Katalog

1 S MART2000PERŞEMBE CUMHURİYET SAYFA KULTUR kutturCa cumhuriyet.com.tr 15 İİUYGARLIKLARIN İZİNDE OKTAY EKİNCt Mimar Sinan Üniversitesi, 117. yıldönümünde 'Akademililerin kayıt defteri'ni sergiliyor 'ugünlerde MSÜ'de iki sergi var. Osman Hamdi Bey Salonu'nda, 1928'den 1 S>81 'e dek 'Güzel Sanatlar Akademisi öğrencisi' olanlann kayıt defterlerindeki künyeleri ve o yıllardan fotoğraflar... Sinan Holü'nde de, 'Birgi "Yaz Okulu'ndaki 1998-99 çalışmalan... Iki serginin ortak anlamı ise Sanayi-i Nefise Mektebi'nden günümüze dek süregelen bir geleneğin ürünü olmalan... 1950'lerden iki fotoğraf. Sokia, mimarlık bölümündeki 'proje tashihinde' merakh bir katdım» Sağda, 1954 Akademi Balosu'ndan-. Akademi 'dentokrasinin'de okuhıyduSon zamanlarda "öıûvershderi kryas- lamak" moda oldu. Ne var ki bu kıyaslamada durmadan "haksEuk" yapılan bir okul var ki, o da Mimar Sinan Universitesi (MSÜ). Çün- kü MSÜ, temelde "sanatve kültür eğiti- mi" yaptığından, sûreklı "bilimsel yayın sayHraa" göre düzenlenen üniversite lıs- telerinde hep "son sıralara" yazılıyor. Diger ünıversitelerdekı bilımsel yayınlar- dan çok daha fazla "sanat ürününü" eği- time ve ülkemıze kazandırmasına rağmen bu "haksn kryaslamada", deyım yerin- dcyse hep "mağdur'' bırakılıyor... Geçen yıl da MSÜ'nün yine kuruiuş yıldönümünde değindiğim bu anımsat- mayı şimdi şunun için yineliyorum: EğerGüzelSananarAkademis 1981'de üniversite ofmasaydı ve yıne "akademi" olarak kalsaydı, işte bu garip durumu da yaşamayacaktı. Kültürün ve sanatın hemen her dalın- da "bilim, akıL emek ve göznunı" ile ya- ratılan sayısız değerler, "üniversiteyaym- lan arasında" değil, yine kültür ve sanat dünyasında "akademi ürünleri" olarak hak ettikleri saygınlıkla yerlerini alacak- lardı... İşte bu "hayıflanmamın" sıradan bir "akademfli psikolojis'' olmadığını, her yö- nüyle elle tutulur, gözle görülür bir "nes- nergerçek" olduğunu en açık biçimde vç ''tkrffisd tenıklanvta* da biriılte kanıt- layan bir belgesel var ki, o da bugünler- de MSÜ'de gösterilen "Akademi Kayıt DefterF'sergisi... MSÜ'nün "rektörü" olan ve "bflim adamı" olarak değil "heykel sanatçısı" olarak bu göreve seçilmeyi hem kendi "akademili kimliğjne" hem de üniversi- tede oy kullanan diğer öğretim üyeleri- nin aynı "akademili kühürlerine" borç- lu olan Prof. Tamer Başoğhı. 117. kuru- luş yılı kutlamalan içın böylesi anlamh birsergiye onay verirken acaba "üniver- site karşıtı dujgulann depreşeceğbü" de düşünmüş müydü? Birrektörolarak, bunu "hissetse" bi- le resmi kimliğiyle "dışa vuramayacağı- m" bildiğim için soruya yanıt da bekle- miyorum. Ancak 1930'lardan 1981'e dek tutulan Akademi Kayıt Defterleri cilt- lerinm sergi panolanndakı sayfalan önün- de dolaşıp geçmişe daldığımda, "Akade- miyi neden