Katalog

14 17 ŞUBAT 2019 PAZAR TASARIM: İLKNUR FİLİZ PAZAR YAZILARI Bit pazarlarında Tenten’in izini sürerken 60 yıl buzlu göl altında Antika çerçeveli aynalar, eski mobilyalar, kitaplar ve tablolar arasında köpeği Milu’yu arayan Tenten’in “Milu, Milu, nerelerdeydin sen, yine kedi mi kovaladın” sesi duyulur. Köpeğini bulur, sever Tenten. Parlayan gözlerle ve sevinçle “Milu baksana şuna” dediğinde önünde tek boynuzlu at olan gemi maketini fark etmiş ve makete vurulmuştur. Kendi kendine “Üç yelkenli, çift güverteli. 50 topu var. Aa gerçekten de harika” diye konuşurken Tenten’i fark eden satıcı “Eşi benzeri olmayan bir makettir bu. Efsanevi bir kaptana aitti” diye araya girer. Maketi incelemeye devam eden Tenten “Tek boyn...” ile başladığı sözünü bitiremeden satıcı devam eder “Tek boynuzlu, yelkenli bir savaş gemisi. Çok eski bir gemidir. 16. yy.’dan.” Tenten “17. yy. olmalı” der. Satıcı “13. Louis” dönemi diye devam edince, Tenten “14. Louis yani” yanıtını verir. Satıcı duymamış gibi yapıp “Dediğim gibi 14. Louis. Tüm denizleri dolaşmış bir gemidir bu. Bundan bir tane daha bulamazsın evlat. Ve sadece iki teklik” sözcükleri dökülür ağzından. Bir gemiye, bir satıcıya bakar Tenten ve “bir teklik veririm” der. Satıcının “tamamdır” demesiyle Tenten’in parayı vermesi neredeyse aynı anda gerçekleşir. Tenten’in Tekboynuz adlı gemiyi görüp Kaptan Haddock’a hediye olarak aldığı yer, Place du Jeu de Balle/Vossen Plein alanında bulunan ve yılın her günü açık olan meşhur Brüksel bit ERDİNÇ UTKU pazarıdır. Yıllar önce Anton Çehov’un “Ayı” ve “Bir Evlenme Teklifi” oyunlarını sahnelerken buradan bir mumluk ve komodin almıştık. Pazarlıksız olmaz... Brüksel’in en eski halk semti olan Les Marolles’te hafta içi sabah 6’dan 14.00’e, hafta sonu ise saat 07.00’den 15.00’e kadar açık bit pazarında yüzlerce satıcı çoğunu yerlere yaydıkları ya da karton kutulara koydukları kitap, tablo, çatal bıçak, porselen eşya, heykel, dekorasyon, kaban, çanta, biblo vb. birçok eşyayı tutturduğu fiyata satmak için ellerini kavuşturur. Pazarlık yapmayanın zararlı çıkması kaçınılmazdır. Pazarın kapanışına doğru gelirseniz fiyatlardaki düşüşü kolayca fark edersiniz. Hafta sonunda turistlerin rağbeti fiyatları yükseltir doğal olarak. “Tek Boynuz Gemisi’’ (2011) filminde Brüksel’in meşhur bit pazarı tezgâhları ve etraftaki kafeler ve binalarla birlikte çok daha çekici yansıtılıyor. Belli ki dönme dolap ya geçici olarak gelmiş ya da artık yok. Aynı şekilde pa zarın ortasındaki fıskıyenin de yerinde yeller esiyor. Animasyon filmindeki çadırlı tezgâhlar ve düzen yerini dağınıklığa bırakmış durumda. Çizgi roman versiyonunda, “Tekboynuzun Esrarı” albümümde gemi maketi yerde ve Tenten çömelmiştir, animasyon filminde gemi tezgâhın üzerinde ve Tenten ayaktadır. Hergé, bit pazarını çizgisinde gerçeğe yakın yansıtmış demek ki! Aklında olmayanı satın almak 1853’te inşa edilen meydan tenisin bir türevi olan ve 19. yy.’da Brüksel’de popüler olan “balle pelote” oynamak için yapılmış. 