Katalog

10 2 ŞUBAT 2019 CUMARTESİ Beğenmediğine ABD darbeyle müdahale etti MUSTAFA K. ERDEMOL ABD’nin çeşitli Venezüella’da meşru hükümeti devirme niyetini sakla ülkelerde tercih ettiği adayları finanse mayan ABD’nin başka ülkelerde darbe yapma/yaptırma tarihi bir hayli eskiye dayanıyor. ABD, Ulu ettiği, danışmanlık yaptığı 16 girişim sal Güvenlik Ajansı ile Beyaz Saray kütüphanesi’nden yararlanılarak hazırlanan belgelere göre özellikle Soğuk Savaş olarak ad var. Bu girişimlerin büyük çoğunluğunda ABD başarılı oldu. landırılan 19471991 yılları arasında çıkarları açısından uygun görmediği çeşitli ülkelerin yönetimlerini tam 72 kez değiştirmeye kalktı. Bu değiştirme girişimleri 66 gizli, altı da açık operasyonu kapsıyor. Bir dönemin CIA İstihbarat Daire Başkanı Ray S. Cline bunu ‘başarılı bir rejim değişikliğinin anahtarı Çoğu başarısız Söz konusu dönemde ABD kaynaklı bu operasyonlardan doğru zamanda makul miktarda yardım sağlamak’ sözleriyle 26’sı başarılı olurken, 40’ından olumlu sonuç alına açıklıyor. madı. Bu girişimler içinde iki de açık ci nayet var. Güney Vi etnam Başbakanı Ngo Dinh Diem 1963 yılın da CIA destekli bir su ikast sonucu öldürül dü. Öyleki ABD Baş kanı Lyndon B. John son bu suikastı yap tıklarını kabul etti. Dominik diktatörü Rafael Trujillo da yine ABD destekli bi sui Muhammed Musaddık kastla ortadan kaldı rıldı. Ancak bu iki su Rafael Trujillo da silahlı muha ikast da ABD’nin amacına ulaş liflerince 1961 yılında öldürül masına yaramadı. dü. Trujillo’yu vuran tetikçi, “Hiç ABD’nin devirdiği kimse bana Trujillo’ları öldürmemi söylememişti” dedi ama CIA 7 hükümet ABD’nin CIA eliyle yönetimlerini değiştirmeyi başardığı 7 ülke var. Bunlardan biri İran’da General Muhammed Musaddık’a karşı gerçekleştirilen 1953 darbesi. Belgelere göre o dönemde Amerikan kökenli bir general İran’a gidip “eski arkadaşlarıyla” buluşuyor. Bu ziyaretten kısa süre sonra Şah Muhammed Rıza Pehlevi, Başbakan Muhammed Musdadık’a istifa etmesini emrediyor. Ancak İran ordusunun emre uymayacağı hissedildiğinde CIA Musaddık’ın destekçilerini satın almak ve sokak protestolarını finanse etmek için milyonlarca dolar harcama yapıyor. Böylece durumun değiştiğini fark eden ordu yaşamının geri kalanını ev hapsinde geçirecek olan Başbakan Musaddık’ı tutukluyor. CIA bu olayı “baştan sona bir Amerikan operasyonu” olarak değerlendirmişti. desteği aldığı ortaya çıktı. ABD, 1963’te Güney Vietnam içişlerine çoktan karışmıştı ve ülkenin lideri Ngo Dinh Diem ile olan ilişkisi, Diem’in Budist mu haliflere yaptığı baskı yüzün den giderek daha da gerginleş mişti. Pentagon belgelerine gö re 23 Ağustos 1963’te, bir dar be yapan Güney Vietnamlı gene raller, ABD yetkilileriyle planla rı hakkında temasa geçti. Ardın dan söz konusu generaller 1 Ka sım 1963’te Diem’i ele geçirip öldürdüler. CIA’nın bu operasyon için 40 bin dolarlık bir yardım da bulunduğu ortaya