Katalog

5 NİSAN 2007 PERŞEMBE CUMHURİYET SAYFA DİZİ 9 Atatürk, erken genel seçimlerden sonra cumhurbaşkanlığı seçiminin de yenilenmesini istedi ‘İstikrar için yeniden seçilmeli’ 2. kez cumhurbaşkanı arih 1 Kasım 1927. Türkiye yeni bir genel seçim yaptı ve Meclis toplandı. Milletvekilleri en yaşlı üye Trabzon Milletvekili Hasan Bey’in başkanlığında yemin törenini yeriürkiye, 83 yıllık cumhuriyet döneminin 11. Cumhurbaşkanı’nı mayıs ayında seçecek. Bugüne kadar, 12 Eylül 1980 darbesinin ardından, anayasaya konulan bir ek madde ile seçilen 7. Cumhurbaşkanı Kenan Evren hariç, 19 defa seçim sürecine girildi. Anayasaya göre Nisan 2007’de seçim süreci başlayacak ve Mayıs 2007’de görev süresi tamamlanan 10. Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer’in yerini alacak kişi belirlenecek. 11. Cumhurbaşkanı, 16 Mayıs 2007 tarihinde 7 yıl görev yapmak üzere Çankaya’ya çıkacak. Elbette bu seçimler, Atatürk’ün ilk seçildiği gün dahil, her zaman çekişmeli oldu. Örneğin, Atatürk 29 Ekim 1923’de Kamutay’da (Millet Meclisi’nde) Cumhuriyeti ilan edip 287 saylavın (milletvekilinin) olurunu aldı. Cumhuriyetin kabulü ile aynı gün cumhurbaşkanı seçimi yapıldı. Atatürk ilk cumhurbaşkanı olurken aldığı oy sayısı 1587 idi. Buna göre 129 kişi oylamaya katılmadı. Bir diğer örnek, 1965 yılında Adalet Partisi (AP), aldığı yüzde 50’nin üzerinde oyla iktidardaydı. Cumhurbaşkanı seçimi öncesinde siyasi hava gergindi. İktidarın dışarıdan, toplumun kabul ettiği bir aday arayışına girdiği ve demokratik rejimin devamını sağladığı da unutulmamalı. 11. Cumhurbaşkanı kim olacak? Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) tek başına iktidarda. İşte bu sebeple bu partinin istediği kimse Çankaya’ya çıkabilecek. Ancak bu partinin tutumu ve başta liderleri Başbakan Recep Tayyip Erdoğan olmak üzere, yöneticilerinin sürekli Atatürk ilkelerine karşı görüntü vermeleri, modern dünyaya karşı değişik tutum sürdürme çabaları, rejimin korunması yolunda kuşkuları artırıyor. Anayasanın 101. maddesine göre cumhurbaşkanı 7 yıl görev yapmak üzere seçilecek. Bir defa seçilen kişinin ikinci defa seçilme hakkı yok. 10. Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer’in görev süresi 16 Mayıs 2007 tarihinde sona erecek. T T ne getirdiler. Karesi Milletvekili Kazım Paşa Meclis reisi seçildi. Kısa bir aradan sonra Kazım Paşa, reisicumhur seçimine geçileceğini bildirdi. Hemen oylama yapıldı. Bu oylamaya 288 milletvekili katıldı ve Mustafa Kemal Atatürk tüm oyları alarak ikinci kez cumhurbaşkanı oldu. Ancak oylamaya 28 milletvekili katılmadı. ? Gelecek ay 11. cumhurbaşkanı seçilecek. Başbakan Erdoğan’ın Çankaya’ya çıkıp çıkmayacağı, bugünkü Meclis’in halkı ne kadar temsil ettiği tartışmaları sürerken önceki 10 cumhurbaşkanının nasıl ve hangi koşullarda seçildiğini anımsamak gerekiyor. Herkes çalışacaktı tatürk’ün dönemlerine başlamadan önce o zamanki gelişmelere, ibret alınacak olaylara bakmak ve değerlendirmek daha doğru olacaktır. Mustafa Kemal ve arkadaşlarının ülkeyi kurmasının ardından, devlet olma yolunda birtakım önlemlerin alınması zorunluluğu ortaya çıkmıştı. Öncelikle, o zamanki adıyla Kamutay’ın, yani TBMM’nin yeni üyeleri belirlendi. Atatürk, sıranın iç konulara geldiğini ifade ederek herkese belirli görevler dağıttı: Herkes çalışmak zorundaydı! Ancak Başvekil Fethi Okyar, Atatürk’e Kamutay tarafından engellendiğini, rahat çalışamadığını dile getirerek, istifa etmek istediğini bildirdi. 