Katalog

söyleşi Pazartesi 18 Mayıs 2015 EDİTÖR: HAKAN AKARSU TASARIM: BAHADIR AKTAŞ 10 selinongun@cumhuriyet.com.tr SELİN ONGUN Seçimin kaderi 8 milyon serinkanlının elinde... Haziran seçiminin son virajına girmiş bulunuyoruz. Türkiye’nin sandık yanıtına 20 gün kaldı. Siyasal süreçlerin analizinde her “taraf”ın görüşüne kulak verdiği bir isim olan KONDA Araştırma Genel Müdürü Bekir Ağırdır, sorularımızı yanıtladı. Bu seçimin mottosu sizce nedir? Hangi partinin seçmeni olursa olsun, herkes kendisi açısından çılgınca sevinemeyecek fakat her partinin seçmeni gelecek için sahiden umutlanacak. Bir başka deyimle, herkes çokça mutlu olmasa bile, 8 Haziran sabahı herkes umutlu uyanacak. Bu sözünüzü Meclis’teki mevcut partilerin hepsinin parlamentoda olacağı şeklinde tercüme edelim mi; rakamlarınız ne söylüyor? Sadece seçimden önceki perşembe günü verilerimizi paylaşıyoruz. Sorunuzu seçimin çok belirli trendleri ile yanıtlayabilirim. AK Parti konforlu çoğunluğunu kaybedecek. Bugünden bakınca AK Parti’nin 320310 milletvekili olmayacak gibi gözüküyor. Bu rakam MHP ve HDP’nin alacağı her bir oy ile 300 bandının altına ve belki de daha aşağı inebilir. AK Parti iktidarını sürdürse bile 300 milletvekilini aşamayacak. HDP direkte gözüküyor. “HDP kesinlikle barajın şu kadar üzerine geçer” demek şu anda riskli. HDP için kritik bir durum var. Bİ soRmak lazım Bekir Ağırdır: Kutuplaşma nedeniyle 38 milyon seçmenin tercihini biliyoruz. Seçimin sonucunu kutuplaşma dışındaki serinkanlı seçmen belirleyecek 7 Erdoğan’ın meydanlarda olması ters etki yapabilir “Radikal Erdoğancılık”, iktidara oy getiriyor mu şu anda? Hayır, oy getirmiyor. Erdoğan’ın kitlesini daha sıkı tutmaya yarıyor. Erdoğan’ın kitlesi ile ilişkisi varsayılandan güçlü. Sorgulama içindeki çekirdek tabanı yerel seçimlerde, Cumhurbaşkanlığı’nda kredisini bir kez daha Erdoğan’a açtı. Bugün sorgulaması süren kitle, “sistem tıkandı” diyerek “Başkanlık” diye zorlayan bir Erdoğan’a alışık değil. Bu da sorgulamayı artırıyor. Mesele çekirgenin bu kez de zıplayıp zıplamayacağı. Sözünü ettiğim sorgulama doğru ise, çekirge aynı güçte zıplamayacak. Bugün Erdoğan’ın her gün meydanlara çıkıp seçime dahil olması bekledikleri etkinin tersini üretebilir. Lider değişimini, üç döneme takılanların siyaset dışı kalmasını, “sorunsuz” atlattı mı iktidar partisi? Hayır. AK Parti makinesinin büyüsü bozuluyor. Şeffaflık paketinde, Dolmabahçe mutabakatında, Hakan Fidan meselesinde, Diyanet İşleri Başkanı’nın arabası tartışmasında bunu gördük. Erdoğan, partinin gündelik hayatının her anında olmadığı için partinin bazı karar ve akılları ona aykırı geliyor. Parti ona ayak uydurmaya çalışıyor. Senkronizasyon bozuldu. AK Parti makinesi önceki seçimlerdeki kadar etkili ve güçlü çalışmıyor. Bu senkronizasyonu bozan etkenlerden biri de sonradan AK Partililer. Sonradan AK Partililer sandığa artı oy getirmiyor mu? Hayır. Çünkü onlar partili olmanın karikatürü gibiler. Bu da parti örgütündeki