Katalog

S O R U N Y A N I T L A Y A L I M BİLİM KÜLTÜR Matematiksel fizik nedir? Manısa'dan Çağatay Ceylan'ın ıkı sorusu var 1 Matematiksel tızik nedir? ilgilendiği 7 konular nelerdır"? Neden bu adı almıştır' 2 Eınsteın yuzyılımızın belli başlı fizlkçılerınden. Benım merak ettığım şey, Eınsteın sadece fizikle mi ilgilendi? Matema1 tıkle hıç ılgılendı mı ' llgılendıyse matematıkte buluşları var mı? Bu boruları Boğazıçı Unıversıtesı Fızık Bolumu'nden Prof. Dr Cıhan Saçlıoğlu ya nıtlıyor 1 Fızık bılımı en başta "toorık" ve 'deneysel fızık olarak ıkı ana kola ayrılabılır Teorık fızığın butun dallarında matema tık kullanıldığı ıçın butun 'teorık fızık' bıranlamda ' matemalıksol fızık' olarak duşunu lebılır Fakat pratıkte "matematiksel fızık" tp rımı aslında daha dar bır araştırma alanını ısımlendırmek ıçın kullanılmaktadır Bu fark da soyle ıfade edılebılır Teorık fızıkte esas amaç bpllı bır tabıat olayını matematıksol ola rak tasvır edebılmektır Bu yondekı gayretIpr sırasında bazen yenı matematık konula rının ıcat edıldığı de gorulmuş olmasına rağ men esas gayenın tabıatı açıklamak olması değışmez Matematıksol fızıkte ıse boyle bır amaç bulunması gerekmez Genellıkle teorık fızığın gelışmesı sırasında ortaya cıkan matematıksel konular ve problemlerle daha çok matematiksel enterpsanlıkları dusuruılerek ılgılenılır Mesela dıferansıyel geometrı ve grupteorısı, fızıkte genel lelatıvıte parçaoık lızığı, katı hal fızığı, nukleer ve atomık fızık konularında yay gın şekılde kullanılmıştır Buna karşılık sırf dıferansıyel geometrık ve grup tooretık ma tematıksel problemler uzerınde de bırçok matomatıksel fızık araştırması yayımlanmış tır Kısaca matematiksel fızık, belkı 'fızık to kullanıan matematık konularının ıncelenmesı şeklınde tasvır edılebılır 2 Eınsteın once dıferansıyel geometrının kutleçekımını açıklamak ıçın tabıı matema tıksel lısan olduğunu fark ederek fızıkte kullanılan matomatığın sevıyebinın yukselmesınde lıderlık ettı Sonradan da elektroman yotık alanı da teorısıne ekleme gayretlerı sırasında (bu gayretlfir başarısız kaldı) mate matıkçılerın sonradan bağımsız olarak ıcat ettıklerı Kahler manıfoldları, solıtonları v s gıbı dıferansıyel geometrı konusunda yenı buluşları da yaptı Arap Kitabı Neden Yakmıştı? Vehbi Belgil O kurlarım anımsar 4,5 yıl once 1984 eylulu sonlarında İstanbul da, Kuranlı tekbırlı bır konferansta Abu Dabı delegesı 16 yuzyıl tıp ve duşun adamı Paraselsus ten ıntıkam almak ıcın bır kıtap ka pagı yakmış ve seyredenlerın hayretlı bakış larına yanıt olarak su açıklamayı yapmıştı Onlar da 450 yıl once, Ibnı Sına'nın yap.t larını yakmıştı " Arap aklınca oç alıyordu ama bılgısızce anlamsız bır oç Çunku, Paraselsus belırlı bır goruşle yakmıştı ibnı Sına'nın ve Galen'ın kıtaplarını Arap ıse laf olsun dıye Rönesans ve tıp D U Ş U N Çölü kaç günde