Katalog

1 « TEMMUZ 2000 PAZARTESİ CUMHURİYET SAYFA EKONOMI / ekonomift cumhuriyet.com.tr 13 Fısökçrtamn sıcak koricusu • GAZİANTEP(AA)- Antepfıstığı üretıcileri, hava sıcakhğının mevsim normallerinin üzerinde seyretmesi nedeniyle endişe yasıyor. Nizip Ziraat Odası Başkanı Hanıfı Karalar, bir haftadan beri yaşanan ve rekolteyi olumsuz etkilemeye başlayan sıcak havanın 10-15 gün daha sûrmesi halinde, antepfıstığı üreticisinin perişan olacağını söyledi. Karalar, "Deneme için kırdığımız her 100 fistıktan 3O-4O'ında iç oluşmadığını gördük. Oysa bu sayının 10'u geçmemesi lazım" dedi. borç ödemesi • ANKARA (ANKA)- Hazine, bu hafla 152 milyon dolarlık dış borç ödemesınde bulunacak. Hazine'nin bu haftaki en yüklü borç ödemesi, 127.4 milyon dolarla 13 Temmuz Perşembe günü gerçekleştirilecek. Bugün 1.1 milyon dolarlık ödeme yapacak olan Hazine'nin, yanna ilişkin ödemesi bulunmuyor. Hazine, 12 Temmuz'da 8.7 milyon dolar. 14 Temmuz'da 14.8 milyon dolarlık ödeme yapacak. Krfde sermaye • ANKARA (ANKAJ- Karadeniz Bakır tşletmeleri (KBfy Özelleştirme Idaresi Başkanhğı'na hisse satacak. Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), KBl'nin sermaye arttınmı nedeniyle ihraç edecegi hisse senetlerini kayda aldı. Sermayesini 14 trilyon 250 milyar liraya çıkaracak olan şirket, 1 trilyon 750 milyar liralık nakit arttınmını temsil eden hisselerin tamamını ortaklannın rüçhan haklannı kısıtlayarak ÖlB'ye tahsis suretiyle satacak. Escort halka açAyor • tSTANBUL(AA)- Türk bilgisayar sektöründe birçok ilke imza atarak sektörün gelişmesine önemli katkıda bulunan Escort Computer, sermayesinin yûzde 25'ini halka açıyor. Escort Computer, sermayesini 1 trilyon 375 milyar liradan 1 trilyon 835 milyar liraya yûkseltecek. Zeytinyağı raporu • ANKARA (AA)- Zeytinyağı üretimi, geçen yıl 170 bin ton olarak gerçekleşirken Tûrkiye'nin dûnya üretimi içindeki payı yüzde 7.2 oldu. Dış Ticaret Mûsteşarlığı'nın 'Zeytinyağı Araştırma Raporu'nda, dünya üretiminin yıllık ortalama 2 milyon ton olduğu belirtilirken AB ve dünyada en büyük zeytinyağı üreticisi olarak ilk sırada îspanya'nın yer aldığı kaydedildi. Tûrkiye'nin dördüncü büyük zeytinyağı üreticisi olduğu kaydedilen raporda, yurtiçi üretimin dünya üretimi içerısındeki payının 1996/1997'de yüzde 7.7, 1997/1998'de yüzde 1.6, 1998/1999 döneminde de yüzde 7.2 olarak gerçekleştiği belirtildi. Prof. Wippermann, teknolojik değişimlerle işlerin tüketicilere kaldığını belirtti Evler fabrikaya döniişecek • Bankacılık sektörii başta olmak üzere pek çok hizmetin artık tüketici tarafından yapılmaya başladığı gözlenirken sermayenin çalışana değil müşteriye iş yaptırması, üstüne üstlük, bu hizmeti karşılığı tüketiciden para talep etmesi dikkat çekiyor. • NİLÜFERŞENSÖZ HANNOVER-Işve gündelik yaşam arasındaki çizgi silinmeye başlarken yeni ekonominin, evleri küçük fabrikalara dönüştüreceği belirtiliyor. Expo 2000 Fuan çerçevesinde Siemens'in yeni teknolojilerinin anlatıldığı seminerde "21. Yüzyılda tş ve Yaşam" konulu bir konuşma yapan Essen Üniversitesi Telekomünikasyon ve Tasanm Fakültesi öğretim üyesi Profesör Peter Wippermann, gelecek için öngörülenlerle beklenenden daha kısa sürede karşı karşıya kahnacağına dikkat çekti. Iş ve yaşamın iç içe geçtiğini söyleyen Profesör Wippermann, 2000-2030 yıllan arasındaki