Katalog

rgan nakilleri, tıbbın günümüzde en fazla yoğunlaştığı konulardan biri. Barnard'la başlayan organ nakilleri döneminde, karaciğer, beyin dokusu, böbrek, göz, iç kulak kemikleri transplantasyonları, hastalar için beklenmedik umutlar doğurdu. Umutların da ötesinde çok somut başarılar söz konusudur. Aramızda, başkalarımn böbrekleriyle, karaciğerleriyle yaşayan, gözleriyle gören insanlar dolaşmaktadır. Insan organları konusuna tıp dünyasının dışmdan da el atıldı. Kimyacılar, fizikçiler, bilgisayar ve elektronik mühendisleri yapay organlar üreterek, tıp adamlarıyla yarışa kalkıştılar. Bütünüyle bilgisayarların "emir ve kumandası" altında davranan elektronik el, kol ve bacaklar denenmekte, fizikçi Jarvik'in yapay kalpleri daha fonksiyonel kılınmaya çahşılmakta, kimyacılar organik bazda çalışan böbrekler geliştirmektedir. Sorunu tümüyle çözümleyecek esas çalışma ise genetik alanda sürüyor: İnsan gövdesini şekillendiren genlerin belirlenmesi, genetik şifrelerin çözülmesiyle tıp adamları, alttan alta sinirlendikleri "dıstan müdahalecileri", yapay organ tasarımcılarını tamamen safdışı bırakacaklardır. örneğin ayağa veya kola şekil veren genin keşfi, yeni gen aşılama yöntemiyle el ve ayakların "yeniden çıkmasını" sağlayacaktır. Bu sayımızda, şimdilik bir parça "bilimkurgu" öykülerini anımsatan bu konuda değil, ama günümüzde tıbbın aşmaya çalıştığı, canlı organ nakillerinin doğurduğu sorunlarla ilgili bir yazı okuyacaksmız. tsmail Murat arkadaşımız, yapay organcılann devreye girmesine neden olan, organ uyuşmazlığı ve bağışıklık konusunu derledi. • Nobel Tıp ödülünün tam da bağışıklık konusundaki çahşmalarından dolayı Japon bilim adamına verilmesi, hiç de rastlantı değildir. 1987 Nobel Tıp, Fizik ve Kimya ödüllerinin öykülerini, bilim tarihinde yerlerini ve günümüzdeki anlamlarmı, iç sayfalarımızda okuyacaksmız. Gelelim orta sayfa konumuza: llk sayımızda fotoğraflarla körüklediğimiz sigara düşmanlığını, bu sayımızda, tek tük bile olsa elimde her sigara görüşünde kınayan bakışlarını ve alaycı gülümsemesini üzerimden eksik etmeyen Doktor Yankı Yazgan 'm yazısını ve konunun uzmanlarıyla söyleşilerini yayımlayarak sürdürüyoruz. ^^^ Gelecek cumartesi buluşmak dileğiyle, iyi haftalar... ( [ ) * ( ] o H AFTAN I N GÜNDEMİ O K U R D A N BİZE "Depresyon geçlren arkadaşlara çağn" Doktorhnn, ki tamamı değilse de benim karşılaştığım doktonann, basit ve önemsizcesine göstermeye çalıştıkları önemli bir sorun olan depresyona, değerlı ıki sayfanızı ayırmanız ve bu konuda yardıma öneriler getirmeniz hayranlık uyandırıa bir davranış. Depresyon, kişinin yaşayabileceği en kötü ruh hali ve kimse yaşamadan o duyguyu anlayamaz. 