Katalog

kuduğum Kitaplar E-kitap, okuma alışkanlığımızı değiştirecek mi? Bilgisayarın icadı, interne- tin gelişimi bilginin pay- laşılmasında büyük ko- laylıklar sağladı. Artık çok da- ha kolay ve hızlı bir şekilde bilgiye ulaşabiliyoruz. Bilginin payla$ımında en önemli kay- naklardan olan kütüphaneler de bu değişime ayak uydur- du. Birçok kütüphaneye ve raf larındaki kitaplara dijital ortamda ulaşmak mümkün. Kitapların dijital ortamda dağıtılıp, paylaşılabilmesimn kolay ulaşılabirlik yanında okur açısından da avantajları . iS var. öncelikle on binlerce kitabı bir §11 dizüstü bilgisayarda ya da e-okuyucu- f g da saklayıp, taşıyabiliyorsunuz. Ozel- § ü likle araştırmacılar ve öğretim üyeleri açısından işlerini çok kolaylaştıran bir şey bu. E-okuyucunuza yüklü kitaplarda hızlı arama yapıp binlerce sayfa okumaya gerek- meden aradığınız konu ya da kavrama sa- dece bir arama komutu ile ulaşabiliyorsu- nuz. Kütüphanelerin koleksiyonlarındaki eser- leri tarayıp e-kitap haline getirmeleri ile dün- yadaki tüm kitaplara oturduğunuz yerden erişmeniz mümkün oluyor, olacak. Bu özel- lik yoksul ülkelerdeki araştırmacılar için bü- yük bir avantaj. Eğitimde, araştırmada kü- tüphanelerinde yüz binlerce kitap bulundu- rabilen zengin ülkelerdeki meslektaşları ile fırsat eşitliği sağlanmış oluyoıiar. Bilgi sade- ce parası olana değil herkese açık hale geli- yor. Bu kolay erişimin yoksul ülkelerdeki öğ- rencilere de daha iyi eğitim almak açısından yararı olacak. Eğitimdeki gelişmeler daha hızlı bir şekilde ders kitaplanna yansıyacak. Zengin ülkelerdeki yaşıtlarının okuduğu lüks kâğıda basılı, renkli, en yeni bilgilerle dolu ders kitaplannı onlar da okuyabilecek. YAYINCILIKTA YENİ OLANAKLAR Bu gelişmelerden kitap yayıncılığının da etkilenmesi kaçınılmazdı. Çünkü dijital med- ya ortamı yayıncılara basılı kitaba göre bir- çok kolaylıklar sağlıyor. Bunlardan ilki ve en önemlısi dağıtım ve depolama kolaylığı. Diji- tal ortamda üretilen kitapların kağıda basıla- rak çoğaltılması, depolarda saklanması, ki- tapçılara ulaştırılıp sergilenmesi gerekmiyor. Tüm bu işlemler bir bigisayar ve internet bağlantısı ile hallediliyor. Basma, depolama, dağıtma, kitapçıda sergıleme işlerinın orta- dan kalkması da kitabın okura ulaşmasının hızlanması ve maliyetlerin ucuzlaması anla- mına geliyor. Maliyetlerin ucuzlaması da kitap fiyatları- nın düşmesi anlamına geliyor. Matbaa ve kâğıt masrafının olmaması, dağıtımcı ve ki- SAYF A 12 tapçı paylannın ödenmemesi kitap fiyatları- nın en az yüzde 50 -yüzde 60 ucuzlayacağı- nı gösteriyor. Kütüphaneler aracılığıyla telif hakkı süresi dolmuş kitaplara da bedava ya da çok küçük kütüphane üyeliği bedelleri ile ulaşılabilecek. Yayıncılıkta en önemli sorunlardan biri de baskısı biten kitaplar. Baskısı bitip yeniden üretilecek kitap yeni harcamalar gerektiriyor; matbaa ve kâğıt masrafı, telif ücreti vb. Eğer kitabın satış oranları düşükse yayıncılar ge- nellikle tercihlerini tekrar baskıdan yana de- ğil yeni yayından yana kullanıyor. Çünkü üretilen kitap sayısına göre kitapevlerinin sergileme olanakları kısıtlı olduğu için az sa- tan kitaplar genellikle sergilenme şansı bul- muyor, ya sadece büyük kentlerde bulunan büyük kütüphanelere başvuracaksınız ya da sahaflara. E-kitap olarak üretilen hiçbir kita- bın baskısının bitme sorunu yok. Kültür tari- hini oluşturan yüz binlerce kitap da özellikle kütüphaneler tarafından hızla