Katalog

BİLGİSAYAR V E M Ü Z i K OD AK Osılatör, her bır devırde bılgısayar belleğınde yer alan çeşıtlı dalga şekıllerınden bırıne karşılık gelen bır dızı sayı uretır Osılatör, gırıştekı ıkı değışken tarafından kontrol edılır Bırı çıkan dalganın dalga boyunu, dığerı ıse dalga şeklını ureten devırlerın frekansını belırler Bır osilatörun dalga boyu gırışı, dığerının çıkışına bağlıdır Bu, ıstenen ses tınısına ulaşmak ıçın yapılır Toplayıcı, yarım tonları elde etmek ıçın ıkı sınuzoıdal osilatörun çıkışlarını toplayabılır Çarpıcı ıse ses kontrolu ıçın kullanılır Bırım uretıcıler, sesle rasgele tıtreşımlere karşılık gelen bırtakım rasgele sayı lar uretırler Bu yolla sesı doğala daha yakın, makıne sesıne daha uzak hale getırırler Bestecı, Musıc V programını kullanarak bır alet yaratmak ısterse, bırım uretıcılerden bır set seçmelı ve butun sayısal gırış ve çıkışların gereklı bağlantılarını belırlemelıdır Istedığı muzığı besteleyebılmek ıçın ıse, programdakı nota lıstelerını kullanır Nota lıstesı aslında bılgısayar komutudur Notanın ne zaman, hangı uzunlukta, ne kadaryukseklıkte ve hangı enstruman tarafından çalınacağı gıbı bılgılerı saklar Nota lıstelerı, gerçek nota ışare.lerıne benzemez Bunlar, bırım uretıcıler tarafından yaratılan enstrumanların kullanacakları harf ve sayı şeklındekı verılerdır Tını sentezmde kullanılan butun metodlarda, verılen bır sesın yarım tonlarının hepsı kendı bağımsız frekanslanna ayrılır Bu oldukça pahalı ve uzun suren bır ıştır Bugun, en populer sentezleyıcılerde kullanılan alternatıf bır teknık gelıştırıldı Bu teknık, frekans duzenleyıcı sentez dıye adlandırılır Frekans duzenleme (FMfrequency modulatıon), genelde ses dalgalarının frekanslarını değıştırerek ya da duzenleyerek taşınmasını sağlayan, çok bılınen bır radyo haberleşmesı teknığıdır Yuksek frekanslı sınyalın frekansını, duşuk sınyalınkıyle değıştırmek ya da duzenlemek ılkesıne dayanır Bırıncısıne taşıyıcı, ıkincısıne duzenleyıcı denır FM sentezmde bır taşıyıcı bır de değıştiricı osılatör vardır Her ıkı osılatör de, genelde basıt sınuzoıdal dalgalar uretırler FM, rasgele seçılmış bır frekans tayfı uretmese bıle, değıştiricı ve taşıyıcı ıçın doğru frekans seçımı yapılırsa, güzel muzıkler uretebılır Daha da önemlısı, basıt FM sesı çeşıtlı FM dalga şekıllerını bır araya toplayarak zengınleştırılebıhr YAMAHA DX7 sentezleyıcı, toplayıcı FM sentezı denılen bu yöntemın urunudur Toplayıcı ve FM sentezlerı, bugun hâlâ uygulanan yontemlerdır Yenı gelıştırılen dığer yöntemlerde ıse, sadece muzık yapmak ıçın tasarlanan sayısal donanımlar kullanılmaktadır Bırçok sentezleyıcı yapımcısı bılgısayar bellek çıplerının ucuzlamasından faydalanarak, sahıcı enstrumanların dalga şekıllerınden elde edılen orneklerı bellekte depolama yoluna gıtmışlerdır Her ne kadar sayısal olarak depolanmış doğal dalga şekıllerınden, doğal sesler elde edılıyorsa da, dalga şekıllcrı sesın yuk seklığını, tınısını tam olarak veremezler Bu nedenle, doğal seslerı depolama sorunu tam olarak çozulse bıle, bılgısaya rın bu seslerden yararlanarak kendı muzığını doğal muzığe uygun olarak uretmesı sorunu, hâlâ uğraşılan bır so rundur Örneğın, testere dışı dalga şeklı, ke man telının çıkardığı sesın dalga şeklıne yakındır Ancak bu dalga şeklı, hoparlöre verıldığınde ortaya çıkan se TınıFrekans Glrtşl süre