Katalog

4 AĞUSTOS 2006 CUMA CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ ekonomi?cumhuriyet.com.tr Özel sektörün maliyetler nedeniyle beklenen yatırımı yapmadığı enerjide arz sıkıntısı yakın NOT DEFTERİ ZEKERİYA TEMİZEL 13 Elektrikte sıkıntı kapıda FATMA KOŞAR Yazarımız Zekeriya Temizel yurtdışında bulunduğundan dolayı bu haftaki yazısını yayımlayamıyoruz. ATO DA UYARDI: Alarko Holding iştiraklerinden Altek Alarko Elektrik’in, Kırklareli ve Akenerji Elektrik Üretim AŞ’nin önce Bozüyük kombine çevrim doğalgaz santrallarında sonra da Denizli’de bulunan Deba ve Tekirdağ’daki Mebal elektrik üretim santrallarının kapatılması kararı, kapıdaki elektrik krizine işaret ediyor. Bu kapatmalar karşısında Enerji Bakanı Hilmi Güler, otoprodoktörleri kastederek ‘‘Bunların payı yüz ? Üretici, santrallarını tek tek kapatırken Enerji Bakanı Güler, “Bunların üretimdeki payı sadece yüzde 2.5” demekle yetindi. “Enerjinin BDDK”si rolündeki Enerji Piyasası Denetleme Kurumu ise gelişmeler karşısında suskunluğunu koruyor. Karanlık gecelerin kapıda olduğu uyarıları dillendiriliyor, ancak sorumlu aranmadığı gibi, kısa ve orta vadede çözüm önerileri de yok. de 2.5’’ dedi ve kriz endişesinin yersiz olduğunu anlatmaya çalıştı. Ancak elektrik sektöründe, bankacılıkta Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun rolünü üstlenen Enerji Piyasası Denetleme Kurulu (EPDK) ise suskunluğunu bozmuyor. EPDK, ne lisans alıp yatırım yapmayana ne de kapatana müdahale edebiliyor. EPDK bugüne kadar, irili ufaklı onlarca yatırım projesine lisans verdi. Ancak sektörde yatırım yapan çok az. EPDK’nin, web sayfasında (www.epdk.gov.tr) yer alan ‘‘Lisans Almış Olan Şirketlerin İnşa Halindeki Projelerinin Mayıs 2006 Dönemi İlerleme Raporlarına Göre’’ yatırımların gerçekleşme oranları da çok düşük. Özellikle büyük projelerde son 4 yılda sadece yüzde 6’lık ilerleme kaydeden bile var. Yatırım yapmış özel şirketlerin yüksek doğalgaz fiyatlarından dolayı üretimlerini sürdürememeleri ise sektörün diğer bir çıkmazı. Temmuz ayı başında 13 ilde elektrik kesintileri yaşanmasıyla gündeme gelen enerji yatırımları konusunda çözüm bulunamazken hesaplamalar orta vadede Türkiye’yi daha büyük bir enerji krizinin beklediğini gösteriyor. Kaynaklar çeşitlendirilmeli Ekonomi Servisi Ankara Ticaret Odası (ATO) Başkanı Sinan Aygün, dışa bağımlı hale gelen enerji sektöründe, petrol ve buna bağlı olarak doğalgaz fiyatlarının yükselmesi yüzünden gelecek aylarda Türkiye’yi ciddi bir enerji krizinin beklediğini ileri sürdü. Aygün, ‘‘Elektrik üretiminde dışa bağımlı olduğumuz doğalgazın payı yüzde 43.58’e çıkmış durumda. Suyun payı yüzde 22.36, linyitin payı yüzde 20.86’ya gerilemiş durumda’’ dedi. Doğalgaza bağımlılığın en alt düzeye indirilmesi gerektiğini vurgulayan Aygün, ucuz maliyetli ulusal kaynaklara dönülmesinin önemine değindi. Aygün, özel sektörle yaşanan en küçük bir anlaşmazlık nedeniyle, yakın geçmişte Türkiye’nin 13 ilinin karanlığa gömüldüğünü anımsatarak ‘‘12 toplantı yapmakla, karşılıklı tavizler vermekle Türkiye’nin enerji sorunu çözülmez. Enerji politikasının tutunacak bir tek teli kalmamıştır. Maalesef Türkiye’yi karanlık günler bekliyor. Jeneratör yılı hayırlı olsun’’ dedi. Kriz ertelenebilir Talep tahminlerini değerlendirerek üretim kapasitesi projeksiyonu hazırlamakla görevli olan elektrik iletim sistemini işleten kamu şirketi Elektrik İletim AŞ (TEİAŞ) önümüzdeki 10 yıllık öngörülerini bir rapor haline getirdi. Buna göre, yeni enerji yatırımları devreye alınmazsa, halihazırda çalışan santrallar tam kapasiteyle çalıştırılsa bile 3 yıl sonra karanlık günler başlayacak. Enerji Bakanlığı ve Enerji Üst Kurulu’na sunulan rapor, son 4 yılda ağırlıklı olarak özel sektör tarafından gerçekleştirilen toplam kümülatif yüzde 35’lik büyümeyle birlikte ortaya çıkan Türkiye’nin enerji yatırım ihtiyacını gözler önüne seriyor. 