çıktı. Bel gelerde “Ngo Dinh Diem’e karşı düzenlenen askeri darbede ABD tüm sorumluluk payını kabul et meli” ifadesi geçi yor. Belgede şu ifa deler de yer alıyor: “1963 Ağustos’un dan başlayarak Vi etnamlı generallerin darbe çabalarını çe şitli şekillerde des tekledik, onayladık, teşvik ettik ve son raki bir hükümete Jacobo tam destek verdik. Bir ABD firması için ABD Guatemala Devlet Baş Arbenz Darbenin planlanması ve yürütülme si sırasında gizli te maslarımızı sürdürdük”. kanı Jacobo Arbenz’i destekliyordu. Ancak Arbenz başlatmayı planladığı bir toprak reform ne ‘Brezilya’yı Çin yapacak’ deniyle 1954’te ABD tarafından iktidardan düşürüldü. Çünkü reform çerçevesinde köylülere dağıtılacak olan topraklardan biri ABD’nin sahip olduğu United Fruit Company’nin mülküydü. Arbenz’in yerine bir askeri cunta geldi. Darbe sırasında ABD Deniz Kuvvetleri Guatemala kıyılarını bloke etmişti. Brezilya Devlet Başkanı Joao Goulart, ABD Büyükelçisi Lincoln Gordon’un sözleriyle “Brezilya’yı 1960’ların Çin’i yapacak”tı. Dönemin ABD Başkanı Lyndon B. Johnson, Ulusal Güvenlik Arşivi’nin gizli hükümet kayıtlarına göre, darbeyi planlayan danışmanlarına “Yapmamız gereken her şeyi yapmaya ha Sovyetler’e yakın diye 1960 yılında, Belçika’dan zır olmamız gerektiğini düşünüyorum” dedi. Goulart hükümeti 1964’te devrildi ve cunta 1985’e kadar ülkeyi yönetti. bağımsızlığını kazanmış olan Kongo’nun ilk Başbakanı Patrice Lumumba, Belçika’nın çıkarları Şili: Önce ekonomisini çökerttiler nı korumak isteyen Cumhurbaş Şili’de de 1973’te seçimle ge kanı Joseph Kasavubu tarafın len ilk sosyalist devlet başka dan görevden alın nı olan Salvador dı. Ancak Lumum Allende’nin seçil ba, Belçika ordusu mesinden rahat na silahlı muhalefe tini sürdürdü, Sov yetler Birliği’yle de yakınlaştı. Tutu munun ABD yanlısı olan hükümete zarar verdiğini düşü Patrice Lumumba nen CIA tarafından hedef alınması bundan sonradır. Zehirli mendil yollamak dahil bir çok girişimden sonra CIA tara fından yeri Kongolu işbirlikçile sız olan ABD Başkanı Richard Nixon, CIA’ya “Şili ekonomisinin çökertilmesi” emrini verdi. CIA 1970’te Allende’ye karşı bir darbe planlayan üç Şilili grupla birlikte çalıştı. Sonuçta General Augusto Pinochet, 1973’te ABD desteğiyle Allende’yi devirerek katletti. re bildirilen Lumumba 1960’ların Şili’ye yapılanı sonunda yakalandı, 1961 Ocak ayında öldürüldü. andırıyor ABD’nin yukarıda özetlenen Trujillo ve Ngo Dinh Diem darbelerinden/darbe girişimlerinden Şili örneği bugün Venezüella için planlanıyor. ABD, Şili Dominik Cumhuriyeti’nde bin ekonomisini çökerttiği gibi yap lerce Haitiliye karşı “etnik te tırımlarla, ablukalarla aynısını mizlik” gerekleştiren diktatör Venezüella’ya da yapıyor. EDİTÖR: ELİF TOKBAY TASARIM: İLKNUR FİLİZ HAFTA SONU Biraz demokrasi olmaz, ya vardır ya yoktur diyen Müjdat Gezen: Sanatın kendisi muhaliftir Mizah fiyaka bozar “Dünyada en tehlikeli