1873’te Brüksel Belediye yönetimi o zaman şehir merkezindeki Anneessens Meydanı’nda bulunan eski eşya ve elbise pazarını, “yeni merkezi bulvarların görüntüsü üzerinde olumsuz etki yarattığı” gerekçesiyle, Place du Jeu de Balle Meydanı’na taşımış. Brüksel bir bit pazarları ve ikinci el mağazalar cenneti. Kiloyla elbise satılan eskicilerden tutun, “ne ararsan bulunan, her keseye ve kesime uygun” farklı pazarları var. Brüksel’in turistik merkezine yakın Sablon Meydanı’nda düzenlenen, küçük, sevimli daha şık ama daha pahalı antik pazar, cumartesileri gün boyu pazar ise sabah 09.00’dan 14.00’e kadar açık. Burası lüks mobilya, gümüş takılar ve sanat eserleri ile biliniyor. Anderlecht’te (Westland Shopping Center) her pazar 07.0013.00 arasında binlerce insanın buluştuğu başka bir bit pazarında ise ikinci el aletleri ve kıyafetler, takı, tabaklar, otomobil yedek parçaları vb. ne ararsan var! Forest’deki (Place SaintDenis) bit pazarı ise biblo, hurda, eski aletler ve ikinci el mobilyalar ile karşınıza çıkıyor. Auderghem semtinde dönüşümlü olarak hafta sonlarında farklı yerlerde bit pazarı düzenleniyor. Bit pazarlarının belki de en güzel yanı, aradığını değil, hiç aklında bile olmayanı bulman, satın alman. Eşimin aldığı, henüz ünlenmemiş olan bir ressama ait kocaman tabloyu biraz ötede park ettiğimiz arabaya taşırken bunu düşündüm. Halbuki ben Tenten’in tek boynuzlu üç yelkenli, çift güverteli gemisini bulma umuduyla gelmiştim! [email protected] ABD siyasetinde kadın fırtınası ABD’de mutfağa ateş düşmedi, “tan zim mağazaları” henüz yok YILMAZ POLAT ama kadın si yasetçiler Başkan Trump’ın ensesin de. Siyasette kadın fırtınası esiyor. Trump’ın şimdiden çok sayıda kadın rakibi var. Kongredeki kadın temsilci sayısı ilk kez rekor düzeye çıkmış du rumda. Demokrat kadın adaylar Be yaz Saray’a gözünü dikti, Trump’ı in dirmek için harekete geçti. Demokrat Parti’nin adayı geçen seçimde olduğu gibi yine bir kadın olur mu, konuşmak şu an erken ama Trump’la şimdiden ağız dalaşına giren üç dişli isim var. Senatör Elizabeth Warren, Amy Klo buchar ve Kamala Harris. Adaylığı düşünen başka isimlerin ol duğu da basında yer alıyor. Siyaset de neyimi olmayan Trump’ın durumu si yaset dışındaki ünlü kadınları da aday lık konusunda cesaretlendiriyor. He nüz bir açıklama yapmadılar ama te levizyon yapımcısı ve patronu Oprah Winfrey ve Hollywood yıldızı Angelina Jolie’nin adları konuşuluyor. Trump ka dın rakiplerini küçümsüyor. Gerçi ka dın erkek fark etmiyor, herkesi kü çümser bir tavrı var ama herhal de Hillary Clinton karşısında seçi mi kazanmasın dan olacak ka dınları kolay ra kip olarak gördü Warren ğünü saklamıyor. Bu arada seçim de yolsuzluk yapıldığı iddialarına ilişkin soruşturmaya da pek değinmiyor. Kongrede dayanışma Demokrat Parti’nin kadın milletvekillerinin beyaz renk kıyafetleriyle Trump Kongre’de yıllık “Birliğin Durumu” konuşmasını yaparken gösterdikleri dayanışmanın, ABD Başkanı’nı ürküttüğü dikkatlerden kaçmadı. Beyaz, siyasette kadın haklarını sembolize ediyor. Demokrat Parti’nin en soldaki kadın siyasetçilerinden biri olan Senatör Warren, 69 yaşında. Zengin kesimin korunduğunu ve diğer kesimlere çok az fırsat eşitliği verildiğini söylüyor, orta sınıfı savunuyor. Minnesota Senatörü Amy Klobuchar ise 58 yaşında. Trump, Klobuchar’ın yoğun kar yağışı altında adaylığını açıklamasıyla dalga geçti. Her zamanki gibi komik tweet’lerine bir yenisini ekledi. Klobuchar’ı kardan adama benzetti, “snowman” diye yazdı. Sonra kadın için yazdığının farkına vardı, ikinci tweet’te “snow women” dedi. Klobuchar, “ABD dış politikası bir tweet’ten fazlasını hak ediyor” dedi. 54 yaşındaki Harris ise Jamaika ve Hindistan’dan ABD’ye göç etmiş bir ailenin çocuğu. Amerikalı kadın siyasetçiler 2020 başkanlık seçimine sahada ve sandıkta damgasını vuracak gibi görünüyor. [email protected] Sandığa son dakika iptalİ Batı Afrika ülkesi Nijerya’da dün yapılması planlanan devlet başkanlığı seçimi, oy verme işleminin başlamasına saatler kala ertelendi. Seçim Komisyonu, “Adil ve özgür bir oylamanın yaşama geçirilmesi hedefinde olduklarını ancak lojistik ve operasyonel sorunlar nedeniyle seçimin 23 Şubat’a ertelendiğini” duyurdu. Ancak bu gerekçelendirmeye ilişkin ayrıntı vermedi. 2 Mart’ta yapılacak eyalet valileri ve meclis üyeleri seçiminin tarihinin ise 9 Mart’a kadar kesinlik kazanacağı belirtildi. İptal kararının arkasından gerek halihazırdaki Devlet Başkanı Muhammed Buhari’nin Tüm İlericiler Kongresi’nden gerekse muhalefetteki Halkın Demokra tik Partisi’nden tepkiler yükseldi. Taraflar birbirlerini seçimi manipüle etmekle suçladı ancak diğer yandan destekçilerine sağduyu çağrısı da yaptı. 2015’ten bu yana başkanlık koltuğunda oturan Buhariye karşı Halkın Demokratik Partisi’nin adayı eski devlet başkanı yardımcılarından Atiku Abubakar. Ülkede 2011 ve 2015’teki seçimlerde de gerek güvenlik gerekse oy pusulalarında, görevlilerin ulaşımlarında yaşanan sorunların gerekçe gösterilmesiyle ertelemelerin yaşandığına dikkat çekiliyor. Oy verme merkezlerine uzak oturan birçok kişinin dün iptal kararı öncesinde bu alanlara giderek saatlerce beklediği de objektiflere yansıdı. Tartışmalarla derin izler... Tarih, 22 Ekim 1988. Olympic Havayolları’nın, iletişim stiliydi. Papandreou, ülkedeki yerleşik dü Londra’dan Atina’ya sefer zeni değiştirerek, Yunan yapan uçağından inenleri coşkulu bir kalabalık karşılıyor. Merakla beklenen kişi, Ayşe Ferliel Barounos “bağımsızlığına tehdit” oluşturan unsurlarla mücadele yönündeki söy geçirdiği kalp ameliyatının lemlerle halkın desteğini ardından memleketine dönen, 69 ya kazanmıştı. Ancak sonradan “radikallik” şındaki deneyimli bir politikacı. Yunan yerine “pragmatizme” yönelmişti. siyasetinde markalaşmış ve üç kuşak “Komünizm tehdidi”ne karşı, Kral tan başbakan