Katalog

17 OCAK 2006 SALI CUMHURİYET SAYFA DIŞ HABERLER dishab?cumhuriyet.com.tr 11 Daimi üyelerin yanı sıra Almanya ve AB temsilcilerini bir araya getiren zirvede UAEK acil toplantıya çağrıldı BM Londra’da İran’ı konuştu Afrika’nın ilk kadın başkanı ? MONROVYA (AA) Liberya’da devlet başkanı seçilen Ellen Johnson Sirleaf, görevine başlaması dolayısıyla binlerce davetlinin katıldığı bir törenle yemin ederek Afrika’nın seçimle işbaşına gelen ilk kadın başkanı olarak tarihe geçti. Sirleaf, çeyrek yüzyıllık darbeler ve savaşlardan sonra ülkesinde birliği sağlama ve ülkenin yeniden inşası için gereken yardımı sağlayacak ülkelerin güvenini tesis etme sözü vermişti. ABD gemilerinin de savaşın sona erdiği 2003’ten beri ilk kez, hem destek göstergesi olarak hem de törene katılan ABD Dışişleri Bakanı Condoleezza Rice ve ‘‘first lady’’ Laura Bush’u korumak için kıyıda oldukları görüldü. Sirleaf, azat edilen Amerikalı kölelerin 1847’de kurduğu Liberya’nın devlet başkanı olarak 6 yıl görev yapacak. Dış Haberler Servisi Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin daimi üyeleriyle Almanya, nükleer yakıt araştırmalarına başlayan İran’a yönelik stratejiyi tartışmak için dün bir araya geldi. Konsey’de veto yetkisi bulunan ABD, İngiltere, Fransa, Rusya, Çin’in yanı sıra daimi üyeler arasında yer almayan Almanya ile AB’den temsilcilerin katıldığı ‘‘danışma’’ toplantısında, yaptırım olasılığı dahil, Tahran yönetimine karşı başvurulacak ‘‘seçenekler’’ değerlendirildi. Toplantı öncesinde yaptırımlara karşı ‘‘petrol kartını’’ anımsatan Tahran, nükleer çalışmalarının barış amaçlı olduğunu tekrarladı. İngiltere’nin başkenti Londra’da büyükelçiler düzeyinde gün boyu yapılan toplantıda, BM Güvenlik Konseyi’nin 5 daimi üyesinden ikisi olan İngiltere ile Fransa, diğer üç daimi üye Rusya, Çin ve ABD temsilciliklerine UAEK yönetim kurulunun 23 Şubat’ta acil toplantıya çağrılmasının planlandığını bildirdiler. İngiltere Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamaya göre, İngiltere, Fransa ve ABD’nin, İran’ın “atom bombası üretim yolunu açabilecek’’ nükleer enerji programından derin kaygı duyuyor. Londra’da yapılan toplantıda, merkezi Avusturya’nın başkenti Viyana’da olan UAEK’ye Tahran yönetiminin daha önce verdiği söz ve “Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması’na (NPT) dayalı ek protokol’’ koşulları uyarınca İran’ın atom enerjisi programını kesin kaldırması koşulu hatırlatıldı. UAEK’nin üyesi 35 ülke, 23 Şubat’ta yapılması planlanan toplantıda, İran hükümetinin Natanz’daki uranyum zenginleştirme tesisinde BM’nin koyduğu mühürleri geçen hafta kaldırarak bu alanda araştırma B aradey, İran’ın nükleer programını askeri amaçlarla yürütmediğini söyleyecek durumda olmadığını belirtti. Londra’daki toplantı öncesinde İranlı muhalifler de Tahran’a karşı harekete geçilmesini istedi. (Fotoğraf: AFP) yı sürdüreceğini açıklamasına karşı ne tedbirler alınabileceğini irdeleyecek. ‘İkna görevi İran’ın’ Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (UAEK) Başkanı Muhammed el Baradey ise İran’ın nükleer programını askeri amaçlarla yürütmediğini söyleyecek durumda olmadığını belirtti. İngiltere