Katalog

25 OCAK 2006 ÇARŞAMBA CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ ekonomi?cumhuriyet.com.tr İki şirket arasında varılan uzun süreli işbirliği çerçevesinde Kale Grubu, 10 yılda 45 milyon dolarlık parça üretecek 13 EKONOMİ POLİTİK ERİNÇ YELDAN Boeing, Kalekalıp’la uçacak ? Kalekalıp, Boeing’in 737, 747, 767 ve 777 uçakları için değişik gövde ve kanat parçaları imalatını, tüm özel prosesleri ve montajlarını yapacak. Ekonomi Servisi Kale Grubu şirketlerinden Kalekalıp Savunma ve Havacılık Bölümü ile Boeing arasında uzun süreli işbirliği anlaşması imzalandı. Anlaşmayla Kalekalıp, Boeing’in altyapımcı şirketi oldu. Ankara Sheraton Oteli’nde yapılan imza töreninde anlaşmaya Kale Grubu Şirketleri Teknik ve Kimya Grubu Başkanı Osman Okyay ile Boeing adına Türkiye’den Sorumlu Başkan Yardımcısı Greg Pepin imza koydular. İmzalanan anlaşma çerçevesinde Kalekalıp, Boeing için yapısal uçak parçaları imal edecek. Savunma Sanayii Müsteşarlığı tarafından başlatılan proje kapsamında, 2013 yılına kadar sürecek işbirliği çerçevesinde Kalekalıp, Boeing’in 737, 747, 767 ve 777 uçakları için değişik gövde ve kanat parçaları imalatını, tüm özel prosesleri ve montajlarını gerçekleştirecek. Boeing ise tedarikçisi konumundaki Kalekalıp’a üretim desteği ve teknoloji transferi de sağlayacak. Savunma Sanayii Müsteşarlığı liderliğinde, Türk savunma sanayii şirketleriyle yaptıkları takım çalışmasından memnun olduklarını belirten Pepin, Kalekalıp ile 2013 yılına kadar sürecek olan projenin bitiminden sonra da ilişkileri sürdürmek istediklerini kaydetti. Pepin, Kalekalıp ile yapılan anlaşmanın proje bedelinin 25 milyon dolar olduğunu, ancak 10 yıllık süre içerisinde 45 milyon dolara çıkma potansiyeli bulunduğunu söyledi. Kale Grubu Teknik ve Kimya Grubu Başkanı Osman Okyay, Savunma Sanayii Müsteşarlığı sayesinde yabancı büyük şirketlerle uzun vadeli iş ilişkisine girdiklerini ve yüksek teknoloji transferi sağladıklarını kaydetti. İmza törenine Milli Savunma Bakanı Vecdi Gönül ile Savunma Sanayii Müsteşarı Murad Bayar da katıldı. Arjantin, Brezilya, Türkiye II: Makroekonomik Fiyatlar Geçen haftaki yazımda yapısal olarak birbirine çok benzeyen üç ekonominin (Arjantin, Brezilya ve Türkiye) 2000’li yıllarda izlemekte olduğu iktisadi politikaların farklılıklarını ve ekonomik performanslarını değerlendirmeye çalışmıştım. Bu haftaki yazımda bu tartışmayı söz konusu ülkelerde makroekonomik fiyatlama stratejisindeki farklılıklar üzerine taşımayı arzulamaktayım. Geçen hafta vurguladığımız üzere, üç ülke arasında Brezilya en yavaş büyüme hızı gerçekleştirmiş; Arjantin ve Türkiye yüksek büyüme hızı elde etmiştir. Türkiye hızlı büyümesini cari işlemler açığına dayandırırken, Arjantin ve Brezilya cari fazla yaratmıştır. İşsizlik ile mücadelede ise Arjantin diğer iki ülkeye görece daha başarılı görünümdedir. Önemli bir makroekonomik istikrarsızlık göstergesi olarak enflasyon düzeyi bakımından üç ülke de başarılı bir görünüm sergilemektedir. Arjantin, enflasyonu 2002’de yüzde 41’den, 2005’te yüzde 10.5’e; Brezilya yüzde 12.1’den yüzde 6.2’ye; Türkiye ise yüzde 29.7’den yüzde 7.7’ye düşürmeyi başarmıştır. Bu makroekonomik gelişmeler hangi makro fiyatlama politikalarının sonucudur? Kısaca inceleyelim. Döviz kuru: Türkiye 2000sonrasında yerli paranın (TL’nin) (enflasyon farkına görece) aşırı değerli, dövizin ucuz olduğu bir konjonktür içindedir. 