çıkarmış olan soyadın II. George’un desteğiyle 4 Ağustos dan çok, adıyla anılan politikacı, merdi 1936’da General İoannis Metaksas’ın venlerden inerken sevinçle halkı selam önderliğinde kurulan ve 1941’de so lıyor. Sonra arkasına dönüyor ve uça na eren “Metaksas Diktatörlüğü” dö ğın kapısında bekleyen sarışın bir ka neminde üniversite öğrencisi olan Pa dına eliyle onay veriyor. Bunun üze pandreou, Troçkist olduğu gerekçe rine genç kadın, basamaklardan ini siyle kısa süre tutuklu kalmıştı. Son yor. Bu sahnenin kahramanları, “Andre radan, ülke dışına çıkmasına izin ve as” ve “Mimi” idi. Panhelenistik Sosya rilince, ABD’ye giderek Harvard list Hareket’in (PASOK) kurucusu And Üniversitesi’nde reas Papandreou’nun, bu görüntüler iktisat dok den aylar sonra, 38 yıllık eşi ABD asıllı torası yap Margaret’ten ayrılarak kendisinden 36 mış; başbakan yaş küçük olan Dimitra “Mimi” Liani Konstantinos ile evlenmesi epey yankı yaratmıştı. Karamanlis’in Üç evlilik yaptığı fırtınalı aşk haya davetiyle ülke tının yanı sıra, kravat ve takım elbise sine dönmüş ye tercih ettiği dik yakalı kazaklarıy ve Atina Eko la Yunan popüler kültürüne renk kat nomik Araş mış olan “Andreas”tan çok, “Mimi”yi ‘Andreas’ ile ‘Mimi’ tırmalar Mer anımsıyorsanız, haksız sayılmazsınız. kezi başkanlı Olympic Havayolları’nda hosteslikten, ğı ve Yunan Merkez Bankası danışman Papandreou’nun kişisel ofisinde müdür lığına atanmıştı. 1967 askeri darbesin lüğe uzanan kariyerine, sonradan TV den sonra yine tutuklanan ancak ulus talk şov sunuculuğunu da eklemiş olan lararası baskılarla serbest bırakılan Pa Dimitra Liani Papandreou, bir zaman pandreou, Albaylar Cuntası’na karşı lar basında sık sık yer alıyordu. İsterse yurtdışında mücadele etmişti. Cunta niz, işin magazin boyutunu bir kenara nın ardından, PASOK’un, 1974 seçim bırakarak, modern Yunanistan’ın siyasi lerinde yüzde 14’e yakın olan oy oranı ve ekonomik tarihini derinden etkilemiş nı 1981’de yüzde 48’e çıkararak baş olan “Andreas”ı anımsayalım. bakanlık koltuğuna oturan Papandre Yunan medyası, A. Papandreou’yu, ou döneminde sendikalardan dine ka doğumunun yüzüncü yılı nedeniyle 5 dar pek çok alanda reformlar yapıldı. Şubat’ta andığında, kemer sıkma politi Örneğin, aile yasasındaki değişikliklerle kalarına son verme vaatleriyle 2015’te kadının toplumdaki konumu iyileştiril başbakan olan Aleksis Çipras’a da epey di. Yine aynı dönemde, ulusal sağlık si atıfta bulundu. Bunun nedeni, Çipras’ın, gortası kuruldu. Papandreou, dış politi Papandreou’nunkine benzetilen politik kada milliyetçilik kartını oynayıp, özel likle Türkiye’ye karşı katı bir tutum izlediyse de, sonradan tavrını değiştirdi. Yunanistan’ın 1987’de Ege Denizi’nde petrol arama çalışmalarını başlatmayı planladığını duyurmasıyla gerginleşen ilişkiler, A. Papandreu ve Turgut Özal’ın 1988’de İsviçre’nin Davos kentinde buluşmalarıyla yumuşama sürecine girdi. Liyakat yerine kayırma Papandreu’nun