kapaop YÖK'e bağh bir üni- versite yapüklannı" da yıllar sonra bile "sorgulamadan" edemiyorum... Çağdaş ve 'katilımcT egitim Evet... O yıllar, gerçekten bir "başka" yıllardı. Çünkü Akademi, diğer yükse- kokullara göre bir başkaydı... Üstelik bizler, yani 1960'lann sonla- nnda girip, "okuldan ayrümama" ıste- ğimizmdeetkısıyleolacak, 1970'lerin an- cak ikinci yansmda "hadi arok mezun oidunuz" sözünü işitenler, 1880'lerden bi- rikerek ve "kökleşerek" gelen hoşgörü ve özgûrlük ortamının da Akademi yıl- lanndaki son öğrencileri arasmdaydık. Anlatmakla sayfalar dolabilecek ve bugünlere göre çok daha "ffleri" ve "çag- daş" olan Akademi öğreniminden bazı güzellikleri özetlemeye çalışayun: Her şeyden önce, merkezi sistemle de- ğıl, "mimariık dahü" tüm bölümlere, günlerce süren genel bilgi ve yetenek sı- navlannda ter dökerek girdiğımiz için, ya- nı "sadece Akademi'yi isteyerek" Aka- demili olduğumuz ıçın, okulla olan ba- ğımız adeta "sevdalı" gibiydi. (O kadar ki tatillerde ve hatta yaz aylannda bile hep okuldaydık). Sonra, okulun "sahıbi" de sanki biz- dik. Kantini biz işletir, fıyatlan da biz be- lirlerdik. (Öğrenci Derneği olarak) Kı- yıdan balık tutup, heykel bölümünün ar- kasındaki bahçede mangal ve ekmek ara- sı ziyafetini çekerken evimizdeki kadar hürverahathk... Okulun "yönetim" düzeninde ise hem asistanlar hem de öğrenciler "seçûnk" temsilcilerini belirlerler ve bu temsilci- ler bölüm kurullanyla birlikte Akademi Kurulu'na da "asıl üye" olarak girerek, toplantılarda sadece söz hakkıyla da de- ğil, "oy haklavla''görüş.melere ve "karar- tara" katılırlardı. Yine o yıllarda başka hiçbır üniversı- tede olmayan bu "demokratik" yönetim tarzı devlet istediği içın değil. öğrencisi ve hocasıyla tüm Akademililenn "or- taMaşa" gerçekleştirdıklen "eğitinıreibr- mu" çalışmalanyla sağlanmış ve "yasal güvenceye" de bağlanmıştı. Geleneğjn temsilcileri Şımdi MSÜ'de de bütün bu "Akade- migdenekteri" önemli oranda yaşatılma- ya çalışılıyor. YÖK düzenindeki engel- ler nedeniyle öğrenciler "kendi seçtikle- ri temsilcilerle > önetime kaülmanın çağ- daşerdemkrini yaşayanuvor" olsalar bi- le hocalanyla olan ilişkilen yine eskisi gibi arkadaşça ve kardeşçe... Ne varki bunun başlıca nedeni de 1980 öncesindeki "özgûrlükyıUannda"yetişen Akademililerin, yönetim ve öğretim üye- liği kadrolannda hâlâ "aynı kühürte" gö- reve devam etmeleri. MSÜ'nün Mımar Sinan Holü'ndeki "BirgiYazOkuhT sergisi de işte bu kül- türün yarattığı "yurt sevgjsine" dayalı bir "sanatimecesinin'' Anadolu insanm- daki sanatsal birikımle ne denli coşkuy- la bütünleştığini gösteriyor. Sözün kısası, 117. kuruluş yılında Aka- demi Kayıt Defteri ile Birgi çalışmalan, aslında iki ayn sergi gibi değil, "19. yüz- yıldan 21. yüzyıla taşman" tarihsel bir