Katalog

EKONOMİ [email protected] TASARIM: BAHADIR AKTAŞ 11 7 TEMMUZ 2020 SALI Covid19 salgınıyla ilgili normalleşme adımları, tüketim alışkanlıklarını değiştirdi Tüketici sokağa çıktı Patronu Haziran ayında, banka ve kredi kartlarıyla yapılan 81 milyar liralık harcama konaklama, havayolu, yemek, seyahat acentesi gibi alanlara kaydı. Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı’nın (TEPAV), haftalık açıklanan “Covid19’un Tüketici Harcamalarına Etkisi” bülteni, salgının ekonomi üzerindeki etkilerini azaltmak için kaldırılan bir dizi kısıtlamanın tüketici üzerindeki etkisini gösteren sonuçlarla dolu. Yüzde 24 internet 26 Haziran haftası verilerinin açıklanmasıyla, banka ve kredi kartlarıyla haziran ayında yapılan harcamaların tutarı 80.8 milyar TL oldu. Harcamalar Mayıs 2020’ye kıyasla yüzde 0.8, geçen yılın aynı ayına kıyasla yüzde 9.7 arttı. İşlem adedi ise mayısa kıyasla yüzde 5, Haziran 2019’a kıyasla yüzde 1.7 artarak 467 milyon oldu. Ayrıca mart, nisan ve mayıs aylarından sonra yıllık bazda ilk harcama artışı haziran ayında kaydedildi. Haziran harcamalarının de taylarına bakınca, tüketim alışkanlıklarının salgın dönemine kıyasla çok değiştiği görülüyor. Harcamalardaki en yüksek oransal artışlar konaklama, havayolu, yemek ve seyahat acentesi gibi alanlara kaydı. Örneğin konaklama harcamaları mayıs ayına kıyasla yüzde 241, havayolu harcamaları yüzde 181 arttı. Zaten haziran ayındaki alışveriş harcamalarının yüzde 24’ü internet üzerinden yapılırken, bunların tutarı Mayıs 2019’a kıyasla yüzde 17 düşerek 19.7 milyar TL’ye inmesi tüketicinin harcamaları evden çıkarak yapmaya başladığını gösterdi. Ancak Haziran 2019’a kıyasla yüzde 45 artış olması da internetin alışverişteki yerinin her gün arttığını gösteriyor. Öte yandan 26 Haziran haftasında önceki haftaya göre genel harcamalar yüzde 5 azalarak 20.1 milyar TL oldu. l Ekonomi Servisi Herkes zam yaptı BİST 6 ‘yabancı’ kuruma açığa satış yasağı getirdi Sermaye Piyasası Kurulu’ndan (SPK) sonra şimdi de Borsa İstanbul (BİST), kendi yetkisini kullanarak 6 yabancı kuruma bildirim zorunluluğunu ihlal ettikleri gerekçesiyle 13 aya kadar açığa satış yasağı getirildiğini açıkladı. Buna göre, Barclays Capital, Credit Suisse Securities Europe, Merrill Lynch’e 3 ay boyunca uygulanacak olan açığa satış yasağı, Goldman Sachs, Jp Morgan Ve Wood And Company’e 1 ay süreyle uygulanacak. Uygulama başladı. Hatırlanacağı gibi, SPK geçen ekim ayında banka hisselerinde, şubatta ise tüm hisselerde açığa satışı yasaklamıştı. Ancak dünyanın en büyük endeks sağlayıcılarından MSCI’nın, bu nedenle Türkiye hisse piyasalarının statüsünü düşürebileceğini bildirmesinden sonra, yasak 1 Temmuz’da öncelikle BİST 30 için kaldırıldı. l Ekonomi Servisi Kıdemde tavan yükseldi Emekçinin kazanılmış temel haklarından kıdem tazminatının, tamamlayıcı emeklilik sistemine (TES) dönüştürülmesine ilişkin süreç devam ederken, yeni