Katalog

7 MART 2001 ÇARŞAMBA CUMHURİYET SAYFA EKONOMI / ekonomi@cumhuriyet.com.tr 13 Vergide ödeme kolaylığı • ANKARA (ANKA) - Hükümetin, 5 katrilyon liraya yakın takipteki veıgi alacaklan için getirdiği ödeme kolaylığından yararlanmak ısteyen mükelleflerin başvuru süresi 16Mart'ta doluyor. Mükellefler, 31 Aralık2000 itibanyla vadesi geldiği halde ödeyemedikleri vergi, resim, harç, veîgi cezası, gecikme faizi ile borç asıllanna uygulanan gecikme zammından olan borçlannı, ilk taksidi bu aydan başlamak üzere eşit taksitler halinde 18 ayda ödeyecekler. Tecil edilen borçlara yıllık yüzde 3 oranında faiz uygulanacak. Varlıklannın en az - yüzde 10'unu deprem nedeniyle kaybeden mükellefler ise söz konusu ödeme kolayhğmdan yararlanmak için 31 Mayıs'a kadar başvuruda bulunabilecekler. Moskova'da 9. Ramstore açıldı • MOSKOVA(AA)- Koç ve ENKA ortaklığı ile Moskova'da faaliyet gösteren Ramstore ahşveriş merkezleri ve süpermarketler zincirine dün dokuzuncusu eklendi. Moskova'nın nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu semtlerden biri olan Sokol'de açılan ahşveriş merkezi, zeminkatta 1600 metrekarelik bir süpermarket ile ikinci katta yaklaşık bin metrekarelik mağazalar alanına sahip > bulunuyor. • >-* 4 Irak'tan getirilen mazot • DtYARBAKR- (AA)-Irak'ın kuzeyinden Türkiye'ye kamyonlarla getirilen mazotu Türkiye Uluslararası Petrol Şirketi'nin(TPIC), satm almasıyla birlikte son 17 ayda 60 trilyon lira vergı geliri elde edildi. Irak'ın kuzeyine mal götüren kamyonlann dönüşlerinde getirdiği mazotun disipline edilmesi amacıyla Şırnak'ın Silopi ilçesi yakınlanndaki Hac Konaklama Tesisleri'nde kurulan Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığrnın (TPAO) yan kuruluşu TPIC'ninl7ayönce hizmete girmesiyle birlikte, bölgede mazot getirilmesi konusunda yaşanan kargaşa da sona erdi. TTKIimanı • ZONGULDAK (AA)- Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) Genel Müdürü Ömer Yenel, "Bizim işimiz kömür üretimi yaparak ülke ekonomısıne katkı sağlamak, liman işletmeciliği değil" dedi. Yenel, kuruma bağh limana Ro-Ro taşımacılığı yapan yerli ve yabancı bandıralı feribotlann giriş-çıkış gerçekleştirdiklerini söyledi. Yenel, Ro-Ro taşımacıhğı yapılan ve 3 TIR'ın aynı anda giriş-çıkış yapabildiği 125 metre uzunluğundaki limanın, 100 TIR kapasiteli 12 bin 300 metrekare açık sahası ve 80 TIR kapasiteli de 9 bin metrekare bekleme sahası bulunduğuna işaret etti. Tekstilciler kur baskısının ortadan kaldınlmasının sektörün toparlanması için yeterli olmadığı görüşündeler Ehş rekabet için çözütn istikrarTürk ihracatının sürükleyici gücü olan tekstil ve konfeksiyon sektörü, ekono- mik programın direkt etkilediği sektör- lerin başında geliyor. Iç ve dış pazarda ar- tan rekabet yüzünden son yülarda büyük sorunlar yaşayan tekstil ve konfeksiyon sektörü yapısal sorunlar da eklenince ge- çen yılı kayıplarla geçirmişti. Kurlann kontrolde tutulması Türk ihracatını yak- laşık 2 milyar dolarlık kayba uğratırken bundan en büyük payı da yine tekstil ve konfeksiyon sektörü aldı. Sektör yüzde 1.2 orarunda küçüldü ve sermaye yeter- sızliği yüzünden birçok firma battı ya da batma noktasına geldi. Ekonomik istikrar programının en önemli ayağı olan kur baskısının tem- muz ayından önce