Katalog

TARIH Ecdadı kim sıfırladı? Türkiye’de Anneler Günü, ilk kez Türk Kadınlar Birliği’nin girişimiyle 9 Mayıs 1955’te kutlandı. 1908’den itibaren ABD’de Pennsylvania eyaletine bağlı Philadelphia kentinde mayıs ayının ikinci Pazar günü kutlanmaya başlanan Anneler Günü, 1911’den itibaren tüm dünyaya yayılmıştı. Türkiye’deki ilk Anneler Günü’nde çeşitli eğlenceler ve törenler düzenlendi, radyodan özel yayın yapıldı, büyük kentlerin caddelerine annelerle ilgili sözlerin yazıldığı pankartlar asıldı. TÜRKİyE’dE İLK ANNELER GÜNÜ 14 EDİTÖR: GÜRSEL GÖNCÜ / [email protected] TASARIM: İLKNUR FİLİZ cumartesi 9 Mayıs 2015 TÜRK TARİHİNdE RESTORASyON SKANdALLARI BİTMEK BİLMİyOR Türkiye’de tarihi eserler restorasyon adı altında ve ‘atalarımıza sahip çıkıyoruz’ denerek yok ediliyor atay Arkeoloji Müzesi’ndeki kimi eserlerin görüntüleri, ülkemizde son yıllardaki “restorasyon” uygulamalarını tekrar gündeme taşıdı. IŞİD’in Ortadoğu coğrafyasında patlatarak, parçalayarak, kazıyarak gerçekleştirdiği tarihi eserleri yok etme operasyonu, Türkiye’de de “restorasyon” adı altında gerçekleşiyor. Üstelik, bu pek yeni bir durum da sayılmaz. Yeni ve son yıllara mahsus olan, “ecdadımıza sahip çıkıyoruz” cümlesi eşliğindeki tarih İSHAK PAŞA SARAYI H katliamları. Konunun uzmanı mimarlık ve sanat tarihçilerinin restorasyon konusunda “Allah’ın 3 Emri” belledikleri maddeler şöyle: 1. Disiplinlerarası ciddi bilimsel çalışma yapıla 2. Restorasyonun amacı (yaşatmak, yeniden fonksiyon, koruma,vb.) belirlene 3. Yapılan tüm uygulamalar mutlaka geri dönüşlü ola Bu ayki #tarih dergisinin kapak konusu olarak işlenen “Yeni Osmanlı Kafası” dosyasında, özellikle Osmanlı dönemi yapılarının nasıl bizzat Osmanlı padişahları tarafından yokedildiğini örneklerle anlattık. Cumhuriyet döneminde, bizzat Atatürk’ün inisiyatifiyle, Konya ziyareti sırasında İsmet İnönü’ye çektiği telgrafla başlatılan tarihi eserleri koruma anlayışının, 1950’lerde “muhafazakâr” Adnan Menderes tarafından nasıl tersine çevrildiğini de. Maalesef sonrasındaki gelişmeler, başta İstanbul olmak üzere ülkemizin dört bir yanında ki kültürel mirasın yok edilme, yurtdışına kaçırılma, restorasyon adı altında rezilleştirme tarihidir. Sistematik tahribat, disiplinlerarası çalışma eksikliği, hem bütünsel bir anlayışın (eserin çevresiyle değerlendirilmesi) hem detaycılığın (eserin kendi içindeki formlar) olmaması, uygun ekip kurulamaması, bazen niyet iyi de olsa restorasyon uygulamalarını felakete götürüyor. İşte son yılların öne çıkan belli başlı restorasyon felaketleri... Geri dönüşü yok 18. yüzyılın en önemli ayan saraylarından biriydi. 1970’lerden itibaren başlayan restorasyonlar sırasında perişan edildi. Her aşamasında yeniden inşa ve modern kurgu uygulamaları yapıldı. Birçok bölümü geri dönülemez şekilde yok edildi. İSTANBUL SURLARI ACEMOĞLU HAMAMI ‘Yeniçeriler’ otelde İstanbul Vezneciler’de Celal Ağa Konağı isimli otelin arkasında bulunan tarihi hamam, Yeniçeri kışlalarının hamamıydı. 16. yüzyıl yapısı birkaç hatıradan biriydi. Önüne yapılan kaçak otel inşaatı sırasında, restore edilirken bambaşka bir hale sokuldu ve otelin hamamı oldu. SÜHEYL BEY CAMİİ Klasik, barok oldu şimdi apartman İstanbul’da Fındıklı Tophane arasında bulunan 16. yüzyıl yapısı tarihi cami, Abdülmecit zamanında dönemin barok anlayışına göre yeniden yapılmıştı. 21. yüzyılda da zamanın gelişkin “Türkİslam sentezi apartman anlayışı”na göre, yine restore ediyoruz denilerek yıkıldı ve tekrar yapıldı. Fatih’in yapmadığını torunlar becerdi... İstanbul surları 90’lı yıllarda restore edilmeye başlandı. 