Katalog

ARAŞTIRMA Doğal gazla çalışabilen otobüsler Büyük erime Çeviri: Fatma A rtunkal ISAAC ASIMOV K entlerde hava kırlılığı gunumuzde dunyanın ortak sorunlarından bırı Bu soruna çözum getırmek amacıyla surdurulen çalışmalardan bınsı de şehırıçı otobuslerde kullanılabılecek doğal gaz uyarlamalı, marş ateşlemelı dızel motorlar uzerınedır Dızel motorların doğal gazla çalışmasını sağlamak amacıyla, İskandinav ulkelerının surdurduğu denemelerde, Ingılızlerın ellerınde bulundurduğu yanma sıstemlerı ıle ılgılı "knowhow" ve 'gelışmış kontrol sıstemlerı" teknolojısı onemlı rol oynuyor Bu yonde oluşturulan konsorsıyum, egzoz gazı lımıtlerı ıçın çok kesın hedefler belırledı Bunlar NO ıçın 2 g/kwh, ıs ve kurum ıçın 0 1 g/kwh'dır Bu mıktar, gunumuzde dunyadakı ağır hızmet anlaşmalarındakı mıktardan çok daha duşuktur Yuksek guç ve duşuk egzoz gazı elde etmek ıçın uygulanacak teknık yaklaşıma göre 3 yönlu katalızor kullanılacak ve egzoz gazı tekrardan dolaşıma gırecek (London Press Servıce) Bugünkü sel baskınları, dunyanın bir zamanlar yaşadığı muazzam sel sularının yanında devede kulak kalır... H Elektronik posta kutusu ugo kasırgası, zarar vermesıne verdı, ama Dunya'nın başına gelmış olabılecek doğal âfetlerın bazıları ıle karşılaştırıldtğında bu zarar devede kulak kalır Bu âfetlerle, örneğın bundan 65 mılyon yıl önce dınozorların ölumune yol açan kuyrukluyıldız çarpmasını fılan kastetmıyoruz Sözunu ettığımız, hemen bırkaç bın yıl once, ınsanlar Ortadoğu'da uygarlıklar kurmaya henuz başlamışken, meydana geldığı sanılan olaylardır Spekulasyon, Buzul Çağları uzerınedır Son bır mılyon yıl ıçınde Dunya, Kuzey Amerıka'nın kuzey bolumu ıle Kuzey AvrupaAsya'nın buyuk bölumlerının fasılalı olarak muazzam buz tabakalarıyla kaplandığı dönemlere tanık oldu Bu donemlerın nedenı, Dunya'nın yörungesındekı bellı belırsız perıyodık değışıklıkler olabılır, son bır mılyon yıl ıçınde bu, cıddı sonuçlar doğurmuştur Zıra yeryuzu kabuğunun hareketlerı sonucunda Kuzey Kutbu kara parçaları ıle çevrelenmış bulunuyordu yıl önce Meksıka Körfezı'nın suyunun bugunkune oranla çok daha az tuz ıçerdiğını, körfezde böyle bır dönemın yaşandığını saptadı Cesare Emılıanı, bunu buz tabakalarının anıden erımesı, Meksıka Körfezı'nın muazzam bır su baskınına uğraması ve denız sevıyesının belırgın bıçımde yukselmesı ıle açıklamayı önerıyor ihtimaller... Ne kı Emılıanı'nın önerisı pek ıtıbar görmedı, çunku buzların öylesıne hızlı erıyebıleceğını hayal etmek ınsanlara guç gelıyordu Oysa şımdı, 1989 eylulunde Ontarıo eyaletının Kıngston kentındekı Queen's Unıversıty'den John Shaw, bu tur buyuk sellerın nasıl oluşabıleceğı konusunda bır açıklama getırmıştır Bır zamanlar buz tabakalarıyla kaplı olan yörelerde "drumlın" denen, dar, uzun yığın bıçımınde alçak tepeler serpılıdır Genellıkle bu tepelerın buzulların gelış gıdışlerı esnasındakı surtunme ve öğutme sonucu oluştuğu ıleri surülur Shaw ise bu tepelerın muazzam bır sel sonucu oluşmuş olmalarım daha kuvvetlı ıhtımal olarak görmektedlr Shavv'a göre buz tabakaları, gerçı sahıden çok yavaş erımışlerdı, ama erıyen buzların oluşturduğu su, oyle yıtıp gıtmemış, toprak tarafından emılmemış, nehırlere karışıp denıze akmamıştı Su, yavaş yavaş buz tabakasının dıbıne çökmuş, anakayaya ulaşana kadar toprağa sızmış ve burada ağır ağır bırıkmıştı Böylece ortaya buz tabakasının altında oluşmuş bır göl çıktı, buzdan setler bu gölun çevreye yayılmasını engellıyordu Gelgelelım buzullar yavaş yavaş erımeyı surdurdukçe, o buz setlerı de yer yer yumuşayıp çözulduler Bunun uzerıne, bırıkmış buz suyu gölu de, hayal edebıleceğımız boyutların öteslnde, muazzam bır sel halınde denıze dökuldu Kar tabakası büyüyor Kuzey yarıkurede yazların haylı soğuk geçtığı donemlerın olduğu anlaşılıyor Bu dönemlerde