dalgalanmaya bırakıl- ması, özellikle dolarla yapılan ihracatın Sektörel Arayışlar \ • Krizden önce kur baskısı ile sıkıntıya giren tekstilciler, dış pazarla ihracat yaparken büyük sıkıntılar yaşıyorlardı. İç pazarda ise yerli ve ithal markalar rekabet halindeydi. Krizden sonra ise kur baskısımn kalduılması sektörün toparlanması için yeterli olmadı. artacağı beklentisi birçok ihracatçı teks- til fırmasını sevindirdi. Ancak iç piyasa- da satışlann durması, beldenti içindeki birçok firmayı şoke etti. Türkiye'de satış yapan firmalann ma- hyetlerin artması nedeniyle fıyat arttır- ması beklenirken talep azalınca yüzde 50'nin üzerinde indirimlere gittiler. Şim- di tüm sektör, kurun belli seviyelerde seyretmesini bekliyor. Çünküpiyasalar- daki belirsizliğın devamı halinde nasıl bir strateji izleyeceklerini bilmiyorlar. Dış piyasalarda gûven Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği (TGSD) Başkanı Güngör Keşci, bu yıla girerken ekonomik istikrar programının neden olduğu maliyet artışlan ile karşı karşıya olduklannı belirtti. Ancak yine de bu yıldan umutlu olduklannı vurgu- layan Keşci, kasım krizinin ardından şu- bat ayındaki krizle de sektörün temelin- den sarsıldığını söyledi. Keşci, "Dünya- da Türkiye'nin hiban sıfira indL Ulusla- rarasıticaretyapamaz hale geldik. Müş- terilerimiz merakla ne olacak diye soru- yor" şeklinde konuştu. Türkiye'de her şeyden önce üretim, istihdam ve ihraca- tın artmasını sağlayacak önlemler alın- ması gerektığıne işaret eden Keşci, "Dal- gah kuıia bunlarm artacağmı düş ünnıek safhkohır" dedi. Dayanabildikleri tek fi- nans kaynağınuı Eximbank kredileri ol- duğunu ifade eden Keşci, yüksek faizler yüzünden bunlann da altından kalkama- yacaklannı belirtti. Fmansman sıktntılan yaşanryor Istanbul Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatçı Birliği (İHKJB) Başkanı Nuri Artok ise "Kurun dalgalanmaya bırakıl- ması en çok ihracatçıya yaraA" diye bir düşüncenin olduğunu, ancak ihracatuı üretim ve istikrar anlamına geldiğini vur- guladı. Piyasalarda ise üretim ve istikrann hâ- kim olmadığını belirten Artok, öncelik- le güven ortamımn oluşması gerektiğini ifade etti. Şahınler Holding Yönetim Ku- rulu Başkanı Kemal Şahin de kurun de- ğer artışı ile Uzakdoğu ve Doğu Bloku ülkelerine kaptınlan pazann tekrar geri kazanılacağını öne sürdü. Cökalp ithalatı engelleyemedi Gübrede fiyat tartışması alevlendi ANKARA (AA) - Tanm ve Köyişleri Bakanı Hüsnü Yusuf Gökalp'in, gübre sektöründe çok yük- sek fiyat artışlan ol- duğu gerekçesiyle sektörü ithalata daya- lı terbiye etme girişi- mi başansızlıkla so- nuçlandı. Tanm Kredi Ko- operatifleri'nin açtığı üîaleye ithalata daya- lı teklif veren firma- lar henüz ithalatı ger- çekleştiremezken ba- kanlık, gübre sektö- rüne ılişkın Başba- kanlık'a sunduğu ra- porda, gübre fiyatla- nnın oluşumunda te- kelleşme olduğunu belirtti. Rekabete engel Raporda, uluslara- rası gübre ıhalelenn- de belirli firmalann söz sahibi olduğu kaydedilerek diğer firmalann gübre te- mininin engellendi- ğine dikkat çekildi. Dünyada uygun fi- yatlara gübre bulun- masuıa ve ithal edil- mesine karşuı yurti- çindeki firmalann bunu çok yüksek fi- yatlara sattığı anlatı- lan raporda, "Türki- ye'de tam rekabet or- tamının oluşması