8u yaz yaşamıs olduğum depresyon, yaşadığım benim içın en köfü andı ve su an çok iyiyim, ama kendi çaba ve gayreilerimle başardım. Yaşadığım o büyük ayrılık sonunda her şeyın biftığini düşünmüştüm. Sürekli kafamdaki düşünce şuydu: "Umut yok artık, kendime nasıl güvenebilirim ve ıçinde bulunduğum suçluluk duyguiunu nasıl yenebiTirim? Manfık ve duygularım savaş halinde, nasıl uzlastırırım ve beni saran ölüm duygusu yok olabilir mi...? Bütün bu olumsuzlukları yenerek özgürlüğüme kavustum. Yazınızı büyük bir ilgîyle ve dikkatle okuaum. Size sorunlarımı anlaimamdaki amaç bu yazıyı okuduktan sonra uzun uzun düşündüm, yalnızca ben yaşıyorum sandığım depresyonu benim gibi bir çok insanın yaşadığtnı düşündüm. Ve o insanlara ulaşabilmeyi ve kendı bencilce duygularımdan sıynlıp o kötü ruh halinde olan insanlan uzunca düşündüm. O insanlara yardımcı olmayı ve onlarla daha yakın diyaletik bağlar kurmayı düşündüm. "Düşünüyorum öyleyse varım" denmiş ama ben kendi başıma var olmak istemiyorum ve hep ben demek kişive zararlı. Biz, bizler diyebilmeyi aüşündüm. Depresyon veya iorunlu insanlarla yazışıp onlarla kaynaşabilmeyi istemek nasıl güzeldir, anlatamam. Benim yapmak istediğim içinde bulunduğum anlatılması dahi korkunç olan yalnızlıöı paylaşabilmek ama insanca doslça, dürüstçe, sevgiyle, kardeşçe, payiaşalım. Murat DÖNMEZ Kredi ve Yurtlar Kurumu 6. 8/ok ESKİŞEHİR İÇİNDEKİLER JEOFİZİK Arzın merkezlne doğru n SAĞLIK Yazgan KİMYA Enzimler: Unutulan Kahramanlar Ömer KulelıOsman Gürel TIP VE KALITIM BİLİM Organ naklinde genetik kimllk etklli Ismail Murat Sigara içenler dünyada köşeye sıkıştılar, ya Türkiye'de BİLİM KÜLTÜR Yakıtsız uçak Vehbı Belgıl "Eğltici sabit köşeler gerek" Türkiye'dekı bilimin gelişmesinde büyük katkılan olan derginize sonsuz şÜKranlanmı iletiyorum. Fakat seçtiğiniz konuların bilimsel içerikli olmalanna daha özen göstermeniz ve özellikle öğretici konulara değinmeniz gerektiğini düşünüyorum. Yirmi yedi üniversite ve bu üniversitelere bağlı kampuslarla birçok lisenin bulunduğu Türkiye'de matematik, bilgisayar ve elektronik dallannda bilimsel, eğitici, sabit köşeler hazırlamanız yerinde bir karar olsa gerek. A. Levent ALKAN •] BİLİM DUNYASINDAN KISA KISA UZAY Evrenln yapısı ve büyük patlama Doç Dr Halil Kırbıyık Kuru tarım çölleşme nedeni Sıvı metaller ve bir gaz metal Anne sütüyle beslenme ve kanser tehllkesi Renk değlştiren mayo teleişlem ve evde çalışma Q NOBEL ÖDÜLLERİ 1987 tıp, kimya, fizik Nobel ödüllerl SALINCAK Blnaları havada kurmak Yılmaz Idil ARMAĞANLI BULMACA DÜŞÜN BUL SORUN CEVAP VERELtM Büyüme hormonu Türkiye'de uygulanıyor mu? Bllimsel ruh nedir? ODAK Üstün lletkenllğe bir ödül daha Reşıt Canbeyli YEŞİL SAYFA Hızlı nüfus artışı kalkınmayı köstekliyor Buket Uzuner BİLİM YAYIN Cumhurlyet Bilim Teknlk • Sahibı Cumhu* rıyet Matbaacılık ve Gazetecılık Turk Anonım Şırketı adına Nadir Nadl • Genel Yayın Muduru Hasan Cemal • Muessese Mudüru Emln» Uşaklıgll • Yazı Işlerı Muduru Okay Gönensln • Yayın Yonetmenı Orhan Bursah.