Katalog

13 EKİM 2013 PAZAR CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ [email protected] 11 AKP’nin eli yine yurttaşın cebinde OLCAY BÜYÜKTAŞ AKÇA Cari İşlemler Açığının Kapatılması Cari işlemler konusu usanç vermiş olabilir; ekonomide başka sorun mu kalmadı, temcit pilavı gibi sürekli bu konu gündeme getiriliyor diye de sorulabilir. Cari işlemler açığı bir sonuçtur; tasarruf yetersizliğinin, üretim yapısının bozukluğunun, ihracat ithalat yapısal dengesizliğinin, izlenen hatalı politikaların, girişimciler ve politika yapıcılardaki sonuç ve beceri eksikliğinin bir sonucu, dış ekonomik ilişikilere bir yansımasıdır. Bu nedenle sorunun temel nedeni, dünya pazarlarındaki gelişmelere, değerli döviz kuruna indirgenemez. Kuşkusuz bir ülkenin parasının aşırı değerli oluşu sorunu ağırlaştırabilir, ama ana nedeni oluşturmaz; kur ayarlaması ile devalüasyonla sorun çözülemez. Yalnız iç tasarrufların artırılması ile de cari işlemlerde denge sağlanamaz. Türkiye, II’nci Dünya Savaşı sonrası kriz, ulusal gelirin hızla düştüğü bir iki yıl dışında cari işlemler dengesi sağlayamamış; hatta krizin teğet(!) geçtiği 2009 yılında bile açık azalmakla beraber sürmüştür. Cari işlemler açığı, ABD gibi hemen hemen tüm dünya için para basan, bastığı para rezerv para olarak tutulan, parası tüm piyasalarda ödeme aracı olarak kullanılan bir ülke için dahi sorun olarak görüldüğüne göre, Türkiye için ne denli önemli olduğunu ortaya koymak bakımından sadece bu karşılaştırma bile yeterlidir. HHH Sorun, kısa sürede çözülemez. Hele hele izlenen politikalarla, bu anlayışla, bu girişimci ve politika yapıcıları kapasitesi ile, geniş kitlelerin kısa süreli ekonomik beklentileri ile hiç çözülemez. Palyatif sözde önlemlerle çözülebilseydi, altmış yılı aşkın bir süredir sorun ivme kazanarak da sürmezdi. Sorunun kısa sürede niçin çözülemeyeceğini, nedenlerini de dikkate alarak açıklamaya çalışayım. Çözümü en kolay gibi görünen iç tasarruf yetersizliğinden beklentilere göre tasarruf yatırım açığından başlayalım. Tasarruflar nasıl artar? Sorunun çözümü, klasik ekonomik modellerin kurduğu illiyet bağı gibi basit değildir. Ekonomide tasarruf hacminin belirleyicisi sadece faiz haddi değildir. “Faizleri yükseltin, hane halkı böylece tüketimi kısarak tasarruflarını artırır. Öte yandan yüksek faiz sonucu girişimciler de yatırım maliyeti arttığından yatırımlardan, beklenen iç kârlılık oranı yükseldiğinden veya yatırımların net bugünkü değeri azaldığından yatırımları kısarlar; böylece ekonomide yatırım tasarruf dengesi, beklenti olarak da oluşur.” Ekonomide olaylar, ilişkiler maddelerde yazıldığı gibi bu denli basite de indirgenemez. Ekonomide tasarruflar nerede ve nasıl oluşur? Başlıca dört alanda oluştuğu görülmektedir. (1) Hane halkı, (2) özel işletmeler, (3) kamu, (4) tasarrufçu kurumlar... Ülkede iç tasarrufların ana kaynağı hane halkı tasarrufudur. Türkiye’de kısa sürede hane halkı tasarrufu artabilir mi? Tüketici kredileri yolu ile halkımızın önemli bir bölümü gelecekteki gelirini de tüketmiştir. Gelirinin önemli bir bölümü borç taksiti ödemesine ayrılmakta, tasarruf olanağı sınırlanmakta, hatta ortadan kalkmaktadır. Yaşam düzeyini sürdürebilmek için yeniden borçlanma gereksinimi duyan, borç sarmalına kapılmış hane halkından kısa sürede tasarruf artışı beklenemez. HHH Özel işletmelerde oluşan tasarruf kâr hacmine ve kâr dağıtım politikasına bağlıdır. Büyüme hızının yavaşladığı, finansman maliyetinin arttığı dönemlerde özel işletmelerin kârları artmamakta, aksine azalmaktadır. 