2000 düzeyi 100 kabul edilirse, 2005 sonunda örneğin ABD dolarının reel fiyatı 58.4’e inmiştir. Yani son 5 yılda dolar TL’ye karşı yaklaşık yüzde 40 değer yitirmiştir. Dövizdeki bu ucuzlama bir yanda ithalat talebini kamçılamakta ve Türkiye’de işsizlik sorununu yapısal olarak kalıcı hale dönüştürmekte, bir yandan da ithal girdileri ucuzlatarak enflasyonun geriletilmesine aracı olmaktadır. Öte yandan Brezilya ve Arjantin rekabetçi bir kur politikası izleyerek cari işlemler dengesini sağlamayı başarmış durumdadır. İSVEÇ’TE YENİ UYGULAMA Türkiye yolcularına çifte vergi GÜRHAN UÇKAN STOCKHOLM İsveç’te tatilini Türkiye’de geçirmek isteyenlere zamlı tarife uygulanacak. İsveç Maliye Bakanlığı’nın uçak atıklarının çevreye verdiği zararın bir kısmını karşılaması için hazırladığı uçuş vergisi taslağında Türkiye, Avrupa ülkesi kabul edilmiyor. Buna karşılık Rusya, Avrupa ülkelerinden sayılıyor. Kısa bir süre sonra, Türkiye’ye gidecek yolculardan alınacak vergi, Avrupa’daki diğer ülkelere gidenlerden kesilenin iki katı yüksek olacak. Yeni yasa tasarısına göre Yunanistan, Kıbrıs, Malta gibi ülkelere uçakla giden yolculardan kişi başına 96 İsveç Kronu (19 YTL) uçuş vergisi alınacak. Ama onun yerine Türkiye’ye gitmeyi tercih edenlerden bunun iki katı vergi kesilecek. Tasarı, çocuklu aileler gibi fiyat konusunda duyarlı olan grupların tatil için başka ülkeleri tercih etmelerinden korkan turizm şirketlerinin büyük tepkisine yol açtı. Reel Döviz Kuru Endeksi (2000:100) Arjantin Brezilya Türkiye 2001 95.9 120.1 113.7 2002 228.1 134.8 94.4 2003 212.4 135.2 75.3 2004 219.5 130.7 62.9 2005 220.4 128.8 58.4 Faiz Oranı: Türkiye ve Brezilya yüksek reel faiz ile çalışmaktadır. Bu sayede, özellikle Türkiye, yurtdışından yüksek hacimli sıcak para çekmekte ve cari işlemler açığını ve büyümesini finanse etmektedir. Öte yandan, Türkiye’de reel faizlerin son yıllarda düşmekte olduğu sıkça dile getirilmektedir. Oysa Arjantin ile kıyaslandığında Türkiye’nin reel faizlerinin hâlâ ne denli yüksek olduğu açıktır. Nitekim son iki yıldır Arjantin negatif reel faiz ile çalışmaktadır. Arjantin uluslararası spekülatörlere yüksek reel faiz sunarak sıcak paraya dayalı spekülatif ve dalgalı bir büyüme yerine, iç talebe dayalı ve daha istikrarlı bir büyüme stratejisi izlemiştir. Bu stratejinin en temel unsurunu ise reel ücretlerdeki gelişmeler göstermektedir. Davos’ta önlemler arttırıldı İsviçre’nin Davos kasabasında 2529 Ocak tarihleri arasında düzenlenecek olan Dünya Ekonomik Forumu’nda geçen haftadan başlayan protesto gösterileri nedeniyle alınan sıkı güvenlik önlemleri dikkat çekiyor. Brezilya’da 2001’de ilk kez yapılan ve bu yıl Venezüella’nın başkenti Caracas’ta düzenlenen Dünya Sosyal Forumu ise Dünya Ekonomik Forumu’na alternatif düzenleniyor. Venezüella’daki protesto gösterilerine 100 bine yakın kişinin katılması bekleniyor. (Fotoğraflar: AP) Patronlar ve devlet adamları İsviçre’de, alternatif politikalarsa Venezüella’da Dünyanın geleceği için iki seçenek Ekonomi Servisi Bu yılki ana teması ‘‘Yaratıcı güç’’ olan Dünya Ekonomik Forumu, bugün İsviçre’nin Davos kasabasında başlıyor. Forum için bu yıl Davos’ta 89 ülkeden 2 bin 340 kişinin bir araya gelmesi