Katalog

CMYB C M Y B 21 NİSAN 2010 ÇARŞAMBA CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ 13ekonomi@cumhuriyet.com.tr EKONOMİ POLİTİK ERİNÇ YELDAN Yazarımız Erinç Yeldan’ın yazısı elimize ulaş- madığından yayımlayamıyoruz. TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu, DEİK Türk-Lübnan İş Konseyi Başkanı Wajih Biz- ri, Lübnan Maliye Bakanı Rayya al Hassan fo- ruma katıldı. Lübnan’da savaşın yıktığını Türkler yapacak Ekonomi Servisi - 1975-1991 yõllarõ arasõnda 16 yõl süren iç savaştan sonra 12 Temmuz 2006’da da İsrail saldõrõlarõna hedef olan Lüb- nan, savaşõn ekonomisinde açtõğõ yaralarõ sarmak için Türk firmalarõnõ işbirliğine çağõrdõ. Lüb- nan’da savaşlar nedeniyle büyük ölçüde kullanõ- lamaz hale gelen altyapõnõn yenilenmesi için açõ- lacak ihalelerde Türk firmalarõnõn da yer almasõ istendi. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), Dõş Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) Türk-Lübnan İş Konseyi, Beyrut Ticaret ve Sa- nayi Odasõ, Lübnan Sanayiciler Derneği ve Arap Bankalar Birliği işbirliğinde düzenlenen Türk- Lübnan Ekonomi Forumu Beyrut’ta başladõ. Foruma katõlan Lübnan Maliye Bakanõ Rayya al Hassan, Lübnan’da savaşlar nedeniyle büyük ölçüde tahrip olan su, kanalizasyon, elektrik, telekomünikasyon ve yol altyapõsõnõn yenilen- mesi için bu yõl ve gelecek yõl ihaleler açõlaca- ğõnõ, bu ihalelere Türk firmalarõnõn girmesini istediklerini söyledi. Bu alanda öngörülen süre- de yapõlacak ihalelerin toplam tutarõnõn 3 milyar dolar olduğu belirtildi. Lübnan’da kamu ihalelerinin bir kõsmõnda iha- leye katõlan firmanõn banka kredisi ile gelmesine önem veriliyor. Bazõ ülkeler kendi firmalarõnõn ihale kazanmasõ için faizsiz kredi vererek şirket- lerini destekliyor. MB: İşsizliğin çaresi esneklik ANKARA (AA) - Merkez Bankasõ Başkanõ Durmuş Yılmaz, Türkiye’de her yõl artan iş- gücü arzõna istihdam imkânõ yaratõlmasõnõn, işgücü piyasalarõnda esnekliği arttõrõcõ ve ma- liyetleri azaltõcõ reformlarõn yapõlmasõna bağlõ olduğunu belirtti. Yõlmaz’a göre bu reformlar aynõ zamanda istihdamõn kayõt altõna alõnmasõ- nõ da sağlayarak Türkiye’nin sosyal güvenlik sistemindeki sorunlarõn giderilmesine katkõda bulunacak. Türkiye’nin geçirdiği demografik değişim sürecinin, toplam nüfus içinde çalõşa- bilir yaştaki nüfusun artmasõna, bunun da iş- sizlik oranõnõn belli bir düzeyde katõlõk göster- mesine neden olduğunu belirten Yõlmaz, an- cak son dönemde işsizlikte yaşanan hõzlõ artõ- şõn, yapõsal olmaktan çok konjonktürel unsur- lardan kaynaklandõğõnõ ifade etti. Öte yandan, Merkez Bankasõ, 2009’da 2 milyar 738.2 milyon lira kâr etti. Merkez Bankasõ’nõn 78. Olağan Genel Kurulu İdare Merkezi binasõnda yapõldõ. Genel Kurul’da dağõtõlan yõllõk rapora göre, Merkez Banka- sõ’nõn dönem kârõ 2 