Katalog

SAYFA CUMHURİYET 1 OCAK 2001 PAZARTESİ 12 U i J v U i ^ l UİTİJ. / ekonomi(g cumhuriyet.com.tr İnşaat Mühendisleri Odası îstanbul Şubesi Başkanı Cemal Gökçe, sektörün sıkıntılannı değerlendirdi 4 Işler clıırma 2001'deRd Ekonomiye Lskul, hastane,yol, köprûgibipek çok müteahhitlik hizmetinin yüzde 99 'ayahnında ödenek temin edilemediğini belirten Cemal Gökçe, Bû I(IS (1411 ödeneksizlik nedeniyle işlerin ' 1 W w durduğunuve çalışanlann da ciddi ^S33ESSS§ZaMmM sıhntılar çektiğini söyledi. İnşaat Mühendisleri Odası (İMO) ls- şanan depremlerden sonra özellikle tanbul Şubesi Başkanı Cemal Gökçe, inşaat sektöründe ciddi gerilemenin ya- şandığına dıkkat çekerek 2001 yılının en azından ilk altı ayının da "iç açtcT geçmeyecegini vurguladı. Yüksek faizle bankada tutulan mev- duat ve repo gibi yatınm araçlannın in- şaat sektörüne yönelmeyi engellediğini ıfade eden Gökçe, deprem sonrası yurt- taşlann güvensizliğinin ve geleceğe olan korkunun da inşaat sektöründe ge- nlemeye neden olduğunu belirtti. Sektörün çok sıkıntıh bir noktada ol- dugunu söyleyen Gökçe, "Böyle gider- se 2010 ydında 7 milyon 200 bin konut açığı oluşacak" dedı. 'Talep daralması var' Yatınmlann azaldığına işaret eden Gökçe, şunlara dıkkat çekti: "KapasHe kullanım oranı düşüyor. Saüşlar azâhyor. Stoklar arüyor. Talep daralması nedeniy- le üretimini durduran birçok inşaat maW zemesi üreten tesis olduğunu büiyonım. İnsanlar ellerindeki stoku eritemedikleri için üretimlerini durduruyoriar." 17 Ağustos ve 12 Kasun 1999'da ya- metropollerde yeni inşaatlann yapımıy- la ilgiü ruhsatlann durdurulduğuna işa- ret eden IMO tstanbul Şubesi Başkanı Cemal Gökçe, "Yapt denetim kararna- mesinin çıkanlmasıyla 10 Nisan-10 Temmuz 2000 tarihleri arasmda 27 ikle ruhsat verilmedi tncekme, uygulama vedenetim noktasıodagetirikn yeni dü- zenlemekrin hanftılhgı da sektörü dddi şeküde etküedL Inşaaüann durdurul- masıyla sektörde 2000 yıhnda küçülme yaşandL 2001 yıhnda da küçülme bekti- yorum" dıye konuştu. Okul, hastane, yol, köprü gibi pek çok müteahhitlik hizmetinin yüzde 99'a yakınında ödenek temin edileme- diğini belirten Cemal Gökçe, "Öde- neksizfiknedeni\1ebuişlerdurdu.Hem de bu işleri yapan müteahhMer, devlet- ten alacakiannı ai«n«Hıfaşr Istihdam ediknlerde dddibir şekıldesıkuıb çek- oTer" dedi. Çözüm önerilerl Gökçe, ülkede istıkrann sağlanmama- sı ve sadece tt sda para pontikalan" ile ekonomının yurütulmesı nedenlenv le in- şaat sektöründe sıkıntılann süreceğini, ancak sektörün düze çıkması ıçin yapıl- ması gerekenleri şöyle sıraladı: / Hızla bütünlüklü veçağdaş imar ya- sasının Mecüs'ten çıkanlarak güncelleş- mesi gereki>or. Buna uygun olarak ülke topraklanıun planlanması. kent nâzun planlarunn güncelleştirUmesi laam. / Devlet yapılaşmayı denetim altında tutayım derken kaçak yapılaşmaya ze- mın hazırlıyor. Kentsel planlı arsa üretil- mek zorunda. / İnşaat yattrunlannın toplam yaO- nnılar içindeki payı arttınlmak duru- munda. Vaünmlar, günlük karariar vere- rekdeğil, üretim ve istihdam politikalany- la birlikte ele ahnmau. / Türkiye'deki altyapı yatırım- lan tamamlanmah. Örneğin hâ- lâ Ankara-lstanbul hızlı tren demiryolu projesi bitmedi. kamlarla inşaat sektörü • İnşaat sektörü 1998 ve 1999 yıhnı iyi geçirmedL 1994 yıhndan bu yana geçen 6 yıhn 4 yıİmı küçülerek tamamladL 2001'de de küçülme bekleniyor. 