Katalog

M Ü Z E C İ Lİ K Ülkemizde doğa bilimleri müzesi kurulmalı Yabani bitki ve hayvanların durumlarını izlemek ve halkın eğitilmesinde yardımcı olacak bir doğa bilimleri sergisi yok. evre sorunları başta ınsan olmak uzere tum bıtkı ve hayvan turlerını de cıddı bır şekılde tehdıt eder hale geldı işte ınsan sağlığından besj* lenmeye kadar bırçok alanda yararlandığımız, yabani flora (bıtkı topluluğu) ve faunaya (hayvan topluluğu) aıt değerlere, bızler ulkemızde gereklı duyarlığı gosterebılıyor muyuz? Yabani bıtkı ve hayvan turlerını tanıyor muyuz? Hangı turler yok olmuş, hangılerı yok olma tehlıkesı ıle karşı karşıya? Onlardan şımdıye kadar ulke kalkınmasında yararlanmasını bıldık mı? işte bu ve daha saymadığımız soruların hepsıne pek olumlu cevaplar bulamıyoruz Çunku ulkemızdekı yabani bıtkı ve hayvanların durumlarının takıp edılebıleceğı gelecek nesıller ıçın saklanabıleceğı bılımsel faalıyetlerın yapıldığı, halkın eğıtılmesıne yardımcı olacak bır sergı kısmının da bulunduğu bır "doğa bilimleri muzesl" henuz yok Yurdumuzdakı yabani flora ve faunaya aıt değerlerın onemını kısaca açıklamaya çalışalım Karayosunu alg, mantar, lıken, cığerotları ve eğreltıotları floralarının henuz tamamı yazılmış değıl 10 cılt halınde yazılmış yabani çıçeklı bıtkıler florası, yaklaşık 10 000 turu ıhtıva edıyor Bu sayının yaklaşık 3000 kadarını nadır (Endemık) bıtkıler oluşturuyor Yurdumuza has bıtkılerın oranı yuksektır Bu nedenle Turkıye onemlı ulkeler arasında yer alıyor Bır karşılaştırma yaparsak Isveç'te 2000 F Almanya da 2700 cıvarında çıçeklı bıtkı turu vardır Mevcut değerlendırmelere gore, tum Avrupa'da ıse yaklaşık 11 500 çıçeklı bıtkı turu doğal olarak bulunmaktadır Ulkemız gerek coğrafı konumu, gerekse topoğrafık yapısı ve ıklım çeşıtlılığı bakımından, pek çok yabani hayvan turunun yaşamasına elverışlı bır ortama sahıptır Eldekı şehırlerde de geçıcı muze oluşturmak suretıyle de sergılenıyor Ayrıca ana bınada yılın bazı dönemlerınde özel sergıler açılıyor örneğin sonbahar başlangıcında doğada mantar toplama doneminin başlaması ıle halkın bu konuda bılgılendınlmesı ıçın muze elemanlarınca toplanmış ve teşhıs edılmış, zehlrtl ve zehlrsiz mantar türteri sergılenıyor Bununla bırhkte, halk toplamış olduğu mantarların kontrolunu yaptırmak ıçın muzenın botanık bölumundekı bılım adamlarına danışabılmekte Bılım adamları çeşıtlı doğa koruma derneklerının duzenlemış oldukları mantar toplama, doğayı tanıma vs gıbı gezılere danışman olarak katılırlar Muzenin ıklncl ana kısmında bilımsel çalışmaların yapıldığı 4 bolüm ve bunların yan dalları vardır Botanik (Palenolojı, Krytogambotanık ve Fanerogambotanık), Zoolojl (entomolojı, omurgalı hayvanlar, omurgasız hayvanlar, dışarıdan getırılen hayvanların taksonomılerının yapıldığı kısım ve çevre kırletıcılerının kontrol edıldığı laboratuvar), Paleontoloji (Paleobotamk ve Pateozoolojı) ve Jeolo|i (mınerolojı ve eskı kayaçların degerlendırıldığı laboratuvar) Bu bölumlerde yaklaşık 130'u bılım adamı, master ve doktora öğrencısı olmak uzere 250 personel görevlıdır Yaklaşık 250 yıl ıçerısınde dunyanın çeşıtlı yörelerıne yapılan bılımsel gezıler netıcesınde, bırçok ulke veya kıtalara aıt bıtkı, hayvan örneklen ve bunların fosıllerı, mıneral örneklerı muzeye devamlı olarak getırılmektedır Bu nedenle muze çok genış bır doğa k o leksıyonuna sahıptır Ornek olarak botanık bölumundekı herbaryumlarda, 5 kıtaya alt ve butun bitkı gruplarını ıçeren yaklaşık 5 mllyon bitkı örneği mevcuttur Yurdumuza aıt 15 yıllık bır sure ıçerısınde toplanmış ve dunyadakı en buyuk Türk karayosunu ve ciğerotlan koleksiyonu burada bulunmaktadır Ayrıca doğadakı olaylar takıp edılmekte, hangı bıtkı veya hayvan turlerının yok olduğu, hangılerının yok olma tehlıkesı ıle karşı karşıya kaldığı, hangı hayvan populasyonlarının çoğaldığı ya da azaldığı, ozellıkle son yıllarda doğadakı normal yaşamı korkunç bır şekılde tehdıt eden asıt yağmurları, radyasyon, sanayı atıkları vs gıbı olayların tesır derecelerı araştınlmaktadır