milyar 738 milyon 242.8 bin lira olarak belirlendi. MB 2 MİLYAR KÂR ETTİ Yunanistan ‘ölüm çemberi’ne girebilir Ekonomi Servisi - Yatõrõmcõ George Soros Yunanistan’õn krizi atlatmak için yardõma ihti- yacõ olduğunu, borçlanma maliyetlerinin yük- sek kalmasõ durumunda resesyon ve düşen bütçe gelirlerinden oluşan bir ölüm çemberine girebileceğini söyledi. Soros, yardõm paketi için Almanya’nõn yüzde 5 faiz oranõnda õsrarcõ olmasõnõn pişmanlõk yaratabileceğini çünkü kurtarmanõn etkisini zayõflatacağõnõ belirtti. Uluslararasõ Para Fonu’nun başekonomisti Olivier Blanchard da, yapõlacak mali yar- dõmlarda yüksek faiz oranõ uygulanmasõnõn ülkenin ekonomik toparlanmasõnõ imkânsõz hale getireceğini ifade etti. Öte yandan, AB- IMF yardõm paketini kullanmamasõ durumun- da temerrüde düşeceği endişeleriyle, Yuna- nistan’õn borçlanma maliyetleri 1.95 milyar Avroluk 3 aylõk tahvil satõşõnda iki katõndan fazla arttõ. Yunanistan ile Almanya tahvilleri arasõndaki getiri farkõ tarihi seviyeye ulaştõ. GEORGE SOROS ozlem.yuzak@cumhuriyet.com.tr Maliye Bakanı Mehmet Şimşek kayıt dışılığın Türkiye için artık yarınlara taşınması imkânsız bir yük olduğunu söylemiş. Ne diyelim “günaydın!!!”. Çalışanların yarısının sosyal güvencesi bulunmayan ve yüzde 80’e yakın vergi kaçağı olan bir ülkeyiz. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) Aralık 2009 verilerine göre Türkiye’de çalışan 21.5 milyon kişiden 9.2 milyonu kayıt dışı. Bunun anlamı şu: Çalışanların yüzde 43’ünün herhangi bir sosyal güvenlik kurumunda kaydı yok. Birbirine güven duymayan, sürekli diğerini aldatma üzerine kurulu bir mekanizmadan besleniyor toplum. İstihdamdaki kayıt dışılık, üretim ve hizmet zincirinin hemen her aşamasında kendini gösteriyor. Google’a kayıt dışı sözcüğünü yazın ve bir tarama yapın. Bakın neler çıkıyor karşınıza. Her 10 litre sütten 6’sının kayıt dışı olduğundan, Türkiye’ye yılda 2 milyon adet kaçak cep telefonu girdiğine, dondurmanın yüzde 70’inin kayıtsız olduğuna, deterjandan zeytinyağına, boyadan ayakkabıya hemen her üründe ciddi merdiven altı üretim yapıldığına kadar… Şimdi Sayın Bakan, “kayıt dışı artık ciddi bir yük haline geldi” diyor. Bu açıklamalar yapılmadan birkaç önce başlayan ve süren e-posta bombardımanı tam aksine işaret ediyor. Mesajlar gıda mühendislerinden. Dikkat çekmek istedikleri konu,TBMM’de komisyonlardan geçerek genel kurula sevk için bekleyen “Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanun tasarısı”. Gıda büyük bir sektör. Üstelik insan sağlığı ile doğrudan alakalı olduğu için son derece önemli. Türkiye’de 40 bin gıda işletmesi bulunuyor. Gıda üreten, dağıtan ve satan tüm noktalarla birlikte bu sayı, 500 binin üzerine çıkıyor. Peki ne yapıyor hükümet? Uygulamada olan yasa gereği, gıda işletmelerinde konuyla