Katalog

28 MAYIS 2001 PAZARTESİ CUMHURİYET SAYFA ROPORTAJ Balıklı Ayazması'nın bahçesindeki mezar taşlannda Grek abecesiyle Türkçeyauyor Bir ses asker Leon'a kutsal suyu bulmasını söylüyor; Leon suyu bulduktan bir yıl sonra 457'de tahta çüayor... Ayazma bugün de şifa dağrtıyor. (Fotoğraflar: KAAN SAĞANAK) AAAAH PAXMET EIAEIIN ALLAH RAHMET EYLESlN uyu getirene "su gibi aziz oP denir... Çünkü su kutsaldır, deeerlidir...Kuran. "Vemind mai külli şe\ 'in hayy" der, ya- ni bütün varlıklann özü su- dur... Islamdünyasındabirde "zemzem" vardır; Kâbe'deki kuyunun suyudur; son nefesınde müminin ağzına zemzem damlatmak, ahiret için önemlidir... Hı- ristiv anlar, suyla kutsanır; vaftizdeki su, ruh temizliğinin sembolüdür... Budistler için Ganj'ın sulan... Antik çağın tann- ları su üzerine yemin eder... Şaman Türklerinde evren, yaratılrnadan önce salt sudur... Sümerde inanç, tatlı su "ab- zu" ıle tuzlu su ^amafın birleşmesin- den dünyayı yaratır... Bilim, yaşamın sudan başladığmı açıklar... Su. hayattır ve hayat verir... lstanbul. susuz bir kenttir; su kenann- da ve suya hasrettir... lstanbul'un kuru- luşunda su, kemerlerle çok uzaklardan taşınır. sarnıçlarda saklanır... Fakat ef- sane. surlann birkaç yüz metre ötesin- de suyu bulur... istanbul'un llk ayazması Konstantinopolis'in kurulmasının üzerınden. yüzyıldan biraz fazla zaman geçmiş: Roma tmparatorluğu bölün- müş; Doğu Roma'nın tahtında İmparator Markianos oturuyor... Leon. adında bir asker var; halk- tan bın. soylu değil, zengin de- ğil... Bir gün Leon. bir ses duyu- yor; efsane Leon'un kulağına fı- sıldıyor: "Cit. âmâyı ve kutsal suyu bul; bulursan imparator olacaksın!" Leon. surlann dışına çıkıyor... Bir âmâyla karşılaşıyor; gözleri görrneyen adam, Leon'a kaynağı gösteriyor... Yerden usul usul ve şıkır şıkır bir su çıkıyor... Suyu bulan Leon. bir yıl sonra 457'de tahta çıkıyor ve suyun çıktığı ye- re ayazma yaptınyor: âmâ ise yü- ziinü yıkar yıkamaz oracıkta göz- lerine ka\ uşuyor. Işte burası lstanbul'un bilinen ilk ayazması: Sılivrikapı'da surlann hemen ötesindeki Balıklı Ayazması... tavadaki balıklar canlanıp ayazma- nın suyuna atlı- yor... Balıklı Rum Meryem Ana Manastın'nm bahçesinden yirmiye yakın taş basa- maklı merdivenle aşağıya inildığinde suyun çıktığı yerdeki havuzda hâlâ kır- mızı balıklar yüzüyor! Su, mermer havuzun dibindeki küçük bir delikten birbiri peşi sıra gelen hava kabarcıklan eşliğinde çıkıyor... Havu- zun harelen eksik olmuyor... Alttan ve üstten verilen ışıkla aydınlatılan havu- zun suyu, bir pompayla üsttekı çeşme- ye aktanlıyor; kulplu küçük maşrapalar, şifa dagıtacağı kişileri beklıyor. Yanda- ki mumlar da adak sahiplerini... Bura- ya şifa arayan herkes geliyor: ikonlar felçlileri bile yürütüyor... Hafiften yeşile çalan havuz gibi ayaz- manın zemıni ve duvarlan da beyaz mermer... Yerin altında beyaz egemen- ligindeki mekânı, ikonlar renkleniyor... Havuzdaki yosunlanma. balıklann be- sin kaynağı... Bildiğimiz süs balıklan- naaynca yem verilmiyor... Ikonlann