şey önyargı ve peşin hükümdür. Zehirdir. Bakın bu okulu yakan çocuk beş yıl dört ay hapse mahkum oldu, dört tane de çocuğu var. Kitapta da yazdım, onlara da çok üzülüyorum. Bende fotoğrafları var elinde pompalı silahla poz vermiş yanında da küçük oğlu korkuyla bakıyor. Çok üzücü, çok. Toplumu böyle ikilere, üçlere bölmenin anlaşılır yanı yok.” KURTULUŞ ARI GAMZE AKDEMİR Hakkındaki adli kontrol şartı ve yurtdışı yasağı kaldırılan Müjdat Gezen’in “Haddini Bil!” adlı kitabı (Kırmızı Kedi Yayınevi) yayımlandı. “Haddini Bil!”de, gözaltı ve ardından gelişen süreci anlatan Müjdat Gezen; kitabını hayata, insana ve demokrasiye bakışını paylaştığı ara bölümlerle bütünlüyor. Dolayısıyla bu kitap sadece sanatçı Müjdat Gezen’in savunusundan, mahkeme dosyalarından müteşekkil değil. Çok daha fazlası. Amaçladığı Türkiye’deki aydın insanların, Cumhuriyete, Atatürk’e sahip çıkan insanların şu anda ne duruma getirilmeye çalışıldığını göstermek. bYaeşnrioolyüuMnuetminu’inn YAŞKAIZMIMALIzun süredir üzerinde Uçalıştığı yeni bir oyu nu var: “Eğlence Dünyası Pera (14532019) Müzikal Oyun”. Metin Akpınar’ın başroldeki Yorgo adlı Rum meyhaneciyi oynamasını istiyor. Türkan Şoray için düşündüğü de İstanbul adlı kadın karakter. Kendisi de oyunun anlatıcısı olan, beyaz sakallı, saçlı, bulutların arasında yaşayan Tarih’i oynayacak. Her padişah değiştiğinde meyhanedeki tablolar da n Sizin lfçHdykvrry2yÖsneoiaaioaoeeie0sün,mstkmsrrnğt1orküty,.lımeine9ğaamş2veİPeysrirrz’meüğ0taeidüaatıevllzi1rpfpiizeakekl”yyçae9dlrranlaooaa’aoslede’yscadarnrrlatsiakıe..şğaellChkogiııaDKirybysdinyasef“oeoteaolüTueedlYınrirrkbünnlznd.theedıvioruilerŞdinbkıieçnsiuomitiKsyniaeyauoinnoyhncernfa“.oeEmedltÇılmyyaeooogoikrttökıadezezaışgrmrnaaüaihıltpeztpksitıçimüinEioy.bgralneiOiüiöfhrdras’ntraiasölntdaKılbbınbarçmüüısteotmbrzursdakanıarayeshmtbtğaülhmumeueenaenil,aişırfkiny.ekabıkmgsutziiHanoztauyessyyşvaeniyrooohloty.aelmaratıenraKkarmğdruşugmfirpıoışadzaatnnazümtlaıidel.lemdznHiıaö..ıımöakrşçogzÇkıbnllıiegoilaakşotlgualrröt,mlkrı,öinımlğra.ejedrüdidBinünıkzaüöauelfü.’edlmnkaelnadolrütraldırioalnkeodğeku En çok istediği, özlediği ada değişiyor oyunda. 29 Ekim vallah” adlı tek kişilik oyu let. Özgürlük ve bağımsızlık için 1923’te ise bir siyah beyaz nu yine öyle. “Çok sevdiğim bir şey, ama” diyor. Atatürk, Cumhuriyet, aile, öğrencileri, arkadaş ve yoldaşları vazgeçilmezleri, okulu ikinci adresi. Sanatsız bir yaşam düşünemiyor, “orada Gezen, Gamze Akdemir’in sorularını yanıtladı. rılı olamazlar. Cumhuriyet değerleri ölmeyecek. n Metin Akpınar’a uygulanan pazar günleri karakola imza verme ve yurtdışına çıkış yasağı kararları da so doğdum orada öleceğim” diyor. nunda kaldırıldı. Büyük bir haksızlıktı. Gezen seneye 60. sanat yılını kutlayacak. Metin’in ağzından ne Recep Tayyip Erdoğan adı çıktı ne Kızı Elif’in sağlığı ile ilgili de güzel haberle iması çıktı. Ne öldürürüz lafı, ne