teknolojik gelişmelerin evlen küçük fabrikalara dönüştüreceğini öngördü. VVippermann, "Teknoktjik değişimlerie işi çahşanlar d e p tuketiciler yapmaya başlıyor. Artık prognımlayacağunızı düşünmefiyiz" dıye konuştu. Önümüzdeki onyıllarda özellıkle zamanın paradan daha önemli hale geldiğine işaret eden Prof. Wîppermann, şu tahminlerde bulundu: "tnsanlar boş zaman stresi yaşamaya başlayacak, Hızh yiyoruz, htda tüketiyonız. Aynca firetim tüketiciyle daha çok bağjantih hale gefiyor" görüşünü dıle getirdi. Tüketicinın hem çalışan, hem tasarlayan hem de üreten hale geleceğini söyleyen Prof. VVippermann, "Sanayi devriminde kitJe üretimi yapıhyordu. Arük üretim, tüketki istediğinde gerçekleşecek. Kitie üretiminin yerine sadece aze özel ve sizin üreteceğiniz mallar geçıyor" dıye konuştu. ÖzellıkJe bankacılık sektörü başta olmak üzere pek çok hizmetin artık tüketici tarafından yapılmaya başladığı gözlenirken sermayenin çalışana değil müşteriye iş yaptırması, üstüne üstlük bu hizmeti karşılığı tüketiciden para alması dikkat çekiyor. 'Bflgisayarlar yönetimde' Prof. VVippermann, teknolojik gelişmelerle robotlann fabrika • ' ' işçilerinin yennı almaya başladığını anımsatarak, u Kol gücü artık otomatikleşti. Bügisayartar yönetimi de geçniyor" uyansını yaptı. Prof. Wippermann, dijital makinelerin "insanileştirümesinhr önemine dikkat çekerek "Güzd ve kaBteH bir yaşam için dijital dünyayı nasü tasarlayacağumzı ve nranının gfin geçtikçe artmasıyta da ekonomikdeğişimler yaşanacak. Evde aDenin yerini arkadaşlar alacak." Mahremiyet konınmah Yemek pişirmenin eğlence ve hobi haline gelmeye başlayacağını söyleyen VVippermann, "Yeni teknolojiler sayesnnde ahşveriş ve yemek pişirme rasyoneOeşecek. BuzdoUbuuz ihtiyacınız olan ürünlerin bitmesiyle bu ûrûnleri kendi kendflerine ısmaıiayabOecek. tnsanlar için gıda gûvenliği ön pfauu çıkacak, E vinizde saûn akhğmız ûrûne karşı alerjiniz olup otaıadığını öğrenebOeceksiniz. Aynca herhangi bir hastalığuuzın ohıp otaıadığını tespit eden cihazlar evlere girecek. Omeğin kan basıncınızı evde ölçebflecek, evden Oaç Bmarlayabileceksiniz" açıklamasında bulundu. Ancak tüm bu gelişmelerin özel yaşamı sarsabileceği uyansını dile getiren VVippermann, "Gtda tekeDeri ne yediğmİH tespit edebflir. Bu teknotojDerin ohnnsuz etkflerine karşı mahremiyet konınmah" dedi. Buzdolabındaihtiyaçduyulan ürünlereinternetaracılığtylasipariş verilebilecek Internet 'e bağlı akıllı mutfaklar geliyor Ev ve işyerindeki bilgisayarmızdan bağlandığınız Interaet'e, yakın bir zamanda, mutfaklarda yıllardır kullanılan buzdolabı, finn gibi aletlerden de ulaşmak mümkün olacak. Bosch ve Siemens Ev Aletleri (BHS) Genel Müdürü Dr. Kurt Ludmg, "Aküh Evler SBtemkri"(HES) ile mutfakta bulunan cihazlann birbirleriyle ve diğer iletişim aletleriyle iletişim kurabileceklerini söyledi. ihtiyacınız olan ürünlerin kalmaması halinde buzdolabınızın, tnternet üzermden sizin verdiğiniz komutlarla ahşveriş yapabılectğini belirten Ludwig, buzdolabında süt kahnadıysa buzdolabının cep telefonuna uyan mesajı gönderebüecegini söyledi. Murfaklardaki yeni elektronik cihazlann pek çok özellikleri bulunduğunu belirten Ludwig, fınn üzerindeki ekran sayesinde istediğiniz yemeklerin tariflerine ulaşılabileceğini ifade etti. Hükümet kontrollerinin gevşemesi, ittifaklan geçersiz