Katalog

1 6 TEMMUZ2004CUMA CUMHURİYET SAYFA DtZt îç savaşın tüm acılan Lübnan'ın başkenti Beyrut sokaklannda her adımda karşımıza çıkıyor Banşınuğramadığıkent Lübnan'dan Suriye'ye uzanan bir gezi ZİYA GÜREL anı Osmanlı'nın sefer eyleyerek genış coğrafyalan ele geçinver- mesinın tarihını okurken ya da mınyatürlerde bu öyküyü ızlerken ulaşılan yeni iklımler, bambaşka kültıir değerlen, durmadan değı- şen doğal doku, sankı bir kuş uçumu uzaklıklarmış gıbi gözümüzde canlanır ya, benim bu yolculuğum da bilınmeye- nin çok yakınunda olmasına şaşırmaİda geçtı... Lübnan'dan başlayıp Suriye'nin güne- yinde süren bu gezide yaşadıklanmı, öğ- rendıklerimi, tuttuğum günceden, çektı- ğim fotoğraflarla aktarmak ıstedım. Bu- nun nedenı, özelhkle 11 Eylül'den sonra, bılgının, edınildığı anda kuşkulu bir du- yuma dönüşmesidır Medyanın, çelışkilı haberleri üst üste önümüze yığmasıyla gerçeklik duygusu uzun zamandır yok edıldı. Irak'ın ışgalı- ne, Israil ordusunun Fılıstınlılere açtığı savaşa ılişkın her ıletıde yapılan "terö- rist" tanımı, Amenkan çıkarlanna karşı çıkmakla eşanlamlı kılınmakta. Şımdı adı, "Genişletilmiş Ortadoğu ve Kuzey Afrika Projesi" olan "BOP" senaryosu- na karşı çıkmak bile "teröre eğiliınli^, diye damgalanmaya yetıyor. Sözu edı- len topraklar üstünde yaşayan ınsanın çektiğı acılar, duyduğu kaygılar çok uzak bır gezegendekı olgularmış gibı dı- le getınliyor. Internettekı ABD kaynaklı web sayfa- lannda, Bağdat'ta El Ganb Cezaevı'nde IrakJı tutsaklara uygulanan ışkence, "sa- vaşçı sendromu"nun yol açtığı, engelle- nemeyen bazı basıt suçlar olarak duyu- ruluyor. OLUMDEN YAŞAMA DÖNEN INCI Yolculuğumuzun ilk durağı Beyrut'tu Büyukelçihğımızın düzenledığı "Türk Haftası" etkınlıklen çerçevesınde altı sa- natçı dostumla bırhkte sunduğumuz ser- gıye ben de resimlenmle katılmıştım. "Türk Haftası" boyunca, Iznik çinileri- miz tanıtıldı, Hikmet BarutçugU, düş gö- rüntüleri yapıtlannı sergilerken ebru sa- natıyla suya resmetmenin büyüsünü uy- gulamalı olarak açıkladı. Urart'ın, takı- lannı, antikalannı inceleyen, Zuhal YÖrgancıoğlu'nun sunduğu ıkı defıle- yı ızleyen Beyrutlu bayanlar hiçbir ay- nntıyı kaçırmadılar.. Türk müzikçilen- nın dınletılen, halkoyunlanmız coşku uyandırdı. Lübnan'ın bir bölumünü Bü- yükelçımız Celalettin Kart'm bize sağla- dığı kılavuzumuz Pierre'ın otobüsüyle gezdik. Üçüncü günün sonunda, Lüb- nan'a bırlıkte gıttığimiz gruptan aynl- dık. Eşım ve ıkı arkadaşımızla dört kışı, Sunye'ye geçtık. Bu nedenle Beyrut'a döndükten sonra Kuzey Lübnan'da kendi olanaklanmızla yolculuğumuzu sürdür- dük. Kılavuzumuz Pıerre, Urfa'da doğ- muş. Gençlığınde ailesiyle birlikte Bey- rut'a göç etmiş 50 yaşlannda bır Erme- nı.. * İÇ SAVAŞIN ACILARI... Îç savaşın tüm acılannı. Beyrut çevre- sınde her adımda karşımıza çıkan, mer- mi ızlenyle