Katalog

SAYFA CUMHURİYET 2 EKİM 2013 ÇARŞAMBA 12 Bütçesiz kalan ABD hükümeti kapandı. Yüz binlerce ne devlet çalışanı zorunlu iz gönderilirken hayati önem ya taşımayan hizmetler askı alınacak Sam Amca sıfırı tüketti Dolar düştü borsa yükseldi EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr İhracatın geleceği Fed’e bağlı Ekonomi Servisi kanı, “Tahmin yapmasını Türkiye’nin ihracatı eylül doğru bulmuyorum, aralık de otomotiv sektöründeki verse daha doğru olur. Piyüzde 31.3 artışın öncülü yasaya mesaj vermek için ğünde geçen yılın aynı ayı bu tahmini yapıyor diye na göre yüzde 11.1 artış düşünüyorum” dedi. İdela 12.56 milyar dolar oldu. al kurun kendileri için 1.90 Türkiye İhracatçılar Mecli olduğunu yineleyen Büyüsi (TİM) verilerine göre, ih kekşi, “Yıl sonu için 1.952 racat ocakeylül dönemin arasında bizim için uygun” de yüzde 0.6 artışla 111.98 diye konuştu. Daha önce milyar dolara ulaştı. İhracat yıl sonunda kurun 1.92’ye son 12 ayda ise yüzde 3.3 ineceğini belirten Başartış gösterdi. çı, son açıklamaTİM Başkanı sında gelecek u İhracat ilk 9 Mehmet Bü yıl doların ayda 0.6 arttı. Fed’in yükekşi, ser1.80’e ineeninde sonunda parasal maye çıkı bileceğini şı dolayı genişlemede frene basacağını söylemişti. sıyla gelişBüyüvurgulayan Büyükekşi, mekte olan kekşi, Türkiye’ye sermaye girişi ülke eko önümüz düştüğünü belirterek katma nomilerinin deki hafta aşağı doğru değerli ürünlere odaklanmak açıklanmagerektiğine vurgu yaptı. bir seyir izlesı beklenen diğini belirte Orta Vadeli rek “Halihazır Program’da ihda, Türkiye’ye net racat hedefinin 158 sermaye girişi düşüyor. milyar dolardan 154 milOdaklanmamız gereken yar dolara çekilebileceğini konu katma değerli ürün söyledi. TİM verilerine göler olmalı. Aksi halde Fed re, eylülde en fazla ihraca(ABD Merkez Bankası) tar tı 1.97 milyar dolar ile ototışmalarımızın merkezine motiv sektörü yaparken bu oturur” dedi. sektörü 1.52 milyar dolar ile Büyükekşi, Merkez hazır giyim sektörü izledi. Bankası Başkanı Erdem Üçüncü sırada ise 1.42 milBaşçı’nın kur tahmini yap yar dolar ile kimyevi madmasını da eleştirdi. TİM Baş deler sektörü yer aldı. Ekonomi Servisi ABD Kong niyle artık birçok temel hizmet verilemeyecek. resi uzlaşmaya varamayınca ABD Birçok federal kurum çalışanlarına ücrethükümeti 17 yıl aradan sonra ilk siz izin bildirileri gönderdi. ABD’de Ekonomi Servisi ABD hükez “kepenkleri kapattı.” Kong en az 825 bin federal hükümet göDİKKAT! kümetinin faaliyetlerini durre’deki Cumhuriyetçilerin, hükü revlisinin ücretsiz izne ayrılacak. Hükümet kapalı durmaya başlaması, dolarmetin ödemelere devam etmesi yöünlük 300 da hızlı düşüşe neden olnünde 6 haftalık kısa vadeli bütçe çıdu. Süreçten Avro kârlı karmayı, sağlık reformunun durdurulması veya milyon dolar maliyet çıktı. ABD’deki siertelenmesi şartına bağlamak istemesi, ABD’nin Federal kurumların biryasi anlaşmazlık bir 17 yıl aradan sonra ilk kez resmi olarak kapan çoğu, parklar, müzeler aya kadar uzayabimasına yol açtı. ABD Başkanı Barack Obama kapanacak. Bunun yaleceği için Fed’in ülke dışında görev yapan ABD askerlerine gön nında, 10 binlerce hapara politikası derdiği video mesajında, “Ne yazık ki Kongre valimanı çalışanı, garnı gevşek tutması görevini yerine getirmedi ve bütçeyi geçireme diyan ve sınır kontrol bekleniyor. Bu da di. Bunun sonucu olarak şimdi hükümeti büt görevlisi de ücret aladoların