Katalog

SAYFA CUMHURİYET 29 NİSAN 2008 SALI 6 HABERLER Ortadoğu kaynaklarını Avrupa’ya bağlayabilecek tek ülke olan Türkiye’ye her taraftan baskı yapılıyor SALI ORHAN BURSALI Enerjide boru hattı oyunları ? ABD’nin baskısı nedeniyle İran ile gerçekleştirilmek istenen doğalgaz anlaşması bir türlü imzalanamıyor. Rusya, Ankara’yı, TürkiyeAB doğalgaz boru hattının yapılması durumunda Mavi Akım’dan gelen gazın fiyatını yükseltmekle tehdit ediyor. MAHMUT GÜRER Dün Neredeydiniz? Siyasette önemli gelişmeler oluyor: Anayasa Mahkemesi Başkanı Kılıç’ın anayasal düzeni savunan ve AKP politikalarını eleştiren açıklamalarının ardından, AKP Milletvekili Vahit Erdem konuştu ve a) parti keşke bu kadar çok oy almasaydı, b) ülkede kutuplaşma arttı, c) atamalar liyakata göre yapılmıyor ve Türkiye bizden ve onlardan diye bölünüyor, eleştirilerini yöneltti. Dikkat ediniz, bunlar bizim de 5 yıldır AKP’ye yönelttiğimiz eleştiriler... Bu saptamaları, “solcu” olduğumuz, AKP’ye “kesin düşman” olduğumuz için değil, öncelikle Türkiye’yi ve geleceğimizi düşündüğümüz için yapıyoruz! Hiçbir parti, hatta belki de DP bile, ülkeyi AKP kadar ikiye bölmemiş, bir toplumdan iki toplumiki cemaat, birbiriyle ilgisiz iki kültür yaratamamıştı! AKP ve destek verdiği Fethullahçı ve dinci tarikatların faaliyetleri, toplumun “gen”lerini ikiye parçalamış, iki farklı genetik karakterli canlılar topluluğu ortaya çıkarmıştır! ??? Bu iki başlı canlının bir arada bulunması mümkün değil! Laik düzen ile dinci düzen bir arada yaşayamaz! Bu ikisinin de “ılımlısı” olmaz! Hiçbir Avrupa ülkesi “ılımlı laik” değil! Dünyada hiçbir ülke laikliği dışlayarak demokratik olamaz! Türkiye’de “ılımlı laik” veya “ılımlı İslam” devleti veya yönetimi olamaz, ılımlı laiklik denen şey derhal İslami devletetopluma dönüşür! Hem de kısa zamanda! Nitekim bunun belirtilerini değil kendisini yaşamaya başladık! Çünkü; a) Sahip olduğumuz kültür, b) dini her zaman siyasete alet etme alışkanlığı veya geleneğimiz, c) ülkede bilim, teknoloji, düşünce, sanat, spor üretme kapasitesinin, çağdaşlığın çok altlarda seyretmesi, d) esas kendi ayakları üzerinde duran, üreten ve iş alanları yaratan bir ekonomik yapının inşa edilemeyişi ve büyümenin ve gelişmenin her zaman dış desteklere muhtaç olması, e) toplumun yarısını oluşturan kadınlar üzerindeki büyük feodal baskı, f) ülkemizde kişi başına neredeyse 10 yılda 1 kitap okuma oranına düşmesi ve benzer nedenler, durumlar ve koşullar... Genetik olarak iki farklı toplum arasındaki “kan uyuşmazlığı”, sınıf mücadelesinden bile çok daha keskindir! Sınıf mücadelesi için sınıflar birbirine muhtaçtır, birlikte var olmak zorundalar! Ama laik ve İslami yönetim, birbirini reddeden iki ayrı kategoridir! ??? AKP iktidara geldiğinden beri, Türkiye’nin kuruluş köklerini kese budaya, “çok karılı” toplum üretimine hız veren politikalarıyla, Türkiye’nun kurucu ilkelerine karşı yeni bir toplumdevlet yönetimi peşinde koşuyor! Bu