Katalog

8 KASIM 2009 / SAYI 1233 ARAŞTIRMADAN. Uzmanlann aktardıklan en küçük yaştaki ensest mağdura, sekiz aylıkken babası tarafından cinsel organına parmakla dokunularak ve sürtüııülerek taciz edilen bir bebek. Gebelik ve bekâretin bozulması gibi ensestin göriinür sonuçlannın erkek mağdurlar tarafından yaşanmaması, erkek çocuk ensestlerinin gizli kalma olasıhğını artfanyor. Uzmanların anlattıklan iki farklı olay var; bir torunun 95 yaşmdaki babaanesine, genç bir erkeğin de 70 yaşındaki annesine tecavüzü. Saldırganlann öfke ve intikam nedeniyle tecavüz ettiklerini belirtmeleri cinselliğin doğrudan bir şiddet aracı olarak kullanılabildiğini gösteriyor. Uzmanlar annenin cinsel tacizi ile ilgili sadece iki olay anlaüyor. Çocuk, sözleri ya da davranışlarıyla mutlaka "bir şeyler söyler"... Ancak anlaşılması koşullara, kişilerin dikkatine, bilgi düzeylerine, çocuğu gözlemleme fırsatlanna ve becerilerine bağlı. Aynı evde birden fazla çocuğun enseste maruz kaldığı durumlar, ensestin ortaya çıkmasuu kolaylaşürabiliyor. Bazen istismara uğrayanlar, kardeşlerini korumak için şikâyetçi olabiliyor. ENSESTİN IZLERI Ensesti anlatmak yıllar sonra da zor. Rehberlik Araştırma Merkezi'nde görevli bir rehber öğretmenin kendisine danışan bir veliyle ilgili anlattıklan bunu doğruluyor: "...ben oğluma nefretle bakıyorum, eşime nefretle bakıyorum, çünkü erkcklerden nefret ediyoıiiin diye geldi. Bunun temelinde, dedcsinden gördüğü taciz var... Babası tarafından cezalandınhyor, sen babama nasıl böyle bir şey söylersin, diye... Kız sesini kesip olayı kapatmak zorunda kalıyor..." Örnekleri çoğaltmak mümkün: ".. .bir kadın gelmişti bana; herhalde 67 yaşlannda falan... Ben odaya alıp da 'Hoş geldiniz' bile diyemeden dedi ki 'Dayım öldü, annem öldü, ben artık bunu açıklayabilirim: Dayım çocukkcn beni yıllarca taciz etti, bu yükü hep taşıdım, ama hiç anlatamadım çünkü bundan üzülecek kişiler hayattaydı. Artık öldüler ve ben bunu,anlatmak için size geldim." • Derleyen: ESRA AÇIKGÖZ 1. Sayfanın devamı lizabeth, Kerstin'in cebine bir yardım notu koydu. Josef, Elizabeth'le Kerstin'i hastanede ziyaret ettiğinde polis tarafından alındı ve karakola götürüldü. Elizabeth ancak babası çıkanlıp kendisini güvende hissettiğinde polise yaşadıklannı ânlatabildi. Fritzl müebbet hapis cezası aldı. Bunlar, ensestin su yüzüne çıkanlabilmiş örnekleri. Ensest, tüm dünyada "aile bütünlüğünü" bozmamak adına gizleniyor, ûzeri örtülüyor, konuşulmuyor. Türkiye'de ensestle ilgili akademik araştırmalarm sayısı bile bir elin parmağını geçmiyor. Nüfusbilim Derneği'nin Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu desteğiyle gerçekleştirdiği "Türkiye'de Ensest Sorununu Anlamak" raporu bunu değiştirmeyi amaçhyor. Araştırma için Adana, Ankara, Diyarbakır, Erzurum, Istanbul ve Kocaeli'nde ensesti yaşayanlann ulaştığı ya da ulaşabileceği kurumlarda çalışan 98 kişi ile görüşülmüş. Bunlar kim mi? Öğretmen, doktor, ebe, polis, hâkim, savcı, avukat, psikolog, sosyal hizmet uzmanı, sosyolog ve şivil tophım kuruluşu çalışanlan. Ensesti tanımlayarak başlıyor rapor; bir hastahk olarak değil, sistemli bir