Katalog
Yayınlar
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Yıllar
- 2024
- 2023
- 2022
- 2021
- 2020
- 2019
- 2018
- 2017
- 2016
- 2015
- 2014
- 2013
- 2012
- 2011
- 2010
- 2009
- 2008
- 2007
- 2006
- 2005
- 2004
- 2003
- 2002
- 2001
- 2000
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
Abonelerimiz Orijinal Sayfayı Giriş Yapıp Okuyabilir
Üye Olup Tüm Arşivi Okumak İstiyorum
Sayfayı Satın Almak İstiyorum
26 TEMMUZ 1999 PAZARTESİ CUMHURİYET SAYFA
KULTUR kuttur@cumhuriyet.com.tr 13
Çatalhöyük, Dünya Bankası'nın 30 milyon dolarlık kaynak sağlayacağı proje kapsamında
Konutlar örtü île korunacakBAHAR TAIVRISEVT:R
ANKARA - Yakındoğu'nun en büyük
neolitik merkezlerinden biri olarak kabul
edilen Çatalhöyük'teki binlerce yıllık ko-
nutlann, üzerlerine yerleşürilecek bır ''ör-
tü'' ile korunması planlanıyor. Kültür Ba-
kanlığı'nca hazırlanan koruma projesi
ile bölgede mımari yapıyı tehdit eden ta-
ban suyundakı azalma sorunu da çözü-
lecek.'
Konya'nın Çumra ilçesinin güneyinde
bulunan Çatalhöyük, Dünya Bankası'nın
30 milyon dolarlık kaynak sağlaması bek-
lenen "Türkiye Kültürel Miras Projes"
ıçinde yer alıyor Önas\a'da benzen ol-
mayan yerleşme, çogunlukla bıtişik dü-
zende yapılmış, ancak bağımsız duvarlı,
1 büyük, 2 küçük odalı. duvarlannda il-
gi çekici resimler bulunan toprak damlı
kerpiç evlerden oluşuyor. Evlerarasında
tapınak işle\i gören yapı ve avlular yer
alıyor. "Dogu" ve "BatT olarak adlân-
dınlan 2 höyüğün bulunduğu bölgenin ta-
rihi MÖ 8000'li yıllara kadar uzanıyor.
Neolitik devre ait olan Doğu Çatalhö-
yük'te 13 yapı katı yer alıyor.
Çatalhöyük, 1958 yılında James Met-
laart tarafından bulundu. Bölge, 1981
yılında 1. derece arkeolojik SlT alanı ola-
rak tescil edıldi Bilimsel çalışmalar so-
nucunda. MÖ 5500 yılında anlaşılama-
yan bir nedenle Doğu Çatalhöyük halkı-
Âonya
nın Batı Çatalhöyük'e taşındığı, Çarşam-
ba çayının MÖ 3500 yıllannda yön de-
ğiştirerek Doğu ve Batı Çatalhöyük ara-
sından geçtiği ve bu çayın altında kalan
kültürkatmanlannın sürduğü anlaşıldı. Bu-
nun üzerine Konya Koruma Kurulu, ge-
çen yıl Doğu ve Batı Çatalhöyük 1. ve 3.
derece arkeolojik SlT sınırlannın geniş-
letilmesi yönünde öneri karan aldı.
Ancak son günlerde Konya Ovası'nda-
ki taban suyunun seviyesinde meydana
gelen düşmenin bölgedeki mimari yapı-
yı tehdit ettiği bildirildi. Bunun üzerine
hazırlanan Çatalhöyük Projesi kapsamın-
da, Dünya Bankası Komisyonu bölgede
bir ön çalışma yaptı. Komisyon, su dü-
Ovası'ndaki
taban suyunun
seviyesindeki
düşme,
bölgedeki
mimari yapıyı
tehdit ediyor.
Bölgede ön
çalışma yapan
Dünya Bankası
Komisyonu,
'değişken bir su
dağıtım sistemi
kurma' projesini
destekleyecek.
zeyindeki düşüşün durdurulması ve hö-
yüğün alt tabakalanndakı kurumanın önü-
ne geçilmesi içın mevcut kuyulann araş-
tınlması ve temızlenmesi ile düzenleyi-
ci noktalar oluşturulmasını önerdi. Dün-
ya Bankası ekspeıieri, DSİ, Anıtlar ve Mü-
zeler Genel Müdürlüğü ile kazı ekibinin
birlikte çalışacağı yaklaşık 100 bin do-
lara mal olması beklenen "değişken bir
su dağıüm sistemi kurma" projesınin bu
yıl içınde tamamlanacaği bildirildi.