amaca yönelik hem yerel hem de merkezi yönetim olarak var gücüyle çalışırken, “entelektüel camia”dan yaptığı devşirmeleri de kullanıyor! Ortaya çıkan sonuç: Vahit Erdem, Haşim Kılıç ve diğerlerinin haklı, Türkiye’yi düşünen keskin tepkileridir! Bakıyoruz, örneğin Taha Akyol, Erdem’e kulak vermesi için AKP’ye sesleniyor! Aynı şekilde Haşim Kılıç’ı da övüyor! Daha önce neredeydiler? Ancak, Erdem’i “İçimizdeki yabancı!” diye niteleyen Dengir Mir Fırat ise, merak ediyorum, kimin ve neyin hizmetinde!? Ve şüphesiz AKP’nin “entelektüelleri”ne de sormak gerekir: Sizler neredesiniz? Bu soru abesle iştigal şüphesiz: Çünkü onlar, AKP’ye “yürü, durma, uzlaşma, vur vur inlesin, yer gök dinlesin, yok et onları!” temposu tutup, Türkiye’nin bölünmüşlük ve parçalanmışlığını hızlandırmaya çalışıyorlar! Tam bir emperyalist işbirlikçiliği! AKP ya Türkiye’nin partisi olacak ya da bu karmaşanın altında kalacak! Sadece yüzde 47 oy ve Meclis’te kesin çoğunluk, bir partiyi mutlaka Türkiye’nin partisi yapmaz! Umalım ki AKP’de bu öğrenme süreci başladı! Umalım mı?.. Süha Nakkaş: “Tesettürcü modacının eşlerinin yaşları nedir? (3 karıyı kapatıyor hakaret olmuyor da, nedense ‘karım’ diyemiyormuş, çok kaba imiş, hanım diyormuş!) Yaşlarını açıklarsa bu zaten kendiliğinden ortaya çıkacak. İlki ile sonuncu arasında en fazla 34 yaş fark varsa gidip elini öpeceğim! Ayrıca kendine yöneltilen “kızlarınızın bir adamın 3. veya 4. eşi olmasına ne dersiniz, sorusuna da gak guk etmiştir. İslam adı altında alenen erkekler kendi dünyalarını oluşturmaya çalışıyor. Bizler bu cahil ve bilinçsiz kadınlarımızın haklarını da korumakla yükümlüyüz!” Moskova Ankara’yı sıkıştırıyor Rusya’nın son dönemde silah olarak kullandığı enerji politikasında en büyük müşterisi olan Türkiye’nin önünü kesmeye yönelik bir politika izlemesi dikkat çekiyor. Rusya’nın gerçekleştirme hazırlığında olduğu enerji hatları şöyle: Güney Akım Doğalgaz Hattı: İtalyan Eni ve Rus enerji devi Gazprom’un ortak projesi olan hattın bir diğer ortağı da Yunanistan... Projeye göre, Rus doğalgazı Karadeniz’den geçirilerek Bulgaristan üzerinden Avrupa’nın kuzeyi ve güneyine ulaştırılacak. Kuzey Akım Doğalgaz Hattı: Her yıl 55 milyar metreküp gaz taşıyacak GrayazevetsVıborg boru hattının, Baltık Denizi’nin tabanından geçmesi planlanıyor. Hat Almanya’ya uzanacak. Polonya, Baltık ülkeleri, Beyaz Rusya ve Ukrayna’dan geçen halihazırdaki rotayı devre dışı bırakacak olan Baltık hattı, bu ülkeleri geçiş ücreti almaktan mahrum bırakacağı gibi, yine bu ülkelerin Rusya’ya karşı zaman zaman kullandığı bir baskı unsurunu da ellerinden alacak. TürkmenistanKazakistan Doğalgaz Hattı: Anlaşmaya göre Türkmenistan ile Rusya arasındaki 10 yıllık eski doğalgaz boru hattı, 2008 yılı sonuna kadar yenilenecek ve kapasitesi arttırılacak. Projeye yakın süreçte Özbek doğalgazının da katılması, böylece yıllık miktarın yaklaşık 40 milyar metreküpe çıkması öngörülüyor. Burgaz Dedeağaç