değer kaybı çe geçene kadar kapatmak zorundayız” dedi. madan çalışmaya debaskısı altında kalBeyaz Saray dün gece yarısı itibarıyla süre dol vam edecek. masına yol açıyor. madan hemen önce federal kurumlara hizmetleABD’de yaşanan bütAvro, dolar karşıri askıya alması emrini çe krizinin maliyeti ağır sında 1.3587’ye kagönderdi. Çıkmazın olabilir. Bütçe üzerinde uzdar yükselerek sekiz nasıl çözüleceği ise laşma sağlanamaması nedeayın zirvesine çıktı. Dobelirsizliğini hâlâ niyle, hükümetin işleyemez lar/TL de 2.01 seviyelekoruyor. Anlaşma rine indi. Asya ve Avrupa sağlanamaması ve hale gelmesinin ABD’de günborsaları yükseldi. Borsa İsABD hükümetinin lük maliyetinin en az 300 milyon doları bulacağı kaydedildi. tanbul da yüzde 2.66 yükseldi. * ‘Kepenk kapatma’ mil kapanması nedeli parkları da etkileyecek. Kapalı kalacak olan milli parkların güvenliği için gerekli tüm önlemler aşındı. * Pasaport büroları hükümet binasının içindeyse o büro hizmet veremeyecek. * Milli park konumunda u Yıldız Holding bünyesine olan Özgürlük Heykeli de ziThierry yarete kapalı. Heykeli ziyaret girdikten sonra başta Çin olmak odiva Muret etmek isteyen turistler, kapatüzere yeni pazarlara giren Godiva, ma kararını görünce geri dönartık helal bu yılı 765 milyon dolarlık ciroyla mek zorunda kaldılar. kapatacak. * Tüm hayvanat bahçeleri irketin, Yılkapalı olacak. Hayvanları dız bünyesiEkonomi Servisi Belçika’da gözetleyen kameralar da canlı ne girdikten sondoğan ve beş yıl önce Yıldız HolMohamed Dave Burak yayın yapmayacak. ra “helal” sertifiJeri ding bünyesine katılan ünlü çikoElsarky Jim Marberger Elmas kası aldığını açık* Kongre’nın toplanma Finard lata markası Godiva, bu ay içinde Goldman layan Jim Goldyeri olan U.S. Capitol kapalı yeni bir pazara daha girmeyi planman, yaptığı sukalacak. lıyor. Godiva’nın global olarak bünumda Brüksel’de * Yaklaşık 9 mily yümeyi sürdüreceğini vurgulayan son beş yılda yüzon düşük gelirli kadın ve Godiva Üst Yöneticisi Jim Goldde 73’lük, ABD, çocuğa yiyecek sağlayan man, “Godiva Belçika’da doğmuş ci, akıllı riskleri alan bir yönetici yüzde 63, mağaza ve satış yatırım Pensilvanya’da WIC programı kapalı olacak. olsa da bugün başarılı bir Türk vizyonun kendilerini değiştirdiğini ları yüzde 29, çalışan ve altyapı ya yüzde 50’lik bir büşirketi ve markası. Türkiye, Go dile getirerek, “Dünyada ekono tırımları yüzde 40 arttı. yüme yaşadığı* Benzer şekilde Belçika ve nı anlattı. Golddiva alındığında gurur duymuş mi daralırken, herkes bütçeleriDÜNYADAN tu, bugün Godiva’nın geldiği bu ni kısarken biz gaza bastık” diye Amerika’daki fabrikalarının ka man Japonya’da nokta ile daha da büyük gurur konuştu. Godiva’nın global yöne pasiteleri de arttı. Belkiça’da kapa yapılan araştırticileri, 1926’da Brüksel’de çiko site yüzde 73 ve Amerika’da yüz malarda tüm raduymalıdır” dedi. Yıldız Holding ile gerçek bir ba lata ustası Joseph Draps tarafın de 50 oranında arttı. kiplerinin üzerin* Yıldız Holding öncesi son 10 de konumlandışarı öyküsü yazdıklarını söyleyen dan kurulan Godiva’nın 2008 itiGoldman, şirketin büyük kazancı barıyla geçtiği Yıldız bünyesinde yılda hiçbir yeni pazar yatırımı ol rılan Godiva’nın, Almanya’da işsizlik oranı nın Murat Ülker’in girişimci viz ki faaliyet ve hedeflerini anlatmak mayan şirket, Yıldız Holding bün 2010’da yaşanan eylülde beklenmedik bir şeyonu olduğunu belirtti. Sorular