en- getteniyor'' denildi. Raporda, halen Türkiye teslim fiyatı 90-100 dolaraazotlu gübre bulunmasına karşın Tanm Kredi Kooperatifleri ve di- ğer dağıtıcı kuruluş- lann açtığı ihalelerde 140 dolar fiyat oluş- tuğu, son bir yıl için- de gübre satış fiyat- lannuı da yüzde 200'ün üstünde arttı- nldığı vurgulandı. Raporda aynca, Türkiye'deki tek üre üreticisi kuruluş olan ÎGSAŞ'a doğalgaz verilmemesi nede- niyle bu üründe ta- mamen dışa bağımlı hale gelindigı,bunun döviz kaybına neden olduğu kaydedildi. Bakanlık yetkilile- rinin verdiği bilgiye göre, Türkiye Tanm Kredi Kooperatifleri Merkez Birliği'nin (TTKKMB) geçen yıl kasımda açtığı ilk- bahar dönemi gübre ihalesinden önce ba- kanlık yetkilileri Rusya ve Beyaz Rus- ya tanm bakanlıklan yetkilileri ile görûşe- rek düşük fıyatla 2 milyon ton gübre te- mini konusunda an- laşma sağladı. Buna göre, bu ül- kelerden Türkiye'de- ki mevcut fiyatlann yüzde 40 altında, Türkiye teslimi güb- re alınacaktı. Bu du- rum bütün firmalara duyuruldu. Halde işler kötii • Fiyatlan bir anda yükselten seracıya ateş püsküren esnaf, "Zararına satış yaptık. Mal çürümesin diye kilosunu 350 bin liraya üreticiden aldığımız domatesi 150 bin liraya sattık. Ama talep olmayınca sonunda seracı da fiyat düşürmek zorunda kaldı" diyor. GÖZDEAKGÜNGÖR Sebze ve meyve halinde, kriz- den etkilenen 100 esnafin kepenk kapattığı, 10'a yakın kişinin de stresten doğan sağlık sorunlan ne- deniyle bir süredir çahşmadığı be- lirtiliyor. Sebze ve meyve kabzımallan, piyasalann tıkandığı, esnafin maddi ve psikolojik sorunlar ya- şadığı böyle bir anda dolann artı- şmı fırsat bilerek fiyatlan birden- bire yükselten seracılara diş bili- yor. Istanbul Meyve ve Sebze Ha- li'nde, satışlardaki durgunluktan yakınan esnaf, bu durgunluğa bir de serada yetişen sebze ve meyve fiyatlanndaki 'abartüY artışın ek- lendiğim behrtiyor. "Esnaf kan ağjıyor" diyen bir kabzımal, deva- lüasyondan önce 600 bin lira olan sivribiberin birkaç gün içinde 1.5 milyon liraya, 150-200 bin lira olan domates fiyatının da 400 bin liraya çıktığına dikkat çekti. Üreticiden 1.5 milyon liraya al- dığı sivribiberi, alıcısı çıkmadığı için pazar ve market satıcısına 1 milyon liradan satabildiğini dile getiren esnaf, "Zarannasauş yap- ük. Mal çürümesin diye 350 bin li- raya akhğımızdomatesi 150 bin li- raya sattık. Ama talep olmayuıca seracı da fîyat düşürmekzorunda kakta sonunda" diye konuştu. Istanbul Meyve ve Sebze Ko- misyonculan ve Tüccarlan Der- neği (İMESKOM) Başkanı Bur- han Er de dolann yükseleceğini tahmin ettiklerini, ancak fiyatla- ra bu kadar hızlı ve bu kadar abar- tılı yansıyacağını düşünmedikle- rini söyledi. Burhan Er, 6 bin 500 kişinin is- tihdam edildiği ve 760 dükkânın bulunduğu halde en az 100 işye- rinin kapanması ve stres ortamı nedeniyle de sağlık sorunlanmn artmasına karşın esnafin umarsız- ca beklemeyi sürdürdüğünü, tt Biz temel ihtiyaç maddesi saüyoruz, hükümetetepki gösteremeyiz. Ha- limize şükredip beklemekten baş- ka yapacak bir şeyimiz yok" söz- leriyle dile getirdi. 