Katalog

SAYFA CUMHURİYET 2 AĞUSTOS 2014 CUMARTESİ 10 EKONOMİ [email protected] Faiz artırımı endişeleriyle karışan piyasaları istihdam verisi şimdilik yatıştırdı Piyasaları korku sardı Ekonomi Servisi ABD Merkez Bankası’nın faiz kararına odaklanan piyasalar adeta pamuk ipliğine bağlı. Faiz artacak ABD’den gelen her ekonoendişeleriyle ABD borsaları önceki gün nisandan bu yana en büyük düşüşünü kaydederken satışlar küresel mik iyileşme işareti Merkez piyasalara yayıldı. Yüzde 2’yi aşan kayıplar yaşayan borsaları ABD istihdam verisi kurtardı. Bankası Fed’in faiz artıracağı endişelerini gündeme getirerek piyasalarda depalevlendirdi. Dallas Fed Baş limi, Arjantin’in iflası ve olum sinde arttı, çekirdek kişisel türem etkisi yaratıyor. Önceki gün açıklanan işsizlik maaşı kanı Richard Fisher, açıkla suz gelen bilançolar da belir ketim harcamaları (PCE) yüzbaşvurularının tahminlerin al nan güçlü ekonomik veriler leyici oldu. Portekiz’de Ban de 0.1 ile yine beklentiler setında çıkması önce ABD bor ve enflasyon göstergelerinin co Esprito’nun zarar açıklama viyesinde yükseldi. İstihdam verisi sonrası kasalarını salladı. S&P 500 en Fed’i ilk faiz artırımına “be sı sert satış getirmeye devam lirgin derecede” yakınlaştır etti. Lizbon borsasında düşüş yıplarını telafi eden BIST100 deksi yüzde 2 kayıpla 1930.67 yüzde 3’ü buldu. Endeksi bankacılık hisseleri önpuandan kapandı. Dow Jones dığını söyledi. Açıklamayla birlikte AvruÖğleden sonra ise küresel pi cülüğünde toparlanarak yatay yüzde 1.88 kayıpla 16563.30 pa borsalarında kayıplar yüzde yasaların imdadına ABD istih kapandı. Endeks günü yüzde puana indi, Nasdaq da yüzde 2’yi aştı. Piyasalardaki olum dam verisi yetişti. Ülkede ta 0.08 düşüşle 82 bin 094 puan2.09 düşerek 4369.77 puana suz havadan Türkiye de nasibi rım dışı istihdam temmuzda da tamamladı. Bankacılık engeriledi. Düşüş Asya ile devam ederken Çin’de açıkla ni aldı. Borsa İstanbul’da gün 209 bin ile beklentilerin al deksi ise yüzde 0.26 yükselişle nan güçlü imalat PMI verisi içinde düşüş yüzde 2’yi buldu. tında arttı; işsizlik oranı yüz kapandı. Avrupa borsaları da kayıpların azaltılmasına kat Endeks 80 bin 915 seviyesine de 6.2’ye yükseldi. Tahmin hafif toparlansa da günü eksikadar indi. Düşüşe banka his ler işsizliğin yüzde 6.1 olma de tamamladı. Almanya yüzkıda bulundu. sı yönündeydi. ABD’de kişi de 1.6, Fransa yüzde 0.5, HolFed yetkililerin gelen açık seleri öncülük etti. Piyasaların seyrinde Fed et sel gelirler ise haziranda yüz landa yüzde 1, İspanya yüzde lamalar piyasalardaki kıvılcımı daha da kisinin yanı sıra Ukrayna geri de 0.4 ile beklentiler seviye 1.4 civarı düştü. Dolar 1.5 ayın zirvesinden döndü ABD Merkez Bankası’nın tahminlerden önce faiz artırımın a gidebileceği beklentisini kuvvetlendiren verilerle 1.5 ayın zirvesini test eden dolar/TL istih dam verilerinin bu beklentileri tersine çevirmesiyle yönünü aşağı çevirdi. Verinin ardından dolar Avro, yen ve İsviçre Frankı karşısında seansın en düşük seviyelerini gördü. Türkiye piyasaları kapalı olduğu çarşamb a günü ABD’de açıklanan bu yılın ikinci çeyreğine ilişkin gayri safi yurtiçi hasıla verisinin yüzde 4 ile beklentilerin üzerinde bir büyüme ye işaret etmesiyle dolarda