Katalog

30 KASIM 2011 ÇARŞAMBA CUMHURİYET SAYFA TANİLLİ’Yİ KAYBETTİK 13 Silivri Cezaevi’nde bulunan Milletvekili Mustafa Balbay’ın duruşmasına da izleyici olarak katılan Server Tanilli, yaşadığı tüm sağlık sorunlarına karşın araştırmalarına ve yazılarına devam ediyordu. Prof. Dr. Tanilli, geçen günlerde Van depreminde yaşamını yitirenler için İstanbul Kongre Merkezi’nde çok sayıda sanatçının katılımıyla gerçekleştirilen “Türküler Van İçin” adlı yardım konserini de izlemişti. Fikirleriyle yaşayacak CHP Genel Başkan Kemal Kılıçdaroğlu, Prof. Dr. Server Tanilli için sosyal paylaşım sitesi Twitter’dan yayımladığı mesajda, “Uygarlığın, demokrasinin, devrimin, hukukun ve aydınlanmanın hocasını kaybettik. Kendisine rahmet, ulusumuza başsağlığı diliyorum” ifadelerini kullandı. TBMM Başkanı Cemil Çiçek de yayımladığı mesajda “Bilim adamı olarak ülkemize hizmet eden merhum Tanilli’nin unutulmayacağı, düşünce ve fikirleriyle yaşayacağı inancındayım” ifadelerini kullandı. DSP Genel Başkanı Masum Türker, CHP Genel Başkan Yardımcısı Erdoğan Toprak, eski Başbakan Yardımcısı ve Milli Eğitim Bakanı Hikmet Uluğbay da gazetemize başsağlığı mesajı gönderdi. Server Tanilli’yi Uğurlarken... ALEV COŞKUN Bir çınar daha devrildi İstanbul Haber Servisi Silahlı saldırı sonucu 1978 yılında felç olan sosyoloji, siyaset bilimi ve anayasa hukuku duayeni, yazarımız Prof. Dr. Server Tanilli (80), dün Göztepe’deki evinde yaşamını yitirdi. Prof. Dr. Tanilli için ilk tören yarın saat 10.00’da gazetemizde gerçekleştirilecek. Üsküdar Karacaahmet Mezarlığı girişinde bulunan Şakirin Camii’nde kılınacak öğle namazının ardından Tanilli’nin cenazesi Karacaahmet Mezarlığı’nda toprağa verilecek. Prof. Dr. Tanilli 1931 yılında doğdu. 1980’den önce İstanbul Üniversitesi (İÜ) Hukuk Fakültesi’nde ve Devlet Tatbiki Güzel Sanatlar Yüksekokulu’nda “uygarlık tarihi” dersi veriyordu. Prof. Dr. Tanilli, 7 Nisan 1978’de uğradığı silahlı saldırı sonucu felç geçirmiş ve sakat kalmıştı. Fransa’ya gidip uzun yıllar Strazburg Üniversitesi’nde çalışan Prof. Dr. Tanilli, 2000 yılında Türkiye’ye dönerek Cumhuriyet gazetesindeki yazılarına başladı. 2006 yılında “Sertel Demokrasi Ödülü”ne layık görülen Tanilli, geçtiğimiz aylarda vücudunda enfeksiyon ve ateşlenmeye bağlı olarak meydana gelen yaralar nedeniyle İÜ Tıp Fakültesi’nde “greft (yamalama)” ameliyatı geçirmiş ve aylarca hastanede tedavi görmüştü. Çok sayıda esere imza attı 1980 sonrasında düşün ortamını ve özellikle de gençliği etkilemiş olan “Uygarlık Tarihi”, “Devlet ve Demokrasi: Anayasa Hukukuna Giriş” kitaplarını yazan Tanilli’nin eserleri şöyle: “Nasıl Bir Eğitim İstiyoruz?”, “Yüzyılların Gerçeği ve Mirası” (6 cilt), “Candide ya da İyimserlik”, “Yaratıcı Aklın Sentezi: Felsefeye Giriş”, “Değişimin Diyalektiği ve Devrim”, “Dünyayı Değiştiren On Yıl, Fransız Devrimi’nden Portreler”, “Anayasalar ve Siyasal Belgeler”, “Nasıl Bir Demokrasi İstiyoruz?”, “İslam Çağımıza Yanıt Verebilir mi?”, “Din ve Politika”, “Voltaire ve Aydınlanma...” Aydınlanma devriminin ve Cumhuriyet’in hocası