Petrol Hattı: Bu hattın 127 kilometresi Yunan, 161 kilometresi Bulgar topraklarından geçecek. Boru hattı yıllık 50 milyon ton taşıma kapasitesine sahip olacak. Boru hattını inşa edecek şirketin hisselerinin yüzde 51’i Rus, yüzde 24.5’i Bulgar, yüzde 24.5’i Yunan tarafına ait. Bu hat, Türkiye’nin Ceyhan’ı petrol limanı haline getirmesine büyük darbe vuracak. ANKARA ABD, Rusya ve AB arasındaki gerilimin bir türlü sona ermemesinin temel nedenlerinden birisi olan enerji, 2008 itibarıyla tüm ülkelerin ana dış politika konusu haline geldi. Bu durum gözlerin de Ortadoğu kaynaklarını Avrupa’ya bağlayabilecek tek ülke olan Türkiye’ye çevrilmesine neden oldu. Ancak, sevinilmesi gereken bu durum, tüm tarafların Türkiye’ye ciddi baskılar uygulaması nedeniyle Ankara için sıkıntıları da beraberinde getiriyor. Ankara, 2008’de Rusya, Azerbaycan, Türkmenistan, Kazakistan, Gürcistan, İran, Mısır ve AB ile özellikle enerji konusundaki ilişkilerini yeniden gözden geçiriyor. Ancak bu tutumun ABD’nin istediği çizgiye yakın olması, Türkiye’nin Rusya ve İran ile ilişkilerinin gerilmesine ve de büyük doğalgaz ve petrol projelerine ket vuruyor. Bu nedenle doğu ile batı arasında enerji köprüsü olma ve Ceyhan’ı Akdeniz’in petrol limanı haline getirme planları da bir türlü gerçekleşemiyor. Türkiye mevcut doğalgaz ve petrol hatları ile ilgili olarak bile birçok sıkıntıya gögüs germek zorunda kalıyor. Elektriğin büyük bölümünün doğalgaz çevrim santrallarında üretilmesi diplomasiyi de etkiliyor. Bu nedenle Türkiye Rusya ve İran’a karşı ciddi bir denge politikası izlemek zorunda kalıyor. DE İRAN SO NABUCCO PROJESİ’N RUNU BTC ve KERKÜKYUM URTALIK HATLARI İran ya da Irak’tan Türkiye’nin Azerbaycan, treküp doğalgazı me alacağı toplam 30 milyar ren ve Avrupa’nın gö ön ı sın ma ştır Avrupa’ya ula a erdirecek proje son ı ısın ınt sık i erj en tüm ıntısı yaşanıyor. sık ak yn konusunda ciddi ka lgazın AB’ye verilmesi Türkiye’ye gelen tüm doğa ve Türkmenistan’ın n durumunda bile Kazakista lar nedeniyle yeterli ma laş an ığı ad zal im Rusya ile kara projeye İran’ı kaynak bulunamıyor. An na sıcak bakmıyor. bu katmak için uğraşırken AB olası doğalgazın ise n na nla pla si me Irak’tan gel ğı belli değil. güvenliğini kimin sağlayaca ) boru hattı, tüm BakuTiflisCeyhan (BTC lan en önemli ru ku r da dünyada şimdiye ka r dolara mal olan lya mi 4 şık kla hatlardan biri. Ya petrol pompalıyor. Bu hat, günde 1 milyon varil ye’nin şimdiye kadar proje aynı zamanda Türki erji hattı olma özelliği en gerçekleştirdiği en başarılı Petrol Boru Hattı ise lık rta mu taşıyor. Kerkük Yu sık saldırıya uğruyor. Irak işgalinden sonra sık de çoğu zaman kapalı Onarımı uzun sürdüğü için ilden fazla petrol kalıyor. Yıllık 1 milyon var seviyesine şimdiye ttın üst pompalaması gereken ha dığı belirtiliyor. ma şıla ula hiç r kada Rusya’nın tutumu sıkıntı veriyor Türkiye, doğalgazının yüzde 60’ından fazlasını Rusya’dan alıyor. Öte yandan