sert değ er kazancı yaşanırken bu kazanç gelişmekte olan para birimlerindek i kaybı da beraberinde getirdi. Dola r/ TL ABD büyümesine ilişkin güçlü verilerle Türkiye piyasaların son olarak açık olduğu 25 Temmuz’da gördüğü seviyelerden en son 18 Haziran’da görülen 2.1516’ya kadar yükseldi. İstihdam verilerin in ardından ise yönünü aşağı çeviren dolar serbest piyasada 2.1340 TL’den günü tamamladı. Bir bankanın döviz masası işlemcisi, Reuters’a yaptığı değerlendirmede “Dolarda son birkaç günde çok ciddi değer kazancı görüldü. Sadece gelişme kte olan ülke para birimleri değil bir çok gelişmiş ülke para birimi karşısın da da dolar güçlendi. Buradaki ana beklenti tahminlerden önce başlayabilecek bir Fed faiz artışı öngörüsü idi. Bu yönde gelen Fed üyeleri açıklamaları ardından gele n istihdam verileri ise bu beklentiyi tersine çevirdi” dedi. Diğer yandan tahvil ve bono piyasasında 20 Mar t 2024 itfalı 10 yıllık gösterge tahv ilin faizi yüzde 9.25’e çıktı. ‘Randevulu Oy Sistemi’ Çökerken Cumhurbaşkanı seçimine sekiz gün kaldı. Bu seçimin bir özelliği de kimi yarım yüzyıldır yurtdışında yaşayan Türk vatandaşlarının, ilk kez, yaşadıkları yerde oy kullanma olanağına kavuşması. YSK Başkanı Sadi Güven’in açıklamasına göre, yurtdışındaki kayıtlı seçmen sayısı, 2 milyon 798 bin 709. Hatırlarsınız; AKP hükümeti, yurtdışındaki seçmenlerin oy kullanabilmesi için YSK’ye önemli bir bütçe ayırmanın yanı sıra kurula hareket serbestisi sağlayacak kanun değişikliği yapmıştı. Ne var ki, üç gündür Avrupa’nın ve dünyanın belli merkezlerinden gelen haberler, YSK’nin yurtdışı seçmenler için geliştirdiği “randevu sistemi”nde ciddi aksaklıklar yaşandığını gösteriyor. Bizzat iktidar partisi yöneticilerinin aktardığı rakamlara göre, randevu alan vatandaş sayısı 240 bin gibi, toplam kayıtlı seçmenin yüzde 10’una bile yaklaşmayan bir oranda kaldı. HHH Bir başarı öyküsüne dönüştürdükleri için, iktidar partisi açısından “soğuk duş” etkisi yaratan ancak dört partiyi de olumsuz etkileyen bu aksaklıkları, nedenlerine göre dört başlıkta toparlamak mümkün: 1. İnternetten randevu sistemi: Oy kullanma randevusunun, YSK web sayfasından alınma zorunluluğu, internet alışkanlığı olmayan orta yaş üzeri vatandaşlar için caydırıcı bir etki yaratıyor. 2. Oy merkezlerinin azlığı: Randevu almayı başaranların bir kısmını, en yakın oy kullanma merkezinin farklı bir kentte olması nedeniyle, 45 saatlik bir yolculuğu göze alma gibi ikinci bir zorlu etap bekliyor. 3. SEÇSİS sistem arızası: Bu etabı da aşabilenler için ise sistem arızasıyla karşılaşmak gibi bir risk söz konusu. Hafta içinde çalışan Türkler, erkenden sandık başında oldukları halde “sistem açılmayınca”, saatler boyu beklemeyi göze alamadığı için kullanmadan sandıktan ayrılabiliyor. HHH Bu üç somut sebep dolayısıyla, cumhurbaşkanı seçimine beklenen ilginin hayal kırıklığı yarattığını, özellikle Avrupa’nın bazı kentlerinde seçmen sayısına oranla, yüzde 34 civarında gerçekleştiğini görüyoruz. Oran düşüklüğünün en önemli sebebi; randevu alan ya da alabilen vatandaş sayısının, toplam seçmen sayısının yüzde 10’una bile ulaşmaması. Sosyal medyada açılan “gurbetçioyları” başlığı, bir yandan “yurttaş gazeteciliği”nin verimli bir örneğini