20062015 Türkiye elektrik enerjisi üretim kapasite projeksiyonuna göre programdaki elektrik santrallarının devreye alınması halinde 3 yıl sonra meydana gelmesi muhtemel kriz 2011’e ertelenmiş olacak. ÖZKAN AĞIŞ: Kapanmalar artacak, 2007 riskli İSTANBUL (AA) Türkiye Kojenerasyon Derneği Başkanı Özkan Ağış, özel sektöre ait enerji üretim santrallarında kapanmaların devam etmesi halinde kış mevsiminde bir sıkıntı yaşanacağını savunarak ‘‘Tedbir alınmazsa, 2007’de de bir elektrik krizi olabileceğini hesaplıyorum’’ dedi. Ağış, ‘‘Doğalgazda yüzde 6.8’lik zam kararı, buna tuz biber ekti, bardağı taşıran son damla oldu. Yine de umudumuzu hâlâ yitirmiş değiliz’’ diye konuştu.Yaz aylarında çok fazla elektrik kullanılmadığını, ancak kış mevsiminde hem soğuğun etkisi hem de havanın erken kararması nedeniyle aydınlatma enerjisinin daha fazla kullanıldığını anlatan Ağış şunları kaydetti: ‘‘Kapanmalar devam ederse bazı sıkıntıların devam edeceğini düşünüyorum, hesaplıyorum. Kış mevsiminde bir sıkıntı yaşanır. Tedbir alınmazsa 2007’de de bir elektrik krizi olabileceğini hesaplıyorum. Türkiye’nin kurulu gücü şu anda 39 bin 400 megavat. Ama 39 bin 400 megavat içinde termik santralların oldukça yaşlı ve rehabilitasyon ihtiyacı içinde olduklarını görüyorum. ’’ EPDK’YE BAŞVURDU Yatırımlardaki durum Resmi verilere göre 3.752 megavat (MW) kurulu güce sahip tesislerin inşası sürerken, 3.350 MW’lik enerji yatırımına da lisans verildi. Rapora göre artan talebin karşılanması için 8.478 MW’ı rüzgâr ve hidrolik, 17.820 MW’ı termik olmak üzere toplam 26.298 MW’lık yeni kapasitenin sisteme dahil edilmesi gerekiyor. Türkiye’de elektrik enerjisinin toplam tüketimi (Türkiye brüt üretimi+dışalımdışsatım) 2004’te yüzde 6.3 artışla 150 milyar kilovat saate (kWh), 2005’te yüzde 7.2 artışla 160.8 milyar kWh’ye çıktı. TEİAŞ, gelecek 10 yıllık dönemde yılda ortalama yüzde 8.4’lük artışla 2010’da tüketimin 236.7 milyar kWh’ye, 2015’te de 354.3 milyar kWh’ye yükseleceğini öngörüyor. Çalık, rafineri kurmaya hazır Ekonomi Servisi Çalık Enerji, Hindistan’ın en büyük devlet petrol şirketi Indian Oil Corporation ile birlikte Ceyhan’da bir rafineri ve petrokimya kompleksi kurmak için Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu’na (EPDK) başvurdu. Yıllık 15 milyon ton kapasiteli entegre rafineri ve petrokimya kompleksinin yatırım maliyeti yaklaşık 4.9 milyar dolar olarak hesaplanıyor. Çalık Enerji İcra Kurulu Başkanı Erdal Çelik, söz konusu kompleksin hem iç, hem dış pazarın ihtiyaçlarına yönelik üretim yapacağını söyledi. Çelik, talepteki mevcut artış ivmesi nedeniyle yakın gelecekte petrol ürünleri açığıyla karşı karşıya kalacağını ileri sürdüğü Türkiye’nin petrokimya ürünlerinde önemli oranda ithalata bağımlı bulunduğunu, ithalat oranının da ilerleyen dönemlerde artacağını ifade etti. Bakan, maliyetler nedeniyle şalter indiren otoprodoktörlere sert çıktı: Üretimdeki payları yüzde 2.5 ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Hilmi