geçer? Bır gezgın 100 km'lık bır çolu tek başına geçmek ıstemektedır Hergun20km yuruyebılen ve yalnızca uç gun ıçın yeterlı yıyecek ve su taşıyabılen bu gezgın çolu kaç gunde geçebılır? BUL Not: Kolaylık olsun dıye, yıyecek ve suyu saklayabıleceğı yerlere bır gunluk ya da daha fazla tam gunluk yuruyuşler sonunda ulaştığını kabul edebılırsımz Bılmeceyı doğru olarak çozen 20 okurumaza "Lenz" kıtabını armağan edıyoruz r •• • • URUK cesıHı bırtf , B <* C d ı v t Ronesans ın (Uyanıs ın) duşun alanında ıkı etkısı oldu Antıkçağ Yunan kulturunu Av rupa ya tanıtmak ve bu kulturun ısığında serbest dusunce ve araştırmaya yol açmak An cak hemen olmadı bu Yenıcağ ın başında, Avrupa tıp alanında tam bır rehalet merke zı ıdı Hırıstıyanlık hastalanmayı Tanrının cezalandırması sayıyor tedavıyı duada ve pışmanlıkta goruyordu Bundan başka ınsan vucudu kutsal olduğundan acılıp ıcıne de bakılamıyordu Ortam bu olunca doktordan ne bpklenebılırdı? Işte tam bu sırada Yunan kulturunun bu yuk yapıtldrı Batı dıllerıne çevrıldı Ve tabıı gozler faltası gıbı açıldı Fakat aksılıge ba kın kı kılısenın etkısı ıle kafaları çember altı na alınmıs tıp adamları bu sefer o donemden kalma kıtaplara tapmaya başladılar Bunlarda yazılı olan her şey gerceğın ta kendısı ıdı Bu da normaldı Araştırmanın olma dığı yoıdo baskd ne yapılabılırdı9 Bu arada Islam yazarlarının doktorlarının kıtapları da çovrılmıstı Ancak bu yapıtlar da buyuk çapta eskı Yunan kıılturune dayandıgı ıcın ay nı yanlışlar onlarda da vardı Paraselsüs wrilikirt da dtjr^ o.r\\wm\as (a bı burun lAnncu dc,' j i i t Aiifr ,fatlt çttı Çözümler ve kazananlar Çarpmalı bulmaca 61614 381714 bakır Pınar Başak Boyacı İstanbul Evren Şener İstanbul Turgut Erbaş Izmır Gazetelerın yapıştırmakarton ılavelerını hatırlatan bu şekıllero bakıldığında mesela A PTT'yı duşunduruyor PıjamaTerlıkTelevızyon B salonda at yaıışı, C Dovıze çevrılmış buyuk ıkramıye Şekıllerın toplamı ıse bır 31 aralık gecesı Yenı yıldakı zor mu zor bılmeceler ıçın hazırlık olsun dıye bu "yılbaşı gecesi " bılmecesını koyduk araya lyı yıllar "Yazılmaz Bir istanbul" kitabını kazanan okurlarımız Necah Buyukdura Ankara, Naım Uygun Is tanbul Ismet Kılıç Maltepelstanbul Sefer Yılmaz Kartal Ibt Denız Ozturk Ibtanbul Fatma Zeynep Şımşek Aydın Zafer Sancaktar Trabzon Mehmet Bostancı Bılecık Bırsen Gokkay Alyon Murat Bırıcık Dıyar Üfürük Durumun tarkına ılk varanlardan bırı Isvıçrelı Paraselsüs (1490 1b41) oldu Kendısı Isvıçre nın Zurıh kentı yakınındakı Eınsıedeln kasabasında dogmustu Asıl adı Theaphrastus Bombastus von Hohenheım olan Para selsus sonradan bu adını Phıllıpus Aureolus Paracelsus e cevırdı O da babası gıbı doktordu Fdkat unlu bır doktor Paraselsüs un en buyuk zevkı durmadan gezmek baska ulkelerdekı meslektasları ıle tanısıp tartısmaktı Bu yolla zeka daha da parlıyordu fıkırlerın