Katalog

2 16 NİSAN 2020 PERŞEMBE EDİTÖR: ÇAĞDAŞ BAYRAKTAR TASARIM: MEHMET AMAN OLAYLAR VE GÖRÜŞLER COVID19 HASTALIĞININ ETKENİ SARSCOV2 VİRÜSÜ İLE İLGİLİ ÖNGÖRÜLMEYENLER Pandemi ve belirsizlikler PROF. DR. BEKIR S. KOCAZEYBEK Mevcut virüs bölgesel/ ülke insanlarına göre ne Çin’in Hubei/Wuhan kentinde 31 Aralık 2019’da başlayan COVID19, her geçen gün yeni canlar almaya ve sağlık sistemlerini felce uğratmaya devam etmekte den genotip farklılığına gidiyor (A, B ve C tipleri var)? A tipi ilk salgına Çin/Wuhan’da neden olan yarasa kaynaklı atasal virüs, B tipi ABD, Meksika, Fransa’nın dir. Bugünkü tarih itibarıyla bazı bölgeleri, Almanya ve Ka T.C. Sağlık Bakanlığının nada, C tipi ise yine verilerine göre ülkemizde 65 bin 111 toplam vaka, 1403 ölüm vakası ve 1 vaka ile başlayıp 5 bin 138 vakaya kadar giderek artan günlük yeni vaka sayısı (ABD’den Her şeye rağmen insanlığa özgü üstün bir taraf olan beynin ön Fransa’nın bazı bölgeleri ve İtalya’da saptandı. Pandemik salgın virüsünün dışkı, idrar ve kan yoluyla insanlara bu sonra 2. sıradayız) ve bölümü bu ve laşı ve bulaş zama aynı sayılarda seyreden benzer salgın nı spekülatif. Hal ölüm bandı aralığı (90100) günlük ölüm vakası sayısı, zaten rayında olmayan ekonomimi hastalıkların üstesinden gelecektir. buki 2003/SARS ve 2012/MERS dirençli virüs zarfının yoğun glikoproteinlerin zi iyice içinden çıkılma den dolayı mide asi za dönüştürmüştür. Türkiye’yi dine dayanıklı olmasına bağlı dış yöneten siyası iktidarın salgın kı ile bulaştığı biliniyor. yönetimine ilişkin yanlış ve tu tarsız uygulamaları toplum kat Algoritma net değil manlarını kısa ve uzun vade Yine salgın yapan virüsle en de bu hastalıktan kurtulabilme feksiyon geçirildikten sonra tek hususunda karamsarlığa götür rar hastalık gelişip gelişmeyece mektedir. ği hususu belirsiz ve tartışma COVID19 ile ilişkili bilim in lı. Şöyle ki: COVID19’lu hasta sanlarındaki kafa karışıklığı ve larda reaktivasyon (aynı virüs belirsizliği çözmeye dönük deği le tekrardan bir iki ay sonra en şik uluslararası ve ulusal bilim feksiyon gelişmesi) ve reenfek platformlarında tartışmalar yo siyon (aynı kişinin COVID19 ğun olarak devam etmektedir. geçirdikten bir iki ay sonra tek Farklılıklar rar farklı bir kişiden farklı tiple enfekte olması) klinik tabloları Peki, yıllardır bilinen ve daha kafa karıştırıcı ve önümüzü gör önce iki kez ciddi salgın yapan memizi zorlaştırıyor. bu virüs ailesi (Coronaviridae), Mevcut salgın hastalıkta vi içinde bulunduğumuz teknolojik rüsü saptamak için dünyada ve imkânlara karşın neden halen ülkemizde kullanılan PCR tes belirsizlikler devam etmektedir? ti ile ilgili neden performans Neden SARSCoV2 virüsü ile il yetersizliği vardır? Yanlış ne gili bazı bilgilerimiz halen mu gatifliğin (hastalık etkeni var amma düzeyindedir? iken testin negatif olması) yüz Mevcut Pan Coronavirus/ de 3760 arasında değiştiği SARSCoV2 söz konusu yaba ni saha pratiğinden biliyoruz ni hayvanlardan insanlara bu (Gerçekte PCR testi değişik vi laştığında var olan yapısını, ne rüslere göre değişse