14 ayrı şantiyede gerçekleşen çalışmalarda, dönemin belediyesi elinden geleni yapmaya çalıştıysa da, uzman hocalar ortak bir üslup geliştiremedi. Surların yıkılan bölümleri hiçbir zaman olmadığı şekilde yeniden yapıldı. İşler çoğunlukla şantiyedeki ustaların BURSA HİSARI Modern kale daha iyidir Geçen yıllarda tamamen yeniden inşa edildi. Bizans dönemi duvarları, Osmanlı döneminde kısmen korunmuştu. Bursa’nın Hisar mahallesini çeviren bu yapı son taşına kadar yıkıldı ve yeniden yapıldı. Şimdi “bembeyaz” muhteşem surlarıyla yerli ve yabancı turistleri karşılıyor. Mescit, sahne ve sarnıç MALABADİ KÖPRÜSÜ inisiyatifine bırakıldı; hocalar da sonradan bu taş ustalarını suçladı. Uygulamalar sırasında dozerler vahşi bir tahribat yaptı. Osmanlı dönemi izleri de büyük ölçüde yok edildi. (Belgrad Kapı’da 1453’te surlara saplanan güllenin bulunduğu bölüm bile restore edildi!) YAĞIBASAN MEDRESESİ The Medrese restaurant Niksar’da, Anadolu’nun en eski Türkİslam eğitim yapılarından biriydi. Çok yeni zamanlarda “restore” edildi. Daha doğrusu başka bir şekle sokuldu. Şu anda “Türkİslam” yemeklerinin yenildiği bir lokanta! Türkülerde kaldı Artukluların 13. yüzyıl şaheseri, şarkılara, türkülere de konu olmuş muhteşem yapısı 1980’lerde defalarca restore edildi. Her seferinde daha da tanınmaz hale gelen köprünün sadece adı aynı kaldı. RUMELİHİSARI DİVRİĞİ KALE CAMİİ Anadolu’nun en eski camilerinden Mengücekoğullarının inşa ettiği cami, neredeyse hiç bozulmadan 80’lere kadar gelmeyi başarmıştı. Bu yıllarda başlayan restorasyonlarla mimari detay yok edildi, geri gelmemecesine gitti. Ruhuna elfatiha SANDIĞA DOĞRU umelihisarı’nda yapımı devam eden mescit, geçen haftanın en çok tartışılan konularından biri oldu. Özellikle Cumhurbaşkanının, buradaki işleme karşı çıkan bir sanatçıyı “cibiliyetsiz”likle suçlaması da siyaset tarihimizde yerini aldı. Hisarın içindeki 15. yüzyıl yapısı mescit, depremlerle yıkılmıştı. Yakın tarihimizde aynı alana yapılan tiyatro sahnesi de, uzun yıllar boyunca çeşitli oyunlara, konserlere ev sahipliği yaptı. Tarihi yapıların kültürel alanlar olarak kullanılması dünyada da görülen bir uygulama. Ancak alanın sahne olarak kullanılmasının da, tarihi yapıya zarar verdiği açık. Bununla birlikte fonksiyonunu yitirmekten öte, neredeyse tamamen yıkılmış bir mescidi yeniden yapmak, şüphesiz tarihî olmaktan ziyade siyasi bir tercih. Kaldı ki mescidin altında da tarihi bir Bizans sarnıcı bulunuyor. Yeni proje gerçekleştirilirken, bu yapı tamamen yok sayıldı. Hatta mescidin duvarları sarnıcın üzerine oturtuldu. Her iki kültür varlığına da saygı gösteren bir proje yapılmadı. R SAHABE TÜRBELERİ Bugünün Cumhurbaşkanı yıktı ve baştan yaptırdı Bugünün Cumhurbaşkanı, dönemin İstanbul Belediye Başkanı’nın zamanında, II. Mahmut ve II.Abdülhamit devrinde bakım ve onarım geçiren bazı sahabe türbe leri, “restore ediyoruz” denilerek tamamen yıkıldı ve baştan yapıldı. Eğrikapı’daki türbe veya Ayvansaray’daki Kandilli Türbe gibi çok kıymetli eserler yok edildi. Alb üm :F oto je nik dergi ISSN 2148547X 12 9 772148 547006 sayı Mayıs 2015 Osm an lıla r BUGÜNÜ ANLAMAK İÇİN 10 TL KKTC Fiyatı 12 TL İLBER ORTAYLI NECDET AHMET SAKAOĞLU KUYAŞ A. TURAN ALKAN Yeni Osmanlı kafası ECDAD SAHTEKARLIĞI VE TARİHÎKÜLTÜREL MİRASYEDİLİK İLBER ORTAYLI NECDET SAKAOĞLU AHMET KUYAŞ AHMET TURAN ALKAN Yeni Osmanlı kafası ECDAD SAHTEKARLIĞI VE TARİHÎKÜLTÜREL MİRASYEDİLİK 28/04/15 12:12 SANDIĞA DOĞRU NAPOLEON BONAPARTE HABERLEŞMEYAZIŞMAYA ENGEL SANDIĞA DOĞRU 10 SEÇİM 10 MANZARA NAPOLEON BONAPARTE İLK MODERN DİKTATÖR 10 SEÇİMDEN 10 MANZARA Mayıs 2015 DÜNYANIN İLK MODERN DİKTATÖRÜ 1. DÜNYA SAVAŞI’NDA POSTA SANSÜRÜ C M Y B MAYIS SAYISI BAYİLERDE