üs- tündeki boyalar döküldüğünde altından daha eskı motifler çıkıyor; uzman eller- de temizlenmiş bir ikonda Mer- yem Ana'nın yü- zününbiryanıile öteki yanı farklı fırça izleri taşı- yor... Ayazmanın duvanndakı bir boşluk, yeraltında uza- nıp giden yollann işaretini veriyor... Bi- zans'ın gizemli yeraltı yollanndan biri belki surlann içine kadar uzanıyor. ama çoktan kapanmış... Patrlklertn mezarlıflı Leon, ayazmayı bulan kişi olmakla kalmamış, patrik tarafından kutsanıp taç giydirilen ilk imparator da olmuş... 1842'den sonra da Rum Ortodoks Pat- rikleri, "Balıklı rı nın bahçesine gömül- müş... Son 15 patrik burada yatıyor... Küçük arka bahçe, patriklerin yanı sıra Osmanlı döneminın zengin Rumlannı da anıtsai mermer mezarlannda ağırlı- yor. Duvann öte yanı ise Müslüman me- zarlığı... Sokağın karşı kaldınmında Er- meni mezarlığı başlıyor... En bakımsı- zının Müslüman mezarlığı olduğunu yazmak gerekmiyor! Ayazmanın bahçesinde bir de kilise var... 1833 'te yapılan Zoodhos Piyis Ki- Tavadaki balıklar Durup düşününce, Balıklı'nın hemen orası Kazlıçeşme... Bi- zans"ı kuşatan Osmanlı burada dünyanm suyunu buldu... 20. yüzyılın son 10 yılına kadar Kaz- lıçeşme'de denciler vardı... Deb- bağhane bol su ıster... Dericiler suyu tepe tepe kullandılar, yine de bıtiremediler... Acaba, lstan- bul" un kuruluşunda surlan niye biraz genış tutup da burunlannın dibindeki sudan yararlanmadılar? Hagiasma, yani ayazmanın ilk adı Zoodhos Piyis; hayat bağışla- yankaynak... Ayaziîianın "Balıklı" aduıı al- ması için n. Mehmet'in tstan- bul'u fethetmesi ve yine bir efsa- ne yaratılması gerekiyor... Efsa- nedeki kadın, kentın düştüğüne inanmıyor ve bunun tavada kı- zarttığı balıklann yüzmesi gibi olanaksız olduğunu söyleyince lisesi... Ne ki kilise, erken Hıristiyanlık dönemindeki gibi bazilika stilinde inşa edilmiş... Çünkü Osmanlı, kilisede kub- beye izin vermiyor... Bizans'ın 6. yüz- yılda oturtmaya başladığı ve Ayasof- ya'da doruğa çıkarttığı kubbe artık ca- milere ait sayılıyor... Kiliseye nasıl izin verildiği ise belki de Boğaz'ın kuzey ucunda yatıyor... Kavalah Mehmet Ali Paşa'nın Mısır'dan kalkıp Kütahya'ya kadar ilerlemesi üzerine Ruslan yardı- ma çağıran IL Mahmut, tehlıkenin geç- mesi üzerine bu kez de Boğaz'a inen "davetii misafır" Ruslan geri gönder- mek için durup dururken bir dizi ödün veren anlaşma imzalıyor... 1833'te Or- todoks Ruslarla Hünkâr Iskelesi Anlaş- ması'nın imzalanmasıyla Ortodoks Rumlann Zoodhos Piyis Kilisesi'ni yapmak için izin alması örtüşüyor... Fa- kat, dış kapının üstündeki mermerdeki ikı horoz kabartması bambaşka bir öy- küyü anımsatıyor... O tarihte, Ermeni- ler de ayazmayı sahiplenip bir kilise yapmak isteyince, padişah konunun çö- zümünü horoz dövüşüne bırakıyor... Rumlann horozu, Ermenilerin horozu- nu yeniyor; kiliseyi yapmak Rumlara nasip oluyor, Ermenilere az ötedeki me- zarlık yeri kalıyor! Kilise, 6-7 Eylül olaylannda harap oluyor... Onanhyor... Şimdilerde çok bakımlı fakat artık cemaati