Katalog

Tl P Baş ağrısının anatomisi Baştarafı 1. Sayfada Şımdı suçlu bulunmuş durumda Beyın "En değerlı organımızdakı" elektrıksel aktıvıteyı araştıran duyarlı araçlar ve beyın kımyası, analızındekı yenı gelışmeler sonucunda, gerçek bır hastalık olan baş ağrısındakı bırıncıl surecın, beyın hucrelerındekı bozukluklardan ılerı geldığı anlaşıldı Baş ağrısına yol açan geleneksel teşhıslerı yenıden tanımlamaya gırışen norologlar, bırçok baş ağrısı nedenının temelde ortak bır takım mekanızmalart paylaştığı duşuncesındeler Soz konusu temei mekanızmaların anlaşılmasıyla, hastayı kıvrandıran migren ağrılarından, yorucu bır gunun sonunda ortaya çıkan gerilim baş ağrısına (tensıon headache) kadar çok çeşıtlı nedeniere dayanan baş ağrıları ıçın ortak ve daha etkın tedavı yontemlerı gelıştırılebılır Baş ağrısı ılletınden kurtulmak ısteyen Amerıkalılar aspırın ve dığer ağrı kosıcılere her yıl 400 mılyon dolar harcıyorlar Kırkbeş mılyon Amerıkalı kronık baş ağrısından yakınıyor Her yıl baş ağrısı çekenler 50 mılyon defa doktorlara "taşınıyor" Bu yuzden her yıl yalnızca baş ağrısı nedenıyle 150 mılyon ışgunu kaybedılıyor! ıçınde en çok acı çektıren grubu oluşturan demet tarzında ağrılar oylesıne şıddetlı olabılıyor kı, kışı anı başlayan bu ağrı sonucunda kımı zaman çevresındekı eçyaları tahrıp edıyor, duvarları yumrukluyor, hatta canına kıyabılıyor Migren Migren (hemıcranıa=yarım baş) ağrıları, demet tarzındakı ağnların tersıne, kadınlarda erkeklere gore dort defa daha sık Mıgrenden yakınanların yuzde 15'ını oluşturan "klasık" migren vakalarında kışıde baş ağrısından önce 'aura' adı verılen, halusinasyona benzeyen görsel belirtller ortaya çıkmakta Gerek 'klasık" gerekse "adı" mıgrende hastalar baş ağrısının yanı sıra bulantı, kusma, göz yaşarması, ışık ve sese karşı duyarlılıktan şıkâyet edıyorlar Uç tur baş ağrısı ıçınde en hafıf (ve bazı nedenlerle en problematık) olan ıse gerlllm baş ağrıları (tensıon headache), Mıchıgan Başağrısı ve Norolojı Enstıtusu'nden Dr. Joel Saper "gerılım baş ağrısı" kavramını bır "çöp sepetl" olarak nıtelıyor "Şayet hastanın baş ağrısı, demet veya migren tamnda değılse, ağrıya, gerılım baş ağrısı dıyerek ışın ıçınden çıkıyoruz Ancak her baş ağrısı bu uç kategorıye tam tamına uymuyor Gerılım baş ağrısı teşhısı koyulan hastaların yaklaşık yuzde 35 kadarı aslında mıgrenlı hastalar Nıtekım mıgrene lyı gelen ağrı kesıcı ılaçlar, kronık gerılım baş ağrılarını da geçırıyor Tedavıdekı bu ortak paydadan yola çıkan araştırmacılar her ıkı baş ağrısı turunde örtuşen ortak bır sureç olduğu goruşunu savunuyorlar Beyın elektrığı Manyetık ve radyo dalgalarından arındırılmış bır odada superıletken aygıtla (SQUID) başı ağnyan hastanın beynındekı elektnk dalgalan ölçuluyor Araştırmaya az para "Gerçek bır hastalık böylesıne korkunç bır malıyetı olan baş ağrısı, gerek nörologlar, gerekse ulusal tıbbı araştırma butçesını yonlendıren uzmanlarca ıhmale uğramış bır hastalık Sözgelımı şeker hastalığına ılışkın tıp araştırmaları ıçın 250 mılyon dolar ayrılırken şeker hastalarından dort katı fazla sayıda ınsanı etkıleyen başağrısı