Katalog

YAPAY ZEKA YAŞAM Yapay zekâ ve felsefe Yapay zekâ insan düzeyine yükselecek mi? terde olduğu durumlarda, amaca ulaşmak ıçın gereken yöntemlerle ılgılıdır Yontemler, durumlara bağlıdır, problemı çözecek olanın bır insan, bır Marslı ya da bır bılgısayar programı olmasıyla değışmez Bugun, yapay zekânın beş yıl sonra mı, beş yuzyıl sonra mı insan düzeyine erışebıleceğını kestırmek çok zor Çunku karşımızda en karmaşık bıiımlerden birısı duruyor Zekânın gerektlrdıği durumları ne türlu karakierıze edebıleceğımızı bıle bılmıyoruz Seçenekler sınırsız Kuralları bellrlenmış bir oyun olan satrançta bıle bır hamle ıçın karar verme yöntemlerı sınırsız Zaman llerledıkçe, satranç pozısyonlarını duşunmenın de yenı yolları keşfedinyor Yapay zekâ, bugune dek, model tanıma ve karşılaştırma, olasılıklar zıncırı oluşturma, kurallar ve öğrenme yoluyla bilgı tanımlama gıbı alanlarda başarı gösterdı Bunun yanı sıra, çözumu aranan bırproblemi yan problemlerden oluşan bır kume olarak tanımlamak ıçın yapay zekâ araştırmacıları hâlâ uğraşıyorlar rlne A'yı seçeceğım" dıyebılmelıdır Bır robot ıçın, bırının dığerınden daha lyı oluduğuna ınanmak ne demektır? Belırlenebılır bır sıstem, bırbırı yerıne seçılebılır ıkı seçenek karşısında "özgur ıstencını" kullanarak seçım yapamaz Bu konuda, Patrıck Hayes ve ben, bazı önenler sunuyoruz Mavi renk iştahı azaltıyor, kırmızı cam bitkileri daha hızlı geliştiriyor. Renklerin sırrı Çevirv Nesrin Aksoy I Karşımızda en karmaşık blllmlerden blri var. İnsan düzeyine 5 yıl sonra mı 500 yıl sonra mı ulaşılacak, kestlrmek güç? John McCarthy Çeviren: Filiz Gülkan apay zekâ ıçın feslefe kaçınılmazdır Eğer bır bılgısayar progremı, gerçek dunyada zekı davranmak ıstıyor sa, ona öğretılen olguları bırleştıreb Imek içın bır çerçevoye gereksınım duyar Bu, her ne kadar naıf de olsa bır tur felsefeye dayandırılmalıdır Bu noktada ben, felsefe öğrenımını ısrarla savunan ve lelsefeyı ıhmal eden lerın kendllerını naıf bir felsefeye mahkum ettıklerını söyleyen felsefecılere katı'ıyorum Yapay zekâ, uzun bır sure naıf felsefey e ıdare edılebılır Çunku henuz, felsefı olarak naıf bır entelektuel yapıya sahıp ınsandan bile çok gerıde kalan bir teknolojidır Akla yakın dığer bır alternatıf ıse, gelecek te programları bellı bır felsefı kurama uygun bılgılerı kullanacak ve gelıştırecek şekılde tasarımlamaktır Bu da şımdılık pek olanaklı görunmuyor Çunku, yapay zekâyla ilgılenen uzmanlardan hıçbırı felsefı kuramları bılgı sayarları, onların ılkelerıne uygun programlayacak kadar lyı tanımıyorlar Ya da hıçbır felsefı kuram, yapay zekâda kullanılabilecek kesınlik ve açıklıkta değıl Bazı deneycı felsefeler, başta uygun gıbı gozukse de, ortalama bır bılgısayar programında bıle yetersız kalmaktadır Boylece bılgısayar programına temel entellektuel yapı sağlama ışı, bız yapay zekâ araştırmacılarına duşuyor Yapay zekâyla ılgılı felsefı duşuncelerîmızden bazıları şunlar Y Felsefl görüşler Yapay zekâ, araştırmacıların yapay zekâ programı ıçın uygun bır entelektuel çatı oluş iurma çabaları, bazı felsefı göruşlere yol açtı Bunlar hem yenı onerıler hem de bazı eskı felsefı tartışmaları gundeme getlrdı Burada, bunların ıkısınden söz edeceğım 1) Yapay zekânın vorı tabanında (data bas e) depolanan bılgıler arasında zekânın çevresındekı olay ve hareketlerın etkılerıyle ılgılı olgular da vardır Bu olgular genel