kıdem tazminatı tavanı da belli oldu. Ocakhaziran döneminde 6 bin 730 lira olarak uygulanan kıdem tazminatı tavanı, 1 Temmuz 2020 tarihinden geçerli olmak üzere 7 bin 117 TL’ye yükseldi. Kıdem tazminatı tavan turarı bir yıl içerisinde ocaktemmuz ve temmuzaralık olmak üzere iki kere değişiyor. Aynı işve rene bağlı işyerlerinde 10 yıl çalışan bir kişinin alabileceği maksimum kıdem tazminatı tutarı da 67 bin 300 liradan 71 bin 170 liraya çıktı. Bu rakam, 2020’nin temmuzaralık döneminde geçerli olacak. Kıdem tazminatı tavanındaki artış, brüt ücreti 6 bin 730 liranın altında olan işçileri ise etkilemeyecek. Onla rın çalıştıkları her yıl için alabilecekleri kıdem tazminatı, brüt ücretleri üzerinden hesaplanıyor. l Ekonomi Servisi ALKOLE 7 LİRA ZAM Türkiye’nin önde gelen alkollü içki üreticilerinden birinin açıkladığı yeni fiyat listesine göre, 35’lik rakının ücreti 81 TL’ye, 50’lik rakının ücreti 114 TL’ye, 70’lik rakının ücreti 159.5 TL’ye, 100’lük rakının ücreti 219.50 TL’ye çıktı. Böy lece temmuz başında yapılan ÖTV artışından sonra, fiyatların 7 TL artacağı beklentisi de gerçekleşmiş oldu. Tanınmış bir ithal viskinin ücreti 100’lük için 250 TL’ye çıkarken; 35’lik yerli votkanın ücreti 66.50 TL’ye yükseldi. l Ekonomi Servisi Haziranda hızlanan enflasyonu değerlendiren Merkez Bankası, talep, “normalleşme”, petrol kaynaklı zamlara dikkat çekti. Haziranda, TÜFE’nin aylık yüzde 1.13 artmasını, yıllıkta yüzde 12.62’ye yükselmesini yorumlayan Merkez Bankası, özetle “Temel mal enflasyonu tüm alt gruplarda yükselirken, hizmet enflasyonu normalleşme sürecinin etkilediği kalemler öncülüğünde artmıştır” dedi. Değerlendirmenin diğer detayları şöyle: n Ulaştırma hizmetlerinde normalleşme süreciyle birlikte uçak bileti ve şehirler arası otobüs ücretlerindeki artışlar öne çıktı. Kapasite sınırlamasına tabi lokantaotel grubunda, gerek yiyecek ve içecek gerek konaklama hizmetlerinde fiyatlar yükseldi. n Eğitim ve paket turlar ile kuaför hizmetleri fiyatlarındaki artışlar dikkat çekti Pos ta hizmetleri, telefonla görüşme ve internet ücreti öne çıktı. Otomobil beyaz eşya n Dayanıklı mal fiyatları, otomobil, beyaz eşya ile diğer elektrikli ve elektriksiz aletlerin öncülüğünde artarken, giyim ve ayakkabı fiyatlarındaki değişim tarihsel ortalamayı aştı. n İşlenmemiş gıda fiyatlarındaki mevsimsel düşüş geçen yıla kıyasla sınırlı kaldı. Bunu sebze fiyatlarındaki artış etkiledi. Bakliyat, kuruyemiş ve pirinç fiyatlarındaki yükselişler sürdü. n Petrol fiyatlarındaki toparlanmaya bağlı olarak akaryakıt ve tüpgaz fiyatları arttı. Ayrıca şebeke suyu fiyatları da yükseldi. l Ekonomi Servisi Küresel risk iştahı canlı Küresel piyasaların aşırı ucuz likidite ile mali destek politikalarından destek bulmasıyla risk iştahı da canlılığını koruyor. Ancak koronavirüste devam eden küresel ikinci dalga endişeleri ise risk iştahındaki canlı seyrin sınırlı kalmasındaki en büyük etken