silah ne de isyana teş ri var. Müjdat Gezen ile du vik çıktı. n Müjdat Gezen de Metin varlarının büyük bölümü Atatürk’ün resim Akpınar da muhalefet ettiler, edebilirler! leriyle dolu okulunda, öğrencilerinin sesle Sanatın kendisi muhaliftir hele ki mizah. Bir aktör genç ri arasında kendilerine yaşatılan süreci, hayatımıza, sanatımıza, sanatçımıza tırnak atan kaba siyaseti, kitabını ve sanat projelerini konuştuk. Bugünkü demokrasi adı altında diktatörlük n Ne kadar hızlı yazıldı bu kitap, neredeyse yaşanırken yazıldı dense yeri. Çok hızlı evet çünkü çok gücüme gitti. Savcı da hâkim de gözümün içine bakmadı n Yurtdışı yasağınız ve imza verme zorunluluğunuzun kaldırılmasının ardından son durum nedir? Şimdi bana dava açılıp açılmayacağı belli değil, onu bilmiyoruz. Cumhurbaşkanı Erdoğan “bedel ödettireceğim” dedi ve ertesi gün kapıma polis geldi. Bir; ben zaten çağ bir gazeteye verdiği röportajda şöyle diyordu: “Evet, sanatçının bir politik görüşü vardır ama bu ne iktidardan yana ne de muhalefetten yana tavır koymakla olmaz.” Ben de ona soruyorum; “Nasıl olur?” Osmanlı’da bunlar ikiye ayrılırdı; Methiyeciler ve Yergiciler diye. İşte Methiyeciler över, padişahım çok yaşa diye, bir kese altını alır gider; Yergiciler de Yedikule zindanlarında bilek çürütür. Torunum ile kızım olayı duyar duymaz ilk uçakla geldiler. Evime üç tane polisin geldiğine şahit oldular. Torunum İngiltere’de doğmuş, Hollanda’da büyümüş 18 yaşında bir genç, şok oldu. Cinayet mi, hırsızlık mı nedir bunun sebebi diye sordu çocuk, anlayamadı. Tesadüf kapıma gelen polislerin bir tanesi de okulu yaktıklarında gelip bizi koruyanlardan çıkmasın mı!.. 20 gün nöbet tuttular burada. Böyle bir paradoks. Gel de yazma! Ben haddimi biliyorum rılırsam giderim. İki; suçumun ne olduğunu söyleyemiyorlar. Davayı açarlarsa ne diyeceğim ortada; evvela suçumun ne olduğunu kelime kelime öğrenmek istiyorum. Suç tarifleri şu: Eleştiri dozunu aşmak! Eleştiri dozunu aşmak nedir diye sordum yanıtlayamadılar. İki gerekçeleri var: Bir; delilleri karartabilir. İki; yurtdışına kaçabilir. Delil dediği elindeki bant, neyini karartacaksın? Sonra yurtdışına niye kaçayım. Kitapta da yazdım, okulum, öğrencilerim, öğretmenlerim, insanlarım, tiyatrom, seyircilerim, akrabalarım burada. Çocukluğum ‘Kazanamazlar’ n Oğuz Aral şöyle demişti: “Mizah öyle bir şeydir ki adamın fiyakasını bozar anında. Bu da işlerine gelmez.” Çok güzel laf, iyi demiş. Bozmuş olmak için bozmaz ama otomatikman bozar. İşte bakın şu fotoğraf mesela (karşı duvarda asılı duran, Savaş Dinçel’le birlikte cunta mahkemesinde yargılandıkları sırada çekilmiş fotoğraflarını göstererek) Kenan Evren’in fiyakasını bozmuştur. Hem ellerimizde hem ayaklarımızda zincir vardı, bizim değil onla n İlk sizin kullandığınız bir ifade değil burada, mezarım burada mezarım! Bu ara rın fiyakasını bozmuştur. Kazanamazlar. “Haddini bil!”