de Rusya’ya olan bağımlılığı azaltmak için bazı projeleri yaşama geçirmeye çalışıyor. Bu kapsamda daha önce Türkmenistan, Kazakistan ve Yunanistan ile anlaşmalar imzalayan Ankara, Rusya’nın bu anlaşmaları yok sayarak 3 ülke ile de anlaşması konusunda hiçbir uluslararası tepki gösteremiyor. Bu nedenle ABD’nin desteklediği projelere girişen Ankara, en kolay kaynak sağlamayı taahhüt eden İran ile imzaladığı mutabakatı bir türlü anlaşmaya çeviremiyor. Anlaşmanın imzalanması durumunda ABD’nin Türkiye’ye ambargo uygulayacağını belirtiyor. Türkiye’nin mevcut ve gerçekleştirmeyi planladığı doğalgaz ve petrol boru hat ları ile diğer ülkelerin tutumları şöyle: RusyaMavi Akım Türkiye’nin doğalgazı en pahalıya aldığı hat olan Mavi Akım’da herhangi bir aktarım sorunu yaşanmıyor. Ancak Rusya’nın fiyatı sürekli yükseltmeye çalışması, sıkıntı yaratıyor. Türkiye’nin bu hattan aldığı gazı satma yetkisi de bulunmuyor. Bunun yanı sıra Rusya, Nabucco’nun gerçekleşmesi durumunda bu hattan Türkiye’ye yaklaşık 300 dolardan sattığı doğalgazın fiyatını 360 dolara çıkaracağını belirtiyor. RusyaBatı Hattı: Kış aylarında Türkiye’nin en fazla sorun yaşadığı hatlar arasındaki Batı hattı, Ukrayna üzerinden geçiyor. Ancak Kiev’in, gazı parası karşılığında kullanma hakkına sahip olması, gelen doğalgaz miktarının zaman zaman düşmesine neden oluyor. Geçen kış İran’ın doğalgazı kesmesi üzerine Türkiye bu hattın kapasitesini arttırmak istemiş, kapasite artmadığı gibi miktar da düşmüştü. İranTürkiye Hattı: Türkiye 2001 yılından bu yana, yapılan anlaşma kapsamındaki hiçbir taahhüdünü yerine getiremeyen İran’ı uluslararası tahkime şikâyet ederken bu konuda bir an önce karar alınmasını bekliyor. Bu hattan yılda ortalama 15 milyar metreküp doğalgaz gelmesi gerekirken bu miktar 4 milyar metreküp’ü zor buluyor. 12 Milyar dolar yatırım İranTürkiye Pars Doğalgaz Boru Hattı Projesi: Proje kapsamında Türkiye’nin İran’daki Pars 222324 sahalarına yaklaşık 12 milyar dolar yatırım yapması gerekiyor. Türkiye’ye yılda 30 milyar metreküp doğalgaz gelmesi bekleniyor. Ancak Tahran yönetimi ile fiyat ve doğalgaz boru hatlarını kimin yapacağı konusunda sıkıntı yaşanıyor. Bunun yanı sıra ABD’de bu projenin gerçekleşmesini istemiyor. AzerbaycanTürkiyeYunanistan Şah Denizi Hattı: Şubat ayında açılan bu hat ile Azeri doğalgazı Yunanistan’a kadar ulaştırılıyor. Rusya’dan alı nan gazın tersine Türkiye bu doğalgazı istediği gibi satabiliyor. Hat AB ve ABD tarafından desteklenirken Rusya’nın büyük tepkisini çekiyor. Rusya, bu nedenle başlattığı Güney Akım Doğalgaz Boru Hattı kapsamında Yunanistan’a çok daha ucuza ve çok daha fazla doğalgaz vermeyi planlıyor. Hazar Geçişli Boru Hattı: Projesi kapsamında Türkmen ve Kazak doğalgazının önce Türkiye’ye, oradan da Avrupa’ya taşınması amaçlanıyordu. Ancak Rusya’nın 2008 başında bu iki ülkeyle imzaladığı anlaşma nedeniyle proje askıya alındı. Arap (Mısır) Doğalgazı: Yıllık 4 milyar metreküp