Su seviyesindeki düşüşün, daha gün
ışıgına çıkanlmayan mimari tabakalarda-
ki etkisi ve en uygun su seviyesinin be-
lirlenmesi amacıyla da 9 aylık yoğunlaş-
tınlmış bir kazı planlandı. Aralık 1999 'da
tamamlanacak arkeolojik araştırmalann
yaklaşık 950 bm dolara ulaşan maliyeti,
özel bağış ve sponsorlar aracılığıyla kar-
şılanacak.
Henüz son hali verilmeyen projeye gö-
re, bölgeden çıkanlan eserlerin bulun-
duklan çevrede sergilenmesi amacıyla
SlT alanına yakın bir müze inşa edilecek.
Müzenin aynı zamanda Konya Ovasrnda-
ki neolitik yerleşimlere hizmet verecek
laboratuvariar, bilgisayar ve tnternet bağ-
lantılan, seminer çalışmalan ve bir kü-
tüphaneyi içermesi planlanıyor. Arke-
olojik kazılarda ortaya çıkan binlerce yıl-
lık Çatalhöyük konutlan da koruyucu bır
örtü ile kaplanacak.
Dünya Bankası yetkilıleri ile yapılan
görüşmeler sonucunda, su tablosu den-
gesı, uzun dönemde su hareketinin ince-
lenmesı, eğitım ve uygulamalann Ocak
2000 ile Aralık 2001 tarihleri arasında ger-
çekleştinlmesı kararlaştınldı. Kültürel
tanıtım çalışmalan ile ek eğitim progra-
mının da Ocak 2002-Aralık 2006 yıllan
arasında yapılmasına karar verildi.
Tarih Vakfi ve TÜRSAB, 2000yıhm
ortakprojelede kutlamaya hazırlanıyor
'Gelecek binyıldan
ne bekliyoruz?'
Kültür Servisi - Tarih Vakfi ve
Türkiye Seyahat Acentalan Birli-
ği (TURSAB), 2000 yılıru etkin ve
doğru bir şekılde yorumlamak içın
ortakbır çalışma başlattı. Tarih Vak-
fi ve TÜRSAB. 2000 yılını. 'Ana-
dolu topraklanndaki zengin tarihi
vekültüretbirikimingetirdiğisonım-
hıluğun tştğında, kendimize ve dün-
yayanasılifade edeceğiıniz' sorusu-
na en sağlıkh yanıtı bulmak için
harekete geçıyor.
'Anadolu'da Yeni Binyıl Dönü-
mü' başlığı altında yürütülen bir
sen projede, geçmişten geleceğe
coğrafyamızın enerjisini açığa çı-
karmak. bu enerjiyi verunli bir bi-
çimde kullanmak ve bu topraklar-
da yaşayan insanlarla paylaşmak
amaçlanıyor. Türkiye'nin dünyaya
kültürel boyutuyla tanıtılması ve
yurttaşlanmızm tarih, tarihi çevre
ve kültürel miras konusunda bilinç-
lendirilmesi ile 'gelecek binyüa ne
devrediyoruz' ve 'gelecek binyüdan
ne bekiiyonız' sorularınayarut ara-
nacak.
Tanh Vakfi ve TÜRSAB ortak-
lığında kurulan lletı-
şim, Proje Gelişür-
me ve Eşgüdüm Mer-
kezi, her iki kurumun
birlikte gerçekleştir-
meyi düşündüğü pro-
jelerin detaylandınl-
ması, kaynak sağlan-
masıileilgıleniyorve
'Türidye\İebinyıJdö-
nümü nasıl karşüanı-
yor' sorusuna kap-
samlı bir yanıt oluş-
turmak içın çalışıyor.
Merkezaynca,2ÖO0
yılıyla iletişimi güç-
lendirmek, oluşturu-
lan bilgi bankasına enşimi sağlamak
amacıyla bir web sitesi de hazırh-
yor.
•AnadolıTdaBinytlDönümü'pTo-
jeleri; 'YılbaşıŞenlikleri'. '2000 \t-
h Festivalleri'. Bilimsel Toplana-
tar\' Veret Tarih Yanşmasf, '2000
Ydı Yayuı ve Belgeselleri', 'Sözlü
TarihAraşürması veBetgeseT. 'Ge-
n Programı' başhklanndan oluşu-
yor.
