Katalog

Bir tarihsel kişilik Çağının Sıradışı Yazan: Evliya Çelebi Bilkent Üniversitesi Türk Edebiyatı Merkezi tarafından 3-5 Nisan 2008 tarihlerinde düzenlenen "Çağının Sıradışı Yaza- rı ve Eseri: Uluslararası Evliya Çelebi ve SeyahatnameSempozyumu "nda yapılan "açış konuşmaları" ve sunulan "bil- diriler", Bilkent Üniversitesi Öğretim üyesi Nuran Tezcan tarafından yayına hazırlanarak M. sabri Koz'un editörlüğü ile kitaplaştı ve Çağının Sıradışı Yazan: Evliya çelebi adıyla okura sunuldu. O Yeliz ÖZAY I -j^ -yuranTczcan'ın "Su- I^L I nıi!j"u ile haşlayan kitap; I X I I lalil Inalcık. Metin Aıul JL T| ve Enis Batur'un "Açış Konuşması" ile sürüyor. Ardından, çok geniş kapsanılı bir metin olan Seyahatname'nin ve yazarı livliya Çelebi'nin 17. yüzyıl ( )smanlı dün- yasındaki yerini ve günümüzdeki değerini farklı bakış açılanyla irdeleyen bildiriler yer alıyor. ABD, Fransa, îngil- tere, Almanya, Hollanda, Avusturya, Azerbaycan, Kıbns ve Türkiye gibi çeşit li coğrafyalardan ve farklı disıplinlcrden yeni sorularla Seyahatname'nin sayfaları- nı çeviren otıız seçkin araştırmacı, bildi- rileriyle Evliya Çelebi'nin "stra dışılığım" ve eserini biraz daha yakından tanımamı zı sağhyor. SEYAHATNAME'DEN YANSIYANLAR Yazarlannın soyadlanna dayanan bir sıralanıayı takip eden bildiriler, Seyahat- name'de yer alan Yunan-Roma dünyası- na ilişkin bilgilerin değcrlcndirildiği Tansu Açık'm "Evliya Çelebi'de Yunan- Roma Dünyası" başlıkh çalışması ile baş- lar. Bunu, Münteha (îül-Akmaz'ın Seya- hatname'de bulunan iarklı aktarım yapı- lanna vc Evliya Çelebi'nin kendine özgü dil ve üslup ozelliklerine dikkat çektiği "Evliya Çelebi Seyahatnamesi'nde Söz, Düşünce ve Yazma Aktarımı" başlıklı bildirisi izler. Alphan Akgül'ün "Evliya Çelebi ve lhsan Oktay Anar'm ()rtak Uslubu: Fantastik mi, Keramet mii*" başlıldı bildirisi Seyahatname'nin, thsan ( )ktay Anar'ın çeşitli romanlanna, dil oyunlan, tasvirler ve hikâyeler bağlamın- da yansımasını değerlendirir. Günil Oz- lem Ayaydm Cebe'nin "Bir Anlatım Us- tası Seyyahla Asırlar Arası Seyahat" baş- lik.lt bildirisi ise Seyahatname nin kurgu- sal özeliklerine dikkat çekerek Evliya Çe- lebi'nin çağdaşı yazarlar vc 19. yüzyıl ya- zarlan arasındaki yerini sorgular. Bunu, Seyahatname'nin dördüncü ve beşinci ciltlerinde yer alan Yazıcıoğlu Mehem- med Efendi ve Yazıcıoğlu Ahmed Bi- can'ın metinlerinin dcğerlendirildiği, Mehmet Ayılm'ın "Seyahatname'deki Yazıcıoğulları ile llgili Bilgiler Üzerine" başlıklı bildirisi izler. Bir sonraki bildiri metni iseJean-Louis Bacque-Gram- mont'a aittir, Seyahatname'de yer alan sihir ve büyüye ilişkin örneklerin değer- lendirildiği çalışmanın başlığı "Evliya Çelebi Seyahatnamesi'nde Sihir ve Bü- yü"dür. Bunu, Seyahatname'nin birinci cildinin eserin diğer dokuz cildinden farklı olan ö/elliklerine dikkat çeken Yii- cel Dağlı'nın "Evliya Çelebi Seyahatna- mesi'ndeki Istanbul Esnafı" izler. Bir di- ğer çalışma, Evliya