ve tabanındaki sihiri bozuyor. Bir ilçe örgütünde ya da merkezde bir anda koltuğa oturan, ihale alan zenginleşenleri, siyasal İslamın cefasını çeken insanların tasfiye oluşunu, taban görüyor. Medyadaki, partideki bu dönüşüm çekirdeğin sorgulamasını etkiliyor. Partinin çekirdeği, Meral Akşener’e yönelik kaset gündemi gibi başlıkları da sorguluyor mu? Şöyle, bu kaset tartışması sonradan AK Partililerin partiye vereceği zararı da işaret ediyor. Bu özneler, büyük patronun onlara nerede “durun” diyeceğini de bilmiyor hadlerini de bilmiyor. Kaset siyasetisinin mide bulantısı ile “hayır”lar çoğalır mı? Meral Akşener kaseti saçmalığında olduğu gibi iki vahim hata yaparlarsa, evet. Davutoğlu oy kaybettiriyor mu? Her şey normal ve tek başına Davutoğlu mu oy kaybettiriyor; hayır. Ama Davutoğlu’ndan dolayı bir artı da yok. Seçimin mottosu Bekir Ağırdır, “Herkes çokça mutlu olmasa bile 8 Haziran sabahı herkes umutlu uyanacak” diyor. “Önümüzdeki son 20 günün çok kritik olduğunu” ekliyor. FOTOĞRAF: VEDAT ARIK lasyonların aksine AK Parti ile HDP değil, AK Parti ile MHP koalisyonu daha mümkün görünüyor bana. İki partinin de tabanlarının sosyolojik karakteri ve taleplerinin ardındaki değerler benzer. Varolan dört partinin tabanları dört ayrı kimliğe dayanıyor. Başka ölçü ile bakarsak bu dört parti siyasi kutuplaşma içinde üçü bir taraf biri diğer taraf olarak da ayrı. Bir başka ölçüden bakılınca da AK Parti ve MHP tabanları daha dindar ve muhafazakâr iken CHP ve HDP tabanları seküler. Bu nedenle eğer koalisyon olasılığı ortaya çıkarsa AK Parti ile MHP koalisyonu daha güçlü olasılık. bi inşa edilmeye çalışıldı. Çünkü Erdoğan bir yandan üç dönem kuralını savunurken, öte yandan da ülkenin tüm kaderine hükmetme iddiasından beslenen bir siyasete yöneldi. Tüm bu süreçte AK Parti tabanında da sistemli bir sorgulama başladı. AK Parti’nin çekirdek oyunda sistemli bir çözülme, sorgulama ve aşınma var. AK Parti’nin karşıtlarının sayısı yandaşların sayısını geçti. Yine de kutuplaşmanın, kimlik siyasetlerine sıkışmanın sonucu olarak yaklaşık olarak “20 milyon karşıt, 18 milyon yandaş” rakamı sandıkta radikal bir oy dağılımı değişikliğine engel oluyor. Nitebir başka partinin AK Parti’nin ye4 parti de Türkiyeleşmeli kim rine iktidar çoğunluğuna ulaşacağını ko Bu seçimde “ilk kez” ne oluyor? nuşan kimse yok. Muhalefetin umudu AK Parti “koalisyonun kötülükleri” ve en fazla bir koalisyon yakalamak. Dola“sistem tükendi” çıkışları ile ilk kez koryısıyla bu bahsettiğim ku temelli kampanya yadüzleme bakıp, sanpıyor. Korku temelli bir dıktan çok, çok büyük Kutuplaşma ve dil kullanırken aslında değişiklik beklemek bir tür savunma pozisyokimlik siyasetiriskli, gerçeği kapsanunda. O eski saldırganne sıkışmanın mayan bir analiz olur. lığı, iddiası yok. Neden? Seçim analizlerinsonucu olarak, Çünkü 4 partiye de doğru gibi gözüken konsolide olan bir si‘20 milyon iktidar “yaygın yanlış” nedir? yaset var. Bu düğüm AK Parti’nin bir cümle karşıtı, 