ıçınde sadece 1 4 mılyon dolar ayrılmış durumda Ustelık baş ağrısı ıçın "takdır edılen" bu mıktar, beyın tumöru veya damarsal hastalıklar gıbı yaşamı tehdıt edıcı baş ağrılarına ılışkın araştırmalarda kullanılmak uzere ayrılmış Bu tur kötu seyırlı hastalıklara ılışkın baş ağrıları ıse toplam başağrısı nedenlerının yuzde 12 kadarını oluşturuyor Araştırma fonlarının yetersızlığı yanında, baş ağrısı çalışmalarını köslekleyen başka bır faktör, baş ağrısının objektlf olarak ölçulememesi. Bılgısayarlı tomografı gıbı sofıstıke goruntuleme aygıtları bıle anatomık olarak, başı ağnyan kışının beynınde organlk bir neden saptayamıyorlar. Ancak uzmanlara göre bu konudakı en buyuk yetersızlık "hayvan modellerının" olmayışı, yanı hayvanlar baş ağrısına ılışkın bılımsel çalışmalarla kullanılmıyor Temelde yatan bozukluğu saptamaya yonelık objektıf ölçutlerın bulunmaması nedenıyle norologlar, baş ağrısının semptomlarını analız ederek ılerleme kaydetmeye çalışıyorlar Bu yaklaşımdan yola çıkarak, her bırı tahmınen farklı nedene dayanan, en azından uç çeşıt, tumuyle ayrı başağrısı turu bulunduğu varsayılmakta Bu uç turden en az rastlanılanı ve yıne en az anlaşılmış olanı "demet" tarzından (cluster headaches) baş ağrıları Baş ağrıları cık fızığı araştırmalarında da kullamlan bu aygıt, çok kuçuk manyetık alan değışmelerıne karşı oldukça duyarlı Araştırmaların yayılım depresyonundan sonrakı aşaması, soz konusu olayla baş ağrısı arasındakı mantıksal zıncırın kurulması, nörologlara göre burada kılıt rol oynayan bolum trıgemınus sınırı Bu sınırden çıkan dallar yuze ve beyın damarlarına yayılıyor Trıgemınus sınırının yerleşmesı, mıgrende ve demet tarzındakı baş ağrılarında gözun arkasında duyulan ağrı hıssını açıklayabılır Kimyasal bağlar Beyındekı kimyasal maddeler beyın aktıvıtesı ıle ağrı arasındakı bağıntıyı açıklamada ayrı bır öneme sahıp Bu maddelerın bırçoğu, orneğın norepınefrın, serotonın, bradıkının ve endorfınler ağrıyı arttırıcı ya da azaltıcı etkıye sahıpler Bunların ıçınde serotonin başağrısında "prımadonna" rolunde Bır norotransmıtter olarak serotonin, nöronlar (sınır hucrelerı) arasında kimyasal bır mesaj taşıyıcısı ışlevı göruyor Serotonınden etkılenen beyın hucrelerı özellıkle beynın merkezının yakınındakı beyın sapında bulumıyorlar Burası uyku, koku alma, görme, ağrı, heyecanlar, ıştah ve duşunme gıbı farklı vucut ışlevlerını denetleyen beyın yapılarının yerleştığı bır bölge Norepınefrınle bırlıkte serotonin kan damarlarının buzulme ve genışlemesını de denetlıyor Beynın dışında, serotonıne duyarlı olan nöronlar yalnızca mıde ve bağırsakların çeperınde bulunuyor Araştırma sonuçlarına göre serotonının etkın olduğu beynın bölgelerı, aynı zamanda baş ağrısında rol oynayan bolgeler, sözgelımı bırçok mıgrenlıde baş ağrısından önce kederlenme ya da neşelenme gıbı duygu durumu değışımlerı görulmekte Mlgrenli kadınlarda ağrı krızı çoğunlukla hormonların dalgalandığı aybaşı dönemlerlne rastlıyor Demet tarzında gelen baş ağrıları da gunun belırlı saatlerınde ya da yılın belırlı bır dönemınde krızler halınde kendını gösterıyor ve muhtemelen beynın