e-kitap haline getirilip okurlara sunuluyor. Kağıda baskının maliyetlı bir iş olması ne- deniyle birçok yazar kitaplannı yayınlatma olanağı bulamıyor. Oysa e-kitap'la birlikte herkes, hemen hiç yatırım yapmadan, sade- ce bir bılgısayarla kendi yayınevini kurabilir. Yayınevi, matbaa, dağıtım, kitapçı zincirin- den geçmeden kitaplannı okura ulaştırabilir. OKURUN ENDİŞESİ E-kitaba en büyük eleştiri günümüz okur- larından geliyor. Kâğıda basılı kitaba alış- mış okur, kitabı elinden tutmadan, selüloz kokusunu duymadan, sayfa çevirmeden okuyamayacağını söylüyor. Haklılar da... Alışkanlıklardan kolay vazgeçilemiyor. Okurlar el yazmasından matbaaya geçilir- ken ne düşünmüşlerdi acaba? Burada da benzeri bir durum var, günümüz okurları belki bir süre daha kağıda basılı kitabı ter- cih edecek ama bilgisayar çağına doğan çocukların böyle bir arzusu ya da alışkanlığı olmayacak sanırım. Zaten e-kitap, kâğıttan vazgeçemeyen okurlar için de kolaylıklar sağlıyor. Siparişe dayalı baskı (print on de- mand) bu yöntemlerden biri. Dijital olarak kaydedilmiş her kitabı tek bir alıcı bile olsa kâğıda basıp ciltleyip üretmek mümkün. Yabancı internet kitapçıları yıllardır bu yön- temi uyguluyor. Üsteflk e-kitaplar da kâğıda basılabiliyor, yani okurun bilgisayardan, e- kitap okuyucusundan kitabı okuma olanağı olduğu gibi yazıcısında kâğıda basması da mümkün. TELİF HAKLARI SORUNU Ikinci ve belki de en önemli eleştiri dijital ortamda yazarın ve yayıncının telif haklarının nasıl korunacağı. E-kitabın kolay kopyalama ve dağıtma avantajı izinsiz çoğaltmaları ve korsan yayını hem kolaylaştırıyor hem de ta- kibini, cezalandırmasını güçleştiriyor. Bilgisayarın icadından, 70'li yıllardan beri kitapların dijital ortamda üretilmesi için çeşitli giri- şimlerde bulunulmuş ama bu alan gelişmemiş. Sanı- yorum kitap yayırîcılığında dijital ortamın kullanılması- nın bu kadar gecikmesinin en önemli nedeni de hak takibinin nasıl olacağının çözülmemiş olması. Ama teknolojik geliş- meler yazarı, yayıncıyı beklemiyor. Öncelikle müzik, ardından sinema eserlerinin internet aracılığıyla hiçbir kontrole, hak takibine uğ- ramadan dağıtılması, yayıncılar için de tehli- ke çanlarının çalmasına neden oldu. Müzik sektörü de tıpkı yayıncılar gibi geleneksel yöntemlere bağlı kalmak, ürünlerini fiziksel ortamda CD olarak satışa sunmakta uzun süre direndiler, teknolojik gelişmeye ayak uydurmak istemediler ve müzik sektörü çök- me noktasına geldi. Müzik paylaşımı onlar istemese de neredeyse tamamen internet ortamından gerçekleştirilmeye başladı. Son bir kaç yıldır yayıncılıkta da benzeri bir du- rum gelişmeye başladı. Kâğıda basılan ki- taplar okurlar tarafından taranıp internet fo- rumlarında paylaşılmaya başlandı. Yani ya- yıncılar ne kadar kâğıttan vazgeçmek iste- mese de yeni nesil okur dijital yayıncılığı, e- kitap üretimini başlatmış oldu. Diğer yandan Google'un dünyada mevcut tüm kitapları tarayıp internette kullanıma sunma girişimi ve bu işte yayıncıları devre- den çıkartacağının düşünülmesi, Avrupa Bir- liği'nin dijital kütüphane kurma girişimleri ar- tık daha fazla kâğıda baskıda direnilemeye- ceğinin kuvvetli ışaretlerı. E-KİTABIN GELİŞİMİ Bu gelişmelerin kendi varlık nedenlerini ortadan kaldıracağını, iflas edeceklerini fark eden internet kitapçıları yayıncıları daha faz- la beklemeden e-kitap satışının ilk adımlarını attılar. Pek de güvenli olmayan, kolay kop- yalamaya