üze için İstanbul’da toplantı düzenledi. yesinde; Avustralya, Çin, Endo ekonomik durgunkilde yükseldi. Almanya’da rine eski patronlarının kendilerini Goldman’ın verdiği bilgiye göre; nezya, Kore, Suudi Arabistan ve luk, deprem ve işsizlik oranı eylülde yüzçok kısıtladığını söyleyen Gold Godiva beş yılda, her yıl ortala Türkiye gibi yepyeni coğrafyala tsunami felaketlede 6.9’a çıktı. Bir işe sahip man, alındıktan sonra çok farklı bir ma yüzde 10’un üzerinde büyüdü. ra giren Godiva, çok daha global rine rağmen önemli ölçüde büyüdüolmayan Almanların sayısı * Şirketin pazarlama yatırımı bir marka haline geldi. perspektif kazandıklarını girişimğünü belirtti. Gold25 bin artarak 2 milyar 975 man, Japonya’da milyona yükseldi. G Özgürlük Heykeli de kapandı ‘Godiva, Ülker’le yıldızlaştı’ G Ş Türkiye yabancıya aşırı bağımlı Alman ekonomisi alarm veriyor Avrupa’da 5.5 milyon genç işsiz Uluslararası satışlar yüzde 9 arttı Avro bölgesinde ağustosta işsizlik oranı yüzde 12 olurken AB üyesi 28 ülkede işsiz genç sayısı 5 milyon 499 bin oldu. Eurostat’ın verilerine göre AB ülkelerinde 25 yaşın altındaki genç nüfusun yüzde 23.3’ü işsiz. Goldman, son beş yılda uluslararası satışların yüzde 43’ten yüzde 52’ye yükseldiğini, uluslararası zincire 88 yeni mağaza eklendiğini belirterek, gelecek yılda Çin, Ortadoğu, Kuzey Afrika ve Türkiye’de büyümeye öncelik vereceklerini ve Godiva’nın 12 ay içinde en az bir yeni pazara daha gireceğini dile getirdi. Goldman, global büyümede öncelikli pazarlardan birinin Çin olduğuna işaret ederek “Çin’de çikolata kafelerden ‘amiral mağazalara’ önemli mağaza ve satış noktalarına kadar birçok değişik mekân çeşidi ile büyüdük. 2009’da sadece iki olan Çin’deki mağaza sayısı, 2013 sonunda 13 şehirde 50’nin üzerinde mağazaya ulaşacak. Satışlar 2009’dan bu yana 20 milyon doların üzerine çıktı. Çin’de internetten satış ağı çok genişledi ve 160 şehre varan büyüklüğe ulaştı” diye konuştu. 2009’da 154 milyon dolar olan satışların, 2013’te 250 milyon dolara çıktığını ve Japonya’nın Godiva’nın en yüksek ciro yaptığı ülkelerden biri haline geldiğini söyledi. Ekonomi Servisi Financial Times’da (FT) yer alan Türkiye makalesinde, ABD Merkez Bankası’nın (Fed) tahvil alım programını er ya da geç azaltmaya başlayacağı belirtilerek bunun mayısa göre piyasalarında üçte bir oranında kayıp yaşayan Türkiye için büyük bir problem oluşturacağına işaret edildi. Daniel Dombey imzalı makalede, Türkiye’nin en büyük yapısal problemi olarak büyüme modelinde haddinden fazla yabancı sermayeye bağlı olması gösterildi. Türkiye üzerindeki u FT’de yer alan karabulutların, Fed’in aylık 85 milyar bir makaleye göre; dolarlık tahvil alımını Türkiye’nin en büyük azaltmayı şimdilik yapısal problemi yabancı ertelemesiyle kalkmış sermayeye haddinden gibi gözüktüğüne dikkat çeken Dombey, fazla bağımlı olması. Türkiye’nin geleceği Fed’in tahvil alımını hakkında çok da pozitif azaltmaya başlamasıyla bir tablo çizmedi. Türk Lirası’nın da eylülde bu sorun daha da öne hiç vakit kaybetmeden çıkacak. ralli yaptığını belirten Dombey, Türk görevlilerinin ve yetkililerinin rahat bir nefes almasına karşın iki önemli faktörün ortaya çıktığını ifade etti. Dombey’e göre kısa dönemde, Ankara’nın aldığı kararlar Washington’ın kararlarına bağlı olarak gerçekleşecek. Fed tahvil alımını er ya da geç azaltmaya başlayacak, buna bağlı olarak