doğalgaz taşıması öngörülen MısırTürkiye Boru Hattı’nın Mısır’dan Ürdün’e, oradan da Suriye’ye geçişi tamamlandı. Ancak hattın Suriye’ye gelmesinin ardından Ceyhan’a kadar ulaştırılması yönündeki ihale bir türlü gerçekleştirilemiyor. Projeye başta İsrail, ABD ve Rusya olmak üzere birçok ülke tepki gösteriyor. ‘Petrol üretme, doğalgazı taşı’ Washington yönetiminin, AKP hükümetine Irak’ın enerji kaynaklarına ilişkin biçtiği yeni misyon, petrol üretimi değil, Irak’ın kuzeyindeki doğalgazın taşınması ve Batı hattına eklemlenmesi olacak BAHADIR SELİM DİLEK obursali?cumhuriyet.com.tr. ANKARA AKP, Washington yönetiminin baskısıyla Irak politikasında ABD’nin dümen suyuna girmesine karşın küresel enerji rekabetinin geleceğini belirleyecek petrol denkleminde yer bulamadı. Washington’un Batılı müttefiklerini Rusya’nın tekelinden kurtarmak için Irak doğalgazını Türkiye aracılığı ile devreye sokma kararıyla birlikte, Ankara petrol pazarlıklarının dışında kaldı. Buna göre ABD’nin AKP hükümetine Irak’ın enerji kaynaklarına ilişkin biçtiği yeni misyon, petrol üretimi değil, Irak’ın kuzeyindeki doğalgazın taşınması ve Batı hattına eklemlenmesi olacak. AKP hükümeti de göstermelik birkaç açıklama dışında ABD’nin verdiği bu yeni misyonu kabul etti. Böylece Irak’ta petrolün üretimi, işlenmesi ve uluslararası piyasalara çıkarılması, çoğu ABD kökenli çokuluslu şirketlerin tekelinde kalacak. Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı’nın (TPAO) ve yan kuruluşu Türk Petrolleri Uluslararası Şirketi Turkish Petroleum International Company’nin (TPIC), Irak’ın güneyindeki petrol ihalelerine alınmamasının perde arkasında kalan nedenleri, Washington yönetiminin Irak’ta yeni enerji denklemleri oluşturması ortaya koydu. Bu denklemin bir yanında İran, diğer yanında Irak petrolleri, doğalgazı ve Batı sistemine eklemlenmesi poli Çalık Holding, SamsunCeyhan boru hattını ihalesiz olarak almıştı. SamsunCeyhan arasındaki hattın yapımını halen Çalık Holding yürütüyor. Çalık Grubu’nun yapımını üstlendiği bu hat, Ceyhan’dan İsrail’e uzatılacak. Erdoğan, 25 Haziran 2007’de, yani Bryza, Çalık Grubu ile görüşmeden beş gün önce İstanbul’da yapılan Karadeniz Ekonomik İşbirliği Zirvesi’nde Rusya’nın enerji işbirliği önerisine karşı İsrail hattının desteklenmesi koşulunu gündeme getirmişti. Bu da ABD’nin bölgesel enerji yaklaşımlarının AKP tarafından bilindiğini ve Washington yönetiminin koşullarının kabul edildiğini ortaya koyuyor. NEÇİRVAN BARZANİ GÖRÜŞECEK Murat Özçelik Bağdat yolcusu ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) Türkiye, Milli Güvenlik Kurulu’nun geçen haftaki toplantısından çıkan karar uyarınca, bölgesel Kürt yönetimi ile dört aşamalı temasın ilk adımı için düğmeye bastı. Türkiye’nin Irak Özel Temsilcisi Murat Özçelik’in 4 Mayıs’ta yeniden Bağdat’a gideceği öğrenildi. Özçelik’in Bağdat’ta bölgesel Kürt yönetiminin Başbakanı Neçirvan Barzani ile bir araya gelmesi