serotonıne duyarlı bır bolumu olan hıpotalamus tarafından denetlenıyor Baş ağrısının tetığını çeken uyaranların lıstesı oldukça uzun Bırçok besın (çıkolata, turunçgıller, sut, yumurta, balık) ve Stres Stres, uzun suredır butun baş ağrılarının temel nedenı olarak görulen bır olgu Mıgrende stres fenomenı kafatası ıçınde beyını saran atardamarlar uzerıne etkılı, stres sonucunda kan damarlarının buzulmesıyle beyıne gıden oksıjenın azalması, klasık mıgrendekı 'aura'lara neden oluyor Bılınmeyen nedenlerle kan damarları yenıden genışledığınde bu durum, atardamarı çevreleyen sınırlerı tahrış ederek baş ağrıs,nayol açıyor (Beynın kendısınde ağrı duyusu yoktur) Kuşkusuz, stres baş ağrısının "tetığını çekebılır" ancak kan damarlannın genışlemesı tek başına ağrıdan sorumlu tutulamaz Öyle olsaydı basıt bır egzersız sonrasında bıle beynın kan damarları genışledığınden başımızın ağrıması gerekırdı Norologlar artık, kan damarlarının ağrının başlatıcı nedenı değıl, beynın daha derınlerınde cereyan eden başka olayların "kurbanı" oldukları kanısındalar Migren muhtemelen beynın yuzeyıne yayılan elektrıksel aktıvıte gıbı nörolojık bır olayla başlıyor Elektrıksel aktıvıte dalgası, hayvan deneylerınden edınılen bılgılere gore dakıkada 3 mılımetrelık bır hızla yayılıyor Yayılım depresyonu adı verılen bu olay SOUID (Superconductıng uuantum Interference Devıce = Superıletken Kuantum Geçışım Aygıtı) ıle ölçulmekte Parça özellıkle alkol, yetersız ya da fazla uyku parlak ışık, gurultu ve hatta seks, yapay tatlandırıcHardan aspartam, duyarlı kışılerde baş ağrısına yol açıyor Haftada ıkı uç defa kullamlan ağrı kesıcıler de beynın ağrıyı dındırme yeteneğını bozarak 'gerı tepme' tarzında baş ağrılarını başlatabılıyor Serotonıne duyarlı beyın ' devrelerının" nasıl olup da ağrı urettıklerı sorusuna henuz kesın bır yanıt verılmış değıl Ağrıyla savaşta kullamlan ılaçların çoğuıiluğunun serotonınle etkıleşıme gırmesı bu konuda bır yol gosterıcı olabılır Butun bunların baş ağrısı çeken kışı ıçın anlamı ne? llke olarak başağrısından korunmanın ıkı yolu var Baş ağrısının "tetığını çektığının" farkına varılan şeylerden kaçınmak veya vucudun bu maddelere karşı duyarlığını azaltmak Ancak buradakı sorun, vucudun tetıkleyıcı maddelere karşı duyarlığının zaman ıçınde değışkenlık gostermesı Fızıktekı genel relatıvıte kuramına benzer bır "genel baş ağrısı kuramı" gelıştırılmese bıle baş ağrısından yakınan ların yuzde 9O'ı uzmanların önerı ve teda vılerınden bır olçude yararlanıyorlar Ne var kı yenı bır çalışmanın ortaya koyduğu uzucu bır durum baş ağrısı çekenlerın yuzde 65'ının bu yakınmaları nedenıyle hıç doktora gıtmemış olması L Baş ağrısının nedenleri • Gerılım baş ağrısı • Migren tlpl baş ağrıst • Merkez sınır sıstemı hastalahkları (menenjıt, beyın tumoru beyın apsesı kafa travması, beynın damarlarındakı hastalıklar. multıpl skleroz) • İnfeksiyonlar • Hıpoksı (oksıjen yetmezlığı) • Kansızlık • Hıpertansıyon • Kan şekerinin duşmesl (hıpoglisemi) • Zehırlenmeler (alkol, kurşun, karbon monoksıt) • Göz, kulak, burun, boğaz, diş, boyun omurlarına ılışkın hastalıklar.