Çelebi'nin "ayıp" SAYFA 20 Levnfnln ııı. Ahmed Surnâmeslnden alınmış Yücel DaOlının "Evliya Celebl Seyahatnâmeslndekl Istanbul Enaf Alayı" başlıklı yazısına alt Kebapçılar esnafı. çengcl Sazendeleri esnafı ve Ayıcılar esnaflanna alt mlnyatürler. sözcüğünü hangi hağlamlarda ve hangi ölçütlere göre kullandığını inceleyen Ro- bert DankofPun "Ayıp Değil!" başlıklı bildirisidir. "Seyahatname'deki Harekeli Yazılar Üzerine" başlıklı bildiride ise Musa Du- man, harckeli sözcükleri Türkçcnin fo- netigi açısından değerlendirir. Bu çalış- mayı, Osmanlıların ateşli silah kullanımı ve savaş taktiklerinin Seyahatname''de verilen bilgiler üzerinden değerlendiril- diği Feridun Emecen'in "Askeri Dönü- şünı Çağında I'-vliya Çelebi ve Ateşli Si- lahlar" başlıklı bildirisi izler. Bir sonraki çalışma, Arzu Erekli'nin Seyahatname'nin yedinci cildi üze- rinden Evliya Çelebi'nin gezdiği ülkeleri ve gördüğü insanlan nasıl algıladığı ve yorumladığını değer- lendirdiği "Seyahatname'de 'Ote- ki'ne Bakış" başlıklı bildiridir. Ca- roline F ; inkel'in "Evliya Çelebi'nin Toynak lzinde: Parşömenden Pa- tikaya" başlıklı bildirisi ise Evliya Çelebi'nin at üzerinde izlediği ro- taları defterlendirmektedir. Bunu takip eden "Seyahatname'nin Hac Bölümüne Kaynaklık Etme Bakı- başhklı bildirisi ise betimlemelerin ger- (,'ekçiliğini sorgular. Bir sonraki bildiri, Seyahatname'nin kendi döneminin mut- fak kültürünc dair önemli bir kaynak ol- duğuna dikkat çcken Friscilla Mary Işın'ın "Evliya Çelebi'nin üiliyle Resim- lediği 17. Yüzyıl Yiyecek Manzaralan" başlıklı çalışmasıdır. Bunu, Seyahatname'nin yazılış amacının, nasıl ve nerede yazıldığının değerlcndirildiği Seyit Ali Kahraman'ın "Evliya Çelebi Se- yahatnamesi'nin Yazılış Maccrası" baş- lıklı bildirisi izler. mından Menazilü'1-Hacc ve Menasikü'l- Hacc Kitaplan" başlıklı bildirisinde Nıı- rettin C îemici, hac ibadeti ve hac adabı ile ilgili kitaplarla Seyahatname arasında karşılaştırmalı bir değerlendirme yapar. Ferah Hüseynova'nın "Evliya Çelebi Se- yahatnamesi'nde Demirkapı Derbendi" Tansu Acık'ın "Evliya Çelebi'de Yunan-Roma Dünyası" başlıklı yazısından bir gravür (üstte). Ersu Pekln'ln "Evliya Celebl Muzlk Değlslminin Nereslnde?" başlıklı yazısına alt "Surnâ- me-i Hümayün'da sazendelerln geçlşl" (aitta). BÜYÜK GEZGİN Fatih Kemik'in "Evliya Çelebi Seya- hatnamesi'ndeki Halk Etimolojisi Or- neklcri Üzerine" başlıklı bildirisi ise .SV- yahatname'nin ilk üç cildinde yer alan halk etimolojisi örneklerini değerlendi- rir. "Machiel Kiel'in Balkanlar'da Evliya Çelebi ile Gecen 40 Yıb" başlık- lı bildiride Kiel, Evliya Çele- bi'nin bu bölgedeki ayak izlerini nasıl takip ettiğini anlatır. Bunu takip eden, "Evliya Çelebi Seya- hatnamesi'nden Türk 1 lalk Edcbiyatı Üzerine Notlar" baş- lıklı bildiride ise Sabri Koz, Ev- liya Çelebi'nin folklor ve halk edebiyatına olan ilgisine dikkat <,eker ve Seyahatname'nin özel- likle Türk halk şiiri çalışmaları için önemine