de yanlış den değiştirdi? Ve nasıl değiş negatiflik yüzde 1 civarında tirerek insanlara uyum sağla dır). Bu sorunun nedeni büyük dı? Neden 17 yıl sonra böyle bir olasılıkla virüsün korunmuş, salgın gündeme geldi? Biliyoruz stabil, özgün hedef gen bölge ki mevcut virüsün yapısı 2003 si tayininde salgının başlama SARS virüsü ile yüzde 21 farklı, sı ve artışıyla birlikte yeterince 2012/MERS virüsü ile yüzde 50 optimizasyon süreci (Validas farklılık gösteriyor. yon ve Verifikasyon süreçle ri) olmaması (Güncel ola lamış, salgın kendiliğinden sı rak WHO ve CDC öngörü nırlanınca çalışmaların sonucu leri doğrultusunda virü alınamamış, keza 2012/MERS’te sün Nükleokapsid/N13, de lokal salgın boyutundan do RNA’ya bağımlı RNA Poli layı aşı çalışmalarının üzerine meraz (RdRp) gen bölgesi te yeterince gidilmemiştir. Bugün mel alınıyor. için COVID19’a karşı aşı eldesi Virüsün tanısında ya da geçi çok zor olmasının başlıca nede rilmiş enfeksiyonu belirlemede ni, özellikle HIV/AIDS ve Hepa veya immünplazma üretimine tit C virüsü (HCV) gibi RNA vi dönük kullanılan antikor testle rüslerinde olduğu gibi genetik ri hızlı ve klasik yöntemlerle op yapısının uygun olmayan özelli timize edilse de 4 aylık salgın ği (mutasyona çok açık olmasın dan dolayı, testin yapısı gereği dan farklı birçok alt tipin oluş olarak ve sonuçlarının belli bir ması gibi) ve diğer bir sorun da süre geçtikten sonra alınabilme uzun dönemli ve kalıcı etkin ba sinden dolayı tarama ve tanısal ğışıklığı sağlayacak bu virüsün sonuçlarını tam net bilmiyoruz. hangi yapısının tercih edileceği Salgın sürecine test kiti üretici hususudur. lerinin hazırlıksız yakalandığı kanaatindeyim. Ders alalım Tedavi ise belki de bu salgın Sonuç olarak, bugün bu da en karmaşık olan ve algorit pandemik virüs bazı önem ması tam netleştirilemeyen hu li bilinmezlikleriyle ve belir sustur. Adeta “iğne ile kuyu sizlikleriyle önümüzdeki yıl kazmak” gibidir. Mev larda da hep konu cut SARSCoV2’ye karşı spesifik tedavide direkt etkili antiviral faz 14 sürecini geçirmiş preparat yok. Ancak daha önceki değişik virüslere (HIV, Influenza vb.) etkinliği FDA tarafın Sosyal devleti reddeden vahşi kapitalist anlayışın sağlık politikaları, SARS ve şulacak ve tartışılacaktır. Ayrıca COVID19 salgınına karşı yeterince hazırlıklı olmadan yakalanan ve geçmişte aynı virüs ailesi ile ilgili SARS ve MERS salgınlarından ders dan kabul edilen pre MERS almamış gelişmiş paratlar çeşitli kom salgınlarından ve gelişmekte olan binasyonlarla kullanı ders almadı. dünya ülkelerinin lıyor. Bunlara ek ola çoğunluğu (yoksul rak, sıtma etkenine ülkeler hariç), ge karşı etkinliği kanıtlanmış pre nelde yıllardan beri sürege paratlar ve enflamatuvar bazı len vahşi kapitalizmin sağlık hastalıklarla etkili olabilen an politikalarının gereği olarak tienflamatuvar ve sitokin inhi sosyal devlet (güncel salgın bitörü preparatlar ve antibak da Almanya hariç) yerine ti teriyel antibiyotikler ile çeşit cari amaçlı ve hedefini “hasta li vitamin kompleksleri ile çe yoktur hastalık vardır” ilkesi şitli farklı