'Y*aşıŞenlikleri\ 2000 ve 2001
yıllannın yılbaştnda kentlerde fark-
lı mekânlarda birbirine bağlı olarak
gerçekleşecek bir dizi kutlamanm
tasanmmı ıçeriyor.
'Bilimsel Toplantılar Projea'
2000 Yıh Festivalleri başlığı al-
tında, çocuklann, gençlerin tarih
ve toplum bilincini, onlan da pro-
jeye dahil ederek geliştirmeye ve
paylaşmaya yönelik festivaller dü-
zenlenecek. 23 Nisan Çocuk Bay-
ramı kapsamı genişletüerek 2000te-
ması çevresinde yeniden ele alına-
cak ve Çocuk Festivali'ne dönüş-
türülecek. Bu proje çerçevesinde
aynca 2000 yıhnın Eylül aymda
Anadolu'daki ünrversitelerdenbirin-
de, Türkiye'den ve dün\ anın çeşit-
li ülkelerinden yaklaşık 1000 ünı-
versite öğrencisi davet edilerek bir
gençlik festivali yapılması planla-
nıyor. 21. yüzyıla girerken gelece-
ğe bakış açılannı farklı boyutlany-
la İTdeleyerek bir tartışma platfor-
mu ohışturmayı hedefleyen Bilim-
sel Toplantılar Projesi, '21. Yüzyıl
Vizyonlan' toplantı dizisi ile Ana-
dolu'nun 2000 yıllık tarihi içinde
• 'Anadolu'da
Binyıl Dönümü'
projeleri;
'Yılbaşı
Şenlikleri',
'2000 Yıh
Festivalleri',
'2000 Yıh Yaym
ve Belgeselleri'
gibi başhklardan
oluşuyor.
tektannlı dinlerin geçirdiği evrele-
ri, bilimsel bir temele dayanarak
ortaya koymayı amaçlayan 'Ana-
dolu'da Yakındoğu'da Tektannh
Dinter ve Tasviri Sonınsata' sem-
pozyumdan oluşuyor.
Cumhuriyetin 75. yıl etkinlikle-
ri kapsamında gerçekleştirilen 'li-
seü Gençlerin Gözüyie Cumhuri-
yet'konulu yerel tarih yanşmasının
ikincisi de, gerçekleştirilmesi düşü-
nulenprojelerden. 2000yılıntn özel
önemi nedemyle 'Tarihselve Doğal
Çevrenin Değİşimi' başlığı altında
düzenlenecek yanşma, Türkiye'de-
ki tüm lıselerde okuyan öğrencıle-
re açık olacak.
Ambtem Bülent Erkmen'in
'2000 Yıh Yayuı ve Belgeselleri'
projesi çerçevesinde Anadolu'mm
zengin tarihi dokusunu yeruden vur-
gulamaya yönelik araştırmalarya-
pılacak. Bu araştırmalar kitap. al-
büm, CD-Rom ve belgesel gibi for-
matlardabelgelenecek ve yayımla-
nacak. 'Anadolu'yu Saran Yoflar
1
ile topraklanmızda tarih boyunca
kullarulmış yollann
belirlenmesi ve bu
yollann tunstık rota-
lara dönüştürülmesi
saglanacak ve '21.
YüzyrfSeyahatname-
si' oluşturulacak.
'AnadduUaKi&eve
Manasürlar' başlık-
lı araştırmada, top-
raklanmızdaki köklü
Hıristiyan tarihi in-
celenecek ve tüm ka-
lıntılann bir en\-an-
ten çıkanlacak.
2000 dönüm nok-
tasındaki insan pro-
fıllerini geleceğe miras bırakabil-
mek amacıyla, tanıkJıklardan olu-
şan'Söztü Tarih Araşnrması veBet-
geseT yapılacak. Araştırma kapsa-
mında, Kent Tanhi başbğı altında
incelenen kentlerde ve yakm çev-
relerinde geçen hayarı bizzat o ha-
yatı yaşayanlardan dinlemek, deği-
şimleri ızlemek ve bu anlatılanlan
geleceğe taşımak, böylece bukent-
lerde gerçekleşen yaşantıîan dil-
lendirmek amacıyla görüşmelerya-
pılacak. bu görüşmeler sözlü tarih
kitaplannda derlenecek ve bir bel-
gesel hazırlanacak.