da ekonominin performansı, on yılda dolar ile desteklendiğinden sağladığı büyüme yakalanamayacak. Demokrasi paketi ile Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın Gezi Parkı eylemlerine destek vermekle suçladığı Koç Grubu’na yönelik 200 kişilik müfettiş ordusuyla başlattığı Maliye baskınını yan yana koyup bir düşünün. Ya da yine aynı paketin içeriği ile AKP iktidarına yönelik tüm eleştirilerin bir şekilde cezalandırıldığını... İş dünyasının nasıl tepki verdiğine baktım demokrasi paketi açıklandıktan hemen sonra. Önemli bir ölçüt bana göre. Çünkü bir ülkenin kalkınmasında birbiri ile paralel gitmesi gereken iki önemli ayak; ‘demokratik gelişmişlik’ ile ‘ekonomik büyüme’. Bu yüzden iş dünyasının paketin içeriğini alkışlama kadar; eleştirme, eksik noktaları gündeme getirme sorumluluğu da bulunuyor. Ancak tahmin edeceğiniz gibi ‘tık’ yok. Zira artık iyi biliyorlar: AKP’ye dokunan yanıyor. Geçen yıllarda Erdoğan, TÜSİAD üyelerine seslenirken “Taraf olmayan bertaraf olur” diyerek kendinden olmayan tüm güç unsurları için “bertaraf” hareketini başlatmıştı zaten. Bu işin bir yönü. Benim bugün vurgulamak istediğim husus ise Türkiye’nin bu ve benzer uygulamalardan, orta ve uzun vadede nasıl zarar göreceği. Sadece Türkiye’nin değil, küresel arenanın da önemli oyuncularından biri olan Koç Grubu, gıdadan elektrikli ev aletlerine, otomotiv sektörlerinden enerji şirketlerine kadar yüzlerce alanda faaliyet gösteriyor. Şirketlerde toplam 81 bin kişi çalışıyor. Hükümet ise bu gücü destekleyeceğine, ‘Susturulmuş Demokrasi’den ‘Bastırılmış Ekonomi’ye... uluslararası devler liginde daha ön sıralara çıkması için önünü açacağına, “en doğal demokratik hakkı olan” eleştiri hakkını kullandığı, “Gezi sürecini desteklediği” için batırmaya, zayıflatmaya, kendince ders vererek cezalandırmaya çalışıyor. Önümde geçen haftanın The Economist dergisi duruyor. Dergi 2009 krizi ile birlikte dünyanın en büyük 10 şirketi sıralamasında sadece 3 Amerikan şirketinin (Exxon Mobil, Microsoft ve Walmart) yer aldığını, bugün ise Amerikan şirketlerinin yeniden atağa kalktığını ve en büyük ilk 10 şirket içinde 9’unun Amerikan şirketi olduğunu yazıyor. 2009 sıralamasına bakıyorum. Listede başı gelişmekte olan ekonomilerin devlet destekli dev şirketleri çekiyordu: PetroChina, China Mobile, yine bir Çin bankası olan ICBC, Brezilya’nın enerji devi PetroBras vb.. O yıllarda yine aynı derginin “Devlet Kapitalizmi” başlığı ile nasıl gelişmekte olan ülkelerin, hem devlet kontrolündeki şirketlerini hem de özel sektörünü büyük teşvikler vererek, yasal düzenlemeler yaparak nasıl güçlendirdiğini uzun uzun anlattığını anımsıyorum. ABD’de başlayıp Batı ekonomilerini derinden sarsan 2009 krizi sonrasında Amerikan hükümeti de, güç kaybı yaşayan şirketlerinin önünü açmak için kaynaklarını inanılmaz ölçüde seferber etti. Aleni değil belki ama üstü kapalı destekler, teşvikler verdi. Yoksa bugün listenin ilk 10’una yerleşmeleri başka türlü açıklanamaz. Türkiye’de ise 11 yıllık AKP iktidarı enerjisinin büyük bölümünü hem muhalif sesleri bastırmaya harcadı hem de ekonomik büyümesini ağırlıklı olarak “inşaat ve tüketim” üzerine inşa etti. Aynı süreçte yeşil sermayeyi besler, yandaş ekonomisini oluştururken muhalif şirketleri zayıflatmaya çalıştı. Yerli üretime destek yerine ithalatı özendiren uygulamaları tercih etti. Küçük bir örnek: Seçimler yaklaştıkça AKP’nin icraatlarını allayıp pullaması da afişlerde, göz alıcı panolarda yerlerini alıyor. Bunlardan biri de ardı ardına hizmete girecek metro hatları. Şimdiden 2019 yılının reklamları yapılıyor. Bir küçük hesap yaptım. 