0 1999 yıhnda ulusal gelir toplam yüzde 6.4 gerilerken inşaat sektörü yüzde 12.7 oranında küçüldü. # İnşaat sektörünün gayri safi miüihasıla (GSMH) içindeki payı, yapı malzemderi hariç yüzde 6.5 düzeyinde oMu. Yapı malzemesi lasmınm da GSMH'deki payı yüzde 10. Dolayısıyla inşaat sektörünün hem hizmet hem de malzeme üretimi anlanunda GSMH'de önemli bir payı var. # Yurtdışı müteahhitlik hizmetleri açısmdan 10 yıllık bir süreyi düşünecek olursak bugüne kadar yaklaşık 40 milyar dolar düzeyinde bir hizmet söz konusu. 2000 yıhna kadar bunun yaklaşık 30 milyar dolarlık bölümü tamamlandı. 10 milyar dolar düzeyindeki bölüm de halen devam ediyor. # DİE'ye göre 1999 sonu itibanyla toplam istihdam 22 miiyoB düzeyinde. Bunun yüzde 5.5'i inşaat sektörimde cahsıyor. # Konut açısmdan yapı kullanma izinleri 1994'te 96 bin 468 iken 1999'da bu rakam 79 bine indi. Batıkbankalara giden 10 milyar dolariapek çokyattnm yapılabilirdi KaynaMar yokuduk ekonomisi'neİnşaat Mühendisleri Odası Îstanbul Şubesi Başkanı Cemal Gökçe'nin yaptığı saptamalara göre, Türkiye'de kaynak sorunundan çok, kaynaklann doğru kullanılmaması sorunu bulunuyor. Gökçe, bankalann içinin boşaltılması sonucu yolsuduk ekonomisi"ne kurban giden 10 milyar dolaria Türkiye'de pek çok altyapı yatınmının gerçekleştirilebileceğine işaret etti. ' Özellikle 1999 yılmda Türkiye'de yaşanan depremlerle birlikte altyapı yatınmlarına ihtiyaç daha da gözler önüne serilirken bankalann içinin boşaltılmasından kaynaklanan aTökçe nin hesaplamalanna göre, batıkbankalam giden paımla yaklaşık 140 km. metro, 4 bin metrekare alanlı 14 bin hastane, 100 metrekarelik 560 bin konut, 1 milyon 120 bin adet derslik, 56mihvn metrekare yeni inşaat, 200 milyon metrekarelikyapının depreme karşı güçlendmlmesi çaljşması yapılabilirdi. ,,-\^r ,, 10 milyar ABD Dolan'yla pek çok yapının güçlendırilebileceği belirtiliyor. Gökçe'nın hesaplamalanna göre, batık bankalara giden parayla yaklaşık 140 km. metro, 4 bin metrekare alanlı 14 bin hastane, 100 metrekarelik 560 bin konut, 1 milyon 120 bin adet derslik, 56 milyon metrekare yeni inşaat, 200 milyon metrekarelik yapının depreme karşı güçlendirilmesi çalışması yapılabilirdi. Yaftnmlann azalması Gökçe, son yıllarda bütçe kalemlerinde giderek azalan yatınmlann payınm sektörü durma noktasma getirdiğinı belirterek "Kaınu arazflerini onnan alanlaruu, su havzalannı işgal eden. k bundan sağlanan rantla siyasi güç kazananlarla banka boşaharak siyasi güç kazananlann ülkeyi getirdiği yer iyi görülmetidir" uyansında bulundu. Enerjiplanlamacısı TanaySıtkı Uyar, Türkiye'de sektördekiyeniliklerin gerisinde kalındığına dıkkatçekti 'Rüzgâr enerjisi ekonomiktir'• Dr. Tanay Sıtkı Uyar, Türkiye'deki rüzgâr enerjisi • teknik potansiyelinin, tüketilen toplam elektrik enerjisinin iki mislinden fazlasını üretebilecek düzeyde olduğuna dikkat çekti. Türkıye'nin enerji darboğazımn 2001 yıhnda da devam edeceği kamuoyuna açıklanırken Kocaeli Üniversitesi Oğretim Üyesi ve Yeni ve Yenilenebilir Enerji Kaynak ve Teknolojüen Araştırma Bırimi Başkanı Dr. Tanay Srtia Uyar, Türkıye'de enerji sıstemının geleceğının, yeni teknolojiler yerine, geçmişin teknolojileriyle