şiddet olarak değerlendiriyor. Birbiriyle evli olanlar dışındaki aile üyeleri arasında sözlü-sözsüz, fîziksel, görsel her türlü erotik davranışı, ensest olarak görmek mümkün. Mağdurları, her yaştan çocuklar, daha çok da kızlar. Bir çocuk doktorunun anlattıklan gösteriyor ki, istismann olduğu ailede bütün çocuklar tehlikede. Kızınm baba tarafından istismar edildiğini fark etmesine rağmen yasal yollara başvuramamış bir anne, çözüm olarak kızıyla üyumaya başlıyor. Bir süre sonra oğlunun da baba tarafından tacize uğradığını fark edince bir merkeze danışarak yasal yola başvuruyor. ; Cinsel istismann boyutlan kimi zaman tacizle başlayıp tecavüze vanyor, kimi zaman ı • - ' Ensest smır ve smıf tanımıyor doğrudan tecavüzle başlıyor. îstismar süresi uzadıkça, biçimi de ağırlaşıyor. Mağduru susturmak için başvurulan yollar da farklı; ödül verme, tehdit etme, fîziksel şiddet, sevdiklerine zarar verme tehditleri... Enseste dair gerçek veriler hiçbir ülkede tam bilinmiyor. Ancak bilinen rakamlar bile ürkütmeye yeter. Dünya Sağlık örgütü'nün tahminlerine göre 2002'de 150 milyon kız ve 73 milyon erkek çocuk, 18 yaşından önce cinsel ilişkiye zorlanmış ya da diğer cinsel şiddet türlerine maruz kalmış. Kentucky Çocuk lhmalini Önleme Projesi'ne göre, Amerika'da her on evden birinde ensest yaşanıyor. Amerikan Suç önleme Komitesi'nin çalışması, cinsel istismann çocukların yüzde 55'inde 5-10, yüzde 40'ında 10-16 yaş arasında başladığını gösteriyor. AÎLEDEKİ GÜÇ ÎLtŞKÎLERl Türkiye'de Ensesti Anlamak Raporu için görüşülen uzmanlar ensest suçlulan olarak öncelikle baba, ardından dede, ağabey, amca, dayı gibi erkek akrabalan sıralıyor. Yani "Sessizlikte Varolan Trajedi: Ensest" çalışmasmda Sandra Butler'ın dediği gibi "cinsel istismann bir cinsiyeti var, bu da erkek". Çocuk üzerinde anne-baba gibi otoritesi ve saygınhğı olan akraba ve hısım grubu da tacizciler arasında. Ensest, başta yaş olmak üzere ailedeki tüm güç ilişkilerinden besleniyor. Ensestin mağdurlan, tüm çocuklar, ama en çok da kızlar. Saldırganlar en güvendikleri insanlardan çıkıyor; baba, ağabey, dede, amca... Zengin ya da yoksul fark etmiyor. Ensest dillendirilemiyor, gizleniyor, çocuklar "ayıp", "namus" kavramlan arasında unutuluyor. Toplumdaki ve sistemdeki yanlışları, ensest mağdurlanyla çalışan uzmanlar anlatıyor... Türkiye'de cinsel istismar konusunda ulusal ilk istatistiksel bilgi, 2009 Türkiye'de Kadına Yönelik Aile Içi Şiddet Araştırması'nda. Henüz özet bulgulan yayımlanan araştırmaya göre kadınlann yüzde 7'si 15 yaşından önce cinsel istismara maruz kalıyor. Saldırganlann yüzde 69'u tanıdık. Yaygın kanınm aksine, ensest, her sosyoekonomik ve kültürel çevrede yaşanıyor. Sosyoekonomik düzeyi yüksek çevrelerde daha fazla saklanıyor. Araştınnacılar, cinsel istismann rapor edilme oranmın yüzde 6-12 arasında olduğunu söylüyor. Türkiye'de tanı konulan ensest sayısının bildirilmesi gerekenden çok az olduğunda da hemfıkirler. Ensest saldırganları, sosyolojik olarak belirli kategorilerde kişiler değil. Görüşülcn ruh sağlığı uzmanlan ensest saldırganlannın çoğunlukla pedofıli olmadıklannı, her zaman