Gezi Programı Projesi'nde Ta-
rih Vakfi ve TÜRSAB ortaklığm-
da, yerli ve yabancı seyyahlar için
Türkiye'nin kültürel değerlerinın
ön plana çıkanbması ve 2000 yıh-
nın verdiğı çağnşım doğrultusun-
da dini merkezlere artacak talebin
doğru karşılanması için yeni rota-
lann çizihnesi planlanıyor. 1999
sonlan veya 2000 yıh başlannda
uluslararası tur operatörleri ve se-
yahat acenteleri temsilcileri ülke-
mize davet edilerek bu çalışmalar
kendilerine sunulacak. Proje. ülke-
mizin geçmişiyle ve bugünüyle bir
bütün olarak doğru algılanmasına,
gelecek binyıla yönelik perspektif-
ler üretilmesine, en önemlisi dini,
kültürel, etnik çeşitliliğe yönelik
anlayış ve hoşgörü ortammın geliş-
tirilmesine yardımcı olacak.
2000yıh projeleri logo.'amblem-
leri Bülent Erkmen tarafından ha-
zırlandı. Amblem. 2000 yılmı, Ana-
dolu'nun kendine özgü çeşithliği-
ni merkeze alarak yansıüyor.
Aydın Teker Royal Festival Hall 'de
Kültür Servisi - Koreograf ve dansçı Aydın Teker. The
Britısh Council'ın desteği ile bugün Londra'da Royal
Festival Hall'de, Blitz Dans Festivali çerçevesinde Türk ve
tngiliz dansçılarla birlikte iki gösteri sunacak.
1998 yılında Royal Festival Hall'de besteciler ve koreograflar
içın düzenlenen bir çalışma programına katılan Aydın
Teker'ın, burada tanıştığı tngiliz bestecı Jün Pywefl ile
birlikte hazırladığı Dans Gösterisi Dulcinea Sanat
Merkezi'nde ve 11. Uluslararası Istanbul Tiyatro Festivali
çerçevesinde yer almıştı.
Aydın Teker'in Ingiliz besteci PaulVVitty ile birlikte
hazırladığı Class-in Glass- out projesi. Royal Festival Hall'de
mekâna özel bir proje olarak gerçekleşecek. binanın
tavandan yere kadar ınen ve parçalara bölünmüş büyük bir
cam penceresınde 10 dansçı dans ederken. cama temas
etmelen sonucu oluşan seslerle kendı müziklerini de
meydana getirecekler. Izleyiciler gösteriyi hem içeriden hem
de dışandan izleyebilecekler.
jVIilaııo, tiyatronun başkenti olacak
Giorgio Strehler anısına düzenlenen
festivale 13 ülkeden 22 oyun katılıyor
Kültür Servisi - Tıpkı düşlerimiz gi-
bi, tiyatronun da tatili yok... Geçen
yıl yaşama veda eden ünlü tiyatro
adarnı Giorgio Strehler'in anısına ger-
çekleşnrilecek olan 'Avnıpa Tiyatro
Festivali' 10 Kasım'da Milano'da baş-
lıyor. 23 Aralık tarihine dek sürecek
olan festival, Milano'da düzenlenen
ilk uluslararası festival olma özelli-
ğinı de taşıyacak.
Avnıpa Tiyatro Festivali, 1999 No-
eli'nde İtalyanlann şu günlerde Bar-
celona'da sahnelenmekte olan ünlü
'Arlecchino'suyla sona erecek. Streh-
ler'in ölümünün ardından Piccolo Ti-
yatrosu'nun direktörlügünü üstlenen
Sergio Escobar. bu festivalin Avru-
pa'yı Milano'yataşıyacağını belirtı-
yor. Piccolo Tiyatrosu ve Italyan ga-
zetesi Corriere della Sera işbirlığiy-
le düzenlenen festivale 13 ülkeden
toplam 22 oyun katılıyor.