Dışişleri Bakanı Jack Straw nükleer programının barışçıl amaçlar için olduğu konusunda uluslararası toplumu ikna etme görevinin İran’da olduğunu söyledi. İran’la görüşmelerin çıkmaza girdiğini bildiren İngiltere, Fransa ve Almanya BM’nin nükleer ajansı UAEK’yi olağa Afganistan’da kanlı gün ? KÂBİL (AA) Afganistan’ın Spinboldak şehrinde düzenlenen intihar saldırısında ilk belirlemelere göre 20 kişi öldü, 20 kişi yaralandı. Kandahar Valisi Esadullah Halid, saldırganın, Pakistan sınırındaki Spinboldak’ta motosikletini boks maçı izleyen kalabalığın arasına sürerek bombasını patlattığı bildirdi. Kandahar’da bir ordu konvoyuna düzenlenen intihar saldırısında da 6 kişi öldü. Saldırıyı Taliban üstlendi. nüstü toplantıya çağırmıştı. İran’ın çizgiyi aştığını kaydeden ABD Dışişleri Bakanı Condoleezza Rice da Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu’nun zamanından önce bir guvernörler konseyi toplantısı yapılması için gereken hazırlıkların hızlandırılmasını istedi. Rice, 6 Mart’ta yapılması öngörülen bu toplantının, dosyanın BM Güvenlik Konseyi’ne taşınıp taşınmayacağını tartışmak amacıyla ‘‘mümkün olan en kısa zamanda’’ düzenlenmesini istediğini belirtti. Rice, çok uzun zaman beklenmesi halinde, ‘‘İranlıların nükleer hevesleri için bundan yararlanmak isteyebileceğini’’ söyledi. Rice, İran’a karşı alınacak önlemler konu sunda bir uluslararası uzlaşmanın var olduğundan söz etti. İran’ın petrol kartı İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Hamid Rıza Asefi, Londra toplantısından İran’a karşı dikkatli bir dil kullanılmasını bekledikleri uyarısı yapmıştı. İran Ekonomi Bakanı Davud Danış Caferi de Güvenlik Konseyi’nin dünyanın en fazla petrol üreten dördüncü ülkesi olan İran’a yaptırım uygulanması halinde küresel petrol fiyatlarının tırmanabileceği uyarısında bulundu. Bakan’ın bu açıklamasından birkaç saat sonra İran, Petrol İhraç Eden Ülkeler Birliği’nin (OPEC) bir sonraki toplantı sında, petrol üretiminin kısılmasını isteyeceğini açıkladı. İran buna gerekçe olarak petrole talebin düşük olmasını gösterdi. Dünyanın en büyük 4. ham petrol ihracatçısı olan İran, günlük 4.2 milyon varil ham petrol üretimiyle Suudi Arabistan’dan sonra OPEC üyeleri arasında da ikinci sırada yer alıyor. İran, ürettiği günlük ham petrolün 2.7 milyon varilini, Japonya, Çin, Güney Kore ve Tayvan’ın yanı sıra Avrupa ülkelerine de ihraç ediyor. Londra toplantısının katılımcılarından Rusya’nın, İran konusunda Washington’ı desteklemeye hazır olduğu belirtiliyor. İran’dan petrol ithal eden ülkelerden biri ve Güvenlik Konseyi’nin daimi üyesi olan Çin ise İran’ın nükleer sorununun Güvenlik Konseyi dışında çözülmesinden yana. İran’a büyük çapta ihracatı olan Almanya da ‘‘bu ülkeye ekonomik yaptırım uygulamanın tehlikeli bir yol olacağını’’ belirtmişti. Fransa Savunma Bakanı Michele Alliot Marie, bugünkü toplantı öncesinde ‘‘Tahran’ın tecrit edilmesine yönelik’’ adımların İran’ı kapalı bir toplum haline getireceğini söyledi. Fransız Bakan, ‘‘Eğer İran’ın kapalı bir ülke olmasına izin verirsek uluslararası silah denetçileri, İran’da neler olup bittiğini öğrenemeyecek’’ dedi. ‘Elimizde istihbarat