Glrlşi Ses duzeyi Glrisi Dalga blçim farzı (1 .Osllatör) Kararlı düzey /yükselme Saldırganlık: Tartışmalı bir alan ve Nobel ödülleri Reşit Canbeyli \alçalma Zaman Bu hafta beyındekı mekanızmalany la ele alınon saldırganlık, toplumsal yaşamdan noroiızyoıo\ıye kadar uzanan genış boyutlanyla her zaman önemlı bır ılgı ve araştırma konusu olmustur Bu ılgının denniığıne ılışkın gosferge/erden bırı de, bugunlerde yenı odul/erın dağıtılmasıyla yenıden guncelleşen Nobel Odulhrının ıkısının gecmışte, bu alana da katkıda bulunmuş ıkı bılım adamına verılmış olmasıdır Calışmalarmın bılımsel boyutlan saldırganlık konusunu aş so da, bu alana ılışkın temel katkıda bulunan bu ıkı bılım adamı, efo/o// bılgını Konrad Lorenz ve noro/o/ı uzmanı Antonıo Egas Monız'dır Lorenz, saldırganlığın ero/o/ıs/, Egas Monız ıse saldırganlık oğesını de ıceren ağır psıkıyatnk vakalarda "psıkoşırur\ı" yontemıy /e bu alana oldukça tarfışmalı katkıda bulunmuştur Efo/o/ının bır bılım dalı olarak gelıs mesıne temel katkısı nedenıyle Nobel ödulu kazanan Lorenz'ın en önemlı araşfırma konulanndan bırı çeşıtlı hayvan turlerının, kendı doğal oıiamlannda başka hayvanlar turlenyle kendı turdeşlenne karsı gösterdıklen saldırganlıkttr Lorenz, çeşıtlı hayvan turlerının, çoğu doğuştan belirlenmiş davranıs oruntulennı ıncelemıs, turlerın yıyecek, es ve bannak bulma konulannaa aosterdıkhrı davranıslardakı saldırganlık oğesını vurgulamıştır Lorenz'ın bu /nce/eme/ennaen kalkarak saldırganlığın temelde ıçgudösu olduğuna ılışkın gpruşunun genış yankı uyandırmasının nedenı, saldırganlığın ınsanlar ıçın de doğuştan ge îen bır olgu olduğunu tlert surmesıdır Bu saldırganlığın su ya da bu bıçımde dı şa vurulması gerektığını savunan Lorenz'ın ınsanlar (ve ınsanltk) ıcın onerısı, saldırganlığı daha az zararlı etkınItklere yoneltmek, bır anlamda tuketmektır Bılımsel venlerın sınırlarını asan, hayvan türlerınden ınsanlara aşırı bır genelleme nıtelığı taşıyon bu savları, kımı bılım adamlan gerekcesız ve asırı kotumser bulduklarından, kımılen de Lorenz'ı kendı ıdeo/o/ıfc göruşlerı doğrultusunda spekulasyon yaptığı savıyla eleştırmışlerdır Ne var kı, bılım dunyası saldırganlık konusunu Lorenz''ınkinden farklı ve daha genış bır çerceve ıçmde ele alsa bıle, ozelltkle sosyob/yo/o/ının bu konuda benzer bır yaklasımı benımsedığı de bır gercektır Saldırganiığın kokenlerının anlasılması, bılımsel olduğu kadar toplumsal bnern de taşımakta Bununla ılgılı olarak gunluk yaşamdan tek bır ornek vermek bıle yeterlı Televızyon gıbı yaygın bır kıtle ıletışım ve eğlence aracmın sa/ dırganlık eğtlımı ıle ılışkısı ned/r2 Gun de bırkac saaf sureyle televızyon sej • reden cocuklar, ızledıklen programlardakı şıddet ve saldırganlık olaylannı gelecektekı tutum ve davranışları açısından nasıl değerlendırmektelerg Bu ve benzer sorulara daha sağlıklı yanıt sağlayabılecek arastırmalar da saldırganlığı noroftzyoloıısı ve psıkolojisı ıle bırlıkte ele alma eğılımı vardır Bu arastırmalara, ılk baslarda aşırı lyımser yo rumlarla karsılanan bır katkı da Portekızlı noroio/ı bılgını Egas Monız'ın gelıştırdığı psıkoloşırurjik yontemdır Ses Dalgablllm (2.Osllatör)) İ Blreşlk Dalga blçlml Zaman /Çıkış Aygıtr (Manyetlk cent ya da Dlsk) 262 15 325 25 20 Bilglsayar "çalgısı", Muzlk V ses sentezı programındakı 'birim üretlcı' adı verilen bınmlerden