Katalog

CE V R E BİLİMYAYIN Tehlikeli kimyasal maddelerden niçin korunmuyoruz? Üretici ve ithalatçı şirketlerin piyasaya sunduğu kimyasal maddeler, her kullanım aşamasında yasalarca denetlenmek zorundadır. hıtufyul hıdm alı Avrupa ulkelerınde özellıkle FP deral Almanya da Kimyasal Madde Yasası ve 'Tehlikeli Maddelerden Korunma Yasası" 1981 yılında yururluge gırdı Bugune kadar başarı ıle uygulandı ve halen uygulanıyor Ulkemızın de bu mukem mellıkte bır yasaya ıhtıyacı vardır Boyle bır yasanın arnacı • Insanı ış sahasında, yerınde koruma • Gencl baglık koruması • Cevre koruması olmalıdır Bu koruın ı olayı binırlı değıl kapsamlı ekosıstom koıurmsıdır Bu amaçla gelışmış ul keler zaman zaman yasaldr çıkarmışlardır • Bıtkı Koruma Yasası • Gıda Maddesı Ya sası • Ypm Maddelerı Yasası • Gubre Mad delen Ydbdbi • Çeşıllı Ihtıyaç Maddelerı Ya sası • llac Yısası • Temızlık Maddelerı Ya sası • Tehlıkelı Maddelerın ldsınması Yasası şınması Yasası Uretıcı veya ithalatçı fırınalar tehlıkplı mad delerı pazarlamadan once kendı kendıne kontrol yapma zorunluğunda olması ve bu nun mutlaka uygulanması gerekır Orneğın Izmır de bır ithalatçı fırma genelde metal ış lemede ve patlamada kullanılan kalsıyum sıyanur potasyumsıyanur ve sodyumsıyanur ıthal etmekte ve pazarlumaktadır Ancak bu maddelerın yolu ızlenmemektedır Nasıl de polandığı kımlere ve ne kadar satıldıgı alan ların uygun ısletmeler olup olmadığı ve ne rede nasıl beklettığı kalıntıların ve ışletme artıklarının ne yapıldıgı nasıl bertaraf edıldığı bılınmaktedır Halbukı tehlikeli madde ıznının bılınmesı ve kontrol altında tutulma sı gerekır Burada uretıcı ve ılhalatçı fırma lara da çok buyuk yukumlulukler du? mektedır melı ve bırlıkte bılınçlı kendı sağlıklı çevre lerı ve yaşamları ıçın çalışmalıdırlar Avrupa Topluluğu nda kurulan bır uzman komısyon 100 bın kimyasal madde ıçınde en tehlıkelılerını ortayd cıkarıp tespıt etme ye çalıştı 18 9 1981 den once ımal edılen tum maddeler AT de eskı maddaler" ola rak tanırnlanıyor Nörotransmitterler ve Depresyon Dr M Emın Ceylan Dı trcan Abay Nobel Tıp Kıtabevı Yayınları 1 baskı 1988 Istanbul 76 i s Nörotransmitterler ve Depresyon başlıklı kıtapla tıp alanındakı ozgun yayınlara bır ye nısı eklendı Ulkemızde oon yıllarda klasık ders kıtabı boyullarını aşan tıbbın O/PIIPŞ m.ş alanldrınaaıt telıf eserlerın yayımlan maya başlaması sevındırıcı bır gelışme Ya zarları Bakırkoy Ruh ve Sınır Hastalıkları Hastanesı hekımlerınden Dr M Emın Ceylan ve Dr Ercan Abay 91 sayfalık ılk bolumdo depresyonun nörokımyasal modellerı 70 say falık ekler bolumundeyse psıkofarmdkolop nın dığer guncel konuları ele alınıyor Gunu muz psıkofarmakolojısınde ılgının odak nok tası depresyon olsa da satış başarısı açı sından tıbbın boylesıne ozel bır alanında kı tap ha/ırlamak curetkâr bır gırışım sayılabı lır Fakat yazarların destekledığım bır ınanç ları var Bılımın ozelleşmış alanlarında da Turkce yayın yapmanın yanı Turkçp duşun menın gereklılığı Yazarları Turkıyedekı spesıfık konulara yonplık kıtapların azlığı ta lep yokluguna bağlı gıbı görunse de bıze go re olan şey tam tersıdır Her kıtap daha çok kendı talebını yaratır kendı kanalını acar Ele alınan konular guncel araştırmaların özetlendığı bu araştırmaların verılerının na sıl yorumlandığının nasıl yorunılanabıloco ğının yöntemsel ustunluklerln ya da yeter sızlıklerın vurgulandığı makalelerle sunulu yor Boylelıkle okuyucunun buradakı akıl yu rutme sureçlerıne etkın bır bıçımde katılma olanağı doguyor Kıtabın ılk bolumundekı konu başlıkları şoyle SınaptıkGeçış Nörotransmitterler ve Psıkıyatrık Hastalıklarda Nörokımyasal Te mel/Serotonın/Katekolamınler