yok; papaz bile, Balıklı Rum Hastanesi'nden göçenleri uğur- larken geliyor... Ancak özellikle yabancı turistler eksik olmuyor. Bahçede gezinirken akla Kara- manlılar geliyor... Grek abecesiyle Türkçe Karamanlılar, Arapçaya, Fars- çaya yüz vermeden Türkçe ko- nuşurlardı... Anımsarsmız, Sel- çuklu tarih sahnesinden çekilir- ken Karamanoğlu Mehmet Bey. divanda. dergâhta, bargâhta, mecliste, meydanda Türkçe ko- nuşulmasını buyurmuştu hani... Karamanlı Rumlar da vardı... Karamanlis-. Yoksa onlar Ana- dolu'ya geldiklerinde Hıristiyan- lığı yeğlemiş Türkler miydi? De- ğillerse, Yunanca yerine Türkçe- yi yeğlemiş Rumlar olmalılar... Çünkü Balıklı Ayazması'nın bahçesinde işte onlar var... Onlar, 1930'lardabahçeninze- minine döşenmiş mezar taşlann- da yaşıyorlar... Eski Rum mezar- lıklanndan toplanıp getirilmiş 19. yüzyıla ait mezar taşlannda Grek abecesiyle Türkçe yazıyor: "AAAAH PAXMET EIAE- 2IN" Latin abecesine çevirince: "ALLAH RAHMET EYLE- SlN" Her birinde, sahibinin işine ve mesleğine göre bir motif var... Terziyse makas, köylüyse tırmık, demirciyse çekiç, tüccarsa tera- zi, aşçıysa kepçe; pergel, gönye, sürahi, fıçı... Ve fakat, hepsi ayak altında si- linmeye mahkûm edilmiş... Anadolu bozkınnda, motifli Şaman mezar taşlannm silinip gitmesi gibi... Biz bize benzeriz... ENTERNET M E H M E T SUCU mehmet(a cumhuriyet.com.tr Kim Gözetliyor? Televizyon ve internet destekli yanş- ma Biri Biri Gözetliyor, geçen hafta so- nuçlandı. TV izleyicilerinin program ya- pımcılannin seçtiği bölümleri seyrede- bildiği yanşmayı internette canlı ka- mera bağlantılanyla takip edenler ol- du. Buradaki yanşmacılar şimdi de bir tekne içinde 15 gün yaşıyorlar ve yine IV ekranlanndan izleniyorlar. Dogal olarak internetteki izleyiciler kendi istedikleri ve seçtikleri kamera- lardan, yine istedikleri zaman dilimin- de bu evi gözetlediler. Gözetlediler kelimesi önemli, çünkü program kaba deyimiyle röntgenciliğe dayalı. Aynı zamanda da e*in içinde- kiler bir anlamıyla teşhirci. Siz bir evin içine girmeyi kabul ede- ceksiniz ve bu ev 24 saat kameralarla gözetlenecek, bir sürü insan sizi izle- yecek; bunu kabul etmek bir anlamıy- la yanşma süresince teşhircilik yap- mayı da kabul etmek değil mi? Almanya'daki adı Big Brother (Bü- yük Birader) olan program bir anlam- da Gteorge Orwell'ın aynı isimli roma- nına atıfta bulunuyor. Ancak Orvvell'ın Büyük Birader'inde tüm dünyada ya- şayanlar izlenmektedir. Oysa bu prog- ramda tüm izleyiciler 15 genci gözet- liyor. Doğal olarak internet de bu tip ya- nşma programlan için cennet sayıla- bilecek bir iletişim organı. Izleyenler bilecektir, programda 3 isim öne çıktı. Birinin adı Tank Ata Şimşek. Tarık Şimşek, müzikle uğra- şıyor ve bakıldığında bireysel yetene- ği ve yaratıcılığı olan belki de tek ya- nşmacı. Nitekim elendikten sonra ev- de söylediği kendi bestelerini albüm yapması için müzik şirketleri tarafın- dan kapışıldı. Tank Şimşek, evde oldu- ğu süre içinde elinde gitanyla kendi yeteneğini sergilemeyi planlı