25 Ekim 1923 tarihli birleşimde, bazı milletvekillerinin, bakanları sigaya (hesap sorma) çekmek istemeleri üzerine ipler iyice gerildi. Çünkü, o sıralarda uygulanan sisteme göre başbakan ve bakanlar tek tek oylanarak icra vekilleri heyetinde (kabinede) yer alabiliyorlardı. Oy A daki vekilleri (bakanları) beğenmiyorlar.” İşin gerçeği, bu ayaklanma hükümete değil, Mustafa Kemal’e idi. Önce hükümeti düşürecekler, sonra sıra Mustafa Kemal Paşa’ya gelecekti. Elbette Atatürk bunu biliyordu. Mustafa Kemal Paşa’nın başkanlığında toplanan hükümet durum değerlendirmesi yaptı. İstifadan vazgeçildi. Meclis’te önce Başvekil Fethi Okyar, eleştirileri azaltabilmek için, üzerinde bulunan Dahiliye (İçişleri) Bakanlığı’nı bıraktı. Bu vekilliğe Erzurum Mebusu Sabit Bey seçildi. Bu arada Ali Fuat (Cebesoy) Paşa’dan boşalan Mec Türkiye Cumhuriyeti’nin birinci Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal Paşa, ilk hükümeti kuran Başbakan İsmet İnönü’yle... Yaşasın Cumhuriyet Anayasa Komisyonu Başkanı Yuaşvekil Rauf Orbay, 27 nus Nadi Bey değişiklikleri ve yeEkim 1923 tarihinde isni anayasayı takdim etti. Cumhutifa etti, istifası Kamuriyetin ilan edileceğini bildirdi. tay’da okundu. Bu istiMüzakereler hızla sürdürüldü, oyfa beklenmiyordu. Mulama bitti ve “Yaşasın Cumhurihalifler şaşırdı, Kamutay hemen yet” nidalarından sonra hemen dağıldı. Belli ki yeni bir taktik için yeni cumhurbaşkanının seçimine zaman kazanmak peşindeydiler. geçildi. O zaman Kamutay’da 287 Buna karşın Mustafa Kemal mebus vardı. Mustafa Kemal PaPaşa, 28 Ekim 1923 tarihinde şa 158 oy alarak ve ilk turda salt arkadaşlarını topladı, Çankaçoğunluğu ya’da sabageçerek hın ilk ışıkTürkiye larına kaCumhuridar süren yeti’nin ilk görüşmeler Cumhursonunda başkanı olcumhuriyedu. 129 tin ilanına saylav karar veril(milletvekidi. Anayasa li) bu oylaKomisyonu maya katılBaşkanı, madı. gazetemizin Belçika gazetesi La Nation Belge’de Kamutay’da kurucusu YuTürkiye’de Cumhuriyet’in ilanı coşku vardı. nus Nadi Bey haberi. (31 Ekim 1923) Mebuslar, bu daha önceden sevinçli ve mutlu olayı “101 pare talimatı almış, anayasanın tetop endaht” atılarak kutlanmasımel konuları belirlenmişti. Bu nı teklif ettiler, teklif hemen kabul anayasa taslağı, Atatürk ve baedildi. Mustafa Kemal Paşa, şu zı diğer saylavlarla birlikte hateşekkür konuşmasını yaptı: zırlanmıştı. Bu yeni anayasa er“Bugüne kadar, doğrudan tesi gün Cumhuriyet Halk FırMeclisimizin riyasetinde yardımkası’nda olağanüstü bir toplanda bulunduğunuz arkadaşınıza, tıda görüşüldü ve benimsendi. bu aciz arkadaşınıza (EstağfuKamutay, 29 Ekim 1923 Pazarrullah hakkınızdır, Gazi arkadatesi günü akşam üzeri saat 18.00’de şımız) bu kere tevcih buyurdutoplandı. Başkanlık kürsüsünde nuz. Samimi ruhiyemle teşekkür İkinci Başkan İsmet Paşa vardı. ederim.” SEÇİM NUTUK’TA... KUŞKU... B Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın cumhurbaşkanı seçildiği gün. (1923) ŞAMALAR... 102. maddeye göre seçimin başlangıcı, bir ay önce 16 Nisan 2007 tarihinde başlıyor ve adayların belirlenmesi de 10 gün sonra, 27 Nisan 2007’de sona eriyor. Bu adayların belirlenmesini takiben en az üç gün ara ile seçim turları yapılacak. Bu seçim turlarında ilk iki oylamada, 3’te 2 çoğunluk, yani 367 oy, 3. turda salt çoğunluk, yani 276 oy aranacak. Şayet bu üç tur sonunda sonuç alınamazsa 4. tur en çok oy alan iki kişi arasında gerçekleştirilecek ve yine bu oylamadan sonuç alınamazsa Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) feshedilerek