çabanın ortak belgeseli gıbiler... Arkeolog Başaranbilek: 'Ulkemizde herkeseyetecek kadar Birgi var...' Birgi projesi 'Havza'yı da kucakhyorTürkiye'de mimari koruma- cılığın tek yapı ölçeğinden "kentsel ölçeğe*" geçış aşa- ması önce "düşünce" dü- zeyinde 1975'teki "Av- nıpa Mimari Miras YH h" etkinlıkleriyle geliş- ti. Derken Safranbohı, ardından Muğ- lagibi birkaç kentte bu düşünce yö- re halkı ve yerel yönetimlerce de benimsenince, az sayıda bile olsa "tarihsel doku korumasının" ne denli önemli ve "kimlikli" bir dav- ranış olduğunu kanıtlayan "öncü" örnekler kazanıldı... Bu örnekler arasında yıllardır bir köşede sessiz sedasız mima- ri kültürünü yitirmeden yaşayan Birgi ise kentsel korumanın ül- kemizdeki bu kısa geçmişinde yerleş- me boyutundan "havza oiçeğinde koru- maya'' geçişin adeta önderliğıni ya- pıyor. Mimar Sinan Üniversitesi ile - ÇEKÜL'ün birkaç yıl önce - Birgi Betediyesi ile başlahp, ar- dından Ödemiş Belediyesi'ni de katarak sürdürdükleri "kültürveçev- re değeıieri korunmuş kentter" pro- jesi, bir süredir tzmir Valisi Kemal Tarih içindeki sanatsal yaraücıhğm Birgj'den yansımalan. (Desen: METÎN KESKÎN) Birgi yaz okuluna 'Akademili' kültiiriiyle katılan MSÜ öğrencilerinden bir grup. sergilerijle birlikte™ Nehrozoğlu'nun da etkin desteğiyle "Kflçük Menderes Havzası Koruma Projesrne dönüş- müş durumda. Böylece, Birgi ve Ödemiş'le bir- likte, aynı havzadaki Bozdağ, Gölcük, Konak- h, Ovakent ve Bademli de. havza ölçeğindeki korumanın "odak kentleri" olarak 2000'lere yeni umutlarla başlıyorlar... MSÜ'deki Birgi YazOkulu Sergisi, işte bu bü- yük sıçramanın "esin kaynağmı" oluşturan 1998 ve 1999 yıllanndaki "üretken ve duyarta buluş- ma günlerinin" sergisi... MSÜ'nin yanı sıra Yıküz ve İTU'den de öğ- rencilerin katıldığı çalışmalarda, sadece mima- ri mirasın belgelenmesi ve korunması projele- riyle yetinilmedi. Birgi adeta bir büyük "aka- demi" gibi sanata kucak açarak heykel, seramik, resim ve grafik çalışmalannda da tarihsel do- kusu ve doğal, kültürel peyzajıyla "en etkileyi- d atötye" misyonunu üstlendi... Hem Birgi'nin güzelliklerini hem de bu ça- balann ürünlerini yansıtan sergideki görülme- miş zenginlik içın ÇEKÜL'ün Birgi Ko- ordinatörü Emin Başaranbilek diyor ki: "Uşaklı bir dostum bir Amerikalıya ken- tinianlatırken,AmerikalıBırgı'nin nere- sine düşüyor?.. deyince şaşınvermiş_. İş- te biz, Birgi'ye karşı yıllann vefasıziığını gidenweçalMB»1çinde\iz...'' Aynı vefasızhğın sadece Birgi'ye de- ğil, bütün Küçük Menderes Havzası uy- garlıklanna karşı da süregeldiğini Bir- gi 'den sonra "fark ettiklerini" belirten MSÜ Mimarhk Fakültesi Dekaru Prof. Dr. Cengiz Eruzun da diyor ki: "28 Ocak 2000'de bu sergiyie birlikte düzenlediği- miz sempozyumda, mimarlık-şehircilik vesanatın her