Katalog
Yayınlar
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Yıllar
- 2024
- 2023
- 2022
- 2021
- 2020
- 2019
- 2018
- 2017
- 2016
- 2015
- 2014
- 2013
- 2012
- 2011
- 2010
- 2009
- 2008
- 2007
- 2006
- 2005
- 2004
- 2003
- 2002
- 2001
- 2000
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
Abonelerimiz Orijinal Sayfayı Giriş Yapıp Okuyabilir
Üye Olup Tüm Arşivi Okumak İstiyorum
Sayfayı Satın Almak İstiyorum
26 TEMMUZ 1999 PAZARTESİ CUMHURİYET SAYFA
i l U l \ kultur(acumhuriyet.com.tr 13
Çatalhöyük, Dünya Bankası'nın 30 milyon dolarlık kaynak sağlayacağı proje kapsamında
KonutLar örtii üe korunacakBAHAR TANRISEVER
AISKARA - Yakındoğu'nun en büyük
neolıtik merkezlerinden bıri olarak kabul
edilen Çatalhöyük'teki binlerce yıllık ko-
nutlann, üzerlerine yerleşttrilecek bir "ör-
tü" ile korunması planlanıyor. Kültür Ba-
kanlığı'nca hazırlanan koruma projesi
ile bölgede mimari yapıyı tehdit eden ta-
ban suyundaki azaİma sorunu da çözü-
lecek.
Konya'nm Çumra ilçesinin güneyınde
bulunan Çatalhöyük, Dünya Bankası'nın
30 milyon dolarlık kaynak sağlaması bek-
lenen "Türldye Kültürel Miras Projesi"
içinde yer alıyor. Önasya'da benzeri ol-
mayan yerleşme. çoğunlukla bıtişik dü-
zende yapılmış, ancak bağımsız duvarh,
1 büyük, 2 küçük odalı. duvarlannda il-
gi çekici resimler bulunan toprak damlı
kerpiç evlerden oluşuyor. Evler arasında
tapınak ışlevı gören yapı ve avlular yer
alıyor. "Doğu" ve "BatT olarak adlan-
dınlan 2 höyügün bulunduğu bölgenin ta-
rihi MÖ 8000'li yıllara kadar uzanıyor.
Neolitık devTe ait olan Doğu Çatalhö-
yük 'te 13 yapı katı yer alıyor.
Çatalhöyük, 1958 yıltnda James Met-
laart tarafından bulundu. Bölge, 1981
yılında 1. derece arkeolojik SİT alanı ola-
rak tescil edildi. Bilimsel çalışmalar so-
nucunda. MÖ 5500 yılında anlaşılama-
yan bır nedenle Doğu Çatalhöyük halkı-
ÜToı
nın Batı Çatalhöyük'e taşındığı. Çarşam-
ba çayının MÖ 3500 yıllannda yön de-
ğiştirerek Doğu ve Batı Çatalhöyük ara-
sından geçtıği ve bu çayın altında kalan
kültürkatmanlannın sürdüğü anlaşıldı. Bu-
nun üzerine Konya Koruma Kurulu, ge-
çen yıl Doğu ve Batı Çatalhöyük 1. ve 3.
derece arkeolojik SİT sırurlannın geniş-
letilmesi yönünde öneri karan aldı.
Ancak son günlerde Konya Ovası'nda-
kı taban suyunun seviyesinde meydana
gelen düşmenin bölgedeki mimari yapı-
yı tehdit ettiği bildirildi. Bunun üzerine
hazırlanan Çatalhöyük Projesi kapsamın-
da, Dünya Bankası Komisyonu bölgede
bir ön çalışma yaptı. Komisyon, su dü-
Lonya
Ovası'ndaki
taban suyunun
seviyesindeki
düşme,
bölgedeki
mimari yapıyı
tehdit ediyor.