. Tabii, Cumhurbaşkanı Erdoğan mislini söylüyor, söyleyebiliyor. Benim söyledikle da tüm bunları yaşarken en dikkatimi çeken şey şuydu; savcı da hâkim de gözümün içine bakarak konuşmadılar. ‘Biraz demokrasi olmaz. Ya vardır ya yoktur!’ rim onun söylediklerinin kelimesi kelimesi 60 yıl emek vermiş bir sanatçıyı hiçbir gü n 12 Eylül döneminden bahseder misi ne tekrarı. Eksiği var fazlası yok. Eksiği şu; nahı yokken evinden polisle alıp götürüp, niz bugünle kıyaslayarak? “ulan” diyor bize, “imansız” diyor, “müsved yurtdışına çıkma yasağı, her hafta gidip im Mahkemelerin bir bölümü bağımsızdı. Ke de” diyor. Benim söylediklerimde onlar yok. za verme zorunluluğu ayıptır, ayıp! nan Evren devrinde cezaevinde yattım. Beş Bu kelimeleri hayatımda hiç kimseye kullanmadım, kullanmam. Maalesef Cumhurbaşkanı bonkörce kullanıyor. Öyle ki artık Erdoğan tepkiyi hesap edemedi. Heyecanlı o... sene ne kitap yazdım ne ondan söz ettim ama bu başka. Her ikisinde de açık bir haksızlık var ama o haksızlık bir diktatörlük havada uçuşuyor. n Cumhurbaşkanı Erdoğan gelecek tep eliyle yapılmıştı. Bugünkü ise demokrasi adı Erdoğan iki yüz kere diyor bunu, “Ey kileri hesap edemedi mi yoksa etmedi mi? altındaki diktatörlük. Bu şeye benzemez ya Amerika haddini bil, ey Rusya, ey Suriye, ey Edemedi. Bence heyecanlı o. “Biz Müjdat ni biraz hamileyim olmaz, biraz apandisitim dünya haddini bil, ey Müjdat Gezen, ey Me Gezen ile Metin Akpınar’ı da gözaltına alabi var olmaz. Ya vardır ya yoktur. Onun için bi tin Akpınar haddini bil” diye. Ee sen de be liriz icabında, dikkatli olun” tavrı ters tepti. raz demokrasi diye bir şey olmaz. Demokra nim vatanseverliğimi sorgulayamazsın. Sen Ben o programı izlediği kanısında değilim; siyle Türkiye bir gün er geç tanışacak. de bana imansız deme, ulan deme, müsved üç saat seyretmez. Ona bazı cümleler cım n Üç darbe gördünüz. İdam ile ilgili dü de demesen de haddini bil! bızla alıp veriliyor bence. şüncelerinizi burada da dile getirir misi Bir kere ben haddimi biliyorum! Cumhur n Bu kitap sadece sanatçı Müjdat başkanı Erdoğan eğer sözlüğe bakarsa göre Gezen’in savunusundan ibaret değil. İlk niz? Bizi en çok aydınlığa kavuşturacağını san cek “haddini bilmek” aslında pozitif bir laf. İşte ben haddimi bilirim beni yüksek atlat elden öyle sanılsa da çok daha fazlası. Tam amacı nedir? dığımız 1960 darbesinde Başbakan astılar. Böyle bir rezillik olur mu? Darbelerin hepsi tırmayın, beni engelli koşturmayın haddi Türkiye’deki aydın insanların, Cumhuri korkunçtur. Hangi siyasi görüşten olursa ol mi bilirim gibi. Bu lafı Cumhurbaşkanı’ndan yete, Atatürk’e sahip çıkan insanların şu an sun ülkemin Başbakanı’nın idam edilmesini daha sık kullanan da duymadık yani. Eğer da ne duruma getirilmeye çalışıldığını gös hazmedemedim, hâlâ da hazmedemiyorum. bu suçsa kendisi kaç kere suç işledi. termektir. Şunu da söyleyeyim bunda başa [email protected] C MY B