kıldı Havada tehlikeliilişkikr # Küreselleşme akımının etkisi altında havacıhk alanında da hükümetlerin düzenlemelerinin azaltılması, önceleri dünya şirketleri arası ittifaklan teşvik ettiyse de, daha sonra birleşme ve ittifaklan işlevsiz kıldığı için olumsuz etkilediği görüldü. # Hükümetlerin küresel rekabeti destekler gibi görünmesine karşın havayollan şirketlerine yönelik ulusal destekler de sürüyor. tngiliz hükümeti ABD'li şirketlerin baskısına karşı rota ve tarife düzenlemelerinde ısrarlı tavnnı sürdürüyor. _ Ekonomi Servisi - Havayolu ulaşımı alanındaki kuralsızlaş- tınna (deregülasyon) akımı, sektörde son yıllarda yoğun olarak görülen birleşme ve it- tifaklan işlevsiz hale getirdi. The Economist dergisinde yer alan bir makalede, hükümet- lerin koyduğu kurallan aşmak için başlatılan ittifakların artık gereksiz olmaya başladığı sa- vunuldu. Havayolu şirketlerinin 10 yıl öncesine kadar uzanan birleş- me akımı, son yıllarda artan bir ivmeyle hız kazandı. Air- -Hne Business dergisin»yap- • tığı bir araştırmaya göre, ge- çen yıllarda 220 havayolu şir- keti, toplam 579 çift taraflı anlaşmaya imza attı. Bu ge- lişme son 4 yılda yüzde 50'lik bir artış kaydedildiğini gözler önüne sererken yapılan bir- leşmeler sektörde 5 büyük gruplaşma ortaya çıkardı. Ancak The Economist'in haberine göre küreselleşme akımının etkisi altında diğer sektörlerde olduğu gibi hava- cılık alanında da hükümetlerin düzenlemelerinin azaltılması, önceleri dünya şirketleri arası ittifaklan teşvik ettiyse de, da- ha sonra birleşme ve ittifakla- n işlevsiz kıldığı için olumsuz etkilediği görüldü. 1990 îann ortasında, Ameri- ka'da United, Lufthansa, KLM ve Northwest gibi şirketlere an- titekel yasalanndan ödünler ve- rilmiş, aynı zamanda ABD'den Avrupa'ya yapılan seferlerde serbest ulaşım anlaşmalan, ta- rife kolaylığı gibi teşvikler ge- tirilmişti. İttifaklar sarsıhyor Sektördeki özelleştirme sü- reci de ittifaklan tehdit eden etkenler arasında sayıhyor. Bir- kaç ay önce Swiss Air grubu- nun, Avrupa Birliği, Belçika ve lsviçre'nin iznini alarak Bel- çikalı Sabena'yla birleşmesi- nin British Ainvays (BA) ve American Airlines (AA) arasın- daki 'Tek Dünya (One VVorki)' adlı ittifaka olumsuz etkileri olabileceği beürtiliyor. Bu ge- lişmenin ittifaklar ya da şirket- ler arasında yeni anlaşmalara yol açabileceğine dikkat çekiliyor. Sektörde 6 yıldır devam eden özelleştirme sürecinı izlemesi beklenen bir diğer gelişme de Avrupa'nın 1990'larda ABD'yi ızlediği hava taşımacıhğı ala- nındaki iç liberasyona bağlı Yabancı semıaye, 2.2 katrilyonubuldu olarak ortaya çıktı. ABD ve Avrupa'nın başlattığı akıma Asya ve Güney Amerika da da- hil edihnek istendi. Bu bölge- lerdeki ülkelerde hükümetle- rin havayollan rotalan ve tari- feleri üzerindeki kontrolünü kaldırmak için kırktan fazla an- laşma yapıldı. Hükümetlerin küresel rekabe- ti destekler gibi görünmesine karsm havayollan şirketlerineyö- nelik ulusal destekler de sürdürülüyor. Örneğin ABD'nin doğu kıyısindan Londr&'ya ANKARA (AA) - Türkiye'de faaliyet gösteren yabancı sermayeli şirketlerin sayısı haziran ayı itibanyla 5 bin 129 adedi bulurken bu şirketlerin toplam sermayesi 2 katrilyon 220 trilyon lirayı buldu. Hazine verilerine göre, bu sermaye içindeki ya- bancı sermaye miktan 1 katrilyon 181 trilyon li- ra olurken bu miktar toplam sermayenin yüzde 53.1 'ine denk geliyor. Öte yandan geçen yıhn al- ö aytnda 221 yabancı sermayeli firmanın kurulu- şuna izin verilırken bu yıhn aynı döneminde ızin sayısı yüzde 19 azalarak 179'da kaldı. 