dakndaki akademik egitim- de Anadolu'nun bizler için dünyada esj oi- mayan bir şans olduğunu bir kez daha vurguladık. Şimdi önemli olan, yaz okul- lan eğitiminin Anadolu için de bir şans olması- nı sağlamak, Birgilerden oğrendiğimizi BirgUe- re de kazandırmanın yollannı bulmak»" Izmir Valiliği, işte bu kazanımı "havzaboyu- tunda" ya^ama geçirme karanyla, sadece ko- rumacılıkta değil, "ülke deferlerinc duyarfa eği- timde" de ileri bir aşamaya tarihsel katkılarda bulunuyor. Bu coşku verici sürecin "kahramanlannı" ve "aunterierini" görmeniz için herkesi MSÜ'de- ki sergiye çağınrken, sözü yine arkeolog ve sa- natçı dostumuz Emin Başaranbilek'e bırakıyo- rum: " Son birkaçyıl içinde BirgDflerin sevgisiyle bir- Hkte ÇEKÜL'e bir çevTe-kültûr evi, MSÜ'ye de yaz okulu çahşma alanı kazandık. Tarihten ge- len kultûr zenginliğinde gelecek kuşaklann da hakkı olduğunu bir imarve yaşama biiincinedö- nüştürüyoruz. Türld>l e'de herkesi bu seferber- Hğe çağınyoruz. Ulkemizde herkese yetecek ka- dar Birgi var_" Kadın yönetmen göziiyle Iran Uçan Süpürge 3. Uluslararası Kadın Filmleri Festivali'ne Raskhan Bani-Etemad filmleri ve söyleşileriyle katılacak Kültür Servisi - Türkiye'nin tek kadın filmleri festivali olarak bilinen "Uçan SüpürgeUluslara- rası Kadın Filmkri Festivali" 4- 11 Mayıs tarihlen arasında pek çok ünlü yönetmeni Ankara'da ağırlayacak. Bu yıl üçüncüsü dü- zenlenen festivale Türkıye'den Biket tlhan, Veşim Ustaoğlu. Han- dan tpekçi ve Tomris Giritlioğ- hı, Iran'dan Rakshan Bani-Ete- mad, Polonya'dan Barbara Sass ve Dorota Kedzierzawska, ABD'den Barbara Sonneborn, Fransa'dan Djamila Sahraoui. Almanya'dan UlrikeOttingerve Bulgaristan 'dan Adela Peeva ka- tılacaklar. Sinemaseverler etkinlik bo- yunca Iranlı kadın yönetmen Rakshan Baıû-Etemad'ın 1995 yılında LocamoUluslararasıFDm Festivali'nde 'Atan Leopar Ödü- lü'ne aday gösterilen ve 'Bronz LeoparOdülü' alan, aynı yıl içe- risınde Selanik Uluslararası FUm Festivali'nde 'FIPRESCI' ödü- hme değer görülen "Rusari Abi" qhe Blue Veiled) adlı filmini görme fırsaünı bulacaklar. 1998 Montreal Film Festiva- li'nde 'Grand Prix Des Ameriqu- R. Bani -Etemad ma>ıs a>inda yapuncısıyla Ankara'ya gelecek. es' ödülüne aday gösterilen "Ba- noo-Ye Ordibehest" (The May Lady) adlı filmi de göstenlecek olan yönetmen, yeni projesinı mayıs başında tamamlayıp ya- pımcısı ile birlikte Ankara'ya ge- lecek. Rakshan Bani-Etemad katıla- cağı söyleşilerde, son günlerde kadınlann desteğiyle reformist- lerin zaferiyle sonuçlanan Iran seçimlerini gündeme getirecek. TRT, KültürBakanhğı ve Çan- kaya Belediyesi'nin sponsorlu- ğuyla düzenlenen Uçan Süpürge 3. Uluslararası Kadın Filmleri Festivali süresince Polonyalı yö- netmen Barbara Sass'ın "PDkus- zenie"(The Temptation) ve Do- rota