18 milyon kolay kolay çözülme ile ANAP gibi parçalanayecek. Dincilik, laiktidar yandaşı’ cağını söylemek hata. Faikçilik, Türkçülük, kat 2010 referandumunrakamı sandıkta Kürtçülük ile dört dan itibaren AK Parti taparti de kimlik siyaradikal bir oy banı Erdoğancılaştırılmasetine sıkışmış duya çalışıldı. Gezi, 17 Aradağılımı değişiklirumda. Türkiye’nin lık, cemaat kavgası, Suselameti laiklerin ğine engel oluyor. riye meselesi, faiz lobisi ve dindarların çekirtartışmaları ile AK Parti dek gruplarında sadece Erdoğan partisi olmaya dönüştüyeniden bir sorgulama üretmesine rülürken, Erdoğancılık, kendi logosu ve bağlı. Dört partinin de Türkiyeleşmesi marşları ile yeni bir siyasi kimlik gilazım, huzur burada. Başkanlık referandumu olsa %60 hayır çıkar Bu seçimin “bilinen yüzü” nedir? Kutuplaşmadan dolayı yüzde 36 ile 38 milyon aralığındaki seçmen kitlesinin tercihlerini aşağı yukarı biliyoruz. 20 milyon iktidar karşıtı, 18 milyon yandaşı var. Tahminen 46 milyon geçerli oy ile 7 Haziran sonuçları belirlenecek. Demek ki geri kalan 8 milyonun kararıyla seçim sonucu belirlenecek. Kutuplaşmanın dışında davranan, serinkanlı seçmenin tercihi belirleyici olacak. Bu sekiz milyon seçmeni AK Parti, CHP, MHP ve HDP açısından nasıl okursunuz? AK Parti korkulara, özellikle koalisyon korkusuna ne kadar inandırdıysa o kadar çok oy alır. CHP vaatleri konusunda değil vaatlerini gerçekleştirecek kadrolara ve kapasiteye sahip olduğuna inandırırsa daha çok pay alır. MHP diğer hepsinden farklı olarak “serinkanlılığa ihtiyacımız var” tavrına inandırabilir ise oyunu alabilir. Beyaz Türklerin zihni yırtılması gerçekleşirse HDP’ye kayış daha çok olabilir. Şu anda başkanlık referandumu yapılsa sonuç ne olur? Hayır, çıkar. Yüzde 60 hayır, yüzde 40 evet gibi tahmin edebiliriz. Kürtlerdeki çözülme Erdoğan’ın bir lafıyla gerilemez, Kobani kopuştu HDP’ye oy verecek Türklerin oranını biliyor muyuz? HDP oyunun içinde yaklaşık iki puan. HDP’nin oyu yüzde 10 derseniz, bunun aşağı yukarı sekiz puanı Kürtler, iki puanı Türkler. Diyanet açıklamasının HDP’ye oy kaybettireceğini düşünenlere katılıyor musunuz? Dindar Kürtlerdeki çözülme tek başına Diyanet meselesinden ibaret değil. Yani Diyanet gündemi, HDP’ye eksi yazdı mı? Dindar Kürtlerdeki çözülme Erdoğan’ın birkaç mitingindeki çıkışı ya da Demirtaş’ın bir tek “Diyanet” açıklaması ile şekillenmez. Fakat orada bir tuzak var. HDP, Diyanet açıklaması ile değil, Diyanet gündeminde fazla gün kaybederek tuzağa düştü. Orada seküler kimliğinin gaza gelişi var. HDP “Türkiyelişeceğim” iddiasını 80 öncesi sol felsefeye sıkışarak dillendirir ise bu bir handikapa da dönüşebilir. “Dindar Kürtlerdeki çözülme” dediniz. Tam olarak ne anlayalım bu çözülmeden? Sadece bölgeden değil Türkiye genelinden söz ediyorum. Şimdiye dek 10 Kürt seçmenden beşi AK Parti’li, dördü HDP’li idi. Şimdi bu değişti. Şimdi ülke genelindeki her 10 Kürdün 6’sı HDP’ye 3’ü AK Parti’ye şeklinde bir gelişme var. Bunu değiştiren de tek