bir şekil- de yaptı. Sonuçta yanşmayı çıkarlan doğrultusunda kullandı ve belki deya- nşmanın gerçek galibi oldu. Öne çıkan bir diğer isim ise Yüksek Şehir ve Bölge Planlamacısı olan Eray Sezer. Eray Sezer, ikili ilişkilerdeki yorum- lan ve vermek istediği mesajlarla bir- likte eleştirici kişiliği ile dikkat çekti. Çoğunlukla doğru saptamalan zaman zaman evin içinde gerginliklere neden oldu. Ancak yine de Eray Sezer düz- gün görüntüsü, ağırbaşlı kişiliği ve dü- şünerek konuşan kimliği ile 15 yarış- macı arasından sıynldı. Son olarak yanşmanın birincisi Me- lih Değirmenci, biraz zıpır bir dans öğretmeni. Bunun dışında bir beceri- si olup olmadığını öğrenemedik. Ya bunu yansıtmadı ya dayoktu, bilmiyo- ruz. Sonuçta birinci olan Melih Değir- menci'nin birinciliği ve 100 milyan ka- zanması kapitalizmin, bireysel beceri- niz olsa da olmasa da mutlaka bir gün şans size güler mesajının, çok güzel bir örneği oldu. Kısacası biz de bir fırsat- lar ülkesi olduk. Tank Şimşek ise bireysel beceriniz varsa nasılsa fırsat karşınıza çıkar ve başarılı olursunuz ana fikrini yaşama geçirdi. Gelelim Eray Sezer'e, çok konuşan dili belasına.. ya da doğruyu söyleye- ni dokuz köyden kovarlar sözünü anımsattı. Yarışmanın tümünün mesajı ise medyanın istediği insanı istediği bölümleri yayınlayarak nasıl par- latabileceği üzenne kurulmuştu Gereksiz Bilgiler (!) Oxford English Dictionary'y e Q®*e Ingilizcedeki en uzun kelime pneumonoultramicroscopicsilicovolcanoconiosis imiş. Aynı saytda harfe sahip diğer tek kelime de bunun çoğulu: pneumonoultramicroscopicsilicovolcanoconioses. Los Angeles'in tam adı: El Pueblo de Nuestra Senora la Reina de Los Angeles de Porciuncula Deve kuşunun gözü beyninden büyüktür. Al Capone'un kartvizitinde mobilyacı olduğu yazılıydı. Paraguay'da taraflar kan bağışına kayıtlı iseter düetlo yasaldır. Zırhlı ve miğferii şpvaJyeler kralın önünden geçerken tanınmak için miğferierinin yüzieri- ni kapatan kısmını açariardı. Modern askeri ^ a m ı n temeli budur. Fılmlerde gen planda kalabalık olduğunda (parti vs. gibi) insanlar konuşuyor görünmek için "vvalla, walla" derler. Bu sahnelere "walla, vvalla sahneieri" denir. 101 Dalmaçyalı ve Peter Pan, ana-babanın sağ olduğu ve film boyunca ölmedikteri yegâne iki Disney çizgi karakteridir. Armadillolann bir defada 4 yavrulan olur ve dördünün de cinsiyeti ayntdır. Duran Duran grubu adlarını 1968 Jane Fonda'nın oynadığı Barbarel- la Filmınde'ki bir astronottan aldı. II. Dünya Savaşfnda müttefiklerin Berlin'e attıklan ilk bomba sadece Berlin hayvanat bahçesindeki bir fili öldürmüştü. Wilma Flintstone'un (Çakmaktaş) kızlık adı Wilma Slaghoopal, Bet- ty Rubble'ın (Moloztaş) kızlık adı Betty Jean McBricker'dır kıternette Yarış Heyecanı Türkiye'de öğrencilerin internet tabanlı iş fikirlerini değeriendiren 'netcini.com' yanşmasını, 'benimevim.com' projesi ile kazanan ekip, yeni bir sitenin yayınını başlattı. Formula 1 yanşlan ile ilgili olan siteye www.f1turk.com adresinden ulaşılıyor. Formula 