rakiplerinin telefonlarını dinlettiği iddiaları ve bazı hükümet üyelerinin adının, banka hortumlama olayı olan “Koskotas Skandalı”na karışması, PASOK’un 1989 seçimlerini yitirmesinde önemli rol oynadı. Ancak Papandreou, 1993’teki erken seçimleri PASOK’un kazanması üzerine yeniden başbakan oldu. Sağlık sorunları nedeniyle 1996’da görevden çekildikten bir süre sonra yaşamını yitirdi. Aradan geçen yıllara karşın, A. Papandreou’nun politik ve ekonomik mirası hâlâ eleştiriliyor. Örneğin, Papandreou döneminde, liyakat yerine kayırmacılığa dayanan bir politik sistemin kalıcılaştırıldığı belirtiliyor. 1980’lerde kamu sektöründe çalışanların sayısı ve harcamaların rekor artışı ile kamu borçlarının gayrısafi yurtiçi hasılaya oranının neredeyse üçe katlanmış olması da vurgulanıyor. Eski eğitim bakanlarından Constantine Arvanitopoulos, “European View” dergisinde, PASOK’un popülizminin, “Yunan toplumsal değerler sistemini yozlaştırarak ahlaki görecelik ve kuşkuculuğa sürüklediği”ni aktarıyor. Wolverhampton Üniversitesi’nden Profesör George Kassimeris ise, Kathimerini gazetesinde “Papandreou’nun başbakanlık yaptığı dönemlerin, ülkenin aynası niteliğinde” olduğu yorumunu yapıyor. Hayranları ya da kendisinden nefret edenlerin uzlaştığı tek nokta, halktan biri gibi görülen “Andreas”ın, ardında silinmeyecek izler bıraktığı... [email protected] Cesnna 180 modeli, iki kişi lik, küçük bir de niz uçağı Sas katchewan eyaletinin Peter Mahmut ŞENOL Pond Gölü kıyı sındaki Buffalo Narrows’dan 20 Ağustos 1959 günü havalandı. Yüz km. kuzeydeki La Loche bucağına gidecek, posta dağı tacaktı. La Loche’ye bugün bile kolayca karayoluyla ulaşılamaz; 155 No’lu kara yolu, kış vakti geçit vermez. Kanada yer lisi Eskimolar gibi, eski bir halkın yaşadı ğı La Loche’ye o vakitler haftada bir gün uçak tarifesi vardır. Saskatchewan’ın Norcanair adıyla bilinen havayolu şirke tine ait bu küçük posta uçağını 2. Dün ya Savaşı’ndan askeri deneyimi olan pi lot Ray Gran kullanıyordu; muhaberat görevlisi ikinci pilot Harold Thompson da yanındaydı. Güzel bir gündü, bir buçuk saatlik uçuş olacaktı, dünya cenneti deseniz kimsenin yalanlayamayacağı göller, ormanlar üze rinden Kanada kazları gibi alçalıp yükse lerek uçulacak; posta görevi tamamlan dıktan sonra akşam mesaisi bitiminde yi ne evlerine, Buffalo Narrows’a geri gele cektiler... Peter Pond Gölü kuzeye doğ ru geçilirken irtibat kesilecektir. Uçak, iki İznik Gölü büyüklüğündeki bu tatlı su kaynağına gömülür, arkasından çıkarı lan öteki uçaklar akşama kadar karanlık suları tarayacak, bir ize rast gelinemeye cektir. Göl, uçağı ve iki pilotu yutmuştur. Aileleri vazgeçmedi Arama tarama faaliyeti bir iki hafta daha sürer, fakat ardından Kanada’nın kışı, hele Kutuplar’a açılan geniş düzlüklerin soğuğu ekim ayından itibaren bastırdığı için, sonra bakarız diye vazgeçilecektir. Altmış yıl evvel buzlu suya gömülen uçak, bir iki defa hatırlanır, sonra