Muzede görevlı bılım adamlarının çalışmaları, dığer bılımsel dergılerde yayımlandığı gı bı, muzeye aıt "Fauna och Flora" adlı dergıde de devamlı olarak duyurulmaktadır Bu yıl muzenın kuruluşunun 250. yıldönumu, yıl boyunca surecek çeşıtlı faalıyetlerle kutlanacaktır Sonuç olarak şunlan söyleyebılırız Ulkemız coğrafı konumu, ıklım çeşıtlılığı, topoğrafık özellıklerı, yabani bıtkı ve hayvan çeşıtlılığı, değışık bıtkı toplulukları ve ekosıstemlerı, bıtkı gen merkezlerı, peyzaj guzellıklerı, arkeolojık zengınlıklerı, elverışlı tarım alanları, zengın göl ve akarsu kaynakları, 3 tarafının denızlerle çevrılı olması vs gıbı daha saymadığımız bırçok yonlerı ıle dunyamız uzerınde sayılı ulkeler arasındadır Iste dünyamızda son yıllarda açıkça insan sağlığını ve neslinin devamını tehdit eden yoğun çevre sorunlannın temelinde, Insanımızın, yaşadığı ortamdnkl varlığının sigortası olan bltkl ve hayvan gruplarının ekolojik denge içerlsindekl önemini gerçek anlamda kavrayamamış olması yatmaktadır. Batı ulkelennde temellerı yüzyıllar önce atılmış olan bır "devlet doğa bilimleri muzesı"nın bır an önce kurulabılmesı ıçın resmı ve özel tum kuruluşlar ve kıştler el ele vermeUdir C Dr. Barbaros Çetin, Biyolog Isveç Doğa Müzesı'nde hayvanlar, doğal ortamları mumkun olduğunca yansıtılarak sergılenmekte Çocuklar, bu bölumlerın değışmez ızleyıcılerı mevcut bılgılere göre, Avrupa'da yaşayan yaklaşık 150 memell hayvan turunun 9O'ı, yaklaşık 400 kuş turunun 375'i yurdumuzda yaşamaktadır Bu sayılar ıçerısınde 15 memelı hayvan, 46 kuş turu, 18 surungen ve 5 kurbağa turunun neslı bugun ıçın yok olma tehlıkesı ıle karşı karşıyadır Ayrıca dun yada ulkemıze özgu bazı hayvan turlerı de bulunmaktadır (bır kuş turu Francolinus francolinus Turaç, bır engerek yılanı turu Vipera bulgardaghlca). Bu kısa bılgılerden sonra bugune kadar yapmış olduğumuz çalışmalara bakacak olursak, bu konularda yeterlı bır duzeye ulaştığımızı söyleyemeyız Yurdumuz flora ve faunasına aıt örnekler, bugun ıçın unıversıtelerımızın, bıyolojı bölumlerındekı bıtkı herbaryumu ve hayvan saklama odalarında sıste matık bır duzen ıçenslnde yer almaktadır Fakat bu örneklerın yeterınce uygun bır tarzda ve uzun bır şure saklanabılmesı konularında sorunlar vardır Fakultelerın para kaynaklarının, yer ve bınalarının az olması ve dığer nedenler dolayısıyla sorunlara gereken önem tam anlamıyla verılemıyor Bıtkı herbaryumu ve hayvan muzesı konularındakı sorunlar, bır devlet doğa bilimleri muzesının kurulması ıle telafı edılebılır Boyle bır muzenın kurulması, dığer bırçok yararlı çalışmalara da ımkân sağlayacaktır Muze kadrosunda yer alacak bılım adamları, konularında tam gun çalışma ımkânı bulacaktır Böylece yurdumuza aıt, henuz tlora ve faunası yazılmamış bıtkı ve hayvan gruplarına aıt sıstematık butun değerler, bır an onçe ortaya çıkarılacaktır İsveç Doğa Müzesi örneği Bır doğa muzesı başlıca ıkı ana kısımdan oluşuyor Bırıncısı bıtkı, hayvan ve mıneral koleksıyonlarının, zıyaretçılerın ılgısıne sunulduğu sergı bölumu Bu bölumde o ulke ve dığer ulkelere aıt örnekler, doğal ortamları da mumkun olduğu kadar yansıtılarak sergılenmekte Her orneğın hemen altında bır köşede, o örneğe aıt özellıkler tanıtılmakta Sergılenn bulunduğu odaların bazılarında canlı yaşamının önemını, jeolojık devırlerde canlıların durumunu, dunya uzerındekı butun hayvan ve bıtkı gruplanna aıt genel özellıklerı vurgulayan, halkın anlayabıleceğı çızım ve fotoğraflarla desteklenmış, açıklayıcı tablolar bulunmaktadır Sergının asıl amacı, doğanın halkın ayağına getırılerek bılgılenmesını sağlamaktır Ana, ılk ve ortaokul öğrencılerı, öğretmenlerı ıle bırhkte bu sergıyı gezmekte, böylece genç nesle erken yaşlarda doğanın önemı aşılanıyor Stockholm'de ana bınada bulunan bazı örnekler, belırtı zamanlarda dığer Doğa Müzesı'nde hangı hayvan populasyonunun ço/)aldığı ya da azaldığı, Ozelllkle son yıllarda yaşamı korkunç şekılde tehdıt eden asit yağmurları, radyasyon, sanayl artıklan gibl olayların nasıl tesir etttkleri araştmlryor 16