Bölgede ön
çalışma yapan
Dünya Bankası
Komisyonu,
'değişken bir su
dağıtım sistemi
kurma' projesini
destekleyecek.
zeyindekı düşüşün durdurulması ve hö-
yüğün alt tabakalanndaki kurumanın önü-
ne geçilmesi için mevcut kuyulann araş-
tınlması ve temizlenmesi ile düzenleyi-
ci noktalar oluşturulmasını önerdı. Dün-
ya Bankası eksperlen, DSİ, Anıtlar ve Mü-
zelerGenel Müdürlüğü ile kazı ekibinin
birlikte çalışacağı yaklaşık 100 bin do-
lara mal olması beklenen "değişken bir
su dağıüm sistemi kurma" projesının bu
yıl içinde tamamlanacağı bildirildi.
Su seviyesindeki düşüşün, daha gün
ışığına çıkanlmayan miman tabakalarda-
ki etkisi ve en uygun su seviyesinrn be-
lirlenmesi amacıyla da 9 aylık yoğunlaş-
tınlmış bır kazı planlandı. Aralık 1999'da
tamamlanacak arkeolojik araştırmalann
yaklaşık 950 bin dolara ulaşan malıyeti,
özel bağış ve sponsorlar aracılığıyla kar-
şılanacak.
Henüz son hali verilmeyen projeye gö-
re, bölgeden çıkanlan eserlerin bulun-
duklan çevrede sergilenmesi amacıyla
SİT alanına yakın bir müze inşa edilecek.
Müzenin aynı zamanda Konya Ovası'nda-
ki neolitik yerleşimlere hizmet verecek
laboratuvarlar, bilgisayar ve Internet bağ-
lantılan. seminer çalışmalan ve bir kü-
tüphaneyi içermesi planlanıyor. Arke-
olojik kazılarda ortaya çıkan binlerce yıl-
lık Çatalhöyük konutlan da koruyucu bir
örtü ile kaplanacak.
Dünya Bankası yetkilileri ile yapılan
görüşmeler sonucunda. su tablosu den-
gesi, uzun dönemde su hareketinin ince-
lenmesi, eğitim ve uygulamalann Ocak
2000 ile Arahk 2001 tarihleri arasında ger-
çekleştirilmesi kararlaştınldı. Kültürel
tanıtım çahşmalan ile ek eğitim progra-
mınm da Ocak 2002-Aralık 2006 yıllan
arasında yapılmasına karar verildi.
Tatih Vakfı ve TÜRSAB, 2000yıhm
ortakprojelerie kutlamaya hazırtamyor
'Gelecek binyıldan
ne bekliyoruz?'
KiiMr Servisi - Tarih Vakfi ve
Türkiye Seyahat Acentalan Birli-
ği (TURSAB), 2000 yılını etkin ve
doğnı bir şekılde yoriımlamak için
ortak bir çalışma başlattı. Tarih Vak-
fi ve TÜRSAB. 2000 yılını. 'Ana-
dolu topraklarındaki zengin tarihi
vekültürelbirikiıningetinfiği sorum-
luhığun tşığında, kendimizeve dün-
yayanasılifade edeceğjmiz' sorusu-
na en sağlıklı yanıtı bulmak için
harekete geçiyor.
'Anadolu'da Yeni Binyıl Dönü-
mü' başlığı altında yürütülen bir
sen projede, geçmişten geleceğe
cografyamızın enerjisini açığa çı-
karmak, bu enerjiyi verimli bir bi-
çimde kullanmak ve bu topraklar-
da yaşayan insanlarla paylaşmak
amaçlanıyor. Türkiye'nin dünyaya
kültürel boyutuyla tanıtılması ve
yurttaşlanmızın tarih, tarihi çevre
ve kültürel miraskonusundabilinç-
lendırilmesi ile 'gelecek binyda ne
devrafiyonız' ve 'getecekbinyıMan
ne bekliyoruz' sorulannayanıt ara-
nacak.