yok’ Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu Başkanı El Baradey, Newsweek gazetesine yaptığı açıklamada, Tahran’a karşı sabırlarının tükenmekte olduğunu söyleyen Baradey, UAEK’nin elinde İran’ın askeri amaçlı nükleer program yürüttüğüne dair istihbarat bulunup bulunmadığına ilişkin bir soruya, ‘‘Hayır, elimizde böyle bir istihbarat yok, ancak bu ihtimali göz ardı edemem’’ yanıtını verdi. İran’ın nükleer tesislerini vurmak için havaalanlarını kullanabileceği öne sürüldü ‘AÇIKLAMA ÇARPITILDI’ ‘İsrail K. Irak’tan vuracak’ ? İran’daki nükleer tesislerin ülke içinde yayıldığını kaydeden İngiliz Sunday Telegraph gazetesinin haberine göre İsrail uçakları, Erbil ve Süleymaniye’deki havaalanlarını kullanabilecek. Dış Haberler Servisi İsrail’in Kuzey Irak’taki havaalanlarını kullanarak İran’ın nükleer tesislerini vurabileceği öne sürüldü. İngiliz Sunday Telegraph gazetesinde yer alan haberde, İran’daki nükleer tesislerin ülke içinde yayıldığı ve her birini vurmanın kapsamlı hava operasyonları gerektireceği belirtildi.İsrail uçaklarının kendi havaalanlarından kalkarak İran’a etkili bir hava bombardımanı düzenleyemeyeceğini yazan gazete, bunun için Kuzey Irak’ta Erbil ve Süleymaniye’deki havaalanlarının kullanılabileceğini öne sürdü. Haberde bu havaalanlarının gece inişlerine de uygun olduğu kaydedildi.İran’ın, İsrail’in Kuzey Irak’taki askeri ve istihbarat varlığından çok rahatsız olduğuna dikkat çeken gazete, geçen hafta bir uçak kazasında ölen İran Devrim Muhafızları komutanlarının Kuzey Irak’taki İsrail hedeflerine saldırı planladıkları yolunda bilgiler olduğunu da savundu. Gazeteye konuşan İsrail kaynakları ise İran konusunun Birleşmiş Milletler’e götürülmesi gerektiğini vurgularken bu konudaki tüm planlamanın İsrail tarafından değil ABD tarafından yapıldığını söylediler. Tahran’dan CNN’ye yasak ? Ahmedinecad’ın düzenlediği basın toplantısını, CNN’nin İran asıllı muhabiri Christian Amanpour izlemişti. TAHRAN (AA) İran, Amerikan televizyon kanalı CNN’nin ülkedeki faaliyetlerini yasakladı. İran Öğrenci Ajansı’nın (İSNA) haberine göre, Kültür Bakanlığı, CNN televizyonunun İran’daki çalışmalarını ikinci bir bildirime kadar durdurdu. Kültür Bakanlığı’ndan bir yetkili, ‘‘CNN’nin son yıllarda profesyonel yayın ahlakına uygun davranmadığını ve Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinecad’ın son basın toplantısında söylediği sözleri tahrif ettiğini’’ öne sürdü. Ahmedinecad’ın sözlerinin çarpıtılması nedeniyle CNN’nin İran’daki faaliyetlerinin yasaklandığını bildiren yetkili, bundan sonra CNN muhabirlerinin de ülkeye giremeyeceklerini belirtti. Yetkili, alınan kararın gözden geçirilmesinin CNN’nin İran haberlerine ilişkin tutumunu yeniden değerlendirmesine bağlı olduğunu kaydetti. İran devlet televizyonu, Ahmedinecad’ın cumartesi günü düzenlediği basın toplantısında söylediği ‘‘Biz barışçı amaçlı nükleer teknolojiyi elde etmek istiyoruz. Bu, bizim milletimizin hakkıdır, bunu elde edeceğiz’’ şeklindeki sözlerinin CNN tarafından ‘‘Nükleer silah bizim hakkımızdır’’ ifadeleriyle yansıtıldığını duyurmuştu. Ahmedinecad’ın basıntoplantısını, CNN’nin İran asıllı muhabiri Christian Amanpour