Noradrenalın ve Adrenalın/Katekolamınler Dopamın/Gama Amıno Butırık Asıt/Asetıl Kolın ve Psıkıyatrık Bozukluklarda Kolınorjık Sıstem/Yenı Antı depresanlar Ikıncı bolumu ıse yazarların konuyla ılgılı çeşıtlı dergılerde yayımlanmış eleştırel der leme makalelerı (revıew makalelerı) oluştu ruyor Bu bolumdekı başhklar Noroleptıkler de Dopamın Reseptörlerıyle Etkıleşım ve Su persensıtıvıto Psıkozu Bır Revıevv/Merkezı Sı nır Sıstemının Degışık Fonksıyonları ve Çıft ya da Tek Taraflı ECT Uygulamalan/Tırozın Hıdroksılaz Yenı Gelışmeler/Klınık Psıkıyat rıde Noroendokrınolojik Testler/Noroendok rın ve Norofarmakoloıık Yonlerıyle Stres Son donemde nörobıyolojının şızofrenı anksıyete (korku) bozukluklar dopresyon cınsel klmlığın bıçımlenmesı gıbı konulardakı yabana dtılamayacak katkıları davranışın bıyolojık bıyokımyasal temellerını yenıden psıkıyatrının gundemıne getırdı Norobıyolo jının bu yenı katkıları yalnızca bıyolojık yak laşımlı psıkıyatrıstlerı değıl psıkodınamık yaklaşımın savunucularını da etkıledı tanı ve tedavıde çok yonlu yaklaşımların gereklılığı nın bır kez daha altı çızılmıs oldu Örneğın depresyondakı bır hastanın hastalığının ne denının yalnızca bu bıreyın guncel ve geç mıştekı yaşantılarında değıl belkı de kendı sını çokkun (depressıf) hıssetmesıne yol açan beynındekı nörokımyasal sureçlerde de aran ması gerektığı gıbı Her başlıkta konunun temellen ozetlendık ten sonra guncel tartışmaya geçılmesı açı sından Nörotransmitterler ve Depresyon depresyonun nörokımyasal temellenyle da ha once uğraşmamış olanların da konuya ısınmalarını gehşımını ızleyebılmelerını Toksik maddeler yasası Işyerı maksımum konsantrasyonu (MAK) açısından 100 madde onemlı bulunmuştur Bunlara asbest, PCB, formaldehit, dıoksin vb maddelerı ornek vprebılırız Japonya dunyada ılk ulke olarak 1973 yı lında Kımyasal Maddeler Yasası nı çıkar dı Bunu dığer gelışmış ulkeler ızledı ABD 1976 da Toksik Maddeler Yasası çıkardı At 1979dayonelgeler hazırladı Federal Al manya da 1980 yılında Kimyasal Madde ler Yasası nı yururluge koydu Avrupa Topluluğu nda yılda 60 mılyon ton kimyasal organık madde uretılıyor 100 bın maddeden 9S bını ıse çok az mıktarda uro tılıyor Bunlara ılaçlarda bıtkı korumada ve kozmetıkte kullanılan maddelerı ornek gos terebılırız Kımya Sanayıcılerı Bırlığı (VCI) AT de 1000 maddeyı toksıkolojık açıdan ınceledı ve bun ları sıraladı Pragmatık bır yontemle 100 bırıden 4554 maddeye kaba bır socımle ınıldı Daha son ra 933 e ınce elemede 512 ye ve sonra da 60 a ınıldı I B mızde Tehlikeli Maddeler Polıtıkası olus turulmalıdır 3 3 1988 gunu parlamentoda bır yasa ıle tehlikeli artıkların ıthalı yasaklandı ama ya tPhlıkelı maddeler' Bır an once teh lıkelı maddelerden korunma yasası Meclıs ton qeı melı Boyle bır yaba ıle nt ı madde nın beyanı ve tdhlılı zorunlu kılınmalı Zehır lılık kansero|en ve çevreiel Ptkı testlerı ya pılmalı Çevreyı koturna ashnda ortak koo poratıf bır olaydır Bıreysel gayretleılo olmaz olamaz Ekonomık guçler bılımadamları teknokratlar burokratlar ve halk el ele ver Şişme rijid konstrüksiyon olası mı? Yıinıaz Idıl S ışme kubbelerın ve depo bdrdkdlan nın kulldiıılması haylı pskı Nerede ıse j. otuz yılı askın sanıyorum Buna karsın yalnızca depo barakaları ve gecıcı ortu ola rak bırçok yprdp kullanılmakla bırlıkte yete ıınce yaygınlaştığı pek soylenemez Bunun n^denı oyle sdnıyorum kı sıddetlı ruzgarda ÖLI kubbpdp meydana gelen geometrı degıs melerı ya da (ırpınmanın ınsanlarda yarat tıcjı hosnutsuzluk duygularıdır Oysd bunlar bugun kulldnılnidktd olan teknıkle hıle bıra7 yuksekce hava basıncı kullanarak ve bırdz basık kubbeler yapdrak cozulobılır Ama ın