ilgili üretimin niteliğine göre sorumlu yönetici istihdamı zorunlu. Ne kadar uygulanıyor bilmiyorum ama TMMOB Gıda Mühendisleri Odası’na göre bu yasaya dayanarak sektörde 20 bin civarında mühendis, sorumlu teknik yönetici unvanı ile görev yapıyor. Oda, söz konusu yasanın tüm gıda işletmelerinde asgari hijyen standartlarının ve güvenliğinin sağlanması konusundaki en önemli güvence durumunda olduğunu ancak yeni yasayla sorumlu yöneticilik kurumunun ortadan kalkacağı uyarısını yapıyor. Odanın açıklamasında “Yeni yasa 30 Beygir Gücü’nün altında kapasiteye sahip veya 10 kişinin altında çalışan istihdam eden işyerlerini de istihdam zorunluluğundan muaf kılmaktadır. Türkiye’deki 40 bin gıda işletmesinin yüzde 80’inin 30 Beygir Gücü’nün altında kapasiteli veya 10 kişinin altında istihdamı olduğu ve gıda güvenliğine aykırı uygulamaların ağırlıkla bu işletmelerden kaynaklandığı değerlendirildiğinde; tasarının, gıda güvenliği ve halk sağlığı için ne denli tehlikeli sonuçlar yaratacağını tahmin etmek hiç de zor değil” deniliyor. Bir yandan kayıt dışının yük olduğunu iddia eden AKP yönetimi diğer yandan bu uygulama ile denetimsizliği ve kayıt dışılığı iyice körükleyen bir süreci başlatıyor. Sabancı Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Selim Çetiner gıda konusu ile yakından ilgilenen bir akademisyen. Bakın ne diyor: “Bu kanun tasarısı da Biyogüvenlik Kanunu’nda olduğu gibi Tarım Bakanlığı’ndaki çarpık zihniyetin bir eseri. Bir taraftan AB müktesebatına uyum diyoruz, öte yandan AB ile taban tabana zıt kanun teklifleri hazırlıyoruz. Aslında bu kanun, Biyogüvenlik Kanunu ve Tarım ve Gıda Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun tasarısı birlikte ele alınıp değerlendirilmek zorundadır. Aksi halde, hiçbirinden arzu edilen yarar sağlanamayacaktır. Sorumlu yönetici müessesenin kaldırılması, ‘merdiven altı üretim’in zaten çok yüksek olduğu Türkiye’de gıda terörünü daha da arttıracaktır. Bu itibarla, yapılması gereken en önemli şey tüm komplekslerimizden sıyrılıp, gıdada AB standartlarını getirecek kurumsal yapılanmaları ve düzenlemeleri bir an önce getirmektir.” ‘Kayıt Dışı Artık Yük’ diyen AKP Gıdada Kayıt Dışını Nasıl Körüklüyor? ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - Başbakan Tayyip Erdoğan’õn “Biz şu anda memur konusunda ciddi bir alım yapmayı planlıyoruz tekrar. Rakam vermeyeyim ama ciddi alım yapacağız” açõklamasõnõn ardõndan Maliye Bakanõ Mehmet Şimşek, 100 bin olarak ifade edilen memur alõmõ konusunda, “Rakam konusunda bir şey telaffuz etmek istemiyorum, Türkiye’nin ihtiyaçlarına ve büt- çedeki kriterlere göre gereken dü- zenlemeleri yapacağız” dedi. Şimşek, öğretmen alõmõ için 40 bin, polis alõmõ için de 20 bin kad- ronun söz konusu olduğunu bildirdi. Şimşek, “Dünya Bankası