planlandığına dikkat çekti. Enerji planlamacısı Uyar, geçmişin teknolojilerinin (fosil ve nükleer santrallar) tüm dünyada yerini enerii verimliliği ve doğal çevrede enerii üretimi teknolojilerine (rüzgâr. güneş pilleri, jeotermal ve biyokütle enerji santrallan) terk ettiğine işaret ederek Türkiye'deki rüzgâr enerjisi teknik potansiyelinin, tüketilen toplam elektnk enerjisinin iki mislinden fazlasını üretebilecek düzeyde olduğuna dikkat çekti. Pek çok ülkeden daha fazla Türkıye'nin başta rüzgâr enerjisi olmak üzere doğal çevrede enerji üretim tesıslerini besleyecek doğal kaynaklara tüm dünya ülkelerinden daha fazla sahip olduğuna işaret eden Uyar, şöyle konuştu: "Rüzgâr enerjisi ekonomiktir. Rüzgâr güç sistemleri acilen yeni kapasite kurmaya gerek duyan geüşmekte olan ülkelerin gereksinimleri için birebir. Temel elektrik altyapısı ve gücün taşmması için şebeke yatinmlan gerektiren büyük güç santrallanflekarşılaştinkhğında, göreceli olarak daha ucuz ve hızlı bir şeküde devreye sokulabilirler." Enerji Maliyetleri Rüzgâr ve dığer yakıtlann // karşılaştırması // Yakıt Kömür Gaz Hidro Biyokütle Nükleer Rüzgâr Maliyet ^ S ^ ? (sent/kwsaat) h ^ s 4.8 - 5.5 3.9 - 4.4 5.1 -11.3 İ\ \5.8-11.6 !) 11.1-14.5 | J n 4.0 - 6.0 füi Neden rüzgâr enerjisi? RÜZgâr enerjİSİ bOİdur Toplam elekt- rik enerjisi tüketımının Türkiye'de en az iki mıslinın riizgârdan sağlanabıleceğını bılim adamlan öngörüyor. RÜZgâr yerlidir Petrol ve doğalgazdan farklı olarak rüzgâr enerjısının ithal edılmesi gerekmemekte ve dış ülkelere olan bağımlılı- ğın azaltılmasına yardımcı olmakta. RÜZgâr tÜkenmezdir Fosil yakıtlardan veya uranyumdan farklı olarak. rüzgâr enerji- si yenilenebilir olup gelecek nesıllenn doğum haklannı azaltmadan kullanılabihyor. RÜZgâr temizdir Sera gazı emisyonlan- nı önlemenın ötesınde rüzgâr enerjisınden ya- rarlanmak cıva. kükürtdioksit ve azot oksitler gibi diğer zararlı fosil yakıt kirleticilen önle- yip havayı ve suyu daha temız yapıyor. söküleceğine iUşkin bir ptana da sahip olmaular" açıklamasında bulundu. Uyar, Türkiye'deki karar vericilerin ulusal çıkarlara öncelik vererek enerji sistemıni planlamalan gerektığıni belirterek "Bu dunım söz konusu olmadığında yaünmlar ve ticaret önerileri > abancı karar vericUer tarafindan yönlendirüir. Bugün Türkiye için önerikn nükleer güç santrallan kurulması, akar\ akıt ile doğalgaza bağunuhk seçenekleridir** dedı. Enerji sektörünün her ülke ekonomisinin temel sürücü gücü olduğunu belirten Uyar, "Üretim ve kullanım teknolojilerine ilişldn almacak yaünm kararlan ileriye dönük değiştirilemez etkfler yaranr'' dedi. Küresel yükümlülükler Uyar, artık sanayicileri, geçmişin çöp teknolojileri yerine geleceğin teknolojilerine yatınm yapmalanna teşvik etmek gerektiğini belirterek "Ulaşım, sanayi, tanm ve konuüarda bannma gibi tüm insan etkmlOderini 4 Ua 10 misli daha az enerji tüketerek gerçekleştiren teknolojuer getişmiş ülkelerde kullanıhyor" dedi. Türkiye'de enerji teknolojisi seçiminde toplumsal maliyetlere önem verihnediğine dikkat çeken Uyar, "Her enerji projesi için toplam mahyetler beşikten mezara tüm maliyetieri kapsamalıdır. Örneğin, ABD'de son zamanlarda kapahlan Maine Yankee Nükleer Güç Santrairnın sökülmesinin maliyeti 2 milyar dolar. Aym santrahn 