1 tutkunlannın aradığı her şeyi bulabileceği site, çok zengin bir içeriğe sahip. Sitede, takımlar, pilotlar, araçlar, pistler ve yanşlar hakkında hem güncel hem de arşiv bilgilerine ulaşmak mümkün. Ana sayfada sezonun F1 haberien yer alıyor ve her gün güncelleniyor. Geriye dönük haberierin yer aldığı haber arşivi kısmı da sitede mevcut. Her yanştan sonra, sonuçlar siteye giriliyor ve ana sayfada, pilotlar ve takımlar, puan durumu, son yanşta pilotların aldığı sıralama yayımlanıyor. "Takımlar" bölümünde, takımın istatistiki bilgileri ve güncel yanş bilgileri, motor ve araç bilgileri, yönetim ile ilgili bilgiler, sponsoriara linkler, fotoğraf arşivi ve pilot sayfalanna linkler veriliyor. Takım sayfaları takımlann kendi renklerini yansıtacak şekilde tasarianmış durumda. "Pilotlar" kısmında, pilotun kişisel bilgileri, bu yıl ve önceki yıllarda aldığı sonuçlar ve çeşitli istatistiki bilgiler ile fotoğraf arşivine yer veriliyor. Çok yakında sitede, şu an geliştirilmekte olan oyun bölününün de hizmete gireceği belirtiliyor. Aynca Fonnulai hakkında en geniş Türkçe veri tabanı oluşturuluyor. Oluşturulan veritabanının, 1950-2001 yıllan arasındaki GP' ler, pilotlar, takımlar, araçlar, motoriar, istatistikler ve ilgili diğer detaylan içereceği de verilen bilgiler arasında. Sanal Eğitim ODTÜ, sanal üniversite kuracak. Üniversite sı- navlarını kazanamayan öğrenci sayısını göz önü- ne alan ODTÜ yönetimi, bu öğrencilere hitap et- mek için sanal üniversite kurmaya karar verdi. İn- ternet tabanlı uzaktan eğitim yöntemi özellikle ABD'de yaygın olarak kullanılıyor. Uzaktan eği- tim sistemi Türkiye'de de kimi özel ve kamu unıver- siteleri tarafından da uy- gulanmaya başladı, an- cak bu tip eğitim daha çok lisansüstü öğrencile- rine yönelik olarak verili- yor. Ortadoğu Teknik Üni- versitesi ise sanal eğitimi daha geniş kitlelere yay- mayı hedefliyor. 100 mil- yon dolariık sanal üniver- site yatınmının 2002 yılın- da hayata geçinlmesi planlanıyor. ODTÜ, bu alandaki ilk adımı yaban- cı dil eğitimini internete taşıyarak attı. Dil sınavla- nna hazırlananlar www.dil.metu.edu.tr adresindeki eğitim siste- minden yararlanabiliyor. Hackeriarı İzlemeye Son Kâr amacı gütmeyen güvenlik site- si 'attrition.org', bundan böyle hac- ker'lar tarafından saldınya uğrayan si- telere yer vermeyeceğini açıkladı. Attrition.org, bu karan gönüllülerin saldınya uğrayan sitelere yetişeme- mesi nedeniyle aldı. E-ticaretteki düşüşe rağmen 'onli- ne vandalizm'de büyük bir patlama görüldüğüne dikkat çeken site yetki- lileri, "Biz görevimizi yerine getirdik" dedi. Yetkililer, son zamanlarda hacker'la- n takip etmenin gönüllülerin neredey- se tüm zamanını aldığına dikkat çek- ti. İnternetteki en büyük hack'lenen si- te arşivi olan attrition.org, gönüllüler sayesinde beş yıldan fazla bir süredir online güvenlik hizmeti veriyor. Bir siteyi hack'layan bilgisayar korsanlan, bunu attrition.org'a duyuruyor, site saldınnın doğruluğunu kabul ettikten sonra tüm internete yayıyordu.