Tarih Vakfı ve TÜRSAB ortak-
lığında kurulan tleti-
şim, Proje Geliştir-
me ve Eşgüdüm Mer-
kezi, her iki kururmın
birlikte gerçekleştir-
meyi düşündüğü pro-
jelerin detaylandınl-
ması. kaynak sağlan-
ması ile ılgıkniyor ve
'Türkhetfebimıldö-
nfimfi nasıl karşüaru-
yor' sorusuna kap-
samlı bir yanıt oluş-
turmak için çalışıyor.
Merkezaynca,2Ö00
yıhyla iletişimi güç-
lendirmek, oluşturu-
lan bılgi bankasına erişimi sağlamak
amacıyla bir web sitesi de hazırh-
yor.
'Anadohı\ia BimiiDönûınü' pro-
jelerı: \ ılbaşıŞenİikleri'. '2000 Yı-
h Festivalieri', -Bilimsel Toplanö-
lar','Yerel Tarih Yanşması'. 2000
Ydı Yayın ve Belgeselleri', 'Södü
TarihAraşürması ve BeigeseT. *Ge-
n Programı" başlıklanndan oluşu-
yor.
'YıIbaşıŞenikleri'^OOOvelOOl
yıllannınyılbaşındakentlerde fark-
lı mekânlardabirbırine bağh olarak
gerçekleşecek bir dizi kutlamanın
tasanmını içeriyor.
'Bilimsel Toplantılar Projesi5
2000 Yıh Festivalleri başlığı al-
tında, çocuklann, gençlerin tarih
ve toplum bihncini, onlan da pro-
jeye dahil ederek geliştirmeye ve
paylaşmaya yönelik festivaller dü-
zenlenecek. 23 Nisan Çocuk Bay-
ramı kapsamı genişlerilerek 2000 te-
ması çevresinde yeniden ele alına-
cak ve Çocuk Festivali'ne dönüş-
türülecek. Bu proje çerçevesinde
aynca 2000 yıbmn Eylül ayında
Anadolu'daki üniversitelerdenbirin-
de, Türkiye'den ve dünyarun çeşıt-
li ülkelerinden yaklaşık 1000 üni-
versite öğrencisi davet edilerek bir
gençlik festivali vapılması planla-
nıyor. 21. yüzyıla girerken gelece-
ğe bakış açılannı farklı boyutlany-
la irdeleyerek bir tartışma platfor-
mu oluşturmayı hedefleyen Bilim-
sel Toplantılar Projesi, '21. Yfizyıl
VTzyordan' toplantı dizisi ile Ana-
dolu'nun 2000 yıllık tarihi içinde
• 'Anadolu'da
Binyıl Dönümü'
projeleri;
'Yılbaşı
Şenlikleri',
'2000 Yıh
Festivalleri',
'2000 Yıh Yayın
ve Belgeselleri'
gibi başhklardan
oluşuyor.
tektannlı dinlenn geçirdiği evrele-
ri. bilimsel bir temele dayanarak
ortaya koymayı amaçlayan 'Ana-
dolu'da Yakındoğu'da Tektannlı
Dinler ve Tasviri Sorunsalı' sem-
pozyumdan oluşuyor.
Cumhuriyetin 75. yıl etkinlikle-
ri kapsamında gerçekleştirilen 'li-
seli Gençlerin Gözüyle Cumhuri-
yet'konulu yerel tarih yanşmasının
ikincısi de, gerçekleştinlmesi düşü-
nülen projelerden. 2000yılının özel
önemi nedeniyle 'Tarihselve Doğai
Çevrenin Değişimi' başlığı altında
düzenlenecek yanşma, Türkiye 'de-
ki tüm liselerde okuyan öğrencile-
re açık olacak.
AmMem Büknt ErkmenMn
•2000 Ydı Yaym v« BelgeseUeri'
projesi çerçevesinde Anadolu'nun
zengin tarihi dokusunu yeniden vur-
gulamaya yönelik araştırmalar ya-
pılacak. Bu araştırmalar kitap, al-
büm. CD-Rom ve belgesel gibi for-
matlarda belgelenecek ve yayımla-
nacak. 'Anadolu'vu Saran YoUar'
ile topraklanmızda tarih boyunca
tcullanılmış yollann
belirlerunesi ve bu
yollann turistik rota-
lara dönüştfirülmesi
sağlanacak ve '21.