Ve ateşten ölüp ölüp dirilmenin semendercesine DGM hâkimi sordu, “Savcılığın 1 Mayıs’ta Taksim’e yetişhazırladığı iddianameye göre meye bak öğrencilere tutturduğunuz ders Taksim’de birleşmeye birnotlarında komünizm propaleşmeye! gandası yapmışsınız. Bu iddiaya Bekliyoruz haaa, gecikme ne diyorsunuz Sayın Tanilli?” yok!” Vakur bir şekilde ayağa kalkan Allah için Server Hoca aynı Server Tanilli’den tokat gibi yanıt hâkimlerin karşısında olduğu Attilâ İlhan dizeleriyle geldi: “O gibi Azrail’in de karşısında dik sözler ki kalbimizin üstünde/ dodurdu ve Can Baba’yı da beklu bir tabanca gibi/ ölüp ölesiye taletmedi. Gerçi Taksim’e gideşırız/ o sözler ki bir kere çıkmışmedi ama canı sağ olsun. O, 1 tır ağzımızdan/ uğrunda asılırız.” Mayıs’a yetişemedi ama yıllar 12 Mart’ın karanlık günlerinde bir sonra yeniden Taksim’i kaöğrencisinin ihbarıyla “komünizm zandığında işçi sınıfı, 1 Mapropagandası” yapmaktan hakyıs’a yetişti ya. kında dava açılan “Uygarlık TariYoğun bakımdan çıktı; tehi”nin uygar hocasını, uygar olmadavi için İngiltere, Almanya, yan yöntemlerle susturmaya çalıştıLeningrad ve yeniden Allar. Server Hoca, o günlerde Türkimanya arasında mekik okudu. ye’deki aydın ve devrimcilerin baO tedavi için yurtdışında iken şında Demokles’in kılıcı gibi sallaEylül darbesi oldu. Yine ’DE 12 nan 141142’den yargılandı. Ceza al 31 YIL SONRA TAKSİM yurtdışında iken 1402’lik ollarına yaması halinde sadece akademik yaşa Emekçiler, 1 Mayıs kutlama duğunu öğrendi. Artık tekerın yıl 31 a anı’n mı değil bütün dünyası kararacak. saklanan Taksim Meyd günü girmeyi lekli sandalyeye mahkum iş09 Azıcık alttan alsa, sözlerinin yanlış an ardından 1 Mayıs. 20 nilli de alana gi siz bir anayasa hocasıydı. Ta Dr f. laşıldığını söylese, konuyu gargaraya başardı. Pro Ama azimliydi, ama karari oldu. en ren ilk isimlerd bir getirecek akademik bir söylev çekse lıydı, bilenmişti. Fransa’ya gitti yırtacak. Ama aydın olmanın namusu da lekelenecek. ve Strasbourg Üniversitesi’nde ders vermeye başladı. Server Hoca değil aydın ve sosyalist kimliğine leke bulmazı oldurdu’ laştırmayı, bir toz zerresini bile kondurmamakta kaZordur bu ülkede aydın olmak. Bugünlerde “cerarlıdır. O kararlılığıdır ona sanık sandalyesinde yuberut bir yönetim” olarak yerden yere vurulan tek karıdaki dizeleri söyleten. Bir faşistin ihbarıyla açılan davadan yırttı ama bir parti döneminde Nazi Almanyası’ndan kaçan hobaşka faşistin hain kurşunlarına hedef olmaktan kur calara kucak açan Türkiye’de durum, çok partili situlamadı hoca. Yargılı infazdan sonra bu kez sıra yar yasal yaşama geçtikten sonra tersine dönmüştü. İkingısız infazdaydı. 