delik deşik yıkıntılann canlı tuttuğu bır hüzünle bugün de yaşayan Pıerre'ın anlatımı çok dokunaklıydı: "Herkes geüp bu kentte savaşü". dıye başlamıştı söze.. "Önce Filistinlilerin üs- tüne İsrail geidi. Ardından Hıristiyanlar, Israil birtiklerine destek verdikr diye Müslüman- Hıristhan çaüşması başladı. Bugün Lübnan'ın nüfusunun yüzde otu- zu başka ülkelerde yaşıyor. Onlann gön- derdikleriyle ekonomi ayakta durabiU- yor", diyordu.. Beyrut'un güney kıyısındakı havalı- manmdan kente doğru yaklaşırken, yenı yerleşim alanı olarak gelişen Hızbullah semtini, yüksek yapılanyla izlerken yol üstünde dizılmiş Fılistın kamplannın arasından geçtık. Bu açık kamplarda Fı- listinliler yokluk içinde yaşıyorlar. Bazı aileler, belgelerının eksik olması yüzün- den çocuklannı Lubnan okullanna gön- deremiyorlar. Buna karşılık Beyrut'ta geçıcı ışlerde çalışan 40.000 Sunyelı, ıki ülke arasındaki sınırda süreklı bır devı- nim yaratıyor. 'TÜRK DUSMANLIĞI 1 Lübnan halkı arasında çok başka de- ğerlere dayanan çeşitli ulusalcı anlayış- lar kök salmakta. Ermeni gençlik arasın- da Türk düşmanlığı, kendi okullannda I übnan'ın 4 milyon nüfusunun neredeyse yarısı Beyrut'ta yaşıyor. Nüfusun yüzde 95'i Arap, yüzde 4'ü Ermeni.. Beyrut'un merkezinde Arapça ve Ingilizceden çok Fransızca konuşuluyor. Bu çağdaş görüntü, bir blok arkaya yürüdüğünüzde birden değişiyor. Mermi izleriyle yıkıntıya dönüşmüş beş-altı katlı yapılarla karşılaşıyoruz.. Sağlamca olanlarının camsız- çerçevesiz ön yüzlerine tozdan rengi atmış çadır perdelerin gerildiği bu ölüm kokusunun sindiği yapılarda yaşayanlar var. Yıkık-dökük balkonlardan sarkan çamaşırlar, oldukça kalabalık ailelerin buralara sığındığının göstergesi.... BEKAA'DA YOĞUNLASAN NÜFUS übnan'ın 4 milyon nüfusunun neredeyse yansı Beyrut'ta yaşıyor. Nüfusun yüzde 95'ı Arap, yüzde 4'ü Ermenı.. Tnpolı'den güneydekı Saıda'ya (Sidon), her kentte, küçük yerleşim bölgelennde de karşılaştığımız olağanüstü gürültünün. kalabalığın nedenı, takvıme bağlı bölgesel bir sıralamayla yerel seçımlenn yapılmakta olmasıydı. Yine buyük boy fotoğraflarda yerel yönetim adaylan boy gösteriyordu. Taşıtlar renklı afişlerle donatılmıştı. Beyrut'un çevresınde sonuçlanan seçımlerı, Hızbullah'ın adaylannm kazandığını duydum. Başkenttekı polıtık çevrelerin bır kesimınde Hanri'nın yaklaşan genel seçımlerde zorlanacağından kaygı duyulurken bazı yorumcular da bundan böyle halkın sesine kulak verileceğini dile getiriyorlardı. Hanri, 15 Nisan 2003'te istıfa edip ertesi gün yeniden hükümetı kurmakla görevlendınldiyse de bu kısa kesintıye karşın son seçımlerden bu yana dört yıla yakın süredır Lübnan'ı yöneten kişı.. Meclis'in yüzde 57'sı Müslümanlardan, yüzde 43'ü Hınstıyanlardan oluşuyor. Mıllervekıllennın, yüzde 25'ı Sunni, yüzde 25'ı Şii, yüzde 6'sı Dürzi, yüzde 