Kedziezawska'nın "Diably, Diabh/1 ' (Devils, Devils), "Nic" (Nothing) ve "\Vrony" (Crow), Amerikalı Barbara Sonne- born un "Regret to Inform", Fransız yönetmen Djamila Sah- raoui'nin yönettiği "Algerie", "La Vıe Çhıand Meme" ve "La Moitie de Ciel d'Allah", Alman yönetmen Ulrike Ottinger'in, *Exil Shanghai" ve "Johanna D'Arc Of Mongoüa" ile Bulgar Adela Reeva'nın "Neighbours" adlı filmleri gösterilecek, yönet- menlerle söyleşiler gerçekleşti- rilecek. Festival çerçevesinde yer alan Banş ve Kadın adlı bölümde ise Biket llhan'ın "Kayıkçı". Veşim Ustaoğlu'nun "Güneşe Yolcu- luk", Handan tpekçi'nin "Ba- bam Askerde", Tomris Giritli- oğhı'nun "Suyun Öte Yam" ad- lı fîlmleri gösterilecek. ODAK NOKTASI AHMET CEMAL Bir 'Oyun' Oynamak... "Oyun" sözcüğünün tiyatro sanatının aynlmaz parçası olması, acaba kimi zaman -özellikle de bu sanatın eğitimi sürecinde- yanlış çıkanmlara da götürebilir mi? Sahnede her defasında oynananm bir "oyun'dh duğu kesin elbette. Aynca sahnedekilerin "oyna- dıklart" da... Tehlike, kendini tiyatronun kendisi de bir oyun sayılmaya, salt oynamakla sınırtandınlma- ya başlandığında gösterır. Ve tiyatro sanatının öğ- rencisi de -yanlış veya eksik yönlendirme sonu- cu- işinin salt oynamak olduğuna inanabilir. Geçen günlerde Türkiye'ye de gelen Alman ti- yatrobilimci Erika Fischer-Lichte, "Dramanın Ta- rihi" adlı eserinin hemen başında tiyatronun adını koyar: "Tiyatro yalnızca bir sanatsal biçim değil- dir. Tiyatro, bir toplumsal kurumdur." Yani? Tiyatro, oyunu ve oynamayı hedefler, ama ken- disi toplumsal bir kurum olarak oyuna gelmezi Dolayısryla salt "oyun "ladasınırlanamaz. Bu, bel- ki de "gösterim" ile "gösterilen" ve "gösteren" ara- sındaki ilişki üzerinde -oyundan uzak- bir "ciddi- yetle" durmayı gerekli kılmaktadır. Antikçağ tragedyalanndan bu yana, tıyatro sa- lonundaki "roldağılımı" bellidır. Sahnedekiler hem dış dünyanın, hem de kendilerini salonda izleyen- lerin temsılcılendirler. Onlar sahnede, dış dünya ya da yaşamla bağıntılı, yaşamın ıçinden, yaşamı yan- sıtan bir eyiem, başka deyişle, bu eylemin sahne- ye getirilmiş biçimi anlamına gelen bir drama ger- çekleştirirler. Izleyicilere gelince, onlar da salonun dışındaki toplumun temsilcileri olma gibi bir işle- vi kendiliklerinden üstlenmişlerdir. Çünkü onlar, o toplumdan bir parçadır. Bu bağlamda "gösterim" ile "gösterilen"', yaşam- dan yola çıkar ve belli bir kurguyla yaşamı yan- srtır. Bu kurgu, gerçeklik temeline, yaşamın ger- çekliği He örtüşebildiği oranda kavuşur. 