'LGİTOPLUMUNA DOĞRU/ ÖZLEM YÜZAK Caziantep'te atelyeler kapandı Ayakkabıcılar krızde GAZİANTEP (AA) - Türkiye ayakkabı ihtiyacı- nın yüzde 15'inin karşılandığı Gazi- antep'te, 300 ayak- kabı atölyesinin ekonomik krizden etkilenerek kapan- dığı bildirildi. Ayakkabıcılar Odası Başkanı İb- rahim Buğur, son ekonomik kriz ne- deniyle büyük na- kit sıkıntısına giren ve girdi sağlayama- yan ayakkabı atöl- yelerinin kapanma- ya başladığînı söyledi. Ayakkabı sektörü- nün diğer sektörler gi- bi krizden büyük ölçü- de etldlendığını ve sektönln yannlardan ümitsiz bir şekilde beklemeye geçtiğini belirten Buğur, şöyle devam etti: "Kapanan atöryelerde çataşan 5 bin 500 işçi, bayranıı mutsuz geçiriyor. Bay- ram öncesinde kapı dV şan konulan işçilere, 1- 2 haftalık alacaklan ödenebildi. Bu kadar kişi aç ve ekmeksiz kal- dj. Aldıklan paralar bittikten sonra işçfler ve aüeleri ne hale düşe- cekler? Bu kadar işçi de işsizler ordusuna kanlmış oldu. Krizden çıkabilmek için gere- ken çözûmü biz de bil- miyoruz. Umutsuz bir bekleyiş içerisindeyiz. Hükümetin aldığı eko- nomik karaıiara güve- nip, enflasyonun düş- mesi için üzerimize dü- şeni fazlası ile yapbk. Zaten en büyük hata- mız da ekonomikprog- rama güvenmektL Zoriuklara göğüs gerip sıkıntıya hep biriikte katlandık. Esnafimız işini kaybetme noktası- na kadar dayandı ama arbkdayanma gücü de kalmadL Gelinen nok- ta ortada. Çektiğbniz sıkıntılar boşa girti. Bu ülkeye ve bizlere yazık oktu." Sektörde yaşanan en büyük sorunun, ayak- kabı malzemelerinin tümümün dolara bağlı olmasından kaynak- landığım ifade eden Buğur, "Emek üreten esnaf mahna zam ya- pamıyor, ürettiğine müşteri bulamryor" dedi. Buğur, Türkiye Halk Bankası'nın yeni faiz oranlannı da eleştire- rek, "Zaten işyerleri kapalı, saüşyok. Bu fa- izlerie iş yapdamaz. Es- nafin ölmesi isteniyor ise sözümüz yok" diye konuştu. ozlemyu@yahoo.com Her kafadan apayn bir sesin çtktığı artık olağan hale gelmiş kaoslanndan birini daha yaşıyor Türkiye. Alaşağı olmuş bir ekonomi, tüm umutlann bel bağlandığı yeni bakan Kemal Derviş, bankalara katlanarak artan kredi borçlannı ödemeye çabalayan işletmeler... Durum gerçekten kötü. Hatta birçok kişiye göre tamamen umutsuz. Ancak krizi fırsata dönüştürmenin, yapılan yanlışlan sorgulayıp dersler çıkarma, hatalan tekrar etmeme yolunun önü bütünüyle tıkalı mı? Isterseniz, dünya ekonomisindeki son gelişmelerden bir örnek vererek yapılan yanlışlardan nasıl dersler çıkanldığını ortaya koymaya çalışalım. fnternet devrimi ile birlikte peş peşe doğarak hızla yükselen yeni ekonomi şirketlerinin son aylarda yaşadıklan büyük çöküş, beraberinde kapsamlı bir sorgulamayı da getirdi. Ne oluyordu? Hata neredeydi? Gençlik, dinamizm, yaratıcılık neden yeterli olamamıştı? Oysa onlar eski ekonomi şirketlerinin hantal yapısı ile alay ediyor, kârlannı mislı misli arttırarak yıikseliyoriardı. Uluslararası rekabet ortamında giderek Z(>rlanan ve kendilerine farklı çkış yollan arayan eski ekonomi Yapılan hatalardan alınan dersler A/.' asdaq ve diğer teknoloji endekslerinde yaşanan kriz, yeni ekonomi şirketlerinin de önemli dersler çıkarmasına yol açtı. ^ Sonuçta gelinen ortak nokta "Gelecek, tuğlalar ile nokta.com'lann ortak sentezinde yatıyor" anlayışı oldu. Bugün önemli sorunlar içinde boğuşan Türkiye, krizi fırsata dönüştürmenin becerisini gösterebilecek mi ,,y,:.. acaba?.. şirketleri ise bir yandan yeni ekonomiyi temkinli bir şekilde izlerken öte yandan burun kıvınyorlardı. Yaşanan kriz, her iki