7 Nisan 1978 günü akşamüstü arka ci Dünya Savaşı’nın ertesinde Niyazi Berkes, Bedan yaklaşan hainin kurşunlarıyla felç oldu. Türki hice Boran, Pertev Naili Boratav ve Mustafa Şeye’deki tüm devrimciler, aydınların kulağı ondan ge rif gibi hocalarla başlayan yurtdışına kaçan hocalar lecek sağlık haberindeydi. Can Yücel’in de... O yo kervanının son yolcusu 1978’de de Server Tanilli oldu. Arkasından sıkılan kurşunların amacı Tanilli’yi ğun bakımdayken şöyle seslenmişti Can Baba: susturmaktı. Türkiye’de kalsaydı belki yeniden de“Kulağım sende Server Nasıl beklediysem doğacak çocuğumun haykı neyecekler, yarım kalan işi bitireceklerdi. Ama Server Hoca’nın daha yapacak çok işi vardı. Terışını kerlekli sandalyede de olsa “Uygarlık Tarihi”nin Senin sağlık haberini de öyle bekliyorum seyrü seferini tamamlamadan “gitmem” dedi. DoOnun için sıkı dur, kardeşim, sık dişini MİYASE İLKNUR ğan Hızlan’ın deyimiyle Uygarlık Tarihi’ni Türkiye’ye getiren bu adam, İlhan Selçuk’un deyimiyle olmazı oldurdu; hiç kimsenin göğüslemeyeceği koşullarda, hiç kimsenin aşamayacağı engelleri aştı. 18 yıl sonra Türkiye’ye dönüşünde “Sakat kalmamın hıncını yazarak çıkarmaya çalışıyorum” demişti. Çıkardı da. İlhan Selçuk bir yazısında, “Eğer umutsuzluk benliğinizi sararsa, Tanilli’ye bakın, kitaplarını alın okuyun. Umut çiçeği açar yüreğinizde” diye öğüt vermişti okurlarına. Gün geldi İlhan Abi de Server Hoca’nın akıbetine uğradı. Tekerlekli sandalyede “Ben artık ayvayı yedim” dediği bir gün “Server Hoca’yı herkese örnek verirdiniz” diye hatırlattık. Gülümsedi, “Haklısınız” deyiverdi. 1999 yılının Kasım ayında İstanbul Havalimanı’da dostlarına teker teker sarıldı. Hiçbir tanışıklığımız yoktu. Sadece yazılarını ve kitaplarını biliyordum. Alana indikten sonra İlhan Abi’ye “Miyase hangisi, o da geldi mi?” dediğinde şaşkınlıktan donakaldım. Mahcup bir şekilde “Benim hocam” dedim. Kırk yıllık dostluğumuz varmış gibi, “Miyase gel, Bayan Melikoff’un çok selamı var, gözlerinden öpüyor” demişti. O hengâmede, 18 yıldır görmediği dostlarıyla o ilk buluşma anında Melikoff’un selamını unutmayan bir insan. ‘Hocaya bin selam’ Yaşamına yazdığı kitap kadar ödül de sığdırmayı başardı. Ama herhalde okurlarının ve öğrencilerinin gönlünü kazanması onun en büyük ödülüydü. Geçen yıl, bir arkadaşımla bindiğimiz taksinin şoförü, siyaset konuşurken Server Hoca’nın “Devlet ve Demokrasi” kitabına getirip orada yazdıklarını anlatınca şaşırmıştık. ‘Bir bölümünü ezberlemiş herhalde’ diye düşündük. Diğer kitaplarından da örnekler vermez mi? Cumhuriyet’te çalıştığımı öğrenince “Server Hoca’ya bin selam” dedi. Anlattım hocaya, “Demek ki halkıma bir şeyler vermeyi başarmışım ne mutlu bana” diyerek en büyük ödülü almış gibi sevinmişti. Hocanın aydınlığı sonradan olma değil, biraz da aileden geliyor. 1931 yılında memur bir ailenin çocuğu olarak doğdu. Tanilli, Cılavuz Köy Enstitüsü’nün kurulmasına ve kurulduktan sonra o köy çocuklarının geçirdiği evrime tanıklık ediyor. Köy Enstitüleri’ni kuran iradenin Türkçeye kazandırdığı dünya klasiklerinin, mantık ve felsefe derslerinin adam gibi belletildiği bir dönemde yetişiyor. Eh bu koşullarda yetişen Server Hoca’nın Türk Aydınlanma devriminin serveri olmasından daha doğal ne olabilir ki? ‘O Tanilli için yarın saat 10.00’da gazetemizde tören yapılacak. Devrimci, sol değerlere bağlı, Atatürk ilkelerinin ve aydınlanma devriminin yılmaz savunucusu Server Tanilli Hocamızı yitirdik. Prof. Tanilli; hukuk eğitimi almış, köklü felsefi altyapıya sahip bir bilge kişiydi. Yaşamı çağdaş ve aydınlık bir Türkiye için mücadele vermekle geçti. 