bekleniyor. Bu katılımcılar arasında 15 devlet ve hükümet başkanı, 60 bakan, 23 ruhani lider, 13 uluslararası sivil toplum kuruluşu yöneticisi yer alacak. Dünyanın en önemli şirketlerinden bin tanesi de Dünya Ekonomik Forumu’nda temsil edilecek. Bu yıl, CEO ve şirket başkanı unvanıyla toplantıya katılacakların sayısı 735. Bu kadar üst düzey bir özel sektör katılımına ilk kez ulaşılıyor. YENİ HATLAR THY Abu Dabi, Pegasus KKTC’ye sefer düzenliyor ABU DABİ / KKTC (AA) Türk Hava Yolları (THY) İstanbulAbu Dabi seferlerini başlattı.THY seferlerinin başlatılması dolayısıyla Abu Dabi’de düzenlenen toplantı ve gala yemeğinde konuşan THY Genel Müdür Yardımcısı Halil Tokel, Abu Dabi’nin dış hatlarda THY’nin 109. uçuş noktası olduğunu söyledi. Pegasus, KKTC’ye İstanbul, Ankara ve Adana’dan KKTC’ye bugünden itibaren sefer düzenleyecek. Pegasus Yönetim Kurulu Başkanı Ali Sabancı, Pegasus’un 15 yıllık geçmişi olduğunu ve Sabancı ailesinin finanse ettiği Esas Holding tarafından satın alındığını belirterek ‘‘Türkiye’nin uçak satın alabilen tek özel havayoluyuz’’ dedi. Erdoğan ve Babacan gidiyor Başbakan Recep Tayyip Erdoğan da 29 Ocak’a kadar sürecek Dünya Ekonomik Forumu’na katılmak üzere, yarın İsviçre’nin Davos kasabasına gidecek. Edinilen bilgiye göre, Erdoğan Da vos’ta Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Kofi Annan, Gürcistan Cumhurbaşkanı Mihail Saakaşvili, Afganistan Devlet Başkanı Hamid Karzai, Pakistan Devlet Başkanı Pervez Müşerref ve İsviçre Cumhurbaşkanı Moritz Leuenberger ile görüşecek. Foruma Erdoğan’la birlikte Devlet Bakanı Ali Babacan da katılacak. Caracas’tan 100 bin protesto Davos’taki Dünya Ekonomik Forumu’na alternatif olarak bu yıl 6. kez düzenlenen ve dünyanın en büyük küreselleşme ve savaş karşıtı aktivitelerinden biri olan Dünya Sosyal Forumu, dün Venezüella’nın başkenti Caracas’ta başladı. Venezüella Devlet Başkanı Hugo Chavez’in evsahipliğini yapacağı foruma, 100 bin kadar kişinin katılması bekleniyor. Katılımcılar arasında sosyalistler, serbest ticaret ve piyasa ekonomisi karşıtları, çevreciler ve insan hakları eylemcileri bulunacak. 2001 2002 2003 2004 2005 Arjantin 26.8 0.2 0.0 4.0 4.6 Reel Faiz Oranı (%) Brezilya 11.7 6.3 11.7 9.3 12.1 Türkiye 27.1 26.3 22.5 15.5 9.5 Not: Faiz oranları TÜFE ile indirgenmiştir. Arjantin: Kredi faizleri; Brezilya: Merkez bankası faizleri; Türkiye: Devlet iç borçlanma senetleri bileşik faizi. Reel Ücretler: 2000sonrasında her üç ülkede de reel ücretler ani bir gerileme yaşamıştır. Ancak, Arjantin iç talebi canlı tutma ve yoksullukla doğrudan mücadelenin bir aracı olarak 2001krizi sonrasında reel ücret düzeyini yüzde 10 arttırmayı ve işsizlik oranını düşürmeyi başarmıştır. Brezilya ve Türkiye’de ise yaşanan finansal krizlerin faturası emek gelirlerine çıkartılmıştır. 3.2 MİLYON DOLAR Joy FM’e tek teklif Canwest’ten Ekonomi Servisi Uzan Grubu mal varlıkları arasında yer alan Star Medya Grubu’ndan Joy FM, 3.2 milyon dolara ihale edildi. Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’nun (TMSF) Esentepe’deki merkez binasında gerçekleştirilen ihaleye tek teklif, Canwest ve Global ortaklığından oluşan Galata Televizyon ve Radyo Yayıncılığı Ticaret AŞ tarafından verildi. Galata Televizyon ve Radyo Yayıncılığı şirketi yetkililerinin, teklifi arttırmayacaklarını söylemelerinin ardından Star’ın satışı bugün Star Gazetesi Ticari ve İktisadi Bütünlüğü, 19 milyon 500 bin dolar muhammen bedel ile bugün ihale edilecek. İhalede, İpek Yayıncılık Bilim Sanatsal Eğitim Hizmetleri Sanayi ile KKTC’li işadamı Ali Özmen Safa yarışacak. Reel Ücretler Endeksi (2000100) Arjantin Brezilya Türkiye 2002 85.5 93.0 79.2 2003 84.2 84.9 81.1 2004 91.8 85.2 82.3 2005 92.2 86.0 82.0 Sonuç: 2000sonrasında üç ülkede de farklı makroekonomik politikalar izlendiği görülmektedir: Türkiye tüm iktisadi/sosyal politikalarını IMF yönlendirmesine ve denetimine bağlamış iken, Arjantin IMF programının dışında daha bağımsız bir strateji izlemiş; Brezilya ise iki duruş arasında pragmatik bir politika izlemiştir. Burada vurgulanması gereken ise şu ya da bu ülkeye ait modelin Türkiye’ye tıpatıp uygulanması değil, IMF programının dışında da iktisat alternatiflerinin varlığı ve ülkemizde uygulanan politikaların ‘‘alternatifsiz’’ olduğu savının geçersizliğidir. İki hafta boyunca çok kısaca özetlemeye çalıştığım bu üç ‘‘Latin Amerika ekonomisinde’’ uygulanmakta olan politikaların sonuçlarının daha geniş değerlendirmesini ise Cumhuriyet okuyucularına bırakıyorum. Joy FM ve Joy Türk FM’in ihaleleri TMSF’nin Esentepe’deki merkez binasında yapıldı. (AA) FAİZ YÜZDE 12.4 OLDU Hazine 1.4 milyar YTL borçlandı Ekonomi Servisi Hazine’nin dün düzenlediği 5 yıl vadeli, 6 ayda bir yüzde 7 sabit kupon ödemeli tahvil ihalesinde, yıllık bileşik faiz yüzde 12.41 oldu. Hazine’nin tahvil ihalesine nominal 1 milyar 524 milyon YTL teklif gelirken nominal 536 milyon YTL, net ise 574 milyon YTL’lik satış yapıldı. Basit faiz ise yüzde 12.05 olarak gerçekleşti. İhalede piyasa yapıcı bankalara da net 811 milyon YTL satış yapıldı. Hazine dünkü ihalede, piyasa yapıcı bankalara yapılan satışla birlikte, toplam net 1 milyar 385 milyon YTL borçlanmış oldu. İhraç tarihi 25 Ocak Çarşamba olarak belirlenen tahvil ihalesinde satılan kâğıtların geri ödemesi, 19 Ocak 2011’de yapılacak. DÜZELTME Dün yayımlanan OyakBank ile ilgili haberde ‘Bini aşkın şubemiz’ var sözleri, ‘Bini aşkın ATM’miz var’ olacaktır. Yanlışlık için özür diliyoruz. Joy FM, 3 milyon 200 bin dolara bu şirkete ihale edildi. Uzan Grubu mal varlıkları arasında yer alan Star Medya Grubu’ndan Joy Türk FM de 1.8 milyon dolara ihale edildi. İhalede, 1 milyon 800 bin dolarla tek teklif yine Canwest ve Global ortaklığından oluşan Haliç Televizyon ve Radyo Yayıncılık Ticaret AŞ tarafından verildi. İhale, Fon Kurulu’nun onayına sunulacak. B İ L Gİ TOPLUMUNA DOĞRU / ÖZLEM YÜZAK ozlem.yuzak@cumhuriyet.com.tr lamaya alamıyor. Yani küresel ekonomi ‘yaratıcı’ çözümlerin devreye girmemesi halinde ciddi biçimde tıkanma tehlikesi ile karşı karşıya. Belli ki ‘‘Yaratıcılık artık bir zorunluluk’’... Peki ama nasıl bir yaratıcılık? Öyle, ‘‘Tamam artık yaratıcı olmalıyız’’ demekle yaratıcı olunamıyor ki... Farklı bir bilinç ve izlenmesi gereken bir süreç ‘yaratıcılık’. Buna karşın yenilenebilir enerji kaynaklarına ağırlık verecek, savaşları önleyecek, AIDS’e, SARS’a, kuş gribine ve ortaya çıkacak yeni hastalıklara, yeni virüslere karşı fakirlere ulaştırılabilecek ucuz ilaçlar üretecek, ormanların kesilmesine direnebilecek, Afrika’da hâlâ açlıktan ölümlere son verecek politikalar ise asla yaratıcılık