değinir. Pierre MacKay, "Evliya (Çelebi'nin Sc- yahüt Anlatımlarında Cîerçek vc Fantr/iyi Ayıımak: St-kiziıui C.ilttcn Bazı ( )mekler" başlıklı bildirisinde Evliya Çelebi'nin bazı seyahatlerinin tamamen kurmaca olabileceğine değinir. Bir sonraki bildiri, Seyahatname'nin türlerarası bir metin ol- duğutıa dikkat ceken Mine Mengi'nin "Evliya Çelebi Seyahatnamesi'nde Bir Üslîıp ()zelliği (Marak Türler Arasılık" başlıklı çalışmasıdır. Zafer ()nlc-r ise "Evliya Çelebi'de Çeşitli I lastalıklara ilişkin (îözlemlcr" başlıklı bildirisinde, Seyahatname'ıle anlatılan çeşitli hastalık- lar ve amcliyat yöntemleri ile ilgili bilgile- ri diğer kaynaklarla karşılaştınnalı olarak değerlendirir. Bunu, 17. yüzyılda miizik- tcki dcğişimi sorgulayan Ersu Pekin'in "Evliya Çelebi Müzik Değişiminin Nere- sinde?" başlıklı bildirisi izler. "Evliya Çelebi ve Kudüs'teki Kutsal Yerler" baş- lıklı bildirisinde ise (îisela Prochazka- Eisl, F.vliya Çelebi'nin Kudüs ile ilgili verdiği bilgileri değerlendirir. Bu çalış- mayı, (llaudia Römer'e ait "16. yy'da Arap I larfleriyle Yazılmış Almanca Dinî ve Dünyevi Metinler ile Evliya Çele- bi'nin Seyahatname'sindeki Almanca Orneklcr: Bir Karşılaştırma" başlıklı bil- diri izler. Yine dil çalışmalarıyla ilgili olan bir sonraki bildiri, Claus Schönig'in "Evliya Çelebi'de Moğolca Kelimeler" başlıklı çalışmasıdır. Bunu, tbrahim Scz gin'in "Evliya Çelebi'nin (Jelibolu Üzeri- ne Venliği Bilgilerin Arşiv Belgeleri ile Karşılaştınlması" başlıklı bildirisi izler. Nuran Tezcan, " 17. Yüzyıl ()smanlı Türk Edebiyatı ve Seyahatname" başlıklı bildirisinde ()smanlı Türk edebiyatında Seyahatname'nin ayncalıklı konumunu değerlendirir vc Seyahatname'nin yazarla şairin birbirintlen ayrıldığı ilk eser olma- sma dikkat çeker. "Evliya Çelebi'nin An- latımıyla Ayntâb" başlıklı bildirisinde Mustafa Tupev ise Evliya Çelebi'nin Cîa ziantep'e ilişkin verdiği bilgilerle dönc- min kimi diğer kaynaklarındaki bilgileri karşılaştırmalı olarak değerlendirir. Kita- bın son bildirisi, Seyahatname 'de adı ge- çen kitabelere ilişkin değerlendirmeler yapan ve Karaman'da bir camidc bulu- nan lwliya'ya ait dııvar yazısını tanıtan Mehmet Tütüncü'nün "Seyahatname'de Kitabeler ve Evliya'nın l lattât ve 1 lak- kâklığı 1 lakkında" başlıklı çalışmasıdır. Dünya seyahat edebiyatının en biiyiik eserlerinden biri olan ve çok yönlii, çok sesli zcngin içeriğiyle dc Türk tarih, kül- tür ve edebiyatının vazgcçilmezlerinin arasında yer alan Hvliya Çelehi Seyahut- namesfne uluslararası düzlemdc, çeşitli araştırma alanlarıyla bilimsel bir kapsayı- cılıkta sorulan yukarıdaki sorular, "çağı- nın sıra dışı yazarı Evliya Çelebi "ye ve "sıra dışı eseri"ne biraz daha yaklaşma- mızı ve onun önemini bir kez daha anla- maınızı sağlamaktadır. • Çağının Sıradışı Yazarı Evliya Çelebi / Yayıma l la/.ırhty.ın: Nuran Tezcan/ Yapı Kreıli YayınIarı/412 s. C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 1 0 4 6