12 Mart döneminde sağcı militanlar tarafından öldürülme kastıyla kurşunlandı, iki bacağını kaybetti. Bu nedenle son kırk yılını tekerlekli sandalyede geçirdi ama azmini, gücünü ve umudunu zerre kadar yitirmedi. 12 Mart onu zindana attı ve yargıladı. Devlet güvenlik mahkemesinde 1975 yılında yaptığı savunmasında: “Her mahkeme kararı, onu verenlerin yalnız hayatları boyunca değil, onu verenler hayattan çekildikten sonra da anılır... İsterim ki yargıçlar olarak sizin kararınız da iyi anılsın” dedi ve sözlerini Attilâ İlhan’ın şu dizeleriyle bağladı: “O sözler ki, kalbimizin üstünde dolu bir tabanca gibi ölüp ölesiye taşırız. O sözler ki, bir kez çıkmıştır ağzımızdan uğrunda asılırız.” Tanilli, çok önemli yapıtlar bırakarak sonsuza gidiyor. Örneğin: “Değişimin Diyalektiği ve Devrim (Marksizm Üstüne Yeni Düşünceler)”, “Din ve Politika (‘Laik Barış’ın Dostları ve Düşmanları)”, “İnsanlığı Nasıl Bir Gelecek Bekliyor?”, “Nasıl Bir Eğitim İstiyoruz?” ve “Nasıl Bir Demokrasi İstiyoruz?” Kuşkusuz Tanilli’nin ölmez yapıtı ilk baskısı 1975’lerde yapılan “Uygarlık Tarihi”dir. Bu eser, birçok kez yasaklandı. Ancak son 35 yılda tükenmeyen bir istekle daima aranan bir eser olarak baskısı 26 kez yapıldı. Egemen sınıflar, ülkemizde hiçbir zaman gençlerin sınıfsal açıdan uyanmasını istememişlerdir. “Uygarlık Tarihi”, insanlık tarihinin sınıfsal açıdan değerlendirmesini yapan çok önemli bir yapıttır ve üniversite eğitimine başlayan gençler için temel bir kitaptır. Tanilli, Atatürk Cumhuriyetine bağlıydı ve Atatürk’ün laik Cumhuriyet ilkelerinin savunucusu, Cumhuriyet gazetesinin de ödünsüz bir yazarıydı. Bilge kişi, sol değerlere sahip, gerçek aydınlanmacı, Atatürkçü, çağdaş insan, saygın Tanilli sonsuza giden yolculuğunda seni daima en içten duygular ve saygılarla anacağız. ACI KAYBIMIZ Merhum Servet ve Hayriye Tanilli’nin oğlu, Günseli Peker, Merhum Güner ve Arif, İstemi Tanilli’nin ağabeyleri, Dr. Alptekin Peker’in kayınbiraderi, Ayşe Peker Dobie, Zeynep Peker ve Dr. Elif Peker Hatemi’nin sevgili dayıları, Korkut, Eda ve Sıla Tanilli’nin amcaları, Bülent Tanilli’nin sevgili babası, Yelda Tanilli’nin kayınpederi, Lara’nın sevgili dedesi Aydınlanmanın, dostluğun ve direncin abide ismi Prof. Dr. ANMA Çok Sevgili Varlığımız, Canımız Babamız, Dedemiz, Aile Büyüğümüz, Örnek İnsan, Türk Spor Gazeteciliğinin Duayen İsmi; SERVER TANİLLİ onurlu yaşam mücadelesini kaybetti. Cenazesi 01/12/2011 Perşembe günü saat 10.00’da Cumhuriyet gazetesinde yapılacak töreni müteakip, Karacaahmet Şakirin Camii’nde kılınacak öğle namazının ardından Karacaahmet Mezarlığı’nda toprağa verilecektir. ABDÜLKADİR YÜCELMAN’ı Aramızdan ayrılışının 2’nci senesinde sevgiyle, saygıyla, rahmetle anıyor, büyük bir özlemle arıyoruz. Yaşamında yanında yer alan tüm dostlarıyla, yarın saat 13.00’te Eyüp Sultan’daki Aile Kabristanı’nda O’nu bir kez daha anacağız. Yer: Teleferiğin yanındaki otopark girişinde buluşma C MY B C MY B