Güler, Elektrik Üretim AŞ’nin (EÜAŞ) aldığından yüzde 20 daha ucuza doğalgaz almalarına karşılık üretimde yüzde 2.5 payı olan otoprodoktörlerin, doğalgazı pahalı aldıkları gerekçesiyle ‘‘Öldük bittik, kriz var’’ dediğini söyledi. Güler, ‘‘Otoprodoktörler kâr ettiklerinde yatırım yapmadılar. Kimse bizden korumacılık beklemesin, kimse yerim dar demesin’’ dedi. Ankara Hilton Oteli’nde düzenlenen ‘‘1. Türkiye Elektrik Piyasası Konferansı’’na katılan Bakan Güler, doğalgazı pahalı aldıkları gerekçesiyle kâr yapamadıklarını belirten, hatta bazıları kapatma kararı alan otoprodoktör gruplarına yanıt verdi. Üretimde yüzde 2.5 payı olan bir grubun, ‘‘Öldük bittik, kriz var’’ dediğini vurgulayan Güler, ‘‘Öldük bittik varsa, aynı gemideyiz. Özel sektörün her kuruluşu için çırpınıyoruz. Zarar etmesinler diye çırpınıyoruz’’ dedi. Özel sektörün en üst yöneticilerinin dahi, otoprodoktörlerin EÜAŞ’den yüzde 20 daha ucuza doğalgaz aldığını bilmediğini ifade eden Güler, otoprodoktörlere sanayici oldukları için rekabet edebilsinler diye daha ucuza gaz verildiğini söyledi. KESK: Ekonomi büyüdü, ücretler geriledi ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) KESK’e göre, 1980’den bu yana kamu emekçilerinin reel ücretleri Türkiye ekonomisi oranında büyüseydi, geçen yıl 700 YTL olan ortalama memur maaşı yaklaşık 2 bin YTL olacaktı. KESK’in ‘‘DPT ve TÜİK rakamlarına dayanılarak endeksleme yöntemiyle yaptığı araştırmada, son 25 yılda ekonomi 3 kat büyürken kamu emekçilerinin ücretlerinin gerilediği’’ ifade edildi. Araştırmada, ‘‘kamu emekçilerinin gerçek ücretlerinin hâlâ 1980 öncesindeki düzeyini yakalamaya çalıştığına’’ işaret edilerek ‘‘kamu emekçilerinin ücretlerinin sadece 19921993 ve 19971999 yıllarında 1980 öncesindeki düzeyi geçtiği’’ kaydedildi. Araştırmada, kişi başına GSMH’nin 1979’da 1404 dolar olduğu, bu miktarın 2005’te 5 bin 88 dolara çıktığı ifade edilerek ‘‘öğretmenin, doktorun ücretlerinin yerinde saymasının anlaşılır olmadığı, bu büyümeden en büyük payı rantiyenin, kolay yoldan köşeyi dönmeye çalışanların, hortumcuların aldığı’’ dile getirildi. Araştırmayı değerlendiren KESK Genel Başkanı İsmail Hakkı Tombul, kamu emekçilerinin sorunlarının altında yatan temel etmenin, antidemokratik uygulamalar olduğunu ifade ederek bu koşullarda ekonomideki büyümenin emekçilerin ve yoksul halk kitlelerinin sorunlarını çözmediğini, aksine bir avuç zengini daha da zengin ettiğini belirtti. ÖDEME KARARI İmarzedeler parasını alacak Pegasus’tan 55 YTL’nin altında fiyat Türkiye’yi ucuz uçuşlarla tanıştıran Pegasus Havayolları Yönetim Kurulu Başkanı Ali Sabancı, 55 YTL ile uçuşa başladıklarını hatırlatarak, fiyatı daha da aşağı çekmenin formülünü bulduklarını söyledi. 1 Kasım 2005’te iç hat seferlerine başlayan Pegasus Havayolları, erken rezervasyon sistemi ile 55 YTL ’den başlayan fiyatlarla uçuşlarına 12 noktada devam ediyor. İç hatlarda uçmaya başlamasının birinci yılı olan 1 Kasım’da da fiyatlar 55 YTL ’nin altına çekilecek. pamukm?superonline.com GELİRFİYAT YAPISI ÇARPIK K işi başına gelirle fiyat düzeyi endeksleri karşılaştırıldığında, gelirle fiyat arasında en yüksek uçurumun yaşandığı Avrupa ülkesinin Türkiye olduğu belirlendi. Türkiye’de gelir düzeyi, fiyat düzeyinin sadece yüzde 43’ünü karşılarken Avrupa’nın kişi başına gelir düzeyi en yüksek ülkesi olan Lüksemburg’da gelir, fiyat düzeyinin yüzde 232’si kadar bir büyüklük