1 'ı de diğer mezhep ve tankat uyesı. Hınstıyan milletvekil- lennin ıse yüzde 23'ü Maronıte (Lübnan Katolık Kilısesi'ne bağlı). Kalan yüzde 20'de ise Protestan ve Ortodoks ınanca bağlı Araplar, Ermeniler temsıl ediliyor. verilen eğitimle gittikçe yaygınlaşıyor. Orta yaşlı Ermemlerın hıçbınnde aynı düşmanca yaklaşımı göremezsıniz. Türk Haftası'nın duyurumlan. Ermeni genç- lik örgütlerinın gözdağı vermelenyle bir gazetede ya da tek bır televızyon kana- lında yer almadı. Sahnan bu korku yü- zünden sergiler, söyleşıler, halkoyunu gösterilen kapalı alanlarda, otellenn top- lantı salonlannda yapıldı. Ancak, Bey- rut'un 60 km. güneyındekı Sayda'da, 1500'lerde yapılmış Osmanlı Kervansa- rayında, Gaziantep Üniversitesi Folklor- culan, da\-ul-zurnadan yankılanan coş- kuyla halkoyunlanmızı oynadılar. Dürzı, Hıristıyan gençler, Sunye'nın 16.000 kışilık asken gücünün Bekaa Va- disi'nın doğusundan çeblmesini ulusalcı bir amaç edinmışler. ABD'run, Lüb- nan'dan çekılmesı ıçın Surıye yönetımı üzennde arttırdığı baskıyı sevinçle karşı- lıyorlar. Güneydekı köktencı yerleşım- den başka, vadinın doğusuna Hızbullah, üç ayn tankatıyla gecekondular oluştura- BEYRUT'TA TÜRK HAFTASI' Beyrut'un 60 km. güneyindeki Sayda'da, 1500'lerde yapılmış Osmanlı kervansarayında, 'Türk Haftası' kapsammda Gaziantep Üniversitesi foDdorculan, davul-zurnadan yanlalanan coşkuyla Türk halkoyunlannı oynadılar. (Fotoğraflar: ZÎYA GÜREL, BEKTR ÇALIŞKAN) rak el koymuş. Sunye sınınna uzanan yol boyunca Suriye yanlısı, Iran yanlısı ya da Filistin savaşçısı sloganlann, dını liderle- nnin fotoğraflanyla yer aldığı büyük ta- belalardan, afişlerden göz ahnmıyor. Hangi tankatın bölgesıne adım attığımı- zı, elektrik direklennin tamamına asılmış bayraklann değışmesinden anlıyorduk. Y A R I N : ARAP ULUSALCILIĞININ ÜLKESİ Beyrut'un iki farklı yüzü ÖKim kokıısumm yaplar... eyrut, 27 Mayıs Perşembe günü büyük bir kargaşa yaşadı Lubnan yönetımı, akaryakıt bedeline vergı uygulayarak Türk Lırası'yla lıtresı 720 000 lıraya tüketilen yakıtın değe- nni 750 000 TL 'ye yükseltmış Bu nedenle başlatılan taksıcılenn grevı, büyük bır ayaklanmaya dönüştü Sokaklarda lastüder yakıldı, Çalışma Bakanlığı'nda yangın çıkanldı... Beyrut sankı yeniden ateşın yok edıcı kucağına atılmış gıbıydı. Kaldığımız otelın yangın alarmlan ıçenye dolan dumanla çalmaya başladığında büyük bir panık yaşanıyordu. Sonuç, 8 ölü, 120'nın üstün- de yaralı, yüzlerce tutuklu. Bu olaylardan sonra yapılan yorumlar da, çıkarlann, bağlı olunan dmsel ınancın, ırksal kökenın çeşıtlılığı denlı çoğalıyor, başkalaşıyordu. Sokaktakı Lübnanlmın bır bölümu, Sunye'nın kışkırttığını; kımılen ıse Iran desteklı Şiilenn, yerel seçımler sırasında hükümetı çaresız kılmak ısteğıyle gövde göstensı yaptıklannı ılen sürüyordu. MoZAİK OLUŞUM... Bütün bu