Tür- kiye Ülke Ekonomik Raporu” toplantõsõnõn çõkõşõnda gazetecilerin sorularõnõ yanõtladõ. Devlete 100 bin memur alõmõna ilişkin bir soru üzerine, mali disip- lin ve Orta Vadeli Mali Programõn kendileri için çok önemli olduğunu, buradan herhangi bir sapma ön- görmediklerini ileri süren Şimşek, şöyle devam etti: “Geçen sene eskiden emekli olan- ların yerine yüzde 25 oranında ye- ni personel alınabiliyordu. Biz bu- nu Orta Vadeli Mali Program ve bütçe çerçevesinde yüzde 50’ye çı- kardık. Konuya bu çerçeveden bak- mak lazım. Bizim için öncelik her zaman eğitim olmuştur. O nedenle Milli Eğitim Bakanlığı’nın öğretmen ihtiyacını karşılama konusunda bir çalışma yapıldı, orada 40 bin kişilik kadro söz konusu. İkinci olarak bizim için güvenlik de çok önemli- dir. İçişleri Bakanlığı’nın personel talebi vardı. 20 bin polis alınması ko- nusunda. Ondan sonra da ağırlığı- mız denetim elemanları ve sağlık.” Öğretmenler kadrolu olacak Şimşek, denetim elemanõ alõnma- sõ konusunda personel rejiminin ge- tirdiği kõsõtlamalarõ kaldõrdõklarõnõ be- lirterek, “Denetim elemanı konu- sunda bu kuruluşlara çok büyük bir serbestlik tanıdık. Bunun da ötesinde her yıl olduğu gibi Tür- kiye’nin doktor, hemşire açığının giderilmesi konusunda da bir ça- ba var” dedi. Bakan, Milli Eğitim Bakanlõğõ’nõn talebi doğrultusunda, alõnacak öğret- menlerin ağõrlõklõ olarak kadrolu ola- cağõnõ sözlerine ekledi. KAYIT DIŞI YAYGIN Dünya Bankasõ, Türkiye’de kayõt dõşõlõk yaygõn nitelikte olmakla birlikte, aynõ gelir düzeyine sahip ülkelerle benzer olduğunu açõkladõ. Bankanõn Türkiye Ülke Ekono- mik Raporu çerçevesinde hazõrlanan, “Ka- yıt dışılık: Nedenler, Sonuçlar, Politikalar” konu başlõğõ altõndaki rapora göre, Türkiye’de, GSYH’nin yüzdesi cinsinden kayõt dõşõlõğõn oranõ yüzde 33 gibi yüksek bir rakam. Rapora göre, kayõt dõşõlõk en çok genç çalõşanlar, yaş- lõ çalõşanlar ve kadõnlar arasõnda yaygõn. SERMAYE AZ VERGİ ÖDÜYOR Rapora göre, Türkiye’de devlet, tüketimden ve işgücünden önemli miktarda gelir toplarken vergilerden daha az gelir elde ediyor. Önem- li oranda emek ve tüketim vergilendiriliyor, oy- sa sermayenin vergilendirilmesi orta düzeyde bulunuyor. Mülkiyet vergileri de nispeten düşük. Gelir vergisi nüfusun küçük bir bölü- mü tarafõndan ödeniyor, kayõt dõşõlõğõn bü- yüklüğü dikkate alõndõğõnda nüfusun küçük bir bölümü (1.7 milyon veya çalõşma çağõndaki nü- fusun yüzde 4’ünden azõ) gelir vergisi ödüyor. ESNEKLİK LAZIM Raporda, Türkiye’deki işgücü düzenleme- lerinin, oldukça katõ bir yapõda olduğuna dik- kat çekildi. Katõlõğõn, istihdamõ koruma ka- nunlarõndan, geçici ve belirli süreli iş söz- leşmelerindeki sõnõrlamalar ve işverenlerin yüksek kõdem tazminatlarõyla korunan sürekli istihdamdan kaynaklandõğõ ifade edildi. Ra- pora göre, işletmeler