tarafın önemli dersler çıkarmasına yol açtı. Sonuçta gelinen ortak nokta "Gelecek, tuğlalar ile nokta.com'lann ortak sentezinde yatıyor" oldu. Dünyaca ünlü iki akademisyen Prof. Chan Kim ve Prof. Renee Mauborgne, yeni ve eski ekonomi şirketlerinin yapılan hatalardan aldıklan dersleri Ingiltere'de yayımlanan Financial Times gazetesinde birkaç ana başlık halinde bir araya topladıiar. -Gençliğe karşı deneyim: Jeff Bezos 30'lu yaşlannda Amazon'u, Jerry Yang ve David Filo henüz 20'lerinde iken Yahoo'yu, yine 20'lerindeki Marc Andreessen Netscape'i kurduğunda tüm gozler onlara çevrilmişti. Gençliğin getirdiği güç ve cesaret, yaşın getirdiği deneyimi alaşağı etmiş gibi görünüyordu. Ektileyiciydi. Nokta.com şirketlerinin başansı eski ekonomi şirketlerine gençlerin yeteneklerini ne denli göz ardı ettiklerini anımsattı. Oysa genç insanlann yaratıcı fikirleri milyarlarca dolar değerindeydi. Bunu gören General Electric'in başanlı yöneticısi Jack Welch şirkete gençleri danışman olarak işe aldı. GE'yi diğer şirketler de izledi, böylece, geleceksel şirketterde, "nasıl daha yaratıcı dûşünülebileceğini yollannı öğreten" genç nesilin etkinliği daha arttı. Bu arada kimi nokta. com şirketleri de yaşın getirdiği deneyime gereksinimleri olduğunu anlamışlar ve tecrübeli işletmecileri bünyelerine katmaya başlamışlardı. -Ücretler ve motivasyon: Yeni ekonomi şırketlen kadrolannı oluştururken çalışanlan motive etmek için maaşları şirketin hisse senedine endeksli hale getirdiler. Teknoloji hisselerinde akıl atmaz hızdaki yükseliş eski ekonominin genç çalışanlanna da cazip geldi ve yeni ekonomiye doğru geniş çapJı bir istihdam akışı başladı. Yetenekli gençlerin aynldığını gören eski ekonomi şirketleri ücret politikalannı yeniden gözden geçirdiler ve çalışanlan motive edecek yeni yollar aradılar. Çalışana hisse değeri yükselişinden belli bir oranda pay vermek olgusu Alcatel, SAP, Shell gibi bazı şirketlerin politikalannda yer almaya başladı. Ancak yeni ekonomi şirketlerinin hisselerinin değer kaybı ile istihdam akışı bu kez yine yön değiştirdi. Aylık temel ücretleri son derece düşük olan ancak yıl sonunda hisse senetlerinin değer kazanması ile dev kazançlar sağlamayı planlayan Âmazon çalışanlan başta olmak üzere nokta.com'cular yeniden güven ortamı arayışına girdiler. Sonuçta hem eski hem de yeni ekonomi şirketleri ücret dengesi ve motivasyon arasında eşit bir dengenin kurulması gerektiği konusunda deneyim kazanmış oldular. -Kitapta internet üzerinden perakendecılığe başlayan ve kısa sürede tüm dünyada adını duyuran Amazon şirketi ortaya çıktığında ilk izlenimler "intemetin her şeyi değiştirebileceği" inancı üzerine kuruluydu. Ancak geçen süreç ve Amazon'un çöküşü, bunun yalnışlığını da ortaya koydu. Amazon'un gelişimini ve çöküşünü iyi izleyenler büyük dersler aldılar. Geleneksel perakendecilik şirketleri daha yaratıcı ve daha verimli olmak için interneti faaliyet süreçlerine dahil ederken nokta. com şirketleri de müşteri tatminini sağlamak için daha geleneksel arayışlara girdiler. Sonuçta krizlerden dersler çıkarmanın ve hatalan tekrariamamanın olası olduğu gelişmeler de oluyor dünyada. Bugün önemli sorunlar içinde boğuşan Türkiye, krizi fırsata dönüştürmenin becerisini gösterebilecek mi acaba?