oluştururken diğer yandan da yurtdışındaki gönüllüler aracılığıyla, onlarca şehirden sıcak haberlere erişim imkânı sağlıyor: Sözgelimi toplam 170 bin seçmenin kayıtlı olduğu Frankfurt’ta 31 Temmuz itibarıyla toplam 3 bin oyun; Strazburg’da üç saatte sadece 3 oyun kullanıldığını öğreniyoruz. İsviçre’de YSK seçim sisteminin çökmesi sonucu işlemlerin uzadığını, sistemdeki sorunlar nedeniyle randevu aldığı halde oy kullanamayan vatandaşlar olduğu haberleri aynı kaynaktan bilgi olarak akıyor. (Şüphesiz yukarıda aktardığım son veriler “anlık”, değişecek olan veriler. Ancak fikir vermesi açısından çarpıcı.) HHH En fazla sayıda yurtdışı seçmenin yaşadığı ve bu nedenle cumhurbaşkanı adayı Erdoğan’ın büyük önem verdiği Almanya’da ise randevu tablosu, enikonu dramatik gelişiyor. Almanya’da kayıtlı 1 milyon 380 bin 909 seçmenden yalnızca 92 bin 92 kişinin randevulu oy kullanmak üzere gün belirlemiş olması, yöntemin ne kadar isabetli olduğunun en önemli göstergesi. Oysa iktidar YSK’ye bu yıl, iki seçim için 800 milyon TL’nin üzerinde bütçe ayırmış, YSK’nin seçim için yapacağı alımları, açacağı ihaleleri Kamu İhale Kanunu dışında bırakan yasa değişikliği bile yapmıştı. Ancak bizzat iktidar partisi yöneticilerinin tepkisi de gösteriyor ki mesele mali destekle, olimpiyat statlarının, büyük spor salonlarının kiralanmasıyla bitmiyormuş. Eziyet çektiren, verimi düşüren “randevu sistemi” yerine, daha pratik bir yöntemin geliştirilmesini sağlayacak bir organizasyon kapasitesi gerekiyormuş. YSK’yi, uzman kadrolar gerektiren bu kapasiteyle ve “bağımsızlıkla” donatmamak, cumhurbaşkanı seçim sonuçları açısından hayli pahalı bir faturaya dönüşebilir. Düşenin dostu olmaz Ekonomi Servisi Arjantin’e bir darbe de kredi derecelendirme kuruluşlarından geldi. İflas duyurusunun hemen ardından Standard&Poor’s (S&P) ülkenin kredi notunu ‘tercihli temerrüt’ seviyesine indirmişti. S&P’yi diğer kredi derecelendirme u İflas bayrağını çeken Arjantin’i kuruluşları takip etti. Fitch, şimdi de kredi derecelendirme Arjantin’in kuruluşları vurdu. S&P’den sonra kredi notunu aşağı çekerken Fitch ve Moody’s de ülkenin Moody’s de notunu düşürdü. görünümünü Kirchner düşürdü. Fitch tarafından yapılan açıklamada Arjantin’in kredi notunun “CC” seviyesinden “RD” (sınırlı temerrüt) seviyesine düşürüldüğü belirtildi. Moody’s ise Arjantin’in temerrüte düşmesinin ekonomideki gerilemeyi hızlandıracağı gerekçesiyle bu ülkenin kredi notu görünümünü “negatif”e düşürdü. Arjantin borsası endişelerle yüzde 8.4 çakıldı. Arjantin Ekonomi Bakanı Axel Kicillof, önceki gün ‘akbaba’ diye adlandırdığı fonların talebini kabul etmediklerini belirterek ülkenin iflasını duyurmuştu. Arjantin Devlet Başkanı Cristina Fernandez de Kirchner, ilk halka açık konuşmasında ülkenin borcundan dolayı temerrüde düştüğü iddiasını reddetti. Gizemli alıcı Pink Floyd tutkunu Kürt petrolünü alan Blavatnik, petrolden kazandığını dijital medyaya yatırıyor. Coldplay, Pink Floyd ve David Guetta gibi sanatçıların kontratları da Blavatnik’in elinde. Ekonomi Servisi ABD Enerji Enformasyon Dairesi verileri, Kuzey Irak petrolünün alıcısı olarak LyondellBasell kimya şirketini gösterirken şirketin sahibi milyarder işadamı Leonard Blavatnik de merak konusu oldu. Forbes verilerine göre Blavatnik, dünyanın en büyük milyarderleri sıralamasında 33’ncü sırada yer alıyor. 