izlemişti. Kadima’nın geçici başkanı Olmert ? KUDÜS (AA) İsrail’de mart ayında yapılacak genel seçimlerden önce Başbakan Ariel Şaron’un muhtemelen bir daha siyasi hayata dönemeyecek şekilde hastalanması üzerine vekâleten başbakanlık görevine getirilen Ehud Olmert, Şaron’un partisi Kadima’ya da ‘‘geçici başkan’’ oldu. İzin vermeyiz İsrail Devlet Başkanı Moşe Katsav da İran’ın nükleer güce sahip olmasına izin vermeyeceklerini söyledi. İspanyol gazetesi ABC’ye demeç veren Katsav, İran’ın ‘‘uluslararası terör ihraç eden, totaliter bir ülke’’ olduğunu söyledi. Bu arada, Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Prens Suud El Faysal, İran’ın nükleer programının sorumlusunun kısmen Batı olduğunu söyledi. BBC’ye konuşan El Faysal, Batılı ülkelerin İsrail’in nükleer bir güç olmasına engel olmamasının ‘‘şimdi herkesin zararını gördüğü tahribata yol açtığını’’ belirtti. ABD Başkan Yardımcısı Dick Cheney de ağırlıkla İran, Irak, terörle mücadele ve enerji konularını görüşmek üzere Ortadoğu’nun iki kilit ülkesi Mısır ve Suudi Arabistan’ı kapsayan bir geziye çıktı. Mofaz’dan El Halil açıklaması ? KUDÜS (AA) İsrail Savunma Bakanı Şaul Mofaz, Batı Şeria’daki El Halil’de bulunan toptancı haline kaçak olarak inşa edilen Yahudi yerleşim birimlerini boşaltmaya kararlı olduğunu açıkladı. Savunma Bakanlığı sözcüsü tarafından Tel Aviv’de AFP’ye okunan yazılı açıklamada, Mofaz’ın, El Halil’deki Yahudi cemaatine ‘‘çok geç olmadan sükunet çağrısında bulunduğu’’ belirtilerek El Halil’deki polis ve ordu kuvvetlerinin güçlendirildiği ifade edildi. SAMİMİ GÖRÜŞME Rusya’ya resmi bir ziyarette bulunan Almanya Başbakanı Angela Merkel, dün Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile bir araya geldi. Görüşmeye İran’ın nükleer faaliyetleri konusu damgasını vurdu. Başbakan olduktan sonra Rusya’ya ilk kez bir ziyaret gerçekleştiren Merkel’in, Putin’le görüşmesinde İran’a yönelik uluslararası baskılara Moskova yönetiminin de katılması çağrısını dile getirdiği belirtildi. Putin, görüşmenin ardından yaptığı açıklamada İran ile nükleer faaliyetleri üzerine yapılan uluslararası temasların temkinli biçimde yürütülmesi çağrısında bulundu. Putin, hatalı hareketlerde bulunulmamasını istedi. (Fotoğraf: AFP) lanmasından daha kötü tek seçenek ise nükleer silahlara sahip bir İran’ın karşımıza çıkması’’ dedi. Cumhuriyetçi senatör Trent Lott, Irak’ta süren savaşa rağmen ABD’nin İran’a karşı hâlâ askeri imkânlara sahip olduğunu kaydetti. Demokrat senatör Evan Bayh, Bush yönetimini, İran tehlikesini yıllardır ihmal etmekle suçladı. ERDOĞAN’IN İRAN YORUMU ABD’li siyasiler destek verdi WASHINGTON (AA) ABD Senatosu’ndan Cumhuriyetçi John McCain, İran’ın nükleer faaliyetlerini, terörle savaş dışında Soğuk Savaş’ın bitiminden bu yana karşılaşılan en büyük sorun olarak nitelendirdi. ABD Başkanı George Bush’un elinde İran konusunda hiçbir iyi seçenek bulunmadığını söyleyen McCain, ‘‘ABD’nin İran’a karşı askeri güç kul ‘Barışcıl olursa doğal haktır’ ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, nükleer faaliyetleriyle ilgili olarak İran’ın bu çalışmalarının barışçıl anlamda devam ettiği sürece en doğal hakkı olduğunu