gerektirmiyor. Bu tür politikaların benimsenmesi için gerekli olan, yalnızca istek ve işbirliği. O da ne yazık ki Davos’a katılanlarda yok!.. Telsim’den ‘export’ tarife ? Ekonomi Servisi Telsim, Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) üyelerine yönelik hazırladığı ‘‘Export Tarife’’yle ihracatçılara kendi aralarında ve yurtdışı ile indirimli konuşma olanağı sağladı. Telsim’den yapılan açıklamaya göre ihracatçılar, ‘‘Export Tarife’’ye abone olarak grup içi 500 dakika ücretsiz görüşme olanağına sahip olurken yurtdışı görüşmelerini yüzde 40 indirimli yapacak. Toplam iki bin beş yüz davetli... Yarısından çoğu dünyanın önde gelen kuruluşlarının yöneticileri, siyasi liderler... Her yıl olduğu gibi bu yıl da İsviçre’nin Davos kasabasında buluşuyorlar. Dünyanın patronlarını buluşturan Dünya Ekonomik Forumu’nun bu yılki teması ‘Zorunlu Yaratıcılık’. 1971 yılında başlayan ilk Davos toplantıları, kapitalizmin yeni yöntemlerinin tartışıldığı, küreselleşme stratejilerinin olgunlaştırıldığı arenalar oldu. Foruma katılan azgelişmiş ülkelerin siyasetçileri ise dünya ekonomik sistemine entegre olma konusundaki niyetlerini sergilediler. 2000’li yılların başlaması ile birlikte, o güne kadar yürütülen neoliberal politikaların toplumlarda açtığı derin yaralara karşı küresel bir isyanın filizlenmesi de eşzamanlı oldu. 2001 yılında Brezilya’nın Porto Alegre kentinde Davos toplantılarına alternatif olarak Dünya Sosyal Forumu düzen ‘Zorunlu Yaratıcılık’ ve Davos lenmeye başlandı. Bu foruma katılanlar serbest ticareti ve kapitalizmi eleştiriyor ve ‘‘Başka bir dünya mümkün’’ sloganı altında örgütleniyorlar. İşin ilginci, Dünya Sosyal Forumu’nun ilk düzenlendiği yıl, Davos’ta da küreselleşmeye karşı ilk çatlak seslerin çıkmasıydı. Çünkü küreselleşme zengin ülkelere de, o ya da bu şekilde zarar vermeye başlamıştı; istihdamın azalması, imalat ve hizmetlerin Asya’ya kayması, sosyal güvenlik sistemlerindeki tırpanlar ‘güven’ duygusunu ciddi biçimde erozyona uğratmaya başlamıştı. Tüm bunlara 11 Eylül saldırıları ile başlayan ‘terör’ tehdidi eklendi. Bu arada küresel aktörler de değişiyor; Çin, Hindistan gibi gelişmekte olan ülkeler, dünye ekonomisine yön vermeye başlıyorlardı. Bugün Davosçular kapitalist sistemi korumak için yeni formüller arayışında. Bu yüzden forumun ana teması ‘zorunlu yaratıcılık’. Çünkü bugüne kadar uygulanmaya çalışılan politikalar işe yaramadı. Dünya inanılmaz bir hızla değişiyor. Bilgi çağı, internet ve teknolojideki sıçrama, toplumların yapısını da evrimleştiriyor. Buna karşılık uluslararası sistem, geçmiş yüzyıla takılıp kalmış durumda. 2. Dünya Savaşı sonrasında uluslararası barışı korumak amacıyla oluşturulan Birleşmiş Milletler’in ‘büyük güçlere’ söz geçiremediği bilinen bir gerçek. Uluslararası ticarete yön vermesi için oluşturulan Dünya Ticaret Örgütü, son yıllarda hiçbir yeni kararı uygu Kent, Cadbury ile anlaştı ? Ekonomi Servisi Kent Gıda Maddeleri Sanayii ve Ticaret’in Cadbury Adams USA LLC ile 4 yıl süreyle geçerli olacak marka lisans sözleşmesi imzaladığı bildirildi. Kent Gıda’dan borsaya gönderilen açıklamada, şunlar kaydedildi: ‘‘Bu sözleşme gereğince şirketimiz, Cadbury Adams USA LLC’ye lisanslı ürünlerin toplam net satışları üzerinden brüt yüzde 4 lisans ücreti ödeyecektir.’’ CUMHURİYET 13 K