esnekliği sağlamak için kayõt dõşõna kaçõyor. Şimşek de istihdam ar- tõşõnõn kõdem tazminatõnõn yüksekliği nede- niyle sağlanamadõğõnõ söyledi. Ekonomi Servisi - İpragaz, Altõnbaş Holding bünyesindeki ExEnGaz’õn hisselerini satõn aldõ. İpragaz ile Altõn- baş arasõndaki “Ortak Enerjiyle Enerjide Ortaklık” anlaşmasõ Altõn- baş Holding Mali İşler Grup Başkanõ Kaan Korkmaz ile İpragaz Üst Yöne- ticisi Selim Şiper tarafõndan imzalan- dõ. Ortaklõğõn duyurulduğu toplantõda konuşan İpragaz Üst Yöneticisi Selim Şiper, İpragaz ve Altõnbaş Holding bünyesindeki Alpet’in bundan böyle ExEngaz üzerinden ortak bir gelecek yaratarak, stratejik katkõlar sağlayaca- ğõnõ belirtti. Altõnbaş Holding Mali İş- ler Grup Başkanõ Kaan Korkmaz da, bu işbirliği ile Altõnbaş Holding Enerji grubunun orta vadeli büyüme planlarõ- na önemli katkõlar sağlayacağõnõ söyle- di. Korkmaz “Bu proje ile 20 yıllık süreçte yan yana duracağı partneri- ni seçmiş bulunuyor” dedi. Alõşverişi yapan altõnõ kapacak Ekonomi Servisi - Garanti Bankasõ ve Atasay Kuyumculuk tarafõndan ha- yata geçirilen AltınBonus ile kredi kartõ kullanan kart sahipleri, bonuslarõnõ altõ- na çevirecek. Garanti Ödeme Sistemleri Genel Müdürü Mehmet Sezgin, yeni kredi kartõ ile yastõk altõ ve kayõt dõşõ al- tõn alõmõnõ önlemek istediklerini belirtti. Sezgin, “Altın Bonus’u müşterileri ayda ortalama 500 liralık harcama ile 2.5 ayda bir yarım gram külçe altın sahibi olabilecek” dedi. Atasay Grubu Yönetim Kurulu Başkanõ Cihan Kamer de ilk yõl için 300 bin Altõn Bonus kart hedeflediklerini belirterek “Anado- lu’da kart kullanımı yaygın değil. O kesimi de hedefliyoruz. Özellikle ka- dınlar altını önemser” dedi. GARANTİ-ATASAY Ekonomi Servisi - Gayrimen- kul Yatõrõm Ortaklõğõ Derneği (GYODER) Yönetim Kurulu Baş- kanõ Turgay Tanes, yeni nor- malleşme döneminde, konut ar- zõnda, konut yapõ ruhsatlarõ daire sayõsõ verilerine göre dördüncü çeyrekte belirgin artõş gözlem- lendiğini belirtti. Tanes, her ne ka- dar 2006-2007 rakamlarõnõn geri- sinde kalõnsa da, önümüzdeki dö- nemde bu artõşõn devam edeceği- ni öngördü. Tanes, düzenlediği toplantõdaki konuşmasõnda, 2009 yõlõndaki kü- resel krizin etkisiyle daralma ya- şanan dönemde inşaat sektörünün de yõl toplamõnda yüzde 16.3 ora- nõnda küçülerek, “Krizden en fazla etkilenen sektör” olduğu- nu dile getirdi. GYODER Yöne- tim Kurulu Başkan Yardõmcõsõ Işık Gökkaya da, Türkiye konut stokunun yüzde 65’inin yeni- lenmesi gerektiğini belirterek “Konutta alım gücü nedeniyle sınırlı arz talep dengesi oturta- biliyoruz. TOKİ ve diğer kuru- luşların C grubu ve altına yö- nelik ürettiği konular var. Arsa maliyeti sorun” dedi. Gökkaya, ikincil piyasa oluş- madan faizlerin bulunduğu se- viyelerin altõna düşmeyeceğini, İstanbul’daki 3 milyon konut stoku içinde 50 bin konutun acil yõkõlmasõ gerekirken, şu anda hâlâ insanlarõn burada yaşadõğõ- nõ anlattõ. 