bekleniyor. Bir son dakika ertelemesi olmaması durumunda Özçelik ile Neçirvan Barzani’nin yapacağı görüşmenin ağırlık noktasını, Türkiye’nin PKK’ye ilişkin kaygıları oluşturacak. İlk resmi temas sırasında, Türk işadamlarının Irak’ın kuzeyindeki faaliyetleri, petrol ve doğalgaz ihaleleri gibi ekonomik açıdan kritik gündem başlıklarının da gündemde olması bekleniyor. TPAO’ya Shell ortaklığı ABD, Tahran yönetimini baskı altına alarak İran doğalgazının Türkiye üzerinden uluslararası piyasalara çıkarılmasının önünü kesmek, Irak doğalgazını ön planda tutmak isterken TPAO’nun doğalgaz konusunda tek başına girişimde bulunmasını da engelledi. Irak doğalgazı için TPAO, Shell ile ortaklık kurmak zorunda kaldı. Hatta doğalgaz üretimi ruhsatı için Irak hükümetine başvuruyu da Shell yaptı. Ayrıntılara ilişkin olaraksa Shell ile doğalgaz boru hattındaki iki alternatifin ele alındığı öğrenildi. Buna göre alternatiflerden biri Suriye üzerinden Arap gazına bağlanması, ikincisi de kuzeyden doğrudan doğruya Türkiye’ye gelmesi şeklinde olacak. Çalık Holding devrede ABD Dışişleri Bakanlığı enerji işlerinden sorumlu Müsteşar Yardımcısı Matt Bryza, 9 Mart’ta İstanbul’da C MY B C MY B tikaları yer aldı. Bu çerçevede de ortaya çıkan tablo, Washington yönetiminin Türkiye’ye biçtiği misyonun, Irak’taki sahalarda petrol üretiminden çok, doğalgazın çıkarılması ve taşınmasını kapsadığını gösterdi. 2005 yılı başından itibaren şekillenmeye başlayan bu tablonun en dikkat çekici ayrıntıları 2007 yılında ortaya çıktı. yapılan 6. Enerji Konferansı’nda yaptığı açıklamada, “Irak’ta çıkacak gaz, Türkiye ile stratejik ortaklığımızı pekiştirecektir. Türk, Irak ve ABD yetkilileri olarak Irak doğalgazını Kuzey Irak’tan geçirip Türkiye’den Avrupa’ya ulaştıracak proje hakkında görüşeceğiz” demişti. Ancak Bryza’nın bu sözlerini kimse Türkiye’nin petrol ihalelerinden dışlanacağı şeklinde yorumlamamıştı. Bryza bu açıklamasından yaklaşık dört ay sonra, 1 Temmuz 2007 tarihinde, İstanbul’da Irak’ta enerji ihalele rine girme çabası içinde olan ve kısa süre önce Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın damadı Berat Albayrak’ın genel müdür koltuğuna oturmuş olduğu Çalık Grubu ile görüşme yaptı. Çalık Grubu’nun KaradenizKızıldeniz hattı olarak bilinen ve Ceyhan’dan İsrail’e uzatılacak boru hattının da yapımını üstlenmiş olması göz önüne alındığında, ortaya çıkan siyasal ve ticari bağlantılar, ABD’nin doğalgaz konusunda AKP ve Çalık Grubu üzerinden doğalgaz politikası yürütmekte olduğunu gösterdi. Dör aşamalı planın ilk ayağı Kürt yönetiminin Başbakanı Neçirvan Barzani ile görüşme, Ankara’nın dört aşamalı planının ilk ayağını oluştururken Türkiye’nin özellikle PKK ile mücadele konusundaki beklentileri kritik eşik olacak. Bu konuda bölgesel Kürt yönetiminin taahhüt altına girmesinden sonra sürecin ikinci aşaması şekillendirilecek. Görüşmenin ardından Neçirvan Barzani’nin Türkiye’ye davet edilmesi söz konusu olacak.