değıldır Bunlar, bazı durumlarda amaca yönelık uygun bır stratejı saptamak ıçın yeterlı ol salar da, çoğu kez, sınırlamalar söz konusudur Olguları genelleştırmekıçın, felsefenın yardımına gereksınımımız vardır Felsefecı gunumuzdekı yapay zekâ sıstemlermln kendısını ılgılendirmeyecek kadar sıradan olduğunu söyleyebılır Ancak bu yanlış çunku bır amaç ıçın harekete geçen ve bu hareketi planlayan sistemlerde, hareketın feslefı olarak ctraştırılması, felsefeye yenı olgular kazandırır örneğın, felsefecıler, gunluk karar alma mekanızmasında ınsanın kullandığı tek duze olmayan akıl yurutmeden habersız görunuyorlar Yapay zekâ araştırmalarında gelıştırılen bu mantık, bana hıç de önemsız gözukmuyor Yapay zekâ, program kullanıcıdan öğut alarak ya da deneyımlerınden oğrenerek, davranışını derecelı olarak ılerletır Bu tur gelıştırmelerde, yenı kazanılan bılgıyı ıfade edebılecek yenı dlller gereklidir örneğın, bır bebek "anne" sözcuğunu önce özel bır ısım olarak tanır, sonra da yetışkın kadınlar ıçın genel bır Isım, en sonunda bır bağıntı ısmı olduğunu öğrenır Sanırım bır çocuğun sahıp olduğu ortalama zekâya ve dılsel yeteneğe sahıp bılgısayar programları ıçın, öncelıkle "genışleme toleransı" olan bılgısayar dıllerı yaratılmalıdır Örneğın, böyle bır dıl' anne" sozcuğunurt yukardakı gelışımıne uygun bır şekılde eskı bılgısını kaybetmeden kullanılmasını sağlar Genışleme toleransı, yenı bır yapay zekâ konusudur 2) Nesnellik. Robot tasarımında, robotun dunyayı dışsal bır gerçeklık olarak görmesını ve dunyadan sadece kısmı bılgıler sağlamasını öngoruruz Eğer robotu dunyayı sadece algılara dayalı bır bılgı butunluğu sayan makıne olarak tasarlarsak, başarılı olamayız Dunyanın yapısına ılışkın bır kuram gereklidir Bu kurama epıstemoloji de dıyebılırız Kuram, bılgı araştıncısıyla (robotla) dunyanın arasında bır ıletışım kanalıdır Dunya hakkındaki önermelerden hangılerinin anlamlı olabıleceğını saptayan ve topladığı ta nıklıkları değerlendıren kurallardan oluşur Eğer bu kurallar çok sınırlayıcıysa, robotun dunya hakkındaki temel olguları keşfetmesı zorlaşacaktır Yapay zekâ, psıkolojının bır dalı olmaktan çok, bılgısayar bılımınin bır dalı sayılmalıdır Bu dal, eldekı bılgınln bıraz karışık bir karak Yapay zekâ ve akıl Yapay zekâya, sadece mantık bılımıyle değı', bıyolojıyle de ılgınç yaklaşımlar getırıldı ğını ve bunların başarılı olduğunu söylemek gerekır Tartışmaların bır çoğu ıse, yapay ze kânın felsefe uygulamaları çevresınde yoğunlaştı Yapay zekâ deneysel fenomenolojtk ve ıdealıst göruşlerden çok, rasyonalıst ve gerçekçı görüşlerı destekleme eğılımındedır Zıhınsel ozellıklerın buyuk bır paket oluşturmaktan çok, ayrı ayrı parçalardan oluştuğunun duşunulmesı, yapay zekânın akıl konusunda destekledığı bır felsefı yaklaşımdır Yapay zekâ, gunun bırınde matematığe benzer bır metaepıstemolojlye, yanı, bilmek ısteyenın, dunya hakkında delıller toplarken kullanacağı yasalarla, ıçınde yaşadığı dunya arasındakı "ıhşkıyı" araştıran bır kuramayol açabılır Bu araştırmalar, kanımca sonuç olarak felsefede devrıme neden olabılecek turdedır nsanın gözyapısının mükemmel bıroptik sisteme sahıp olduğu bılınen bır gerçek Öylekı,göz250netve10mılyonkarışık rengı birbırınden ayırabılmekte Her ınsanın kendıneözgun bır renk serısıvar Mobılyalarınındöşemesını.oturduğu evın duvar boyalarını ve gıydığı gıysılerını bu