etkisi olabilen 50’nin ne dayandırmaları sonucun üzerinde preparat kombinas da pandemik salgını çok cid yonlarla uygulanmaktadır. di olarak yaşamaktalar. Tıb Mustasyona açık bın duayeni Hipokrat’ın ifadesiyle “Hastalık yoktur has COVID19 salgınının en umut ta vardır” anlayışının ve Sos vermeyen ve belirsiz ve kısa ve yal Devlet bakış açısının ye ya uzun vadede sonuçları itiba ni dönem paradigmaları ola rıyla biz bilim insanlarını en faz cağı nettir. Her şeye rağmen la uğraştıran husus ise aşılama insanlığa özgü üstün bir ta ile korunmadır. Etkili ve uzun raf olan beynin ön bölümü bu dönemde SARSCoV2’ye karşı ve benzer salgın hastalıkların koruma sağlayacak aşı çalışma üstesinden gelecektir. Yeter ları 2003/SARS salgınında baş ki ders alabilelim... Çelişkiler ve dalkavuklar   Tek kişi yönetimlerinin hepsi, insan doğasıyla toplum yapısı arasındaki çelişkilere ve farklılıklara bağlı olarak bazı yetersizleri ve yanlışları kaçınılmaz biçimde bağrında barındırır. Çünkü insan tek başına birey olarak, temel güdüleriyle hareket eden, kendini korumak içgüdüsüne sahip bencil ve benmerkezci bir yaratıktır. Oysa toplum, yukardaki özelliklere sahip insanların bir araya gelmesiyle oluşan, bireyden daha farklı bir yapıya sahiptir... Bir arada yaşamanın gerekleri, insanı başka bireylerle etkileşime sokar, ilkel dürtülerini yontar; böylece toplumsal değerleri ve ahlakı öğrenen birey toplumsallaşır. Siyaset toplumsal bir etkinliktir; onu bireysel dürtüleriyle yapmaya çalışanlar genellikle başarısız olur, başarılı görünseler bile topluma yarar sağlayamaz, zarar verirler. HHH Toplumsal talepleri Meclis yoluyla siyasete yansıtan Parlamenter Demokrasi ve iktidarın meşruiyetini denetleyen Hukuk Devleti, yerini Tek Kişi Yönetimine bıraktığı zaman, rejim, dünyanın her yerinde bireyin bencil ve benmerkezci özelliklerini öne çıkarır: Kendini koruma güdüsü ve kendine güven duygusu tavan yapar. Duygular öne çıkar, aklın yerini alır. Yakın çevreye güvensizlik başlar. Danışma ilişkisi biter, emretme ilişkisi başlar. Liyakatin yerini sadakat alır. Hizmet etmek yerine iktidarı korumak ana hedef haline gelir. Toplum yerine aile öne çıkar. Gerçek algısı bozulur; gerçeklere düşmanlık başlar. Eleştiriler ihanet olarak algılanır. Çevresindekiler, kaderlerini ona bağlayanlar, göze girmek için bir yandan kraldan çok kralcılık, dalkavukluk yaparak bütün bu yanlışları pekiştirir, öte yandan rakipleri aleyhine dedikodu ve iftiraya başlarlar. HHH Yukarıdaki özelliklerin her biri Tek Kişi Rejimi için büyük yanlışlıkları ve engelleri belirler ama sonuncusu, yani kraldan çok kralcıların ve dalkavukların hataları bu rejimin şiddetini ve yanlışlarını tahammül edilemez boyut lara taşır. Elbette bütün siyasal re jimlerde olduğu gibi Tek Kişi Rejimi’nin eksik ve yanlışları, özellikle de kraldan çok kralcıların ve dalkavukların zararları, kriz zamanlarında daha da belirginleşir. Kendi ülkemizden örnekler verirsek, COVID19 salgını krizinde: Kraldan çok kralcılar ve dalkavuklar, “Herkes maske taksın” diyenlere saldırırlar, sonra, bizzat