'Yeni projelerin başlangıcı'
Escobar. festivalin, Strehler'in ça-
lışmalannı sürdürdüğü kentte ger-
çekleştirilmesıni özellikle istedikle-
rini ve festival programını haarlar-
ken, Strehler'in yenilikleri keşfetme
tutkusunu yansıtmaya özen göster-
diklerini vurguluyor: "Piccolo'nun
özünde,tiyatroveAvnıpa tiyatrosun-
dan çok daha fazlası var. Piccolo, bir
amaç üzerinde buieşme ve bu amacı
gerçekleştirecek güçleri harekete ge-
çirme enerjisine sahip. Corriere del-
İa Sera gazetesinin festivale gösterdi-
ği desteğin aynısı, kuruluş aşamasm-
da da halk, v^kıf ve çeşitli kurumlar
tarafından PiccoloTiyatrosu'na sağ-
lanmıştL"
Festival programındaki oyunlar
Strehler Salonu, Grassi Salonu, Lıri-
co ve Tiyatro Stüdyosu'nda sahnele-
necek. Milano'ya ABD'den konuk
olacak Bill T. Jones'un dans gösteri-
si ve Çin tiyatrosunun oyunu 'Petun-
yalann Çadın' ise daha büyük salon-
larda gerçekleştirilecek. Festival sü-
resince oyunlann yanı sıra sergiler, vi-
deo gösterimleri, söyleşiler, drama-
turji ve metin yazımı laboratuvarla-
n düzenlenecek. Raisat festivali uy-
du aracılığıyla dünyaya yayımlayacak
Strehler, tiyatroyu, sınırlan olma-
yan, ama kökleri tarihe ve tarihi ger-
çeklere dayanan bir düşler fabrikası
olarak görüyordu. Escobar ıse Mila-
no içın şunlan söylüyor: "Bu kent, Av-
rupa'yı gözlemle>erek geleceği yapı-
landıracak. Festival ise bundan son-
ra gerçekleştirilecek yeni projelerin
başlangıç noktası. Avnıpa Tiyatro
Festivali yazhk bir vitrin degü, hŞat-
royu ve tiyaro aracıhğıv'tayaşamı an-
layabileceğinıiz yer otacak." Strehler için tiyatro 'bir düşler fabrikası'ydı.
FESTİVAL PROCRAMINDAN SEÇMELER
- Macbeth ' E. Nekrosius'un
Shakespeare'den uyarladığı oyun aşk
teması uzenne yoğunlaşıyor (Litvanya)
-1 Cineasti Enquist ın yazdığı, Ingmar
Bergman'ın sahneledıği oyun. tiyatro
sahnesınde sınemayı anlatıyor. (lsveç)
- Hamkt' Nekrosius, Shakespeare'den
uyarladığı oyunda ünlü prensi bir rock
yıldızı olarak yorumluyor (Litvanya)
- Godot'yu Beklerken, Samuel Beckett in
yapıtı Lluis Pasqual'ın rejisiyle
sahneleniyor (Ispanya)
- Bffl T. Jones ' Dans (ABD)
- Profesyonefler Marthaler kendi yazıp
yönettiği oyunda sahneye bir uçak
yerleştirmiş (Almanya)
- Disco Pigs / Enda VValsh ın Thomas
Ostermeier tarafından sahnelenen
oyununda ergenlik çağı
anlatılıyor.(Almanya)
- Orestea ' EschiDo'nun yapıtı
G. Lauvaudant'm rejisiyle sahneleniyor
(Fransa)
- D Lutto Si Addice a Elettra ' O'NeiII'm
oyunu JL. Martinelli tarafından
sahneleniyor (Fransa)
- Yvona / Gombnmicz'in korku komedisi
niteliğindeki oyunu Gabor Zsambeki'nin
rejisiyle sahneleniyor (Macaristan)
- Royal Court'un laboratuvar çalışmalan
(Ingıltere)
- D Misantropo / Moüere'in yapıtmı
Jacques Lassalk sahneliyor (Isviçre)
- Platonov / Çehov'un yapıtından Lev
Dodin tarafından yapılan uyarlamada
sahneye bir havuz kuruluyor (Rusya)
- Gaudeamus • Kaledin'in. Lev Dodin'in
rejisiyle sahnelenen oyun, Rus toplumuna
eleştirel bir bakış getiriyor.(Rusya)
- Cimri,' Moüere'in yapıtı Roger
Planchon'un rejisiyle sahneleniyor
(Fransa)
- Petunyalann Çadın / Tang Xianzu'nun
Chen Shi-Zheog tarafından sahnelenen
oyunu 3 gece boyunca toplam 18 saat
sürüyor (Çin)
- Chevengur / Lev Dodin'in Platonov'dan
uyarladığı oyunda komünizmin yitirihniş
cenneti anlatılıyor (Rusya)
- Mutlu Günler ' Samuel Beckett'in oyunu
Strehler'in rejisiyle sahneleniyor (ltalya)
- Ariecchino / Goldoni'nin ünlü karakteri
yine Strehler'in rejisiyle festivalin
kapanışını yapıyor (ltalya).