başına diyanet söylemi vs. değil. Sivil cuma namazları, Demokratik İslam Kongresi, Altan Tan gibi dindar Kürtlerin parti içinde sesinin duyulması gibi faktörlerle, HDP uzun süredir buna emek harcıyor. Fakat dindar Kürtlerin AK Parti’den asıl kopuşu Kobani harı ile oldu. Kobani radikal bir kopuştu. Kürtlerde ortak bir duygu üretti. Kürtlerdeki HDP’ye olan bu dönüş günlük bir şey değil. Keza Barzani’nin bağımsız devlet kurma fikri de dindar Kürtleri etkiliyor. Şimdiye kadar “Müslümanım” diye bakarken artık Kürt kimliği de hayatlarında önemli olmaya başladı. Bu çözülme de Erdoğan’ın bir lafıyla geriye dönecek bir çözülme değil. ‘ lurlar” demek mümkün değil ama yüzde 15’i bir miktar aşabilir. Belirleyici olan şu. AK Parti oy kaybettiğinde oyMHP yüzde 15’i zorluyor larının bir kısmı HDP’ye, bir kısmı da Nedir o? MHP’ye gidiyor. Zaten bu akıştan dolaBeyaz Türklerden gelecek stratejik oy yı AK Parti din ve milliyetçilik temelların içinde Selahattin Demirtaş’a duyli bir kampanya yüduğu sempatiden dorütüyor. Erdoğan bulayı HDP’ye oy vere7 Haziran’da ke nu böyle okudu. Miceğini söyleyenler, 7 tinglerdeki Kürtçe sinlikle tek parti Kuran, HDP’ye kayan Haziran’da sandığa gittiklerinde muhtemeiktidarı olur demek, dindar Kürtlerin önülen yine HDP’ye oy vernü kesmek için. “Çömümkün değil. AK meyecek. Çünkü onlazüm süreci artık öyle rın HDP’ye yönelmeleriParti’nin 276 millet değil” söylemleri yine MHP’ye kayan oynin temelinde AK Parti vekilinin altına inları durdurmak için. ya da Erdoğan karşıtlığı AK Parti’nin MHP var. Evet, Erdoğan’a karme ihtimali de var. ve HDP’ye gidecek şılar ama Erdoğan karşıtKoalisyon ihtimaoyların önünü keslığı kadar Kürt meselesimek için yaptığı şonin HDP’nin önermelelinde AK Parti ile ven kampanya tesri ile çözümlenmesine de MHP ittifakı daha pitim doğru ise önükarşılar. Bu grubun AK müzdeki günler çok güçlü olasılık. Parti karşıtlığı Kürt mekritik. Ağrı olayı, selesine demokratça bakDemirtaş’ın evine pomadıkları gerçeğini perdeliyor şu anda. lis gitmesi, seçim bürolarının saldırıBu tespiti “HDP’ye oy vermek demokrat ya uğraması, şimdiye dek HDP soğukolmanın ölçüsüdür” manasında söylemi kanlı davrandı. Keza MHP de şu ana kayorum elbette. Fakat 7 Haziran sabahı dar en sakin kampanyayı götüren parti. sandığa gittiklerinde bugün HDP’ye oy MHP’nin adaylarının ve kampanyasıvereceğini söyleyen Türklerin bazılarınnın “8 Haziran’da koalisyon ihtiyacı çıda o duygu hâkim gelecek. kar” stratejisine yönelik olduğunu dü Ya CHP? Muhalefet, çıtasını yüzde şünüyorum. 35 olarak koydu. Eğilim ne yönde? Peki ufukta koalisyon var mı? Araştırmalara göre yüzde 35’e ulaşa7 Haziran’da ortaya çıkacak tablo kemayacak. Yüzde 30’a yaklaşırsa başarı. sinlikle tek parti iktidarı olur demek MHP yüzde 17’yi bulabilir mi? mümkün değil. AK Parti’nin 276 milletMHP yerel seçimdeki yüzde 15’i aşvekili altına inme ihtimali de var. Böyle mayı zorluyor. “Yüzde 17’yi kesin bubir olasılıkta kamuoyundaki bazı spekü ‘ ‘ ‘ C M Y B