gelışmelere karşın denebılir ki, Lübnan üretımının, yuzde 12 tanm, yüzde 21 endüstn, yüz- de 67 hızmet sektörü olarak belıren tablosu, bu ül- kenın dığer Arap ülkelennden başkalığını gözler onüne senyor. Ortadoğu'nun antreposu, dışsatım lımanı ve bankacılık hızmetı veren önde gelen bir tıcaret merkezı olarak geçmıştekı varsıllığını yeni- den edınmeye yönelmış bır mozaık oluşum.. Baş- kentrn aşağı kent yakası ıç savaşta en çok yıkıma uğrayan bölge- sıyken, bugun yöreye özgü krem-san taşlar- la kaplanmış es- ki görüntüyü anımsatan yapı- larda yer alan ış, alış-venş mer- kezlen, kitabev- leri, nargile to- kurtulannın du- yulduğu kahve- leri ve sanat ga- lerilenyle eski li- mandan denize açılan cıvıl cıvıl bır semt görünümünde Son model araçlar trafığı yoğunlaşhnyor; özelhkle hafta sonlannda hız tek- neleri denızi beyaz çızgılerle arşınlıyor. DECISIM... Savaş sırasında eski lıman yöresı, kent dışına çık- manın olüm sayıldığı yıllarda çöplük olarak kulla- nılmış Beyrut'un ünlü kapalı çarşılanndan artık hiçbir ız yok.. Kent ıçine doğru uzanan Hamra böl- gesinde ana caddeye bakan yapılar yenılenmış. Bankalar daha çok burada hızmet vermekte. En ün- lu markalann ürünlen vıtnnlerde. Lübnanlı kadın- lann dış görunümlenne verdıklen önem, her gün- batımında aşağı kentte, kıyı lokantalannda, gözü- nüzü alamadığınız büyüleyıcı salınmalanyla beliri- yor.. Beyrut'un merkezinde Arapçadan, Ingiliz- ceden çok Fransızca konuşuluyor. Bu çağdaş görüntü, bır blok arkaya yünidüğümüzde birden değişiyor. Mermı izleriyle yıkıntıya dönüşmüş beş- altı katlı yapılarla karşılaşıyoruz.. Sağlamca olan- lannın camsız çerçevesiz ön yüzlenne, tozdan ren- gi atmış çadır perdelerin genldığı bu ölüm kokusunun sindiği yapılarda yaşayanlar var. Yıkık dökük balkonlardan sarkan çamaşırlar, ol- dukça kalabalık aılelenn buralara sığındığının gös- tergesi.. Beyrut on beş yıl öncekı savaşın ızlerinı bugün de taşıyor Demek ki, yeryüzünü saran acımasızhğın nıtehği de nıcelığı de aynı. 1 3 YILLIK DONDURULMUŞ KUR... Lübnan'da da anlamsızca suçlamalann, yakın- malann sonu gelmıyor Savaş öncesınden bugüne 18 yıldır dondurulmuş bir kur uygulanıyor: Bır dolar 1500 Lübnan lırası.. Sunye'de akaryakıt daha ucuz olduğu içın, taşıtlar sınırdakı tek petrol ıstas- yonunda uzun kuyniklar oluşturuyor. Lübnan'a gınş yapan çoğu taşıtın bagajı, benzin dolu plastık bidonlarla yuklü. Bır dolar, 5000 Suriye lirası.. Lübnan bır vergı cennetı. Yönetim sankı vergilen- dirmekten kaçınarak garip bır polıtıka uyguluyor. Sayda'ya gıderken uğradığımız Namir ve Damur, ıkı Hınstıyan kentı.. Israil I975'te Beyrut'u ele geçirdığınde 5000 kışı ölmüş. Ama bu ikı kent ts- raıl'ın yanında ıkı yıl savaştığı ıçın yıkıma uğ- ramamış. Israil güçlerinın 1990'da çekilmesinden sonra sivil halkın bır kısmı göçe zorlanmış.