catışmasından aydınlık dogardı Paıasplsus Almanya yı Fransa yı Italya yı Ispanya yı Portpkız ı Ingıltere yı Isvec ı Rusya ve Polonya yı gezdı hatta o zaman Osmanlı sınırlan ıcınde bulunan Hır vatıstan dan bonra ulkemıze de geldı Doktor yalnız gezınmekle kalmıyor halkın ışçılerın hastalıkları dertlerı ıledp ılgılpnıyor du Ingıltpıe mn Cornvvall kalay madenlerınde çalışanlarla ılgılenmıs aynı seyı Isvec te de yapmıştı Cahillik yuvaları On yıldan fazla suren gezılerı Pdraselsus te şu ızlenımın doğmasına yol actı Tıp ba kımından Avıupa unıversıtelerı profesorle rı ve doktorlar tam bır rehalet ıcınde ıdıler Bunun nudenı bunların eskı Yunan ve Islam yapıtlarına korukorune bağlanmaları eskı lerın yanlışlarını da dogru sanmala'i ıdı Zamanının bazı unlulennı lyılestırmpnın katkısı ıle kısa zamanında herkosce tanınan Paraselsüs Bale Beledıye Meclısı nce ken tın doktorluguna atandı Bu atama kendısıne Bale Unıversıtesı nın kapılarını da actı Antak Paraselsüs duşunduklerını açıkca soylemekten cekınmpypn bır kımse ıdı Unı versıtedekı ılk derslerınden bırınde soyle ko nuştu Bır doktordan beklenen pohpohlu unvan yaldızlı soz yabancı dıl bılgısı bol bol kıtap okuma degıl hastalıkları onların nedenlerını tanıması dogru toşhıs koyması ılaclarını ona gore vormesı bu yolla da mumkun olduğu kadar cok ha^ta lyıleştırrnesıdır Ben burada sızlere yanlış dolu kıtaplarda yazılı şeylerı değıl kendı deneyımlerımden edın dıgım bılgılerı sunacağım Paraselsüs bu sozlen ıle unıversıtenın obur hocalarına taş atıyordu Çunku bunlar Galen ın ogrotılerının dışına çıkamıyorlardı Unıversıtenın hocalarına bu hakaretı ıkıncı bır hakaret ızledı O da ustadın. derslerını Latınce değıl Almanca vermesı ıdı Soyle dıyordu unlu doktor Ben suslu sozlerden ınce kelıme oyunlarından hoşlanmam Derslerımı ana dılım olan Almanca ıle vereceğım Bu da bır hakarettı Çunku o vakte kadar bılım dılı tabıı tıp dılı de Latınce ıdı Baska bır dılle bılım yapılamaz sanılıyordu Ustadın meslektaşlarına ucuncu hakare tı Galen ın Ibnı Sına'nın kıtaplarını herkesın gozu onunrie yakması ve bunun ardından yaptığı *onuşması oldu Verdığınız derslPr b j k .aplardakı yalan ve yanlıslara dayanı yor Öğrencılennıze gerceklerı değıl yanlıs ları oğrptıyorsunuz Doktorun olçusu kafası na doldurduğu yanlış seyler dpğıl lyılestıı dığı ınsanların sayısıdır Gercek anlamda doktorluk kralların papaların unıverbiteıc rın luttu ıle degıl Tanrının lutfu ıle kazar.ı lır Benım sakalım sızlerden çok daha faz la şey bılıyor Ayakkabılarımın dugmelpn Ga len den Ibnı Sına dan dahd bılgılı Ey Ibnı Sına Galen Razi Montagna ve Sues1 Ben sı zın yolunuzdan gıtmeyecegım sız benım yolumdan geleceksınız Parasolsus un dedıklerı aradan yırmı yıl geçmeden çıktı Bu durumdd Paraselsus un ve AbuDabı delegesının davranışları arasındakı lark lyı ce ortayd çıkmıyor m u ' 75