2013 yılında finansal tablolar kesinleştiğinde, gelir tablolarına, kapsamlı gelir tablolarına bakıldığında kârlarda reel azalış daha net görülecektir. Halka açık şirketler, SPK düzenlemesine göre kâr payı dağıtmak zorundadırlar. Ayrıca yabancı ortaklı şirketler, yurtdışına kâr transfer etmektedirler. Kâr transferleri giderek de artacaktır. Bu olgu cari işlemler açığını artıran nedenler arasında da görülmektedir. Tüm bu etmenler özel işletmelerde oluşan iç sermaye birikimini sınırlamaktadır. Kamu kesiminde finansman fazlası değil, finansman açığı söz konusudur. Bu açık oransal olarak azalmakla beraber sürmektedir. Yakın bir gelecek için vergilerin artması, devletin cari harcamalarını kısması da beklenmemektedir. Ana tasarrufçu kesim olması gereken Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tasarruf fazlası yaratmamakta, önemli boyutta açık vermektedir. Bireysel emeklilik sisteminin (BES) gelişmesi, bu açığı kapatacak boyuta ulaşamamıştır. Bu kısa ve basit çözümleme bile, bırakın yapısal bozuklukların düzeltilmesini, iç tasarrufların dahi kısa sürede artırılmasının ne kadar zor olduğunu ortaya koymaktadır. u Sağlığı paralı hale getiren AKP hükümeti, dün gece özel hastanelere bayram müjdesi olacak bir karara imza atarken elini yine yurttaşın cebine daldırdı. Önceki gece kabul edilerek dün Resmi Gazete’de yayımlanan Bakanlar Kurulu kararına göre 629 lira olan bademcik ameliyatını özel ya da vakıf hastanesinde yaptıran yurttaş 1358 lira ödeyecek. İlave ücreti iki katına çıkaran karar Bakanlar Kurulu’ndan geçti. Vakıf üniversiteleri dahil sözleşmeli sağlık hizmeti sunucuları tarafından, sağlık hizmetleri bedeline ek olarak alınabilecek ilave ücretin tavanı Bakanlar Kurulu tarafından iki katına yükseltildi. Vakıf üniversite hastanelerinde ve özel hastanelerde sağlık hizmeti almak isteyen yurttaşlara, ceplerinden sağlık hizmeti bedelinin iki katı ilave ücret zorunluluğu getirildi. 12 Ekim Cumartesi günü 28793 sayı ile Resmi Gazete’de yayımlanan Bakanlar Kurulu kararı ile “Kamu idaresi sağlık hizmeti sunucuları dışındaki vakıf üniversiteleri dahil sözleşmeli sağlık hizmeti sunucuları, Sağlık Hizmetleri Fiyatlandırma Komisyonu’nca belirlenen sağlık hizmetleri bedelinin en fazla iki katına kadar ilave ücret alabilirler” kararı yayımlandı. Bu kararla özel hastaneler sundukları sağlık hizmetinin bedelini hem SGK’den hem de bu bedelin 2 katını hastadan nakit olarak talep edebilecek. Sağlıkta devrim iddialarıyla kısa bir süre önce sağlığı piyasalaştırırken “artık vatandaşı tuzu kuru hekime soydurmayacağız” sözleri hafızalara kazınan hükümetin, gelinen noktada yurttaşı özel hastanelere nasıl soydurduğunu SES Denetleme Kurulu Üyesi Dr. Ergün Demir ver diği birkaç örnekle gösterdi. Buna göre Sağlık Uygulama Tebliği’nde (SUT) işlem tutarı 3470 lira olan bir mide ameliyatı için yurttaş, hastaneye en az 7482 lira ve ilaveten muayene, tahlil ve tetkik ücertlerinin de iki katını ödeyecek. Yurttaşın sağlık için harcadığı miktar son dört yılda yüzde 9.2 arttı. Türkiye’deki toplam sağlık harcamaları 2009’dan 2012’ye yüzde 32 yükseldi.Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), birkaç gün önce Türkiye’nin son 4 yıllık sağlık harcamalarıyla ilgili istatistikleri açıkladı. Sağlık harcamasının gayri safi yurtiçi hasılaya (GSYH) oranı 2012’de yüzde 5.4’e düştü. Bu oran 2009’da yüzde 6.1’di. 2012’de hastanelerin sağlık harcaması toplamı 32.8 milyar lira oldu. Bunun 29.6 milyar lirası devletten, 3.2 milyar lirası özel sektörden geldi. Hanehalkları tarafından yapılan cepten sağlık harcamasının toplam sağlık harcaması içindeki payı 2009’da yüzde 14.1’di. Bu oran 2012’de yüzde 15.4’e çıktı. ‘Vahşice vicdansızca’ İKLİM ÖNGEL Ödenen ücret arttı ANKARA Uygulamay a ilişkin bir değerlendirme yapan Türk Ta bipleri Birliği (TTB) Genel Sekreteri Bayazıt İlhan, “Sayısız katkı bedeline bir de far k ücreti eklendi. Bakanlar Kurulu kararı vahşice ve vicdansızca” dile konuştu. “S ağlıkta dönüşüm böyle bir noktaya geldi ” diyen İlhan, “Artık insanlar ceplerinden pa ra harcamadan sağlık hizmeti alamaya caklar” dedi. Hükümetin “istisna sa ğlık hizmeti” adı altında çıkardığı uygulam ayla hastalardan 3 kat para alındığını sö yleyen İlhan, “Buna göre, prostat cerrahisind e, robotik cerrahide ve bazı göz ameli yatlarında paranız varsa modern yönteml erle 3 kat daha fazla para karşılığında yoks a eski yöntemlerle tedavi olursunuz” dedi. İnsanların SGK’li olmalarına karşın hasta landıklarında tedavi için büyük paralar ödem ek zorunda kalacağını vurgulayan İlhan , “Bakanlar Kurulu kararı vahşice ve vicda nsızcadır, kabul edilemez” diye konuştu . Amaç tasarruf, çözüm vergi Kamuya personel alımını sınırlandırarak tasarruf yapacağını açıklayan hükümet, vergilerle yine yurttaşa yüklenecek. MUSTAFA ÇAKIR Bir uyarı da G20’ den Ekonomi Servisi Dünyanın en büyük 20 ekonomisi, ABD’ye, küresel ekonomide de belirsizliklere yol açan kendi bütçe sorunlarıyla başa çıkma yolunda acil adım atması çağrısında bulundu. G20 maliye bakanları ve merkez bankası başkanlarının ABD’nin başkenti Washington’da iki gün süren toplantısının ardından, sonuç bildirisi yayımlandı. Bildiride, “ABD, kısa vadeli mali belirsizliklerle başa çıkmada acil adım atmalı” ifadesi kullanıldı. G20 Dönem Başkanı Rusya’nın Maliye Bakanı Anton Siluanov da düzenlediği basın toplantısında, toplantıya katılanların tümünün, ABD’deki bütçe sorununa hızlı bir biçimde çözüm bulunmasını umduğunu söyledi. G20 zirvesinin düzenlendiği eylül ayından bu yana küresel ekonomideki toparlanmanın devam ettiği belirtilen bildiride, ancak küresel büyümenin önemli motorları olmayı sürdüren gelişmekte olan ülkelerdeki büyümenin daha yavaş olduğu vurgulandı. Bildiride, şu anki görünümde, birçok ülkedeki kabul edilemeyecek düzeydeki yüksek işsizlik dahil zorlukların bulunduğu ve aşağı yönlü risklerin