sanlar rıjıd konstruksıyonları sevıyorlar Kı pırdamadan durursa bu onlarda saglamlık duygusu uyandırıyor Kıpırdayan sallanan oynayan yapıldra guvenmıyorlar Doqallıkla bu bır alışma sorunu Ancak muşterıler ınsan oldugu ıcın onlara bır se yı kabul ettırırkon psıkolo|ik etmen ı de he saba katmalıyız Acaba son derece kullanıslı akıllı ve çok cok ucu2 bır oriu cozumu olan bu sıstemı bellı bır olçude rıjıd yapabılır mıyız7 Yanıt Yapabılırız Ve kullandcagımı/ or tu bıçımme gore bunu saqlamanın bırkaç de qısık yontemı olabılır Burada yuz metre ca pında bır daıresel alanı orton bır sısme kub beyı ole alarak konuyu ınceleyeceğız Bu kubbeyı çok basık yapmak ıstıyoruz Orne gın çapı 500 motre olan bır kureden 100 metre capı olacak şekılde kesılmış bır dılım bıcımınde Bu durumda kubbeyı çapı yuz metre olan 10 metre yukseklığınde bır bilın dır ustune eklenmıs bıçımde yapmayı duşu nuyoruz Bu sılındır de tam bır sılındır degıl şıştığınde dibbukey olan yuz metre çapın da daıresel bır kesıt hattı ıle bır toroıdden ke sılmış dılım gıbı olmalı Bu kubbenın şıştığı zaman tepesındekı su paptan ibiribal olarak ayrılan çok hafıf mdl /omeden yapılmış bır makablar sıstemı du şunelım Ardlarında 15° lık açılar olan bu makaslar alumınyum boru ya da CTP boru lardan yapılmibtır Gorevı elbet çatıyı taşımak degıl1 Tersıne havaya mesnetlı olan catı on ları taşıyor Bu makaslar kubbeye bır rıjıd lık baglamak ıcındır Gene de bır tdşıma go IOVI olacaktır Kubbe bondurulup asağı rok tuğunde ya butunu ıle zemıne oturan ya da sık arahklarla konmuş 1 ya da 1 5 m yu* seklıktekı kolon bıcımı mesnetlere oturan bu catı ortuyu monte ve demonte ederken ra hatlık ve kolaylık saglar Bakım onarım ıçın kolayca asağı ındırılme olarıagı saglar Ay rıca gene sışırıldıgınde urlarından ve tarn rnerkezden guzel bır dızayn ıle hazırlanmıs gprgı ıplerı ıle yere baglayarak ruzgarla çatının yapacagı hareketlerı mınımuma ındırır Boyle bır sıra gergı ıpının capı 50 metre olan bır daıro uzerınde de yapılması uygun ola bınr Dogallıkla bu buyuklukte bır kubbe or tubunuıı bırkar kat saydam ya da yan say dam kevlar takvıyelı plastıkten yapılması ve ayrıt^ bır guçlu ag ıle dıştan takvıyesı gere kır Oriuyu havada tutan basınç kosullara go re degışmelıdir Fırtınada çırpınmayı engel leyccek bır gprılme temını ıçın yukse\ bır ba sınc gerekebılır Normal bır durumda metı e kareye gelen basıncın sıstemın metre kare yp getırdığı yukten bıraz fazla olması yeter Supaplar ayarlanabılır olmalı (bu çok kolay ca ve çok duyarlı yapılabılır) ve çeşıtlı basınç lar ıçın bırden fazla vo hızları değışebılır fon lar olmalı Boylece yaklaşık 7850 metre karelık bır alanı kaplayan en alçak noktası on metre olan bır dev kubbemız olur Kanımca bu bır çok sosyal eyleme örtu olabılecek değerlı ve çok ucuz bır yapı bıçımıdır İnsan sağlığına uygun Urelım veya ıthal yolu ıle piyasaya suru len her madde her yenı madde ınsan sağlı ğı genel sağlık korunıası ve çevre koruma sı açısından ele alınmalı gereklı tum testler ve deneylor yapıldıktan sonra bır karara bağ lanmalıdır Bu tur maddelerın suda çozunur luğu bıyolojık olarak parçalanabılırlıgı tok sıtıtesı mutlaka belırtılmelıdır Bılındıgı gıbı Lavoısıer ıle bırlıkte 200 yıl dır kımya çok hızlı gelıştı Yuz bını aşkın ya pay madde uretıldı Avrupa Topluluğu nun (AT) urettığı yaklaşık 60 bın kimyasal mad de var ve bunun sadece 40 bını Federal Al manyada uretılmektedır Her gun yenı kım yasal maddeler keşledılıyor Bugunun mad delerı yanı yenılerı yarının eskılerı oluyor Ancak her yenı maddenın sağlık ve çevıe rıs kı uzun surelı etkılerı doz etkılerı bılınmelı buyuk çevre skandallan patlamadan ulke Yeşım Erım 14