oluşturdu. TÜFE YÜZDE 0.85 ARTTI MALİYE YAŞAMINDAN / MUSTAFA PAMUKOĞLU Bir aile bütçesi nasıl idare edilmelidir, mutlaka hepiniz çok iyi biliyorsunuz. Ancak ülkemizin ekonomisinin kırılganlıkları, güçlü olması gerekliliği ve savaşlar, geleceğin yöneticisi, işadamı, bürokratı olacak çocuklar ve onun baba ve anneleri için, bizi bazı tavsiyeler yapmaya zorluyor. Savaş görmemiş kuşaklar için bu çok daha önemli.. Yıllık ve aylık bütçe yapın. Bunu tüm aile fertlerinin katılımı ile oluşturun. Harcamalarınızı sabit ve değişken ödemeler diye ayırın. Sabit harcamaları öncelik ve vade sırasına göre yazın. Bu giderler kira, aidat, sabit taksitler vb. giderlerdir... Değişken giderler telefon, elektrik, mutfak masrafları, giyim harcamaları ve seyahat harcamaları vb. giderlerdir. Gelirlersabit giderler farkını aşmayacak şekilde değişken giderleri bütçeleyin. Aşacaksa borçlanma kaynaklarını iyi seçin. Çocuğunuza belli ve tanımlanmış harçlık verin. Bunun dışında arada olağan durumlar dışında para vermeyin. Çocuklar bu parayla idare etme alışkanlığı kazanmak zorundadırlar. Bu alışkanlık verilmediği takdirde yetişkin olduklarında çok zorluk çekeceklerdir. Verdiğiniz harçlığın nerelerde harcandığını, çocuğunuzun kötü alışkan Aile Ekonomisi lıklar edinmesini önleme adına denetleyin. Bunu onu kırmadan yapın. Cep telefonlarından sabit numara aramayın. Cep telefonunda sohbet etmeyin. Yürüyüş yaparken saatlerce cep telefonu ile konuşmayın. Telefonun bir iletişim aracı olduğunu unutmayın. Sohbet için buluşma yapın. İnterneti ADSL hatlarından kullanın. ADSL veya ucuz maliyetli hatlar yoksa internet kullanımını limitli yapın. Marketlere giderken mutlaka alışveriş listesi yapın ve bu listede bulunanlar dışında olanları almayın. Evinizde birden fazla otomobil varsa, herkes tek başına bu araçları kullanmasın. Genç ve çocuklar daha çok kitle ulaşım araçlarını kullanmayı öğrensin. Lise öğrencisi olan çocuklarınızın altlarına özel araç vermeyin. Üniversite öğrencisi olan çocuklarınıza hemen araç almayın. Gençlere araba alıyorsanız, belli kullanma ve benzin limitleri koyun. Çocuğunuzun olur olmaz taksiye binme rahatlığı içinde olmama alışkanlığı edinmesini sağlayın. Kredi kartlarından nakit para çekmeyin. Faizi çok yüksektir. Kredi kartını ödeme aracı olarak kullanın. Kredi kartı borçlarının minumum tutarını değil tamamını ödeyin. Kullanmadığınız ampulleri açık bırakmayın. Suları ihtiyacınız kadar kullanın. Tıraş olurken musluk yerine bir tıraş kabı kullanın. Tuvalet kâğıdı, peçete gibi malzemeleri ucuz olmalarına rağmen hovardaca kullanmayın. Yiyeceğiniz kadar ekmek alın. Yemek israfı yapmayın. Bütçede bulunmayan harcama yapmayın. Taksitle alışveriş tuzağına düşüp zorunlu olmayan eşya almayın. Evinizde kimi çalıştırıyorsanız verimli çalışmasını sağlayın. Tatil programlarınızı yıllık yapın ve bütçeleyin. Programı ve bütçeyi yaparken iyice araştırın. Bu programa sadık olmaya çalışın. Günübirlik planlarla oraya buraya gitmeyin. Kredi kartına güvenerek tatil yapmayın. Tatilden dönünce kredi ekstreleri gelecek ve sizi belkide zorlayacaktır. Konut kredisi ile ev almak iyi. Ama uzun vadede bunu ödeyip ödeyemeyeceğiniz meçhuldür. Bu nedenle konut kredisi vadesine uyan bir gelir ve gider bütçesi yapın. Sağlık şartlarını, krizleri ve iş durumunuzu bu vadeyle eşleştirip Enflasyon yine beklentileri aştı Ekonomi Servisi Haziran ayında iki yıl aradan sonra tekrar çift haneye çıkan enflasyon rakamları, temmuzda da beklentileri aştı. Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, temmuzda yüzde 0.65 artması beklenen tüketici fiyatları (TÜFE) yüzde 0.85, üretici fiyatları (ÜFE) ise yüzde 0.86 arttı. Temmuz itibarıyla yıllık enflasyon TÜFE’de yüzde 11.69, ÜFE’de yüzde 14.34 oldu. Böylelikle yıllık enflasyon, TÜFE’de Mart 2004, ÜFE’de ise Kasım 2004’ten sonra en yüksek düzeyine çıktı. Enflasyon, TÜFE’de Mart 2004’te yüzde 11.83, ÜFE’de ise Kasım 2004’te yüzde 14.40 olmuştu. analiz edin. Sağlık sigortası yapın. Bireysel emeklilik veya hayat sigortası yaptırın. İştirakçisi olduğunuz sigorta kurumuna primlerinizi düzenli ödeyin. Harcamalarınız ile ilgili fatura ve ödeme makbuzlarınızı düzenli dosyalayıp saklayın. Özelllikle vergi, prim gibi kamu ödemeleri ile ilgili makbuzlarınızı ölünceye kadar muhafaza edin. Bu ülkede belge saklamanın ne denli önemli olduğunu aynı vergiyi defalarca ödeyen kişilerden öğrenebilirsiniz. Düzenli olarak her ay tasarruf yapın. Bu 10 dolar da olabilir, 100 dolar da. Zaman zaman altın alıp biriktirin. Bu size ve çocuklarınıza yatırım yapma, parayı sonuna kadar harcamama yeteneği ve alışkanlığı kazandıracaktır. Önemli olan, biriktirilen paranın tutarından ziyade düzenli biriktirmedir. Ayrıca düzenli olarak her ay bir kitap alın. Para harcarken sizin keyf için harcadığınız parayı elde etme uğruna saatlerini çalışmayla geçiren veya onu bile bulmayan yardıma muhtaç insanları hatırlayın. Bütçenize yardım ve katkı fonu adı altında bir para koyun. Bütçenize uygun olacak bir 10 lira yardımın bile ne denli anlamlı olduğunu 10.000.000 kişi x 10 lira = 100 milyon lira edeceğini hesaplayarak düşünün. ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) İmar Bankası’nın bankacılık işlemleri yapma ve mevduat kabul etme izninin kaldırıldığı tarihten geriye doğru bir ay içinde (3 Haziran 2003 tarihi dahil), kıyı bankalarındaki hesapların yurtiçi mevduata dönüştürülmesi suretiyle açılan hesapların hak sahiplerine, ibraname ve taahhütname alınmak kaydıyla TMSF tarafından ödeme yapılacak. Bakanlar Kurulu’nun konuya ilişkin kararı, dünkü Resmi Gazete’de yayımlandı. Bu karara istinaden ödenecek tutarlarla ilgili olarak hak sahiple rinin, kıyı bankacılığından (offshore bankacılık) elde edilen faiz gelirleri için ilgili vergi dairesinden vergi ilişiğinin olmadığına dair belgeyi, ödemeyi yapacak görevli bankaya ibrazı zorunlu olacak. Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Abdüllatif Şener, geçen ay yaptığı açıklamayla İmarbank’ta, Fon’a geçmeden önceki son bir ayda offshore hesaplarından mevduata dönüş yapan yatırımcılara, anapara ve faizleriyle birlikte toplam 543 milyon 605 bin 747 YTL ödeme yapılacağını bildirmişti. BİRLEŞME KARARI Nestle Waters, Erikli’yi aldı Ekonomi Servisi Nestle Waters, Erikli Su ile birleşecek. Nestle Waters’dan yapılan açıklamada, ortak şirketin çatısı altında gerçekleştirilecek birleşmede kontrolün Nestle Waters’da olacağı, anlaşmanın, yeni ortak bir şirketin kurulmasıyla gerçekleştirileceği kaydedildi. Açıklamaya göre, kurulacak yeni şirketin yüzde 60 hissesi Nestle Waters Türkiye’ye, yüzde 40 hisse de Erikli’ye ait olacak. Yeni şirketin üst yöneticiliğini (CEO) Erikli Yönetim Kurulu Başkanlığı’nı yürüten Hasan Aslanoba üstlenecek. Türkiye şişelenmiş su pazarı 7 milyar litreye sahipken yıllık kişi başı tüketim 90 litrenin üzerinde bulunuyor. CUMHURİYET 13 K