kışın yağan karlar, bır sonrakı mevsımın karları başlamadan önce, tam olarak erıyemıyordu Kar tabakası her yıl bıraz daha buyuyor, kar tabakası buyüdükçe de gıttıkçe daha fazla Guneş ışığı uzaya yansıtılıyordu, dolayısıyla Guneş ışınları Dunya'yı ısıtamaz oluyordu, çunku kar, çıplak toprağa gore daha yansıtıcıdır Sonuçta yazlar daha da bır soğuklaştı Böyle böyle usulca buzullar oluştu Buzullar guneye doğru hareket etmeye başladılar, uç noktalarda Ohıo Nehrı ve Long Island kadar guneye ınebıldıler Denız sevıyesı duştu, Asya kıtasını kuzeyde Kuzey Amerıka, guneyde ıse Avustralya ıle bırleştıren kara köprulerı oluştu, böylece ınsanlar eskı dunyadakı yurtlarından çıkarak bu kıtalara gıdebıldı Ne kı, Dunya'nın yörungesı eskı halıne donduğunde, yazlar azıcık ısınıyor ve bır sonrakı kış yağacak kardan daha fazla kar erıyordu Çıplak toprak örtusuz kaldığı ıçın uzaya daha az Guneş ışığı yansıtılıyor, daha fazla Guneş ışığı ıse absorbe oluyor, sonuçta yazlar daha da ısınıyordu O zaman buzullar azar azar gerı çekıldıler Son gerı çekılmeyı buzullar, bundan onbın yıl kadar once tamamladılar ve Dunya şu bıldığımız halını aldı Yfen/ dljltal maklnelehn ışlevleri kadar görüntülerl de farklı Amazon'dan bin defa büyük nehirler Shavv'un yaptığı hesaplara göre, bu buzdan bır anda 20 bın kubık mıl kadar su dökulmuş olabılır, bunun sonucunda Kuzey Saskaçevan'dakı drumlın tepelıklerı oluşmuştur Dunya'nın en buyuk nehrı olan Amazon Nehn'nın, Atlantık Okyanusu'na 20 bın kubık mıl su akıtması ıçın on yıla ıhtıyaç vardır, buz gölu ıse bu hacımde suyu sadece bırkaç gun ıçınde boşaltmıştır Dolayısıyla belkı Amazon'dan bın defa buyuk bır nehır etkısınde olmuştur bu Okyanusa boşalan bu su, bırkaç gun ıçensınde butun Dunya'dakı denız sevıyesını 23 cm kadar yukseltmıştır Yukselen sular, buzullar sırasında suyla kaplı olmayan kıta sahanlıklarını yutmuştur Ve daha sular gelmeden önce karaların ıçerılerıne doğru çekılmış olan ınsanlar, zaman geçtıkten sonra bunu hatırlamış, abartmış ve sulara gömulen kıtalara, evrenı kaplayan tufanlara daır masallar anlatmışlardır Hıç kuşkusuz, Shavv'un onerısı tartışılabılır, ama çarpıcı ve dramatık bir tablo çızmıyor da değıl (Copyright LATS) I lk uretilen telefon yanıt maklnelennde çıft makaralı teypler vardı Buyuk ve hantal olan bu aygıtlar tuketıcı ıçın çekıcı değıldı Zamanla, standart teyp ve onlara uygun kuçuk kasetlerın çıft makaralı teyplenn yerını almasıyla, uretıcıler daha kuçuk ve daha modernmodelleroluşturdular.bunakarşın, yanıt makınelerının genel göruşu son otuz yıl ıçınde hıç degışmedı, hâlâ masa teyplerıne benzıyorlar Dıctaphone fırmast (ABD), Desıgn Logıc adlı kuruluştan yenı tasarımlar çızmesını ıstedı Bu tasarım fırması, dıjıtal teknolojıyı ıçeren uç model gelıştırdı llkı geleneksel çızgıler taşıyor (ustte) Ses ve konuşma unsurlarını daha da belırgınleştıren bazı bölumler ekienmış Ikıncı model ıse bır posta kutusunu andırıyor (ortada) Bu tasarım yapılırken yanıt makınesının ışlevının posta kutusuna benzedığı duşunulmuş Tıpkı bır posta kutusunu açıp bakar gıbı, mesaj var mı dıye yanıt kutusu kontrol edılır Uçuncu tasarım ıse ınsanın sınırsız yaratıcılık yetısını gösteren bir kanıt nıtelığınde (altta) Bır çeşıt vekılınız olan bu makıne, evde olmadığınızda mesajları kaydedıyor ve mesaj yolluyor D Nasıl eridiler? Genellıkle buz tabakalarının bu gıdış gelışlerının çok yavaş, deyım yerındeyse buzulsu yavaşlıkta olduğu duşunulür Sahıden de buzulların buzulsu yavaşlıktan başka turlu ılerleyebıleceğını duşunmek mumkun değıldır, ama ya erımelerı nasıl oldu acaba? 1975 yılında Mıamı Unıversıtesı'nden Cesare Emılıanı, Meksıka Körfezı'nın tabanının altındakı lortularda bulunan mıkroskopık organızma fosıllerını ıncelemıştır Emılıanı, bu ıncelemelerıne dayanarak, bundan 11 bın