1980 yılından bu yılın mart ayına kadar geçen dönemde fiili yabancı sermaye giriş miktan kü- mülatif olarak 12 milyar 989 milyon dolar olarak gerçekleşti. 1980 yılından geçen aya kadar izin ve- rilen yabancı sermaye miktan ise 26 milyar 754 milyon dolar oldu. Fiili yabancı sermaye giriş miktannın izin ve- rilen yabancı sermayeye oranı ise yaklaşık yüzde 49'da kaldı. Fiili giriş açısından değerlendirildi- ğinde 1 milyar 242 milyon dolarlık yabancı ser- maye girişi ile J 992 yılı, en fazla yabancı serma- ye çekilen yıl oldu. dar uzanan rota üzerinde îngiliz hükümeti ile anlaş- maya vanlamamasının ne- deni, Îngiliz hükümetinin iki büyük havayolu şirketi olan British Ainvays ve Vlrgin Atlantic'in mevcut durumunu korumak iste- mesi olarak görülüyor. Söz konusu pazarlık, bu ay ta- raflann tekrar masaya otur- ması ile sürecek. ANKARA PAZARI YAKUP KEPENEK Büyümenin Anatomisi Anımsanacağı gibi 1999'da ekonomi geriledi. Toplam yıllık ulusal üretim yüzde 6.4 oranında azal- dı. Ekonomi büyümedi, tersine küçüldü. Böyle bir ortamda, 2000 yılının ilk üç ayında ekonominin yüzde 4.2 oranında büyüdüğünün açıklanması, hiç kuşkusuz olumlu bir gelişmedir. Ekonomik büyüme oranı, sektörlerin büyüme oranlannın ortalamasıdır. Tanm, sanayi ve hizmet sektörteri, giderek bunlann kendi alt sektöfleri, ge- nellikle değişik oranlarda büyür. Ulusal ortalama, sektörlerin büyüklüklerine göre yaptıklan katkıla- nnın sonucudur. (Aşağıdaki tablonun ilk sütunun- da sektörlerin, geçen yılın ilk üç ayına göre bü- yüme oranları; ikınci sütununda da işgücünün sektörlere dağılımı verilmektedir.) Sayılara daha yakından bakalım. Ekonominin temel üretim sektörleri denilen tanm, sanayi ve inşaat sektörierinde büyüme ora- nı, tablodan da izlenebileceği gibi, sırasıyla 0.4; 2.8 ve eksi 2.5'tir. Üç sektörün oranlan bir bütün ola- rak alınırsa, bu sektörlerde dişe dokunur bir eko- nomik büyümeden söz edılemez. Yanlış anlaşılma- sın. Kimi tanm ve sanayi alt sektörierinde üretim artışlan, kimilerinde de düşüşleri vardır. Buradaki veriler, sektörierin ortalamalandır. Durum bu olunca, ekonominin yılın ilk üç ayın- da yüzde 4.2 oranında büyümesi esas olarak üre- timden değil, üretim dışı sektörlerden kaynak- lanıyor, denilebilir. Ekonominin üretim sektörierinin önemli birözel- ligi var. Toplam işgücünün, yanı çalışanlann, çok büyük bir bölümü bu sektörlerdedir. örneğin çalı- şanlann yüzde 45.8'i tanmla uğraşıyor ve tanm büyümüyor. Tablonun ikinci sütunundan da izlene- bileceği gibi, bu üç sektörün işgücü oranlannın toplamı, toplam 22 mir/on işgücünün 66.3'ünü, yak- laşık 15 milyonunu oluşturmaktadır. Buradan çıka- nlması gereken ana sonuç şudur: ekonominin bü- yümesi, bir butün olarak üretici kesimin gelirieri- ni artbrmıyor. Gelirin sektörün çalışanlan arasın- da bölüşümü ayn bir konudur. Buradaki işgücü ta- nımı geniş kapsamlıdır; örneğin, tanmda çalışan- lar, toprak ağalannı da topraksızlan da içerir; bu- nun gibi sanayi işgücü de holding sahibinden fab- rika bekçisine dek tüm çalışanlan kapsar. Artma- yan bunlann tamamının gelirieridir. Artış