BUA^AMADA
ŞUKRAN KURDAKUL
Kafaımzdaki Brecht,
Anılapımndaki Zeliha
Türkiye Brecht'i önce Ceza Yasası'nın 142.
maddesiyle karşıladı.
Adı Demokrat olan partinin altıncı iktidar yılında
Adalet Cimcoz'un Teoman Aktürel'le birlikte çe-
virdiği "Bir Oyun, Üç Öykü" (1956) kitabına verdi-
ği ödül yargıç karşısına buyur etmek...
1960'tan sonra yazann "Sezuanın lyi Insanı"
oyunu Muhsin Ertuğrul yönetimindeki Istanbul Şe-
hir Tiyatrosu'nda sergılenırken (1963) gencılerimiz
tiyatroyu basarak çağdışı bir tören düzenlediler.
Neden korktuk Brecht'ten?..
Asıl Brecht'siz bir Türkiye korkutmalıydı bizi.
Shakespeare'siz, Stendhal'siz, Balzac'sız,
Dostoyevski'siz, Gorki'siz, Kafka'sız bir dünya
varsayımı bile ıssız bir çölde kuşatılmış gibi yalnız-
laştırmazmı insanı...
Hamlet'in, Ofelya'nın, Madam de Renal'in bu-
lunmadığı bir dünya varsayımı bıle ürpertıyor in-
sanı.
Brecht tiyatrosunun da...
Brecht'in tiyatroya kazandırdığı dinamizmin kay-
nağındaki zenginlik okuyacağımız satıriarın gizin-
de saklı bence:
"Tiyatro aracılığıyla politika yapabilirsiniz. Ama
politika aracılığıyla tiyatro yapamazsınız".
Shakespeare Hamlet'te (III. Perde, II. Sahne)
Danimarkalı prensinin söylemiyle tiyatronun ama-
cını şu dizelerie anlatıyordu:
"En başta gözeteceğiniz şey, yaratılışa, tabiata
aykın olmamak. Çünkü, bunda sapıttık mı tiyatro-
nun amacından aynlmış oluruz. Doğduğu gün de
bugün de tiyatronun asıl amacı nedir? Dünyaya
birayna tutmak, iyilerin iyiliklerini, kötülehn kötü-
lüklerinı göstermek, çağımızın ne olup ne olma-
dığını ortaya koymak. Gerçeği büyütmek ya da
küçültmekle bilgisizleri güldürebilirsiniz, ama bu
bilenleri üzer. Oysa bir tek bilgili dost, bilgisiz bü-
tün bir kalabalıktan daha önemli olmalı sizin için."
(Çev. S. Eyüboğlu).
Brecht'se süre kavramı üzerinde özenle durarak
geliştirir gibidir Shakespeare'in yargılannı:
"Yaşanan anı bu şekilde öne çıkarmalısınız yal-
nızca -Ve saklamalısınız onu neyin arasından çı-
kardığınızı, -Katın oyununuza o peş peşe tekrar-
lanışı
O seçilenin üzerindeki çalışmanrzı -Gösterin böy-
lece olaytarın akışını -Çalışmanızın gidişiyle iç içe
-Ve seyircinizin bu Şimdi'yi -Çok yönlü yaşaması-
nı sağlayın, -Önce'den gelip uzanarak Sonra'ya,
-Ve bazı başka şeyleri de duyarak yanısıra -O yal-
nızca tiyatronuzda değil -Dünyada da oturuyor
aynı zamanda." (Brecht, Tiyatro Şiirieri, Çev.-Ke-
rem Çalışkan, 1987).
Brecht'in oyunlarını seyrettiğimiz zaman, bizi
alıp götüren gerçekliğin soyutlanmayarak, önce-
şimdi-sonra süreci içinde verilmesidir bize.