sürdüğü aktarıldı. Öte yandan Dünya Bankası yetkilileri, Türkiye’nin son 10 yılda hayata geçirdiği yapısal reformları övdü. Washington’da dün başlayan IMFDünya Bankası Yıllık Toplantıları sırasında, Dünya Bankası Avrupa ve Orta Asya Başekonomisti Hans Timmer, “Türkiye gerçek manada, yapısal reformlarda çok başarılı olmuş bir ülke örneği” dedi. ANKARA Kamuya personel alımını sınırlandırarak tasarruf yapacağını açıklayan hükümet, vergilerle yine yurttaşa yüklenecek. Vergi gelirlerini 318 milyar liradan 348 milyar liraya çıkarmayı hedefleyen hükümetin en önemli gelir kaynağı yine yurttaştan alınan dolaylı vergiler. 2014 bütçesinde merkezi yönetim bütçe gelirleri 403 milyar lira, vergi gelirleri 348 milyar lira. Bu yılın bütçesinde 52 milyar lira vergi dışı gelir hedefleyen hükümet, yıl sonunda bu kalemden 62 milyar lira bekliyor. Gelecek yılın bütçesinde ise vergi dışı gelirler 55 milyar liraya düşüyor. Hükümetin 2014’te vergilerden beklediği toplam 348 milyar liralık gelirin içerisinde yine dolaylı vergiler başı çekiyor. Toplam vergi gelirleri içindeki dolaylı vergilerin payı AKP’nin iktidara geldiği 2002’de yüzde 63 iken 2013’te de yüzde 70’lere yükselmişti. Gelecek yılın vergi gelirleri içerisinde lider yine ÖTV. Hükümet ÖTV gelirlerini bu yıla göre 83 milyar liradan 89 milyar liraya çıkaracak. Bu yıl bütçede 63 milyar lira olarak öngörülen gelir vergisi geliri gelecek yıl 71 milyar liraya, 29 milyar lira olan kurumlar vergisi geliri 31 milyar liraya, 36 milyar lira olan dahilde alınan KDV geliri 40 milyar liraya, 61 milyar lira olan ithalatta alınan KDV geliri 65 milyar liraya çıkacak. 12 milyar lira olan diğer vergiler toplamı da yine 12 milyarda kalacak. n Ankaralı tüccarda destek a ın s a s a y e d n e k a per Ekonomi Servisi Ankara Ticaret Odası (ATO) YöneKurulu Başkanı Salih Bezci, yeni perakende yasa Ser tim taslağında T ü r k i yer alan, AVM’lerin yüzde 5’inin esnat fr fa ayrılması ye Esnaf ve zorunluluğunu desteklediklerini açe kıladı. Bezci, Sanatkârları Konfeyaptığı yazılı açıklamada, 2012 derasyonu Başkanı Bensonu itibarıyla yaklaşık 350 milyar dolarlık devi Palandöken, “Şu anda pazar büyüklüğüne ulaşan perakende sektaksitlendirilmiş kart borcu 48 törünün önemli bir istihdam alanı oldumilyar lira iken sert bir şekilde ğunu, yasalarla düzenlenmesinin sektedbir alınırsa, piyasa dengeleri törün geleceği açısından önem taşıbozulur. Yapılması gereken vatandığını belirtti. daşlarımızın gelirlerinin artırılması Bezci, oda olarak en çok indirimiçin mutlaka bir yol bulunmalıdır” dedi. ler konusunda şikâyetler aldıklarıTürkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfenı bu konuda kendilerinin de çaderasyonu Başkanı Bendevi Palandölışma yaptığını dile getirdi. Bezci ken, kredi kartlarının taksitlendirmestratejik ticari plan hazırlayacak lerinde ve gelir limitine ilişkin alınan heyet içinde ticaret odaları tem“ani ve sert” önlemlerin piyasaların dengesini bozabileceğinden endişe silcilerinin de bulunması gerekettiklerini vurguladı. tiğinin altını çizdi. r i boza eler eng nd Ekonomi Servisi Amerika tarihinin ilk kadın Merkez Bankası