kendileri “Herkes maske taksın” demeye başlarlar. Bununla da yetinmezler herkesin maske takmasını zorunlu kılarlar, ama hem herkese maske yetiştiremezler hem de satışını yasaklarlar. Kraldan çok kralcılar ve dalkavuklar, bir yandan “Tecrit şart” derler, öte yandan “Sokağa çıkma yasağı ilan edilsin” diyenleri teröristlikle suçlarlar. En sonunda da, (sanki hafta içinde COVID19 bulaşma riski daha büyük değilmiş gibi) hafta sonu sokağa çıkma yasağını bizzat kendileri (üstelik de panik yaratacak biçimde) ilan ederek yanlışlığın, beceriksizliğin ve haksızlığın doruklarında gezinirler. Üstüne üstlük kendi yarattıkları panikten dolayı halka son derece aşağılayıcı hakaretler ederler. Hem “Elimizde yeterli malzeme yok” derler, hem de başka ülkelere yolladıkları malzemeleri davul zurna ile övünerek ilan ederler. Kraldan çok kralcılar ve dalkavuklar, Tek Kişi Yönetimi’nin hataları büyüdükçe eleştirilere karşı saldırıları da artırır ve tırmandırırlar: Böylece hem kaderlerini bağladıkları kişinin gözüne girmeye çalışırlar... Hem onun kendi yanlışlarını görmesini ve bunları düzeltmesini engellerler... Hem de irrasyonelliği, baskıyı ve aynı anda alınan çelişik kararların yarattığı kaosu yaygınlaştırırlar. HHH Allah bütün toplumları Tek Kişi Yönetimlerinden korusun.... Allah bütün “Tek Kişileri” de, yaptığı hataları borazanla ilan ederek övünen ya da söylemediklerini bile söylemiş gibi abartarak göze girmek için sağa sola saldıran, çevresindeki kraldan çok kralcıların ve dalkavukların şerrinden korusun. Bakanlar istifa edebilir mi? AV. DR. BAŞAR YALTI 12 Nisan 2020 gecesi Türkiye, bir iki saat süreliğine İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’nun görevinden istifasını tartıştı. Sahneye beceriksizce konulan ve Cumhurbaşkanı’nın istifayı kabul etmediğinin açıklanmasıyla sona eren bu tiyatral gösteriyi, mevzuatımız açısından değerlendirmekte yarar bulunmaktadır. İstifa, sözlüklere göre tek taraflı irade beyanıdır. İstifa beyanında bulunan kişi iradesini bir kez açıklamış ise artık ilgililere hukuksal gereklerini yapmak düşmektedir. Ancak istifanın özel hukukta ve kamu hukukunda farklı sonuçları olabilmektedir. Örneğin özel hukuka tabi bir işte çalışan işçi işinden istifa ettiğinde, bu istifa hemen sonuç doğurmaktadır. Kamu hukuku bakımından ise istifanın farklı şekilde sonuçları olabilmektedir. Kendiliğinden sonuçlanmaz 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre (m.20) “Devlet memurları, bu kanunda belirtilen esaslara göre memurluktan çekilebilirler.” Aynı yasanın 94 ve 96. maddelerine göre memurluktan çekilme hemen sonuç doğurmayabilmektedir. 926 sayılı TSK Personel Kanununa göre ise (m.112) “Muvazzaf subay ve astsubaylar, subay ve astsubay naspedildikleri tarihten itibaren fiilen ‘onbeş yıl’ hizmet etmedikçe istifa edemezler.” 