renkserısınegöreseçer Kışilerinözel renklerden ne denlı etkilendığı konusunda deneyler yapılmadı Ancak mavı rengin ınsanların vücut ısısını duşurduğü, kırmızı rengin de kan dolaşımını hızlandırdığı kanıtlandı Yuksek tansıyonu olan kışıler fume rengı gözlukcamı seçerken, glokomu (göz ıçı basıncı yukseklığı) olan hastalar yeşıl renk gözlük camı kullanırlar Bu konuda kuçuk çocuklar uzerınde çeşitli deneyler yapılmış Çocu klar yırmı dört renk top ıçınden özellıkle kendı seçtıklerı renklerle oynamak istediklerını belırtmışler ve resım yaparken hoşlandıkları renklerı kullanmışlar Araştırmacılar, çocukları önce melodılerleoynatmışlar, hoşlanacakları ve uzüleceklerı kartonlargöstermışler Çocuklar olumlu duygulanımları sırasında, kırmızısarı renklerı ve sımetrık kompozısyonları seçerken, olumsuz duygulanımlarında mavıyeşil renklerl ve karmaşık görunum veren renk noktalarını seçmışler Ancak neşelı bır muzık çalar çalmaz mozaıkler mantıklı kompozısyonlar şeklını almış Renkler kışılerın bazı guçluklerın ustesınden gelmesıne yardımcı olabılır Örneğın renkler vucutağırlığınınduzenlenmesınde kullanılabilir Zayıflamak ısteyen kışı mavı duvarlı bır odada yemek yemelıdır, çunku mavı iştahı azaltır Ancak turuncu ve kırmızı renkler iştahı arttırır Bıtkılerın de guneş tayfındakı renklere karşıdeğışıktepkılergösterdıklerıkeşfedıldı Uzerıne kırmızı cam yerleştmlmış bıtkıler hızlıca gelışırken, yeşıl cam yerleştırılenlerın gelışmelerı yavaşlamış, mavi cam yerleştırılenlerde gelışme hemen hemen durmuştur Renklerin ınsanlar ve dığer canlılar uzerındekı olum lu ve olumsuz etkılerının belı rlenmesı, bılım dunyasına ve ınsanlığa katkılarda bulunabılecektır (Sputnik) Varhkbllim konusunda VVillard Quinenın, bızım varlıkbılımımızın, bağımlı değışkenlerın alanıyla tanımlandığı şeklındekı go ruşunu kabul edıyorum Bu goruş doğrultu sunda, ne tur varlıkları öngörebıleceğımızı, Örneğın robotların "ınanç' larının neler olabıleceğını tayın etmemız gerekır Ancak bana öyle gelıyor kı, Ouıne'nın adcılığı (nomınalızm), değışkenlere sadece somut nesnelerı değer olarak atayabılecağımızı ılerı suruyor Bu kuram, yapay zekâ sorunsallarını çözmekte yeterslz kalır Çunku, örneğın bır robot tasarımcısına, bellı olaylar karşısında nesnelerın hangı tur özellıklerını koruyaca ğına daır, robota bılgı sağlama ıznını vermez Ouıne bıze "bılımde fıkırlere yer yok" der ve bu göruşu tartışırken ıkı insan ıçın aynı fıkre sahıp olmanın ne anlama geldiğını tanımlamakta karşılaştığımız zorluk örneğını verır Ancak, bır bılgisayar programı, bırçok fıkır uretebılıp, bunları sınadıktan sonra, en lyı fıkrı seçmek zorundaysa, fıkırlerı bırbırlerınden ayırt edıp, sıralayabılecek bazı ölçulere gereksınım oluyor Demek kı, fıkırlerı de bazı değışkenlere değer olarak atamak zorundayız Ancak, burada karşımıza çıkan Ouıne'nın da sözunu ettığı zorluğu önlemenın yolu henuz bulunamamıştır Gunumuzdekı yapay zekâ sıstemlerı, fıkırlerı ayırt etme yeteneğınden yoksundur özgür istenç konusunda: Bugun, yapmayı tasarladığımız robotlaf tamamıyla belırlenebılır (determınıstık) sıstemlerdır Ancak daha karmaşık bır robot, bırçok koşulugoz önunealıp, ne yapması gerektığıne karar vermelı ve belırlenen hedefler doğrultusunda en uygun kararları seçmelıdır Bır robot, önunde bırbm yerıne seçılebılır ıkı çözum bulunduğu zaman, "A seçeneğı B'den daha lyı gözukuyor, öyleyse B ye