olmaya devam ediyor. Bu hareketlenme Türkiye’deki mali piyasalardan en çok Borsa İstanbul’u etkiledi. Düne yükselişle başlayan BİST, günü 118 bin 485 puandan kapattı. Günü yüzde 2.36 puan artışla kapamış oldu. Dolar/TL ise 6.84656.8751lira arasında hareket ettikten sonra günü 6.86 lira seviyesinde tamamladı. Öte yandan Türkiye’nin beş yıllık kredi iflas takası (CDS) primi, yükselerek yeniden 456466 seviyesinde hareket ediyor. İşverenlerin yüzde 36’sı “fazla elemanları” ücretsiz izne çıkarmayı düşünüyor. Yan sanayide kıyım kapıda Kısa çalışma ödeneği bittikten sonra tedarik sanayiinden birçok emekçi işsizler ordusuna eklenecek. Taşıt Araçları Tedarik Sanayicileri Derneği’nin (TAYSAD), Koronavirüs Etki Araştırması’nın beşincisi, kısa çalışma ödeneği bittikten sonra sektörde işçi çıkarmaların başlayacağını gözler önüne serdi. Araştırmaya göre: n Sektördeki “istihdam fazlalığı”nın ortalama yüzde 17 olduğu belirtildi. Bu oran mavi yakalarda yüzde 68’e çıktı. n Katılımcıların yüzde 57’si beyaz yaka, yüzde 67’si ise mavi yaka çalışanları kapsamında kısa çalışma ödeneğinden haziran ayında da yararlandı. n Bu ödenek bittikten sonra katılımcıların yüzde 36’sı “fazla elemanları” ücretsiz izne çıkarmayı düşünüyor. n Yüzde 29’u ileriye dönük borçlandırarak yıllık izne çıkarma yı, yüzde 15’i de ücretli izne çıkarmayı planladığını vurgularken, yüzde 5’lik kesim ise tüm personelinin çalışacağını ancak kısmi maaş ödeneceğini ifade etti. n Katılımcıların yaklaşık yüzde 50’si bu ay, bir önceki yılın aynı ayına göre en az yüzde 30 oranında üretim kaybı yaşanacağını öngördü. n Sektördeki ciro kaybının da en az yüzde 30 olacağı kaydedildi. l Ekonomi Servisi Hazırgiyimde küçülme beklentisi Hazır giyim foto Sektörün 6 aylık ihracatı yüzde 19.8 daraldı. Türk hazırgiyim endüstrisinin ihracatı 2019’un ilk yarısında 8.7 milyar dolar iken 2020’nin ilk yarısında 7 milyar dolarda kaldı. İhracatçı, ikinci bir dalga gelmese bile yılsonunu yüzde 20 küçülmeyle kapatacağını söylüyor. Haziran ayındaki yüzde 25’lik ihracat artışının sektör için büyük moral olduğunu kaydeden İstanbul Hazır Giyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği (İHKİB) Başkanı Mustafa Gültepe, bu artışa rağmen sektörün 6 aylık ihracatının yüzde 19.8 daraldığını kaydetti. En büyük pazarları AB’de canlanma başladığını, yeni sezon için sipariş almaya başladıklarını söyeyen Gültepe, “Hedef pazarlarımız arasında yer alan ABD’ye ihracatımızda da yüzde 213’lük artış yakaladık. Eğer yeni bir salgın dalgası ile karşılaşmazsak özellikle eylülden sonra hızla toparlanabiliriz” dedi. “Ancak son çeyrekteki toparlanma yılı kurtarmaya ne yazık ki yetmeyecek” diyen Gültepe, “2020’yi yüzde 1520 daralmayla kapatacağımızı tahmin ediyoruz” diye konuştu. l Ekonomi Servisi KATARLILAR BU KEZ DE GIDAYA ORTAK OLDU Katar Yatırım Otoritesi’nin (QIA) gıda yatırımlarından sorumlu şirketi Hassad Food, Türk gıda ve tarım