olunca da aslan payını sermaye sahibi alır. • • • Ekonominin gerçekten büyüyen bölümü, artı yüzde 32.5 oranıyla dışalım vergisidir. Doğal ola- rak vergi alınması için dışalım yapılması gerekir. Ger- çekten de bu yılın ilk üç ayında, dışalım, (Arap- çasıyla ithalat), geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 40.1 'Hk bir arbş göstermiştir. Bu dışalım ge- nişlemesinin, başta ticaret olmak üzere, kimi hiz- met sektörierinde canlılık yaratması doğaldır. Ni- tekim ticaret sektöründe, yüzde 10 dolayında bir büyüme sağlanmıştır. Ekonominin büyümesi de aslında, dışalıma dayalı olan bu canlanmadan baş- ka bir şey değildir. ••• Bu gidişe, IMF ve Dünya Bankası neden alkış tutmasın?Türkiye, dışandan borçlanabiliyor. De- ğirmenin suyu, ekonominin geleceğı ıpotek altına alınarak, dışandan sağlanıyor. Bununla dışalım ya- pılıyor; yabancılann ürünlerı bolca satın alınıyor. Bu yolla, Türkiye, ürünlerini satın aldığı ülkelerin eko- nomisine katkı yapıyor; oralardaki yatırımlan, iş bulmayı ve üretimi arttınyor. Bu ışleyiş, IMF ve Dün- ya Bankası'ndan övgüter almaya yetiyor. Ya Türkiye ekonomisinin üretim sorunu? Tanmı- nın tamamryla çöküşü mü? Işçinin, memurun ve emeklinin yoksullaşması mı? Üretimsizliğin ve iş- sizliğin daha da artması mı? Canım enflasyon düşüyor, ekonomi büyüyorgö- rüntüsüyle yaratılan iyimser havayı bozmanın an- lamı var mı? Sektörler Büyüme Oranı Çalışan Oranı (Yûzde) Tanm Sanayi İnşaat Ticaret Ulaştırma-Haber. Mali Kuruluşlar Diğerieri* 0.4 2.8 (-) 2.5 10.1 5.7 0.8 45.8 15.1 5.4 13.4 3.9 2.1 14.1 * Diğer alt sektörler ve büyüme oranlan şöyle: Ko- nut sahipliği yüzde (eksi 1.0); Serbest Meslekler yüz- de 4.0; Devlet Hizmetleri 2.2; Kâr Amacı Olmayan Kuruluşlar 0.7; ve Dışalım Vergisi 32.5. Ortalama Büyüme 4.2, Çalışan Toplamı 22 milyon. ™"~İJ ~ Kaynak: DIE. ' : e-posta: yakup@metu.edu.tr Yetki kanunu geliyor Kamu bankalanna özelleştirme yolu ANK\RA(AA)-Kamu bankalannın ticari esasla- ra göre çalıştınlmasına ve özelleştirihnesine imkân verecek Kanun Hükmün- de Kararname'nin (KHK) haftaya çıkartünıası bek- leniyor. Hükümete, aln ay süresince KHK çıkarma- ya imkân veren yetki ka- nunu çerçevesinde düzen- lenecekKHKileilgiliça- hşmalar hızlı bir şekilde sürdürülüyor. Dünya Ban- kası, Mali Selctör Uyum Kredisi (FSAL) içm şart koştuğu kamu bankalan ile ilgih yasal düzenleme- nin çıkarnlmasını yeterh görüyor. Bu arada Dünya Banka- sı'nın, kamu bankalan ile ilgili yasal düzenlemenin çıkartılması durumunda, 780 milyon dolarlık FSAL kredisinin ilk dılimı olan 390 milyon dolann, ban- kanın ilİc icra direktörleri kurulu toplantısında onay- lanması konusunda hükü- met yetkılilerine taahhüt- te bulunduğu öğrenildi. Öte yandan, Bankacıhk Düzenleme ve Denetleme Kurulu'nun (BDDK), res- mi olarak faaliyetlerine, daha önce tespit edilen 1 Eylül tarihinden önce baş- layabılecegı öğrenildi. Kurulun tam olarak fa- aliyetlerine başlaması için gerekli çahşmalann hızlı bir şekilde yürütüldüğü ve ücret düzenlemesı künu- sunun da tamamlanması^ nın ardından, kurulun 1 Eylül'den önce çalışma- lanna başlayabileceği be- lirtiliyor. BDDK'nin ücret skala- sının, diğer üst kurullarla aynı düzeyde belirlenme- si için çalışmalaryürütül- düğü ve kurul çalışanlan- na, piyasa koşullan düze- yinde bir ücret skalasının hedeflendığı kaydedüiyor.