Katalog

ZOO LOJ İ Türkiye'den Meksika'ya Yılanbalıkları her yıl 7500 km yol katederek, Meksika'mn Sargossa körfezine göç ederler. Bayram öztürk İ.Ü. Su Ürünleri Yüksekokulu öğretim Görevllsl ılan balıkları, Anguillıdae familyasından olup, Anguilla anguilla olarak bilinir. Bu balıkların vücutlarının elastikı olması nedeni ile yüzme kabiliyetleri çok yüksektir. Ayrıca şekil ve ismi ile de yılanı çağrıştırdığı için ülkemizde pek yenılmeyen, ancak yaklaşık her yıl 250 ton cıvarında çeşitli Avrupa ülkelerine ihraç edilen çok önemli bir su ürünüdür. Oysa ki, bu balıklar Japonya'da o kadar revaçtadır ki, her yılın yedincı ayın yedisi yılanbalığı günü olarak ilan edilmiştir. Bu günde geleneksel olarak "Kabayaki" denilen yılanbalığı ızgarası en gözde yemektır. Yılanbalıkları, ülkemizde, Bafa gölü, Göl Marmara, Gala gölü, Homa ve Karataş, Köyceğiz dalyanı gibi çeşitli yerlerde avlanır. Avcılık, genellikle pinter denilen sepet ağlar ile yapılır. Yılanbalıkları dığer sucul canlılara göre yumurta bırakmada çok seçıcıdir. Bu nedenle her yere yumurta bırakmazlar. Ayrıca bu balıklar katadrom özellık gösteren balıklardır. Yanı, asıl yaşam ortamları göller, nehirler, göletler, hatta ırmaklar olmasına karşın, kesinlikle yaşadıkları tatlı su ortamına yumurta bırakmadıklarından, tatlı sulardan denizlere göç yaparlar. Yılanbalıklarının çözülemeyen esrarı Y clorid hücreler tarafından tutulur. Bu şekilde deniz ortamına geçerek uyum sağlayan sürü halindeki yılanbalıklarını 7500 km.'lik zor bir yolculuk beklemektedır. Ülkemiz sularında bulunan yılanbalıkları (Anguilla anguilla) yalnızca Atlantik Okyanusu'nda bulunan Meksika'mn Sargossa Körfezi'ne yumurta bıraktığından, yumurtlama dönemi gelen bütün yılanbalıkları Sargossa Körfezi'ne ulaşmak için vücut ağırlıklarının % 20'sine ulaşan oranda yağ depo ederek günde ortalama 8 km. yol katederler. Ülkemizden çıkan yılanbalıkları, Cebelitarık Boğazı yoluyla Atlantik Okyanusu'na gırer. Akdeniz ve Atlantik Okyanusu'nun çevresel koşulları ki başta deniz suyu sıcaklığı, akıntı ve tuzluluk şartları bu göçün hızını belirler. Nıhayet köpek balıkları, kılıç balıkları ve diğer et yıyen parçalayıcı deniz balıklarından kurtulanlar yola çıktıkları ülkenin, Sargossa Körfezi'ne olan uztflclığına göre yaklaşık 2 ile 3 yıl sonra yumurtlama yerlerine ulaşabilirler. •, .'A jtAvlpnan yılanbalıkları Neden Sargossa? Neden yumurtlamak için yalnızca Sargossa Körfezi? Neden bu zahmet? Neden bu kadar uzaklık? Yılanbalıkları Sargossa Körfezi'ni nasıl bulurlar? Bütün bu soruları kimse kesin olarak cevaplandıramamaktadır. Üstelık bütün Avrupa ülkelerinln tatlı sularında bulunan ve yumurtlama dönemi gelen bu balıkların sürüler halinde Sargossa Körfezi'ni bulmaları, hatta yerlerini hiç şaşırmadan her yıl aynı yere gitmeleri daha da ilginctir. Belki de bütün bu soruların cevaplannı, ancak bu hayvanlarda bulunan çok güçlü bir içgüdü ve belirli çevresel koşullarda bulabiliriz. Kaldı ki, yumurtlama yerinde toplanan balıklar Sargossa Körfezf nın her derınliğınde de yumurta bırakmazlar. Yalnızca 400500 metrelik derinliklerde, 1517 °C'lik ısı koşullarında ortalama olarak 713 milyon yumurta bırakarak, yumurtladıktan sonra ölürler. Acaba neden? Kesin olarak bilinmemekle beraber, yumurtlamadan