2 ma durumun ruh halıne dönuşmesıne yc açabılır (ruh halı donemınde, ne olduğı nu bılınçlı olarak duşunebılırız ve dah sonra ne yapacağımızı planlayabılırız) Yalnızca beş temel duygu olmasına ka şın, temel duygu artı buna neden olan bılgı ya da olayın kıme yönlendırıl ^ mış olmasıyla oluşmuş sonsuz sayıda karmaşık duygu vardır urneğın, âşık ol Duygulann beş karakteristiği