uygun PDF formatında e-kitaplar üretilip satılmaya başlandı. Ardından da e- okuyucular Sony Reader ve Amazon'un Kin- dle'ı geldi. E-okuyucular hem bilgisayara ge- rek duymadan on binlerce kitabı taşımayı ve yenilerine internet aracılığıyla ulaşıp satın al- mayı sağlıyor, hem de mat ekranları ile gele- neksel okurun aradığı kağıt tadını mürek- keple basılmış hissini veriyor. E-okuyucula- rın piyasaya sunulmasında kuşkusuz yazılım şirketlerinin geliştirdiği güvenli, kişiye özel şifresi olan dosyalar üretebilecek program- ların geliştirilmesi önemli etken. Bu prog- ramlar aynı zamanda yazann ve yayıncının hak takibini, kimin nerede kaç tane e-kitap sattığını kontrol edebilmesini ve dijital or- tamda eserlerin güvenli olarak korunmasını da sağlıyor. Geçen yıl sadece ABD'de yaklaşık bir mil- yon e-okuyucu satılmış. Apple'ın satışa sun- duğu İPad gibi yeni e-okuyucular ile bu sayı hızla aratacak. Bu rakamın 5 yıl içinde 29 milyona ulaşacağı tahmin ediliyormuş. Şim- dilik e-okuyucuların fiyatları biraz pahalı, 200 dolar civarında ama üretim ve üreten firma sayısı arttıkça bu fiyatın düşeceği kesin. E-KİTAP TÜRKİYE'DE Türkiye'de de bu ay e-kitap satışı başlı- yor. E-okuyucuların Türkiye'de satılmaya başlaması ile birlikte birçok firma e-kitap satmaya başlayacak. Internetin en büyük ki- tapçılanndan ldefix, TTGV (Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı) ve TÜBİTAK desteği ile e- kitap platformunu kullanıma sunmak üzere. Projenin yöneticisi Bora Ekmekçi şunları söyledi; "Bu projeyi planlarken Amazon'un yapmakta olduğu gibi kapalı bir sistem ile tekelleşmek yerine açık ve özgür bir plat- form olmasını hedefledik. Bu kapsamda okurlan bellı bir cihaza ve formata bağımlı kılma taraftarı değiliz. Bilindiği üzere birden fazla e-kitap formatı bulunuyor. Ancak Ulus- lararası Yayıncılar Birliği epub uzantılı for- matı e-kitap formatı olarak benimsedi. Biz de projemizde epub formatını kullanıyor ola- cağız. Projenin en önemli konusu telif eser- lerinin güvenliğinin korunmasıdır. Bu kap- samda çok çalışma yaptık. Adobe'nin koru- ma sağlayan ürünleri bizim işimizi kişiye özel şifreleme aşamasında gayet kolaylaştırdı. Bu sayede satın alırıan bir kitap kırılması im- kasız olan metodla satın alan kişiye göre şif- releniyor ve cihazına (cihazı da tanıyor) gön- deriliyor. Başka bir cihazda açmak ıstedıgı- nizde ise cihaz ve e-kitap uyuşmadığı için kitap açılmıyor. Şu anda 4 firma yurtdışın- dan farklı markalı cihazları Türkiye'ye getiri- yorlar. Bu cihazların gelmesi ile birlikte e-ki- tap satışına başlayacağız. Avrupa ülkelerin- de de adobe'nin sistemi kullanılmakta oldu- ğu için yabancı kitaplara ulaşmak da çok kolay olacak ya da tam tersi, yurtdışında oturan Türk vatandaşları e-kitap ile anında türkçe kitaplara ulaşabilecekler. Şu aşama- da yayınevleri telif haklarına sahıp oldukları kitapları e-kitap formatına çeviriyorlar. Proje- ye 10.000 adet e-kitap ile başlamayı hedefli- yoruz. E-kitapların fiyatlarının normal kitaba göre yüzde 60 ila yüzde 50 arasında daha ucuz olacağını öngörüyoruz. Bu da, kitap fi- yatlarının pahalılığı sebebiyle korsan kitap alan kişilerin e-kitaba yönelmesini sağlaya- cak, uzun vadede korsan kitap piyasasına (şu anda sektörün iş hacminin yarısını kor- san kitaplar oluşturuyor) giden ciro yeniden sektöre geri kazandırılmış olacak." • C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 1 0 4 6