şirketlerinden Tiryaki Agro’nun organik gıda ve yem üretimi alanındaki yurtdışı iştiraki Sunrise Foods’ta azınlık hissedarı oldu. Finansbank’ın sahibi Katar Ulusal Bankası’nın yüzde 50 hissesi de QIA bünyesinde bulunuyor. Tiryaki Agro’dan yapılan açıklamada, satın alma bedeli ile ilgili bir bilgi ise yer almadı. l Ekonomi Servisi yakinimdir Cuma günkü canlı yayınların sabahtan akşama uzanan bölümlerinde, havai fişek patlamalarının görüntüleri eşliğinde, yürekler ağızda, Sakarya’nın Hendek ilçesindeki havai fişek fabrikasında yaşanan facianın görüntüleri alınabilen sahnelerinin tekmilini birden izledik. Baro başkanlarının Meclis kapısı önündeki direnişlerinin, komisyon görüşmelerinde çok haklı olarak görüşlerinin paylaşılmasına yönelik direnişlerinin gündemden uzak tutulması, sansür edimesi, dahası Meclis görüşmelerinde yaşatılan tiyatronun gerçeklerinin çarpıtılması için de kaçınılmaz bir fırsat çıkmıştı. Oysa habercilikte sansürün uygulanmadığı Cumhuriyet içinde, çok sınırlı sayıda gazete ve televizyon yayınlarında yangın ilk günüden itibaren görüntülü yayımlanmış, bir gün sonrasından başlayarak kâğıt baskılarda geniş yer verilmiş haberlerde fabrikanın bozuk sicili hemen ortaya çıkmıştı. Daha önce 6 patlama yaşanmış, patladıkça ismi değiştirilerek yeniden üretime geçirilmişti. Ölümlü ve yaralanmalı patlamalarda birkaç sorumlu, en çok işçilerden suçlu bulunmuştu. İlk günün patlamaların hangi boyutlara varabileceği öngörülemeden verilen resmi açıklamalarında, valinin depolarda 110 ton patlayıcının bulunduğu türünden zorunlu açıklamalarını saymazsak, İçişleri Bakanı önce, sonra da Erdoğan’ın görüşmeleri trafiklerine ilişkin bilgilendirmelerinden, “Patronu yakinimdir”in ilanı yapılmış gibiydi. Sonrasında daha da vahim bir fotoğraf karesi ile yüzleşildi. MÜSİAD, patlamalarla paramparça olmuş fabrikanın patronu, Sakarya Başkanı’nı teselli etmek üzere, ilk cenazeleri kaldırılan işçilerin namazlarının kılındığı, toprağa verilmekte olunduğu saatlerle çakışan bir de yemek düzenlemişti. Çarpıcı çıplak fotoğrafın görüntülü belge olması niteliği karşısında, sonradan yapılan açıklamalar, “Ölen, yaralanan, ortada kalacak işçilere yapılacak yardımların görüşülmesi için toplanılmıştı..” açıklaması ne kadarı ile gerçekçi, fotoğraf karesinin çıplak yüzü ile uyumu oldu dersiniz? Pazar günkü Cumhuriyet’te işçilerin ağzından patlamanın nasıl olduğunu anlatan öykülerden ortalığa saçılan gerçekler çok daha çarpıcı, kaldı ki yandaş medyadan bile bazen raslantısal, zorunlu uzatılmış kameralar karşısında anlatıkları ayrıntılar birbirinden çarpıcı. Ne zamandır virüs kuşatmasının da etkisinde, havai fişek stokları birikmiş fabrikanın depolarında havalandırma, soğutma önlemleri bile alınmamış. Haftalar aylar öncesinden işçilerin sıkışık depolanmış fişeklerden gelen ısınmaya tanıklık etmeleri, üst düzey görevlileri uyarmaları sorun olmuş. Ekmek parasına sendikal