3 milyon konutun 2 milyonunun da sağlõksõz oldu- ğunu sözlerine ekledi. HİCRAN ÖZDAMAR TORBALI - Japan Ta- bocco International’õn (JTI) dünya genelindeki personelinin üretim süreç- leriyle ilgili eğitim alaca- ğõ “Gl2obal Eğitim Mer- kezi”, şirketin Torbalõ’daki fabrikasõnda açõldõ. 6 Türk eğitmenin yer aldõğõ merkezde, bu yõl içinde 11 bin saat eğitim verilmesinin planlandõğõ belirtildi. Merkezin açõlõş törenine, İzlanda’daki yanardağ pat- lamasõ sonucu hava trafi- ğinde yaşanan aksama ne- deniyle katõlamayan Şirket İcra Kurulu Üyesi ve Glo- bal Tedarik Zinciri Kõ- demli Başkan Yardõmcõsõ Bill Schulz, video konfe- rans yöntemiyle bağlan- dõ. Schulz, krize karşõn eğitim merkezine 20 mil- yon dolarõ aşan yatõrõm yaptõklarõnõ belirtti. Torbalõ’nõn JTI için çok önemli bir fabrika oldu- ğunu ve burada insan kay- nağõna da yatõrõm yaptõk- larõnõ belirten Schulz, bu- nun sonucu olarak da ih- racat yapõlan ülkelerden olumlu geri dönüşler al- dõklarõnõ belirtti. Torbalõ’daki tesiste, üre- timde yeni uygulamalar geliştirdiklerini vurgula- yan Schulz, bunun dünya- daki diğer fabrikalara ör- nek olduğunu söyledi. JTI Üretim Türkiye, Or- tadoğu ve Afrika Başkan Yardõmcõsõ Ebru Ersin de, eğitim merkezi için Türkiye’nin seçilmesinin Türk çalõşanlarõna olan güvenin yansõmasõ oldu- ğunu kaydetti. Ersin, “JTI’daki üretim süreç- lerinin geleceğini şekil- lendirecek kişilerin JTI Türkiye bünyesinde bu- lunması ve bu eğitimle- rin Türk eğitmenler ta- rafından gerçekleştirile- cek olması bizim için ay- rı bir gurur kaynağıdır” diye konuştu. JTI Türkiye’nin 2 bin ki- şiye istihdam sağladõğõnõ, kuruluşlarõndan bu yana 600 milyon dolarlõk yatõ- rõm yaptõklarõnõ anlatan Ersin, her yõl 100 milyon dolarõ aşan ihracatlarõnõn bulunduğunu da aktardõ. GYODER Başkan Yardõmcõsõ Işõk Gökkaya ihtiyacõ olan ve sağlõksõz konutlarda yaşayanlar için deprem riskini de kapsayan eylem planõ hazõrlanmasõ gerektiğini belirtti. B‹ L G ‹ T O P L U M U N A D O / R U / Ö Z L E M Y Ü Z A K Hükümet, referandum öncesi kesenin ağzõnõ açõyor. Bakan Şimşek, Milli Eğitim Bakanlõğõ’nõn talebi doğrultusunda, alõnacak öğretmenlerin ağõrlõklõ olarak kadrolu olacağõnõ sözlerine ekledi. Schulz, krize karşõn Torbalõ’daki fabrikaya 20 milyon dolar ayõrdõklarõnõ söyledi. (Soldan sağa) Oğuzhan Karaca, Masahi Kitaura, Bilgihan Anlaş, Ebru Ersin ve Jonathan Varnell. Kamuya 40 bin öğretmen, 20 bin polis ve 7 bin öğretim görevlisi olmak üzere 67 bin memur alõnacak AKP’nin anayasa yatõrõmõ İpragaz-Altõnbaş enerjide ortak Korkmaz ve Şiper işbirliğini anlattı. GYODER: İstanbul’daki 3 milyon konut stoku içinde 2 milyonu sağlõksõz; eylem planõ şart 50 bin ev acilen yõkõlmalõ JTI’daneğitimeyatırım