söyledi. Başbakan Erdoğan, bir çalışma ziyareti için dün Ankara’ya gelen Ürdün Başbakanı Maruf Bahit ile bir araya geldi. İki başbakan görüşmelerin ardından düzenledikleri ortak basın toplantısında, iki ülke ilişkilerinin her alanda geliştirilmesinin önemine dikkat çekti.Toplantıda, İran’ın nükleer faaliyetlerine ilişkin soru üzerine Başbakan Erdoğan, ‘‘İran’ın, nükleer çalışmaları barışçıl anlamda devam ettiği sürece en doğal hakkıdır. Ama olaya kitle imha silahları perspektifinden bakıldığı zaman bunu desteklemek mümkün değil’’ dedi. Erdoğan, İran’ın Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu ile daha şeffaf bir çalışma içinde olması gerektiğini de söyleyerek, Türkiye olarak İran’a hep bunu tavsiye ettiklerini kaydetti. İran’ın AB ülkeleriyle kesintiye uğrayan müzakerelerinin aynı şeffaflık içinde yürütülmesi gerektiğinin temennileri olduğunu kaydeden Erdoğan, İran’ın daha ılımlı ve uyumlu bir çalışma ile gerek dünya, gerekse bölge barışı için önemli olduğunu belirtti. Basayev’in başına ödül ? MOSKOV A (AA) Çeçenistan’daki Rusya yanlısı yönetim, Çeçen ayrılıkçıların liderlerinden Şamil Basayev’in başına 10 milyon dolar ödül koydu. Çeçenistan Başbakan Birinci Yardımcısı Ramazan Kadirov, Moskovski Novosti gazetesine verdiği demeçte, ‘‘Basayev’i ölü veya diri getirene 10 milyon dolar para ödülü vereceğini’’ söyledi. Pamir, İran’a yönelik ‘nükleer baskı’nın Türk ekonomisine olası etkilerini değerlendirdi ‘Enerjide bağımlılık azaltılmalı’ SERTAÇ EŞ ANKARA İran’a yönelik baskıların artması ve olası saldırı durumunda petrol ve doğalgaz fiyatlarındaki yükselmenin Türk ekonomisine olumsuz yansıyacağı savunuluyor. Küresel enerji hareketleri üzerine çalışmalar yapan araştırmacı Necdet Pamir, uluslararası piyasalarda petrolün varilinde yaşanacak 1 dolarlık yükselmenin Türkiye’ye 170 milyon dolar olarak yansıdığına dikkat çekti. Pamir, ‘‘İran’ın 115 milyar varil ispatlanmış rezervi var. Bir bu kadar daha olduğu tahmin ediliyor. Rusya’nın hemen arkasından 2. sırada gaz rezervine sahip’’ diye konuştu. İran’ın günde 4 milyon varil petrol ürettiğine, Irak’ın ise günümüzde 1.9, savaş öncesinde de 2.6 milyon varil ürettiğine dikkat çeken Pamir, ‘‘Petrolü kesmesi durumunda Irak’tan etkisi daha büyük olur. Tabii, İran pet rolü kesebilir mi? Çünkü İran’ın da petrolü satmaya ihtiyacı var’’ değerlendirmesini yaptı. Petrol fiyatlarının gaz fiyatlarını da etkilediğini anlatan Pamir, ‘‘Petroldeki 1 dolarlık artış, Türkiye’ye 170 milyon dolar olarak yansıyor. Daha fazla artması bunun katlarını getirir’’ dedi.Pamir, şu değerlendirmeyi yaptı: ‘‘Yapılacak tek şey, Türkiye’nin petrole ve gaza bağımlılığını en az düzeye indirmektir. Zaman geçirmeden, bir an önce karayolu ağırlıklı taşımacılıktan kitle ulaşımına dönmek gerek. Sanayi, ulaştırma, dış politika, hepsi entegre planlanması lazım. Türkiye’de bunlar birbirinden bağımsız yapılıyor. Hidrolik, linyit kaynaklarını ön plana çıkarmak lazım. TPAO özerk olmalı. Lukoil, ENI nasıl yönetiliyorsa öyle yönetilmeli. Bu alanda tam anlamıyla dışa bağımlıyız. Modeller, yasalar dışarıdan geliyor. Bütün bunların temelden değiştirilmesi gerekiyor.’’ CUMHURİYET 11 K