oluşmakta Uretıciler sayısal glrlş ve çıkışlan bırbırlerıyle bağlanabılen alt programlardır En önemlı uretıcı birimi osılatördur Devreye gırdığı her durumda bır osilatör önceden belirlenmiş bir dalga biçlmlne denk gelen blr dlzı sayı urellr Çıkıştakı dalga biçimlnln genllğl ve dalga blçlml üreten devrelenn frekans osilatörun Ikı glrlşi aracılığıyla bellrlenlr Tınıyı tanımlayan blr osılatörün genllk glrışı genelllkle sesın bıçımını (zarfını) denetleyen blr başka osilatörun çıkışından kaynaklanır Ses bıçımı sesın yukselmesinl (kararlı duzeye ne kadar çabuk ulaştığı), kararlı duzeyi (orta bölüm) ve alçalmasını (ne kadar çabuk kaybolduğu) belırler Bu blrımlerden oluşturulan blr çalgı, nota lıstelerı adı verilen ve normal muzık notasının (sağ alt köşe) gerçek çalgıların işlevim gören bilglsayar komutları aracılığıyla çalınır (sol alt köşe) Baslama Zamanı (Sanlye) oo Süre Ses Düzeyl Tını (Frekans) keyfl ı blrlmlerle) Hertz J •60 sın, gerçek keman sesıyle>ılgısı yoktur Aradakı farkın nedenı, keman gövdesının rezonans frekanslarını yukseltıp, dığer bazı frekansları azaltmasıdır Yenı ılerlemeler, doğal ses ureten sıstemlerdekı karaktenstık rezonansları bılgısayarla taklıt etme çabası gerektırır Bugun, yeterı derecede karmaşık muzıklerı, sayısal olarak uretme teknığındekı hemen hemen tum sorunlar çözulmuş durumdadır En önemlı ortak sorun, ıstenen tınıdakı sesı uretme sırasında, gereken hesapların yoğunluğudur Bu yuzden ses uretımınde kullanılan genel amaçlı bılgısayarlar, ses örneklen normal hızlarına enşmeden önce, bunları duşuk hızda kaydet mek zorunda kalırlar Kaydetme surecı ne yazık kı, muzıgın yaradılışı surecındekı önemlı bır aşamayı yok eder Bu, bestecının gereklı gorduğu değışıklıklerı hemen yapabılmesıdır Bılgısayarlarla bunu başarmak bugun ıçın olanaksızdır Bılgısayar besteleme surecınde, bestecının kontrolu gıbı bır kontrolu yapamaz Bugun, genel amaçlı bılgısayarlar, ıstenen duzeyde muzık uretme yeteneğıne sahıp olsalar bıle, pratık muzık aletlerı kadar sık kullanılmazlar Şu gunlerde, MIDI adı verilen bılgısa yarlarla, elektronık muzık aletlerı arasına bağlanan bır "sayısal araç" gelıştırılmıştır Bu sayede, muzık aletlerıne bellı duzeyde yapay zekâ kazandırıldı MIDI aslında, farklı merkezlerdekı sentezleyıcıler arasında ıletışım sağlamak ıçın duşunulmuştu Ikı sentezleyıcıye bağlanmış bır MIDI'nın klavyesınde, herhangı notaya, hangı uzunlukta basıldığını da gosteren bazı verı bıtlerının gönderılmesını sağlar Bu bılgıyı alan ıkıncı sentezleyıcı, ayn> notaya aynı şekılde çalar Şımdıye kadar açıklanan tum yöntemler ses sentezlemesınde geleneksel enstrumanları taklıt etme esasına dayandığı halde, ortaya çıkan sesler, aslında yenı bır sınıf oluşturuyorlar Sa yısal ses ışleme yontemlerıyle, herhangı bır ses, tamamıyla farklı başka bır sese donuşturulebılır Orneğın ınsan sesı kolaylıkla bır aslan kukremesıne çevırılebılır Muzık seslerı uzerıne yapılan daha genış araştırmalar, ılerıde ses kalıtesınde ınce ve daha hızlı bır kont role ızın verecektır Nasıl bestecı, ens trumanlardan elde edılen her turlu sesı ıstedığı gıbı bır araya getırırken hıçbır şekılde sımrlanmamışsa, bılgısayarların muzık yapmasındakı sınırlamalar ortadan kalktığı zaman geleceğın en lyı bestecılerı arasında bılgısayarlar da yer alacaktır n (Sclentıfıc Amerıcan,1987, N 2)