unutulur. Pilotların aileleri, çocukları, torunları meraklı ve vefalı çıkacaktır, ama... Geçen yıl hem yerel hükümet seviyesinde hem de RCMP adı verilen Kanada Dağ Polis Teşkilatı nezdinde ısrarlı girişimleri sürecek, fakat beklenen cevap hemen alınamayacaktır. Nedir, göl kocamandır, enkazın nerede olduğunu bulabilmek imkânsız gibidir. Pilot Gran’ın, bu kaza sırasında altı aylık hamile olan eşi Marcelle, şimdi altmışında olan kızı Lynda ve eşi, damadı Donald enkaza, buzlu göl altında geriye ne kalmışsa, ona ulaşmak için ısrarlıdır. Donald’ın kesesi göle dayanıklı bir tekne satın almaya, teknolojik cihazlarla donatmaya yetiyor olmalı ki, geçen yaz aylarında göle çıkar; bütün gölü tarayacak, sonunda radarsonar sistemiyle uçağın kesin olarak yerini saptayacaktır. Şimdi sıra deniz paletli uçağa ulaşmaya kalmıştır. Kesin kanıtlar karşısında RCMP sessiz kalamaz ve buzlu su tecrübesine dünyaca sahip dalgıçları, ekipmanları bölgeye sevk edecektir. Eşinden veda... Bizdeki Jandarma’nın benzeri sayılacak Kanada güvenlik teşkilatı RCMP geçen ağustos ayında birkaç kez 20 metre derine dalmak için hazırlık yapar; balıkadamlar dalar çıkar, ancak dip akıntısı, bulanık su ve dalga yüzünden uçağa ulaşılamayacaktır. Vazgeçilir, dalış gölün buz tutacağı zamana bırakılır; 2019 Şubat ayı başına... Buzun altında su sakin ve görüş berraktır. Devasa göl eksi 3040 derece arasında 60 santim buz tutacaktır. Üzerinden kamyon geçirilen gölün buzu, RCMP teknik ekiplerince üçgen biçimde 90x90 santimle kesilir; iki dalgıç, siz parmağınızı soksanız iki saniyede moraracak bu suya dalıverir. Cesnna göl dibindedir, içine girerler, pilotlardan geriye kalan ne varsa özel olarak toplanacaktır; ayrıca lime lime olup çürümeye başlamış elbiselerini, cüzdan, künye gibi özel eşyaları da alırlar. Cesnna’yı çıkartmaya gerek kalmaz; zaten pahalı iş! Altında bot gibi deniz paleti var diye güvenmeyin, suyun üzerine değil altına da gider mi bunlar, gidermiş! Cesnna göl balıklarına yumurtlama için bırakılacaktır. RCMP enkazdan çıkartılanları ailelerine verir. Altında bir şey olmayan, önceden mezar taşları hazırlanmış kabristana pilotların kemikleri defnedilir. Şimdi bu acıklı pazar hikâyesinin sonuna gelelim; sıkı durunuz. Altmış sene kocasını beklemiş, kızı Lynda’yı yetiştirmiş, torun tombalak sahibi, Kanadalı Penelope, Madam Marcelle enkaza ulaşıldığı gün gözlerini kapatır; vefat eder. Kocasından geri kalanlara ulaşıldığının haberi ona verilemeden, hayata el sallayıp hoşça kalın der. Kızı Lynda ve vefakâr damatları Donald, tabii ailenin torunları, akrabalar ve dostları pilotun hatırasına ulaşmaya mı sevinsin, Madam Marcelle’i kaybetmeye mi üzülsün? Buna, asla cevabını bulamayacağınız bir hüzünle karşılık veremeden, uçaktan çıkarılmış kemeri, kayışı, babanın cüzdanını, künyeyi, ha bir de fotoğraf makinesi varmış, işte onu da, hatıraların konulduğu evin vitrinli dolabına yerleştireceklerdir. [email protected] C MY B