Insana özgü duyariılıkla katı gerçeğin birlikteli-
ği-
Can Yücel şöyle mim koymuştu bu biriikteliğin
yaratılması kuramına:
"...Epik tiyatronun kuramcısı ve büyük uygula-
yıcısı ozan yıkımın eşiğine gelmiş insanlığın ken-
di kendini değiştirebileceği umudunu diyalektik
maddeciliğe dayanan bir bilinçlendirme sürecine
oturtarak sanatta ve dünyaya bakışta yepyeni bir
açılma ve açımsama gerçekleştirmiştir."
Bu nedenle Brecht'i sahnelemek ve yorumlamak
olağan dışı özümseme ve eylem gücü ister sanat-
çılarından.
Ülkemizde bu güçle çeyrek yüzyıldır anılanmız-
daki yerini bulan sanatçı Zeliha Berksoy kuşku-
suz.
Her Brecht gösteriminde evrenselle ulusal ara-
sındakı görünür görünmez bütünleşmenin ayırdı-
na vararak ve o kendisi olan...
Brecht'in 100. doğum yılı dolayısıyla Genco Er-
kal'ın uyarlayıp yönettiği "Ybsma"yı Ayvalık'ta iz-
lerken, olgunluğun son aşamalanna gelmiş bir sa-
natçı gördük sahnede.
Her sözcüğü, her dizeyi sanki kendisi yazmış iz-
lenimini veren.
özellikle 1970'li yıllarda Ayşegül Yüksel'in de-
yimiyle, Genco ile birlikte yarattığı "müthiş /M'den
resimler yansıdı belleğimize.
Zeliha Berksoy kişiliğinin imgeleri o resimler.
Nasıl oluşmuş bu kişilik?
Şöyle anlatıyor Brecht ile olan yaşam serüveni-
ni Zeliha:
"1968Şubatı'ndailkkezBrecht'in 'AdamAdam-
dır' adlı oyununu sahneye yakın bir locadan izler-
ken şaşkınlığa uğramış ve heyecanlanmıştım. O
güne dek bildiğimden çok farklı alışılmışın dışın-
da biçim, oyunculuk, reji benı fazlasıyla afallatmış-
tı. Oyunun sonunda tüm oyunculuk yaşamımı et-
kisi altına alacak olan Brecht tiyatrosunun çizdiği
dünyada olduğumu hissettim.
Berlin'de kaldığım yıllar provalar, arşiv araştır-
malan ve Brecht zamanında düzentenmiş model
kitaplar ve tiyatro tartışmalan yaşamım olacaktı.
Brecht'in şarkılanna o yıllarda çalışmaya başladım.
Müziği yaratan besteciler, şarkıları yorumlayan
oyuncular, plak ve notalar için bilgi ve malzeme
topladım. Şiirlehni özümsemeye çalıştım.
Sahne tasanmı, kostüm, aksesuar kullanım öğ-
retisi, müzik ve metin sorunlan gibi öğretileh edin-
meyi ve oyunculuğumu bu çağdaş öğretiyle mo-
dem oyunculuk potasında geHştirmeyi amaçladım."
Brecht Kabare'den "Kafkas Tebeşir Dairesfne,
"Ben Bertolt Brechften "Yosma "ya kadar uza-
nan yirmi beş yılı aşkın bir zaman diliminde çağ-
daş tiyatronun özgün ustasını seyirciyle bütünleş-
tirmeyi başardı Zeliha.
Kaç dönemin sancısı vururken gözlerimize...
Yazıya başlarken 1956'da Brecht'in 142. mad-
deyle cezalandınlmak istendiğini belirtmiştim. Ama
çağdışı hukuk, sanatın üstünlüğü ilkesineyenikdüş-
tü kırk yıl içinde.
"Yosma "yı Ayvalık'ta izleyen 500'ü aşkın tiyat-
rosever, oyuncunun kişiliğinde bu utkuyu alkışla-
dı.
Hajk müziği ozanlarndan
"Gönülden Gönüte Dostter Gecesi'
• Kültür Servisi - Emin Ünal, 31 Temmuz
Cumartesi günü Çağlayan Gözde Düğün Salonu'nda
türkü tutkunlan içın bir gece düzenliyor. Ünal'ın
'Gönülden Gönüle Dostlar Gecesi' adını verdiği
organizasyonda onunla birlikte sahneye Seyfi
Doğanay, Ali Çınar, Dilan Hazal, Türkan Kaya,
Mehmet Bozdoğan çıkacak. Biletlesri salon
girişinde satılacak konser saat 20.00'de başlayrp
24.00'te sona erecek. (Tel: 224 93 80)