1972 yıhndaki yannm maliyeti 231 milyon dolar. Karar vericUer Türkiye'de kurmayı kararlaştıracaklan nükleer santrallann nasıl Türkiye'nin uzun vadeli doğalgaz ve petrol anlaşmalan yaptığmı hatırlatan Uyar, fosil yakıt kullanımına getirilen küresel kısıtlara şöyle dıkkat çekti: "Rio, Kyoto ve Buenos Aires'te yapüan Buieşmiş MiOetier Toplanülan'nda küresel iküm değişikliğine yol açan kömür, doğalgaz ve petrol dahil tüm fosil yakıtlann kullanımına küresel kısrtlar getirilmekte ve kullananlann vergilendirUmesi için, karbon vergüeri benzeri önlemler geliştirilmekte. Küresel yükümlülükleri gereği karbondioksit emisyonlannı azalrmak zorunda olan zengin ülkeler, emisyon ticareti yoluyla bu yükümlülüklerini diğer ülke topraklannda daha az maliyetle gerçekleştirmeji planhyor. Fosil yakıt kullanımına getirilen bu küresel kısıtiann farkında olma\an Türkiye de diğer ülkelerle uzun %adeli doğalgaz ve petrol anlaşmalan yapıyor. Enerji sektöründe alınan kararlann Tüıîdye'ye getireceği maliyetier tarDsıhnrvor." GOZUCUYIA TURKEL MİNİBAŞ 2001 inGeHşi2000den BeHlydi 1999, Türkiye üzerine ekonomik ve siyasi pazar- lıklann yapıldığı biryıldı. 2000 ise pazarliklann da- ha da hızlandığı, bazılannın da yaşama geçirildiği yıl oldu. Bir yanda IMF ile istikrar programının perfor- mans pazarlığı yapılırken... Diğer yanda AB ile ma- li olanaklardan yararlanabilmek için gerçekleştiril- mesi istenen siyasi düzenlemelerin pazarlığı var- dı. Yine de Türkiye, 2000'i "umutyıir olarak değer- lendirdi. Uzmanlara göre enflasyonu düşürüp AB'ye girersek Türkiye yeni yüzyılın lider ülkesiy- di. Helsinki Zrvesi'nde aday ülke statüsü verilme- si... Dünya Bankası'na bağlı IFC'nin (Uluslararası Finans Kurumu) Türkiye'yi Avrupa bölgesine kat- ması... Dünya Bankası'nın Türkiye'yi bölgedeki ül- kelere ömek göstermesi... Tahvil satışlan yoluyla gerçekleştirilen borçlanmalar, lider üike olmanın somut kanrtlanydı. Iş ki Ecevit-Bahçeli hükümeti arasındaki uyum devam etsin. İstikrar programından sapıp IMF'yi, AB'yi kızdırmasınlar. Aksi takdirde 2000 yitik bir yıl olacaktı. Bildiginiz gibi, sistemin özünden ve dönüşüm aşamalanndan soyutlanarak yapılan bu tür analız- ler özrünü de içinde taşır. Dolayısıyla istikrar prog- ramından sapmalan ya da AB üyeliğindeki gen dö- nüşleri Ecevit-Bahçeli hükümetinin basiretsizliği- ne, Cumhurbaşkanlığı ile olan iktidar çatışmalan- na bağlayanlara şaşırmamak gerekir. Ne var ki... 2000, niyet mektubunda tek tek be- lirlenen kamu kuruluşlan satılmadığı, "reform" ola- rak tanımlanan tanm, sosyal güvenlik gibi sektör- ler piyasa ekonomisine açılmadığı için yitirilmedi. 2000 yılı istikrar programının temelini oluşturan yaptnmlar üretici ve tüketici konumundaki halka; piyasalan yöneten ve yönlendirenlere doğru ve an- laşılır dille anlatılmadığı için ve... Ekonomidekitüm aksaklıklann düzeleceği umudunun pompalanma- sından yitirildi. • Dezenflasyon programının enflasyona karşı savaş programı olmadığı, dolayısıyla fiyatlann düş- meyeceği, fiyat artış hızının kontrol altına alınaca- ğı anlatılsaydı!.. • Farklı gelir gruplannın bu süreçte yaşam stan- dartlannı koruyabilmeleri için gerekli araçlar su- nulsaydı!.. • Yapısal reformlann devletin denetim ve/veya desteğindeki sektörlerin rehabilitasyonu