57 yaşındaki işadamı 20.9 milyar dolarlık servete sahip. Columbia Üniversitesi ve Harvard Business School’dan derecesi olan Ukraynalı işadamı Amerikan vatandaşı. Amerika’daki milyarderler sıralamasında ise 22. BP’nin Rusya’da faaliyette bulunan petrol şirketi TNKBP’deki yüzde 12.5 hissesini Rus petrol şirketi Rosneff’e satan Blavatnik, bundan elde ettiği 7 milyar dolarlık kârla dijital yatırımlarını ikiye katladı. Web tabanlı müzik şirketleri olan Fransız Deezer’da, Spotify’da ve yeni kurulan Beats Müzik’te 60 milyon dolarlık finansmanla yatırım yaptı. 2011’de 3.3 milyar dolara Warner Music’i satın alan Blavatnik, Coldplay, Pink Floyd ve David Guetta gibi sanatçıların kontratlarını elinde bulunduran Parlophone müzik yapım şirketini de bünyesine kattı. Blavatnik, 2013’te de 115 milyon dolara Norveçli bir spektrum play şirketini ve 400 milyon dolara Alman inkübatör Rocket Internet’i satın alarak medya holdinglerini genişletti. Ancak bunları yaparken sanayici köklerinden de vazgeçmedi. Blavatnik, servetinin büyük kısmını halka açık olan kimya devi LyondellBasell şirketinden sağlamaya devam etti. 2007 yılında Len Blavatnik’in Access Industries adlı şirketi, Basell alımının ardından borçlarıyla beraber Lyondell Industries şirketini de tamamı nakit olmak üzere satın almıştı. Küresel ticarete Hindistan darbesi Ekonomi Servisi Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ), ticarette pek çok gümrük kolaylığı getirecek ve yaklaşık 20 milyon kişiye iş imkânı yaratacak “Çok Taraflı Ticareti Kolaylaştırma Anlaşması”nda uzlaşamadı. Anlaşmada sorunların aşılması için verilen son süre önceki gün dolarken, Hindistan’ın tarımsal konularda bazı yaptırımlar istemesi 160 üyeli DTÖ’de görüşmeleri tıkadı. DTÖ Genel Direktörü Roberto Azevedo, “Yoğun görüşmelere rağmen, anlaşma protokolü imzalamak için aramızdaki farklılıkları giderecek çözümü bulamadık” dedi. Dünya ekonomisine yaklaşık 1 trilyon kazandırması hedeflenen anlaşma için protokolün 31 Temmuz 2014 tarihine kadar kabul edilmesi ve anlaşmanın 31 Temmuz 2015 tarihinde yürürlüğe girmesi öngörülüyordu. 5 Rus bankasına yaptırım başladı Avrupa Birliği, beş büyük Rus bankasının finansmana erişimini engelleyecek yaptırımları içeren yasayı önceki akşam yayımladı. AB, Rusya’ya karşı uygulanan yaptırımları ihlal edenlere de ceza hazırlıyor. Ekonomi Servisi Avrupa Birliği (AB), Rusya’nın beş büyük bankasına yaptırımları içeren yasayı önceki akşam yayımladı. Yaptırım uygulanacak bankaların Sberbank, Gazprombank, VEB, VTB Bank ve Rusya’nın tarım ziraat bankası olarak da bilinen Rosselkhozbank olduğu duyuruldu. AB’nin şu ana kadar Rusya’ya uyguladığı en ağır yaptırımları getiren yasa, Rus bankalarının Avrupa sermaye piyasalarından fon sağlamasının önüne geçiyor. Ayrıca silah satışlarını sınırlarken petrol sektörüne yüksek teknoloji ürünlerinin satışını da yasaklıyor. Yasa dün yürürlüğe girdi. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Batılı ülkelerin uyguladığı yaptırımların Rus ekonomisini zorlaması nedeniyle tüketicilere satış vergisi getirme kararı aldı. Buna göre tüketicilerin vergi yükü beklenenden önce artmış olacak. Vergiler bölgesel bazda uygulanacak ve her idari bölge bütçe açıklarını kapatabilmek için yüzde 3’e kadar olmak üzere, alacağı satış vergisine karar verebilecek. Maliye Bakanlığı bütçe açıklarının gelecek üç yıllık bütçede 1 trilyon rubleye (27.99 milyar dolar) ulaşmasını bekliyor. Kararla birlikte, yetkililerin, tüketim vergisi getirilmesi ya da mevcut KDV oranının artırılması seçenekleri üzerinde bir süredir devam eden anlaşmazlıkları da sona ermiş oldu. Putin tüketiciye satış vergisi getirecek Sberbank Avrupa’yı uyardı Rus bankası Sberbank, AB ve ABD’den Rusya’ya karşı alınan yaptırım kararlarının Avrupa’da yaşanan krizi durdurmayacağını öngördü. Sberbank’tan yapılan açıklamada, “Yaptırım uygulanacaklar listesi finans sisteminin temellerini sarsıyor. Faaliyet göstediğimiz ülkelerin yasalarına bağlıyız” denildi. Rusya’nın en büyük bankası konumundaki Sberbank hisseleri yüzde 1.2 düşüşle 72.72 ruble oldu ve 5 Mayıs’tan bu yana en düşük seviyeye geriledi. Sberbank, Türkiye’de de Denizbank’ın hâkim ortağı konumunda bulunuyor. Gelişmeler neticesinde Denizbank’ın hisseleri de düşüş kaydetti. Borsa İstanbul’da işlem gören hisselerde kayıplar yüzde 2.5’i buldu. Denizbank hisseleri gün sonunda yüzde 1.91 değer yitirdi. SERBEST PİYASA ABD Doları Avro İngiliz Sterlini İsviçre Frangı 24 Ayar Altın Cum. Altını ALIŞ SATIŞ 2.1310 2.1340 2.8590 2.8620 3.5820 3.5990 2.3420 2.3560 88.55 88.90 583.43 596.63 MERKEZ BANKASI CİNSİ 1 ABD DOLARI 1 AVUSTRALYA DOLARI 1 DANİMARKA KRONU 1 EURO 1 İNGİLİZ STERLİNİ 1 İSVİÇRE FRANGI 1 İSVEÇ KRONU 1 KANADA DOLARI 1 KUVEYT DİNARI 1 NORVEÇ KRONU 1 S. ARABİSTAN RİYALİ 100 JAPON YENİ DÖVİZ ALIŞ 2 AĞUSTOS 2014 EFEKTİF SATIŞ ALIŞ 2.1431 1.9784 2.8699 3.6042 2.3529 1.9521 7.4150 SATIŞ 2.1517 2.0125 2.8814 3.6309 2.3751 1.9756 7.7408 Blavatnik HSBC hesap kapatıyor İngiltere’de HSBC, Finsbury Park Camii ve daha birçok Müslüman işadamı ve yardım derneğinin hesaplarını kapatma kararı aldı. Finsbury Park Camii yetkilileri BBC’ye yaptıkları açıklamada 22 Temmuz’da HSBC’nin kendilerine bir mektup göndererek risk durumlarındaki değişim nedeniyle Camiye ait hesabı kapatma kararı aldığını ve bu kararın “kesinlikle din ve ırk ile ilgili olmadığını” açıkladığını söyledi. AB açıklamasında “Bu kısıtlamalar aynı zamanda Sberbank, VTB, Gazprombank, VEB ve Rosselhozbank olmak üzere 5 finans enstitüsünün AB dışındaki yan bankalarını da kapsamaktadır” denildi. Rusya Merkez Bankası ise gerekmesi halinde Batı tarafından yaptırım uygulanan Rus bankalarına likidite sağlayacak mekanizmaları devreye sokaca ğını duyurmuştu. Diğer yandan Avrupa Birliği ülkeleri, Rusya’ya karşı uygulanan yaptırımları ihlal edenlere ceza hazırlıyor. AB’nin resmi dergisinde, “AB ülkeleri, yaptırımları ihlal edenleri cezalandırma kurallarını hazırlamalı. Kabul edilen yaptırımların hayata geçirilmesini garantilemek için tüm gerekli tedbirler alınmalı” denildi. 2.1446 2.1485 1.9875 2.0005 2.8719 2.8771 3.6067 3.6255 2.3564 2.3715 1.9593 1.9681 7.5279 7.6264 0.38475 0.38664 0.38448 0.38753 0.31039 0.31361 0.31017 0.31433 0.33970 0.34198 0.33946 0.34277 0.57184 0.57287 0.56755 0.57717 2.0789 2.0926 2.0712 2.1006