fîziksel şiddete başvuranlar olmadıklannı, gündelik hayatlannı devam etmelerini engelleyen psikolojik problemleri olmadığını, doğru ve yanlışı ayırt edebildiklerini, alkolik ya da dcvamlı işsiz olmadıklannı belirtiyor. lnsanlann kabullenememesinde bunun da etkisi olsa gerek. Tıpkı bu örnekteki gibi: "...10-11 yaşlarındaydı. Anne baba birlikte, mutlu bir hayatlan var görünüşte... Her cumartesi anne pazara gidiyor ve baba kıza tecavüz ediyor. Anal yoldan başlamış, vajinal yoldan devam etmiş. Bir gün anne erken dönüyor ki babayı kızınm yanında görüyor. Şikâyetçi oluyor. Geldiğinde hâlâ inanamıyordu; 'Nasıl olur. Kocam böyle bir şey yapmaz; gördüm ama emin değilim...'" Aile bireyleri arasında iletişimin güçlü olduğu durumlarda açığa çıkanlması daha kolay. Ensestin ortaya çıkmasında annenin rolü önemli. Uzmanlar annenin ensesti hemen fark etmesini bekliyor. Bir başka beklenti ise çocuk ensesti paylaştığında inanması. Ensesti dillendirmek çocuk için de kolay değil. Bu zorluğu bir psikolog şöyle anlatıyor: "Ensest saldırganının çocuğun güvendiği yakını olması ve olayın genelliklc kendini güvende hissetmesi beklcnen evinde -hatta yatağında- yaşanması, mağdurun istisman ifade etmesini zorlaştınyor. Bu çemberden çıkması için kendisini güvende hissedeceği başka ilişkilere, ortamlara ihtiyacı var." Toplumda, taciz ve tecavüzün hâlâ "namus" kavramı üzerinden değerlendirilmesi de suçıın gizli kalmasına neden oluyor, hatta mağdur çocuğun suçlanmasına kadar varabiliyor. lşte bir önıek: "Doğum yaptı ve DNA testi sonucu ağabeyden olduğu anlaşıldı. Buna rağmen, aile 'Hayır bu test yanlış; biz bu kızı öldüreceğiz' diye bir tutum içerisine girdi ve o çocuğu korumakta çok zorlandık." Bir rehber öğretmenin, sekiz yaşından beri babasının tecavüzüne uğradığını anlatan 15 yaşındaki kız çocuğuna "Sen de babanı tahrik edecek kıyafetler giyme" tavsiyesinde bulunması da bu anlayışın başka bir boyutu. Ensestin mağdunın suçu olduğu, mağdurun kirlenmiş olduğuna, saldırganı kışkırtmış olduğuna dair saptamalar kolluk kuvvetleri tarafından da yapılabiliyor. Hukukçuların bile olayın üzerini örttüğü, çekimser davrandığı oluyor. Bakın bir avukat neler anlatıyor: "Anne-baba köyde. Kız çocuğu dedeyle babaannenin yanında kalıyor. Amca da onlarla yaşıyor. Amca hem sözel hem de sürtünerek kızı sürekli taciz ediyor... Kız çocuğunu yatılı bölge okuluna yerleştirdik. Okul müdürü de rica etmişti, adliyeye yansımasın. Koruma karannı çıkarttık. Hukuk sistemimizde o çocuklar defalarca mağdur ediliyor, tecavüze uğruyorlar gibi bir durum ortaya çıkıyor. Defalarca olayı anlatıyorlar çünkü. Bunu kızın yaşamasmı istemedim, kız okııyordu, ciddi bir şeyi dc yokru. " SÎSTEM ÇOCUĞU KORUMUYOR Unutulansa, bu durumun görmezden gelinmesinin ensestin devam etmesine ve başka çocuklara da saldınlmasına neden olduğu. Bu yüzden ensest saldınlan bir çocuktan diğerine hatta bir kuşaktan ötekine sürüyor. Söz yine uzmanlarda: "14 yaşında bir kızı olan kadın. Bir gün kızının dcdcsinin, yani kadının babasının kendisine istemediği cinsel eylemlerde bulunduğunu anlatması üzerine travma sonrası stres bozukluklan