'Gösteren "e, yani oyuncuya gelince, onun görevi de bu kurgu- yu oynamaktır. Oyunculuk uğraşının odak noktası, bu görevdir. Oyuncu, yaşamı değil, fakat sözü edilen kurgu- yu oynar; bunu da, yaşam üzerine düşünebikN- gi, yaşamı bilebildigi oranda başanr. "Robespi- enre" rolünü üstlenen oyuncu, Büchner'in "Dan- ton'un ölümü"nde dile getirdiği Fransız Devrimi kurgusunu, ancak tarihteki Fransız Devrimi'ni bö- tün boyutlanyla ciddiye atehğı ölçüde oynayabi- lir ve salt "oynama" üzerinde odaklaştığı ölçüde de ancak başansızlıkla karşılaşır. Çünkü ne Fran- sız Devrimi ne de Büchner'in bu devrime ilişkin ba- kış açısı "oyuna gelebilecek" türden konulardııi Büyük oyunculann yönetmenin yorumlanna kat- tklan, onlann ciddiyetin süzgecinden geçme bil- gi birikimleridir; onlar, sahnede oynamayı bilgi ile oynamadıklan, sahne dışındaki bilgiyi hafrfe al- madıklan ölçüde başanriar; doğaçlama yetenegi, ancak yaşam üzerine sürekli kafa yormayla ayak- ta kalabılecek, etkinlik kazanabilecek biryetenek- tir. Brecht, epik oyuncudan rolüne sürekli eteştirel gözle bakmasını, rolünü oynarken kendini kimi za- man kendi rolünün izleyicisi konumuna da getir- mesini talep eder; bu, oyuncudan oyunculuk ve sahne dışındaki birikimlerinin süzgecini kullanma- yı bir an bile unutmamasını talep etmekten başka bir şey değildir. Brecht'in epik anlatımla amaçla- dığı hedef, yani sahnedekinin yaşamın kendisi de- ğil, fakat yalnızca bir oyun olduğunun izleyiciye as- la unutturulmaması ise, bu büyük tiyatro adamı- nın "yaşamın bir oyun olmadığı" gerçeğini yeni bir üslupla vurgulamasıdır. Bu bağlamda da oyuncu- nun oyunculuk başarısı, onun yaşam hakkında yaşama eleştirel bakabilecek ölçüde bilgi edin- me çabasıyla doğru orantılıdır. Geleceğin oyunculanna eğitim verirken, onlan daha sonra uğraşlan konusunda yanılgılara sü- rükleyecek ders programlan uygulamamaya özen gösterelim. "Nasılsa sadece oyuncu olacaklar" gibi yanlış bir noktadan yola çıkarak, onlan "ku- ramsal dersler" başlığı aftında toplanan bilgi biri- kimlerinden yoksun bırakmayalım. Hele, onlan so- nunda yaşamı da bir oyun saymaya götürecek tu- tumlardan kesinlikle kaçınalım. Yaşamın ancak ciddiye alındığı ve bilindiği öl- çüde gösterilebileceği gerçeğini bir an bile unut- mayalım ve öğrencilerimize de unutturmayalım! e-posta: ahmetcemal(a superonline.com . acem20(a hotmail.com BUGUN • EYLÜL MÜZtK KULÜBÜ'nde saat 23,30'da Handan Çivicik, Kenan Vural, Uluğ Aydemir, Sahir Önal'ın vereceği '60'lar 90'lar Pop' konseri izlenebilir. (257 11 09) • TOHUM KÜLTÜR MERKEZİ'nde saat 14.00 ve 18.00'de Tomris Giritiioğtu'nun yönettiği Salkun Hanımın Taneleri filmi göstenliyor. (643 22 33) • NÂZIM HtKMET KÜLTÜR VE SANAT VAKFI'nda saat 18.30'da '20. Ölüm Yıhnda Nusret Hıar'ın anma toplantısı yer alıyor. (252 63 14) • AKM StNEMA SALONU'nda saat 13.00,16.00 ve 19.00'da saatlerinde Rkhard VVenk'in yönettiği 'Aşkım İçin' filmi göstenliyor. (251 56 00) MENGUERTEL hepimizi bıraktı, gitti Yurdoer Alhntaş Bülent Erkmen Sadık Karamustafa