genel seçime gidilecek ve yeni Meclis seçimleri sonuçlanıncaya kadar da mevcut cumhurbaşkanı görevine devam edecek. TBMM’de AKP’nin milletvekili sayısı halen 3’te 2 çoğunluğun altında, ancak bu konuda çelişkili yorumlar var. Şayet bu oylamalarda, muhalefet oylamalara katılmaz ve 3’te 2 çoğunluk sağlanamazsa AKP, bu sayı çoğunluğu ile yeni bir cumhurbaşkanı seçemeyecek. Bu durumda da Meclis seçime gitmek zorunda kalacak yorumu öne çıkıyor. Bu konuda, Atatürk dönemine ait ilginç bir örnek var. 193l yılında erken seçim yapıldı. Yeni Meclis ilk birleşimini yaparak yemin töreninden sonra, cumhurbaşkanı seçimi gündeme geldi. Ancak Cumhurbaşkanı Atatürk’ün 4 yıllık süresi dolmadığını öne sürerek bazı milletvekilleri bu seçime itiraz etti. Sonuçta, olayı bizzat Atatürk çözdü. Yaptığı konuşmada, yeni Meclis’in, yeni bir hükümet kurduğu gibi, yeni bir cumhurbaşkanı seçme hakkı olduğunu ifade etti. Bunun ardından seçim yapıldı. Bu bakımdan önümüzdeki günlerde politikada sıcak ve çekişmeli günler yaşanması bekleniyor. 11. Cumhurbaşkanı kim olacak? Bekleyip göreceğiz... A Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın cumhurbaşkanı seçilmesini Hâkimiyeti Milliye gazetesi böyle duyurdu. (30 Ekim 1923) ATATÜRK’ÜN ÇÖZÜMÜ... lis 2. Reisliği’ne eski Başvekil Rauf (Orbay) Bey getirildi. Rauf Bey’in bu seçimini Atatürk Büyük Nutku’nda daha sonra şöyle değerlendirdi: “Rauf Bey düne kadar Heyeti Vekil Reisi (Başbakan) idi. O makamı ne gibi hissiyat tahtında, harekâtından dolayı terke mecbur edildiği malum olmuştu. Buna rağmen onu Meclis’in Riyaseti Seniyesi’ne (İkinci Başkanlığa) getirmekle, Meclis’in onunla hemfikir olduğunu, yani Meclis’in Lozan’da sulh muahedesini yapan Heyeti Vekile de Hariciye Vekili olarak İsmet Paşa’nın aleyhinCumhuriyet’in ilanı ve Gazi’nin de olduğunu gösterseçilmesi Vatan gazetesinin mek takip olunuyordu.” sütunlarında. (31 Ekim 1923) Kamutay’da, hükümeti sa Fethi Okyar’ın kurduğu bu sıkıştırma sürdürüldü. Aynı hükümet, bu şekilde oylanarak gün, Heyeti Vekil Çankaya’da Meclis’ten bir ay önce gütekrar toplandı. Karşı harekât venoyu almıştı. Atatürk başlayacaktı ve buna göre Fethükümetteki bu sıkıntıhi Okyar başvekillikten istifa ları şöyle yorumladı: edecekti. Tekrar seçerlerse yine istifa edecek, sadece Erka“Anlaşıldığına gönı Harbiye Umumi Reisi olare bazı mebuslarımızrak Fevzi (Çakmak) Paşa yeda vekil (bakan) olma arrinde kalacaktı. zusu çoğalmıştır. İşbaşın Seçime bir yıl vardı şimde Atatürk BMM, normal görüşünü şöyle sürenin bitimiaçıkladı: ne yaklaşık bir “Yeni bir yıl varken yeni Meclis oluşbir genel seçimuştur, bu me gitti. 4 Mayıs 193l Meclis yeni bir tarihinde toplanan yehükümetle çani Meclis’in milletvelışacaktır. İstikkilleri ant içtiler ve rar için reisiMeclis Başkanlığı’na cumhurun da yeniden Karesi Mebuyeni Meclis tasu Kazım Paşa getirilrafından yenidi. Kazım Paşa aynı gün toplantıya devam Cumhuriyet’in ilanı ve den seçilmesi Gazi’nin cumhurbaşkanlıgerekir görüetti ve cumhurbaşkağı İkdam gazetesinde. şündeyim.” nı seçimine geçilece(30 Ekim 1923) Atatürk Mecğini bildirdi. Bu sıralis’te ayakta alkışlanırken seda İzmir Mebusu Halil Bey bu çim yapıldı. 317 mebusun bulunseçime itiraz etti. Cumhurbaşduğu TBMM’deki oylamaya 289 kanının 4 yıl için seçildiğini ve mebus katıldı ve oyların tamabu sürenin dolmadığını ileri sürmını alan Atatürk 3. defa cumdü. Tartışmalar uzayınca göhurbaşkanı seçilmiş oldu. rüşmelere ara verildi. 3. birle T SÜRECEK CUMHURİYET 09 K