hemen sonra ölen bu balıkların ölme nedeni olarak, hayvanın vücudunda bulunan glikojenin yumurta dökümü sırasında vücutta en düşük seviyeye inmesi ile ilişkili olduğu varsayımı üzerinde durulmaktadır. Yılanbalıklarının yumurtadan çıkan larvalarına Leptocophalus denir. Leptocephalusların ilk evresinde vücutta eritrosit görülmez. Bu evreden sonra büyüyerek 56 cm boyuna gelen yılanbalıkları ise elver olarak adlandırılır. Yılanbalıklarının elver safhası da çok ilginctir. Oyle ki, bu safhada hayvan cam veya okyanus rengindedir ve bu rengi Yılanbalıklarının yumurta dökme zamanı 915 yaşları arasında olup, yumurta dökme sırası olan sonbaharda tatlı sulardan denizlere göç ederler. Bu göç zamanları da bılindığinden yılanbalıklarının deniz ile tatlı suyun birleştiği alanlarda yapılan avcılığı çok verimli olur. Bu balıkların az yoğun olan tatlı su ortamından deniz gibi çok yoğun bir ortama geçişleri hemen gerçekleşmez. Bu geçış için balıklar, vücutlarını yeni oluşan çevresel koşullara fızyolojık olarak OSMOREGULATION mekanizması ile ayarlarlar. Osmoregulation'un temei mekanızması sayesinde balığın deniz ortamına geçişi sırasında karşılaştığı çok tuzlu deniz suyu solungaç yarıklannda bulunan Havuzlarda yetiştiriciliği yapılan yılanbalıkları yalnızca okyanustan tekrar. nehirlere yapacağı yolculuk sırasında alarak bu sayede düşmanlarına yem olmaktan kurtulur. Elver halindeki yılanbalıkları, tıpkı ataları gibi tekrar tatlı sulara dönmek üzere kitleler halinde Avrupa'ya sahil veren ülkelerin tatlı sularına girmek için gereken medcezir, uygun dolunay geceleri ve nehir suyu sıcaklığının 8 °C'nin üzerine çıkmasını beklerler. Yılan balığı yavrularının (elver) her yıl nehirlere ne zaman girdikleri bilindiğinden, nehir ağızlarından avlanarak yapay ortamda yetıştirilmek üzere hayuzlara alınırlar. Yılan balıklarının yetiştiriciliği, bu yumurtlama özelliklerinden dolayı diğer balıklarda olduğu gibi kuluçkadan itibaren değil de, elver safhasından itibaren yapılmaktadır. Bu nedenle, yılan balıkları elverlerinin ne zaman nehirlere gireceğinin bilinmesi oldukça önemlidir. Çünkü bu sayede hem nehirier yolu ile bütün göllere giren yılan balığı stokları hakkında bilgi sahibi olunabilir hem de elverierin tatlı sulara gireceği zaman bilindiğinden, bol mıktarda elver yakalanarak yılan balığı yetiştiricılerinın yavru balık ıhtiyacı karşılanabilır. Ayrıca, elverierin fazla yakalanması halinde yılan balığı yetiştiriciliği yapılan diğer ülkelere ihraç şansı da vardır. Elverierin ülkemiz tatlı sularına ne zaman girdikleri konusu da ilginctir. öyle ki, elverierin boyu 56 cm. olduğundan gırışleri gözlemek veya tespit etmek oldukça güçtür. Ayrıca tatlı sulara giriş genellikle gece olacağından araştırma zorlukları da vardır. Bununla birlikte, Akdeniz'e giren yılan balıkları 2. yılın kasım ayında Fransa'ya, şubat ayında Hollandaya, mart ayında Italya'ya ve en geç eylülekim ayına doğru Yunanistan ve Türkıye sularına girmektedir. Tabii ki bu giriş zamanları çevresel koşullara göre değişebilir. 8353 km.'lik sahil şeridine sahip olan ülkemizde, bütün su ürünlerinden faydalanmanın ve bunlar üzerinde gercek araştırmalar yapmanın zamanı gelmiştir. Bu sayede ülkemiz denizlerine ilişkin birçok giz, aydınlanmış olacaktır. n