olmadığı; bu sektörierin piyasa ekonomisi koşullanna göre biçimleneceği ve koşullan dile getirilseydi!.. • 20 yıldır anlatılan kamu kuruşlart zarar ettiğ için özelleştirileceği masalı yerine özelleştirilmenin ger- çek yani ideolojik nedenleri geniş kitlelere atcarı- labilseydi!.. • Imalat sanayiindeki alt sektörierin cesarretin üstünde büyüdüğü; küçük ve orta ölçeklilerinbir- leşmelere grtmedikleri takdirde iflaslann hızlanaca- ğı ve kurtanlmayacaklan uyansı yapılsaydı!.. • IMF ile imzalanan stand-by antaşmasırrdî; öz ve ek niyet mektuprannda yer alan yaptınmlanr ka- pitaüzmln globalizasyon sürecıne eklemlenmek adına olduğu itiraf edilseydi!.. 2000 yitik bir yıl olmazdı. Eğer uzmanlar, ekonomiyi analiz ederken Tirki- ye'ye eski veya yeni görev masalanndan değl de Mars'tan bakabilmeyi becerebilselerdi..! 20C0'le başlayan 3 yıllık süreç, tüm sorun ve zorluklan<ar- şısında önlemlennin de alındığı bir yıl olurdu. Eğer uzmanlar, Ecevit-Bahçeli hükümetinit bu süreci gerçekleştirmek için pompalanarak ikidar edildiğini hatırlasalardı!.. Hükümet içinde istilrar- sızlık gibi görünen çatşmalann da niyet mektubun- daki yaptınmlann gerçekleştirilmesini kolaylajtır- dığını anlaıiardı. Eğer uzmanlar, ortaya çıkan tabloya ekononik, sosyal ya da psikolojik çıkar ilişkilerinden uz«la- şarak tarafsız bakabilselerdi!.. Eminim 2000'* yi- tik değil "yalan yıl" derlerdi. 2001 mi? Tatilin rehavetinden ve umut masılla- nnın büyüsünden kurtulamadığımız, plansc ve programsızlığı dinamizm zannettiğimiz sürectön- görülenin de üstünde sıkıntılı geçecek. Çünkü Türkiye'nin hükümeti, 2000'de beore- mediklerini 2001 'in ilk 3 ayına sıkıştırmak zoun- da! Dolayısıyla 2001 'deki ekonomik tablo süpriz değil! Çünkü 20 yıl öncesindekinin benzeri. Tek farkı, havada bahar kokusu var! Umudunuzu yit'rmeyeceğiniz bir yıl diteğiyfe!.. [email protected] EY salıijJeri için vergi ayı gekli ANKARA (AA) - Ev ve işyeri sahipleri, bu- günden itibaren 2000 yılında elde ettikleri ki- ra gelirleri için beyan- name verip vergisinın üçte birlik bölümünü ödeyecek. Beyana tabi geliri sa- dece gayrimenkul ser- maye iradından oluşan ev ve işyeri sahipleri için vergi ayına girildi. Gelirler Genel Mü- dürlüğü de, vergi beyan- namelerinin yanı sıra Sadece Kira Geliri Elde Edenler İçin Yıllık Ge- lir Vergisi Beyanname Düzenleme Rehberi de hazırlayarak defterdar- lıklara gönderdi. Söz konusu rehber, genel müdürlüğün u www.ge- Krler.gov.tr'' sayfasına da yüklendi. Buna göre 2000 yılı içinde elde ettiği konut kira geliri, istisna tutan olan 630 milyon lirayı aşanlar, işyeri kira gelir- leri üzerinden vergi ke- sintisi yapılanlardai- ra gelirlerinin brüt * n beyanname verm»; nin olan 4 milyarT ' milyon lirayı geçe^V işyerinı vergi kesı15 ' yapma zorunluluği^" mayanlara (örnegiı' 1 " sit usule tabi nükf"' ler) kiralayanlar il*^" ğer mal ve hakJarda^- ra geliri elde edenl« ^' Ocak mesai saatı bi m ' ne kadar beyarida b'u ' nacaklar. Kaçakianp cez^L Konutlardan ;\ len kira gelirlen edümez ya da ^ yanda bulunultrsa ^n " celikle 630 mil/or>[ira - hk istisna ortalan ^al- kacak. Beyan : d i l n e s i gereken kira jeli™"1 bildinlmemesi h 3 m mükellef adına 2 t £ l t b l " rinci derece us-ıls-^ „ cezası kesilecel \r^-mu ' kellefin geliri necek.