20102025 yılları arasında Türkiye’nin raylı sistem araçları ihtiyacı şöyle: 20102015: 1700 araç 20152020: 1850 araç 20202025: 1950 araç Toplam: 5500 araç. Son 10 yılda tramvaymetro araçla Devlet destekli dünya devleri rı alımında ortalama bir araç setinin maliyeti 3 milyon dolar. TaksimHacıosman arasındaki metro araçlarına baktım. Çoğu Güney Koreli Hyundai firmasının. G. Kore 1950 savaşından Kore’nin bölünmesiyle çıkmış bir ülkeydi. 60 yılda en az 5 dünya devi marka yarattı. Türkiye ne yaptı? Raylı sistemleri Türkiye de rahatlıkla yapabiliyor. Bunu gördük. Hatta yerli firmalar 3 milyon dolarlık araç setini 1 milyon dolara üretebildiler. Kendine yetebileceği gibi bölge ülkelerinin de ihtiyaçlarına yanıt verebilecek şekilde sektör desteklenebilirdi. Yapılmadı. Zamanında yapılmadı, ancak bir iki sene önce başlandı. Biliyorsunuz geçen hafta açıklandı, Türkiye uzun menzilli füze sistemlerini Çin’den alacak. Dostumuz Ali Akurgal bir küçük not yolladı: “Yetenek açısından bir eksiğimiz olduğunu düşünmüyorum. Geçen hafta ikincisi ‘Büyükada’ adıyla donanmaya teslim edilen MİLGEM’in hem savaş yönetim sistemi, hem de torpido atış kontrol sistemi tümüyle yerli” diyerek şu bilgiyi aktardı: “TÜBİTAK UME’de günde 10 litre füze yakıtı üretebilir duruma gelindi, hatta 100 litreye çıkartacak yatırıma da başlandı. Savunma sanayii, birçok teknolojinin ilk olarak ortaya çıktığı, sonradan sivil kullanıma aktarıldığı yer. İnternet, eposta hatta tavanızın dibindeki teflon, hep savunma sanayiinden sivile aktarılmış teknolojiler...” Tüm bunları anlattıktan sonra başka söze gerek yok sanırım... Ekonomi Servisi Akbank’ın iştiraklerinden Ak Portföy, TL cinsi para piyasası fonu ile dünyanın en yüksek tasarruf oranına sahip ülkelerden biri olan Japonya’da fon pazarına girdi. Ak Portföy’ün yönettiği ve Sompo Japan Nipponkoa Asset Management tarafından Japonya pazarına sunulmak üzere Japonya’da kurulan, TL cinsi para piyasası enstrümanlarından oluşan fon, eylül sonunda pazara sunuldu. Fonun büyüklüğünün bir yıl içinde 1 milyar dolara ulaşması hedefleniyor. Japon yatırımcıların, son 10 yıldır düşük politika faizi uygulayan Japonya Merkez Bankası politikası yüzünden sıfıra yakın olan faizi yerine, Türkiye’deki yüksek getirilerden fayda sağlaması beklenen fon, Türkiye’deki para piyasası enstrümanlarına dönük olarak Japonya’da kuru Düşük faiz Japon pazarına çekti lan ilk fon niteliğinde. Ak Portföy Genel Müdürü Alp Keler, Türkiye’deki yüksek faiz ve Japonya’daki düşük faiz nedeniyle fonun cazip olmasını beklediklerini belirtti. Şu anda satışa sunulan fonun içinde Hazine bonosu, repo, mevduat ve az miktarda da özel sektör tahvili bulunduğunu söyleyen Keler, fonun başarılı olması durumunda, talebin oluşabileceği hisse senetleri gibi başka ürünler için de çalışılabileceğini söyledi. Ak Portföy’ün 10 milyar TL seviyesinde yönettiği varlık büyüklüğü ile pazarda yüzde 17 paya sahip olduğunu söyleyen Keler, “Şu anda toplam varlık büyüklüğü içinde uluslararası fonların payı yüzde 23 civarında, önümüzdeki dönemde bu fonların yönettiğimiz büyüklük içindeki payının yüzde 10’a ulaşacağını tahmin ediyoruz” dedi.