yaşıyor. Çünkü kadın da 16'sma kadar babası tarafından cinsel istismara maruz kalmış... Kadın bunu kız kardeşleriyle paylaştığında görüyor ki büyük ablası tecavüze uğramış babasından. Kendisinden bir küçük kız kardeşi de..." lş ensestin açığa çıkanlmasıyla bitmiyor, soruşturma ve yargı sürecinde çocuklar çok yıpranıyor. Çocuğun olayı defalarca anlatmak zorunda kalması, ifade alınan ve davaların göriildüğü mekânlann çocuklara uygun olmaması, çocuk ruh sağlığı ve hastalıklan uzmanlannın yetersizliği nedenlerden bazılan. Adliyede görevli bir psikologun şu deneyimi sistemin boşluklannı gösteriyor: "...öz babası tarafından yıllarca tecavüze uğramış, altı yaşında başlamış, 13'üne kadar devam etmiş. Işin en trajik boyutu karakolda bunu söylüyor, tekrar aileye teslim ediliyor, bir sene o babayla aynı evde yaşıyor." Gelelim çözümlere... "Ensesti tamamen ortadan kaldırmak mümkün olmasa da" deniyor raporda, "istismar karşısında iyi işleyen bir sistem geliştirmek mümkün". Yasalarda ensest tanımının yer aldığı, vakaların çok disiplinli ele almdığı, sosyal destck sistemlerinin güçlü olduğu ülkelerde ensesti ortaya çıkarmak ve ardından gelen süreci mağdurun lehine yönlendirebilmek mümkün. Raporda dört noktaya dikkat çekiliyor: Rehber öğretmenlerin eğitimi, hukuk çalışanının farkındalığının arttırılması, ruhsal değerlendirmenin uzmanlarca yapılması ve çocuk sağlığı, çocuk ruh sağlığı, adli tıp ve sosyal hizmet uzmanlannın birlikte çalıştığı çok disiplinli merkezlerin kurulması. Mağdurlann ve yakınlannın ensesti açığa çıkarmak için kolay ulaşabilecekleri yollann sağlanması ve "ALO 183 Aile, Kadın, Çocuk ve Özürlü Sosyal Hizmet Danışma Hattı"nın iyi tanıtılması da öneriliyor. Bir an evvel harekete geçilmesi gerekiyor, kaybedecek vakit yok, riske atılacak çocuk da... • KARDEŞİME YAPMASIN DİYE SUSTUM Uzmanlargördükleri vakalan anlatıyor... "...8 yaşında başlayıp da uzunca bir süre devam eden bir ilişki vardı. Baba ve ağabey birlikte yapıyorlardı bu işi ve çocuk hiçbir şeyin farkmda değildi, hâlâ 11 yaşında olmasına rağmen "Biz oyun oynuyoruz babamla" diyordu, yani bilmiyordu ki tecavüze uğruyor..." " 18 yaşından küçük bir ağabey, 17 yaşında falandı, kız kardeşiyle ilişkiye girmişti anal ve vajinal yoldan... Yine bir olayda da evde bir ağabey pomo izleye izleye o dünyanın içine giriyor, erkek kardeşine tecavüz ediyor. Hastaneye kaldmlınca ortaya çıkıyor." "...1-2 yıldır yatılı okula gidiyor, o sürede okulun psikologlan fark ediyor, görüşmeye alıyorlar. Sonunda dayanamayıp anlatıyor. O, en büyük ablaya haber veriyor, en büyük abla olamaz, yıllardır kardeşimize böyle bir şey yapmasın diye susuyonız diyor, o da diğer küçük kız kardeşine haber veriyor..." "... Annesiyle babası, beş yaşındayken aynlıyor. Kız babasıyla kalıyor. Babası kızını beş yaşından 12 yaşına kadar değişik şekilde istismar edAyor ama kız babanın evlada gösterdiği sevginin bu olduğunu düşünüyor, yani bir baba evladını böyle sever diyor. Baba başka bir kadınla yaşamaya başlıyor ve kıza yaptığı eylemleri ona yapıyor. Kız bunlan görüyor; babam artık beni sevmiyor, onu seviyor diye babasını bıçakhyor..." •