Başkanı Janet Yellen’ın ne kadar kazanacağı açıklığa kavuştu. Tüm dünyayı etkileyen ABD’nin para politikasını bundan sonra şekillendirecek isim olan, trilyon dolarlara hükmedecek kadın başkanın yıllık geliri 197 bin dolar olacak. Fakat dünyadaki merkez bankalarında tablo daha şaşırtıcı. Ekonomisi çok daha küçük olan merkez bankası başkanları, Fed Başkanı’nın maaşının birkaç katı kadar alıyor. İsviçre Merkez Bankası (MB) Başkanı’nın yıllık maaşı 860 bin doları bulurken, Hong Kong MB Başkanı yıllık 774 bin dolar gelir elde ediyor. Dünyanın en küçük ekonomilerinden Malta MB Başkanı yıllık 214 bin dolar maaş alırken AMB Başkanı 482.751 dolar, İrlanda MB 359.608 dolar, İngiltere başkanı 473.871 dolar, Japonya başkanı 472.195 dolar kazanıyor. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Başkanı’nın yıllık maaşının 2010’da 180 bin dolar seviyesinde olduğu belirtilmişti. Yellen’i solladılar DenizBank’a ödül l DenizBank; gelişime ve öğrenmeye açık, dinamik kurum kültürü ve bu kültürün sürdürülebilir kurum başarısına olumlu etkileri dolayısıyla, eğitim ve gelişim konusunda prestijli ödüller arasında yer alan Amerikan Eğitim ve Geliştirme Derneği (ASTD) Best Ödülü’nün sahibi oldu. ing, Ava Bannm lkı Ka ve ar rupa İm lyon mi 50 ile ) kası (EBRD ödemesiz ri ge yıl 2 k, ’lu ro Av laşma5 yıl vadeli kredi an yapın tte ke sı imzaladı. Şir bu krere gö a ay am ıkl aç lan nmekle ste de n di, yatırımı hedefsi amacı ile büyüme lgelerbö leri yüksek teşvikli nımına lla deki KOBİ’lerin ku sunulacak. lyon Şirket, alınan 50 mi 5 ve 4, 3, , iyi Avro’luk kred lerinde fa6’ncı teşvik bölge Bİ’lere KO n re ste aliyet gö kullandıracak. Yapı Kredi Leasing’e kredi l Yapı Kredi Leas rinin yurtiçi pa latinum müşterileşında da geçe ketleri yurt dıketten yapıla rli olacak. Şirn aç re Turkcell Pla ıklamaya göde yurtiçi pake tinum sayesintle kullanmak m rini 50 ülkede ümkün. Yurtd ışına sık seyaha Platinum müş t eden Turkcell te ek günlük 9.90 rileri tarifelerine Platin paketle lira karşılığında rin net ve SMS’le deki dakika, interri kullanabiliyor Türkiye dışında da ka, Rusya, Kıb . Avrupa’da, Amerirıs, Suudi Ara ve Çin’in de da bistan hi de geçerli olan l olduğu 50 ülkebu teklife ek dışında gönd yurt erile bedava. Ücret n ilk 30 SMS de almak isteyenl siz harç pullarını resince Atatü erinin bayram sürk H ki Turkcell İle avalimanı’ndatişim uğramaları ye Merkezi’ne terli olacak. l Turkcell P Platinum yurtdışına da taşındı Akbank, nakit akışı mayan esnafın finan düzenli olcını karşılamasına sman ihtiyave rahatça geri ödemesine olana k sağlayan ‘Olduğunda Öde Kred di. 12 ay vadeye ka isi’ni geliştirda len kredinin geri öd r kullanılabiemesi 1 yıl içinde istenilen zaman ve tutarda yapılabiliyor. Ayrıca, bu müşteriler faiz oran nu yaparken ı de den de etkilenmiyo ğişikliklerinBİ Bankacılığı’ndan r. Akbank KOSorumlu Genel Müdür Yardımcısı Bü KOBİ’lere kullandırıl lent Oğuz, yüzde 15 büyüdüğü an kredilerin “Akbank markası ve nü belirterek, cılığını yan yana ge KOBİ bankatird son derece pozitif, iğiniz zaman uyumlu birliği ortaya çıkıyo bir işr” dedi. Akbank’tan esnaf a özel kredi l