hakları, örgütlülüğü unutun, kayıt dışı ucu işçi olarak zorunlu çalışanlar, kaygılarını paylaştıklarında işten atılmakla, ağızlarını kapatmakla tehdit edilmişler.. HHH Ülkemizde, sendikal hakların örgütlü, bilinçli savunulabildiği yıllarda bile, savunulamayan işkolları sayesinde, iş cinayelerinde kırılan rekorlar gerçeğimiz.. Günümüzün “Patron yakinimdir” ilanı yapılabilen, kayıt dışı patlamanın yaşandığı üretim koşullarında, patlamaların olmasından başka ne beklenebilir ki?.. Daha ilk gününden, havai fişek fabrikası patlamaları faciasındaki tabloyu, Soma faciasının yeni bir kötü kopyası olarak değerlendirmeden edemedim.. Tabii ki kehanet yetisiyle değil, “Sahibi yakinimdir..” öyküsünün benzerliği üzerinden yıllar sonrasına dönük atılmaya başlanmış adımları okuyabiliyor olmanın buruk acısı ile.. Soma’da öngörülmemiş bir toplumsal duyarlılık ile dayanışma çok güçlü yaşanmıştı. Maden kazası boyutları ile ölen işçi sayısı yüksekti. Zaman törpüsü, saman altından yürütülen suların akıntısı ile gerçeklerin hangi boyutlarda tersyüz edilebildiğini o kadar çok acı örneğine tanıklığım var ki.. İşçi Sağlığı, İş Güvenliği Savaşımında Fişek soyadı ile atılmış damganın olduğu, işçi sendikacı lider kimliği ile de Bahir Ersoy’un bakanlık yaptığı dönemde. Örgütlülükte güçlü sendika Petrolİş baş kaldırmış, Mutlu Akü Fabrikası işçilerinin toplu olarak kurşun zehirlenmesinden kansere yakalandıklarını raporlarla kanıtlamıştı.. Ne mi oldu? İşveren fabrikayı kapattı. İşsiz kalan işçiler sendikayı basıp “Açız, işimizi istiyoruz” diye haykırdılar.. Bahir Hoca nerede ise afaroz edildi. Fabrika, sözde gereken önlemleri aldı raporları ile aklanıp yeniden açıldı. Yine bugün patlayan fabrikanın yakınında, sedikalı, örgütlü kamu işyerinde, tek kelime ile üşenildiği için, kimyasal gübre üretimi yapılan makinelerin kapaklarının kapatılması zahmetine katlanılmamıştı. İşyeri hekimlerinin hastalık teşhisi konmadan verilmiş raporlarında, (bilindiği üzere işyeri hekiminin ücreti işveren tarafından ödeniyor olduğu için) kimyasal kanser zehirlenmeleri olasılığı kaydı geçirilmiyor, hastanelere zorunlu sevklerde ise mide, bağırsak şikâyetleri yazılıp duruluyordu. Söyleşide fabrikanın toz duman altında görüntüsü yanında, işçiler yıllık izne gittiklerinde, havadaki kanserojen tozdan edindikleri alışkanlık nedeni ile bu tozu doldurdukları kibrit kutuları ile ancak tatile gittiklerini bile anlatıyorlardı.. İhracat kaybının çözümü dijitalde Türkiye’ye 2019’da 27 milyar doların üzerinde döviz kazandıran Türk moda endüst risi, pandemi döneminde düzenleyeceği diji tal fuarlarla ihracatta yaşanan kaybın önüne geçmeyi planlıyor. Türkiye’nin ilk dijital fuarını 14 Haziran 2020 tarihlerinde Shoedex2020 Ayakka bı, Çanta ve Deri Aksesuvarları Fuarı’yla ger çekleştiren sektör, 15 Temmuz14 Ağustos 2020 tarihlerinde de Global Apparel Sour cing Expo 2020 Fuarı’nda ihracatını artırmak için mücadele edecek.