116. maddeye göre ise “Yükümlülüklerini bitirerek istifa etme hakkını kazananlar, istifalarını ocak ve şubat ayları içinde isteyebilirler.” Anayasa hukuku bakımından da istifa doğrudan sonuç yaratmayan bir işlem olarak düzenlenmiştir. Örneğin milletvekillerinin istifası kendiliğinden sonuç doğurmamaktadır. Anayasa’nın 84. maddesine göre, “İstifa eden milletvekilinin milletvekilliğinin düşmesi, istifanın geçerli olduğu Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlık Divanı’nca tespit edildikten sonra, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu’nca kararlaştırılır.” Süleyman Soylu ne yer verilmiştir. Devlet memurlarına, hatta silahlı kuvvetler personeline belli koşullarla tanınmış olan istifa (görevden çekilme) hak kı bakanlara tanınmamıştır. Bakanlara istifa hakkının tanınmamış ol masını unutulmuş bir düzenleme olarak görmemek gerekir. Cumhurbaşkanlığı hü kümet sisteminde, bakanların Cumhurbaş kanına adeta bir “emir eri” gibi bağlı olma sı istenilmiş, ayrıcalık olarak kendilerine, üst düzey bir memur olma statüsü verilmiş tir. Bunun dışında bakanların bir özelliğinin ve inisiyatif kullanma yetkilerinin olmadığını çkkotndğeeidıiirıelslndtBmesniialaiiirertsldiii.şnaütttnaiaBenlbdvnaknmuıaeiyneığkrnaiysakieanmniiyeünsledtantzıbeşsıdegedriktarmeeıriılserçmb“dfd.iumianTeiıeclşşeüğeiu,şıBrinnoşbCkaoaileibukkalyu”yulmğaeiöpğnassh2n,iinl1isaus0eiütl0rrtte1esebm.Kt7m0cmaüue7uşeyrly.kmeıyu2lgeaıel0nyhuettö1du nra8bektataaişlrbmkEihuaieğilsnnkiealtsıirçtfiıabfkaielrbötgisaltıeönurıtrbmnrciişmalğevdgaekieeiksalnBikaeilaigdsngkeseealiizrnoşelısmd’knekCkAmiueydıua”nuğloaaenkcumdkrsria.naiıhssazgkİuçutobnegiiigrnufarsşöbaeöuytlrbeaiksaçeefarşaitsvdyiedkğadoebBroallaembreanğd.mnilkıuligüEnişardarezlatmnblaesivırıensine’a.antuahlzBtneiınnsi.eniçımratmb“ibibfhesUisaiirtranlalsiiafhifbrıntaşn.uaasıı i1bimtBtalrkksmutrkçaiiiiıoiatsa0cfrrilireiiaC“AGa.neunraşill4vaClleanasCnurköleeye.y“vkıirruıavmarerutnbarmrnaediüvbmenytımiaantasrvhiekluaaaımdiykdiıemehruihknnnndsDeasüa.üsuariuaıdlgdeintlzeÜağbralbrdiranöaseeClavbsürabvsidasriınrsnırlluayşnet,naeeraeerüilolkmışnşgeCçtrkdveızg1akiaalıkeöyinadeenauhötl0dtnaCaermdarse,maugre6ünbıennuıneevnnrördlevza.ııhmıubvmmıA,rakvlenşaymuederayuynennhıeaalgörree,şdaıgaaaluirnlbugrnkne“tnıakrödydyrreıalCdöaugrrearar.baaıda.rşıı.mrenöumn”nsYasml”elesmkivıırmaıaaşülnncsovüaruicnkdğvrciıalınhnliıenlrüumıaelyaiala”nuiınaraetvöşnsrirytbeedieknınlıtageınmaüiveğesrnötakzeaıairaşefbhebı,nnnaiatlpilkdaseekdaerymaryoaıisong,nnlenadseeiaıllnörglabsesinataasderriirmeurynoea“aa,rıgvielrnesdgşıöekıengeuöyrerlkmsİlmoldaiçdgeaırrısetiellrriıamkeetiigeauşCmnv,r”tid,ynlevrısueierdmm,ıkiernısakğimllrmsfeeeernieaıaezdeiitnknrnhnBbt,ii.eizeıadluenfuaagzkniarklrseCailıyeaöirvnuneennnrimetkmıaesmmcşd“umnh’o”ntmmhDoöıenuieeiylımuiumğİTumlylneş,rumıçloueişibrlvFntgdiakerarıbgibnbimaşlsgsriiökza.meöa,adiaştarösarsoYutşgriikykneiıfsiztmmltenşkokebaaaaesdhütabnaiçlrnineandregunksrfmeunaimssnaıiıkaöu.ümhKknlslsıyieurnsıAyteemisıtgirağüatykn”sönou,dareeıdı,onltt”,ğtydrbtldilregueıı“ğ.rasblıkueisbabeB.möbc1rienBbuöğk,heedÇereku4uögeduyiydeilrginay,üg.ğyüflaemvheübgeomiislneLlinsmilace;göamlariauddkoaislu.ke“ckkretzüiauldiieBveCraleılrgahh,idk.mauiasvdnesulör“aaiauneilrl’eazısimdienrunvmrmmnöoteöosauirlenanvlaz”nlaea,t