YiizyiSeyahatname-
sV oluşturulacak.
'Anadolu'da KHiseve
Manasürlar' başlık-
lı araştırmada, top-
raklanmızdakı kökîü
Hıristiyan tarihi in-
celenecek ve tüm ka-
Imtılann bir envan-
ten çıkanlacak.
2000 dönüm nok-
tasındaki insan pro-
fıllerini geleceğe miras bırakabil-
mek amacıyla, tanıklıklardan olu-
şan 'Söztfi Tarih Arasurması ve Bd-
gesel' yapılacak. Arâştırma kapsa-
mında, Kent Tanhi başlığı altında
incelenen kentlerde ve yakın çcv-
relerinde geçen hayatı bizzat o ha-
yaü yaşayanlardan dinlemek, deği-
şünleri ızlemek ve bu anlatılanlan
geleceğe taşımak, böylece bu kent-
lerde gerçekleşen yaşantılan dil-
lendirmek amacıyla görüşmeler ya-
pılacak. bu görüşmeler sözlü tarih
kitaplannda derlejıecek ve bir bel-
gesel hazırlanacak.
Gezi Programı Projesi'nde Ta-
rih Vakfı ve TÜRSAB ortaklığm-
da, yerli ve yabancı seyyahlar için
Türkiye'nin kültürel değerlerinin
ön plana çıkanhnası ve 2000 yıh-
nın verdiği çağnşım doğrultusun-
da dinı merkezlere artacak talebin
doğru karşılanması için yeni rota-
ların çizilmesi planlanıyor. 1999
sonlan veya 2000 yıh başlannda
uluslararası tur operatörleri ve se-
yahat acenteleri temsilcileri ülke-
mize davet edilerek bu çalışmalar
kendilerine sunulacak. Proje, ülke-
mizin geçmişiy le ve bugunüyle biı
bütün olarak doğnı algılanmasma,
gelecek binyıla yönelik perspektif-
ler üretilmesine. en önemlisi dini,
kültürel, etnik çeşitliliğe yönelik
arüayış ve hoşgörü ortamının geliş-
tirilmesine yardımcı olacak.
2000 yıh projelen logo^ amblem-
leri Büknt Erkmen tarafından ha-
zıriandı. Amblem. 2000yılmı, Ana-
dolu'nun kendine özgü çeşiüiliği-
ni merkeze alarak yansıtıyor.
Aydın Teker Royal Festival Hall 'de
Kültür Servisi - Koreograf ve dansçı Aydın Teker, The
British Council'ın desteği ile bugün Londra'da Royal
Festival Hall'de, Blitz Dans Festivali çerçevesinde Türk ve
İngiliz dansçılaria birlikte iki gösteri sunacak.
1998 yılında Royal Festival Hall'de besteciler ve koreograflar
için düzenlenen bır çalışma programına katılan Aydın
Teker'in, burada tanıştığı tngiliz bestecı Jim Pywell ile
birlikte hazırladtğı Dans Gösterisi Dulcinea Sanat
Merkezi'nde \e 11. Uluslararası tstanbul Tiyatro Festivali
çerçevesinde yer almıştı.
Aydın Teker'in İngiliz besteci Paul VVrtty ile birlikte
hazırladığı Glass-in Glass- out projesi, Royal Festival Hall'de
mekâna özel bır proje olarak gerçekleşecek. bınanın
tavandan yere kadar ınen ve parçalara bölünmüş büyük bir
cam penceresinde 10 dansçı dans ederken, cama temas
etmeleri sonucu oluşan seslerle kendı müzıklenni de
meydana getirecekler. lzleyiciler gösteriyi hem içeriden hem
de dışandan izleyebilecekler
Mikuıo, ti\ atroııım başkenti olacak
Giorgio Strehler anısına düzenlenen
festivale 13 ülkeden 22 oyun katılıyor
Kültür Servisi- Tıpkı düşlerimiz gi-
bi, tiyatronun da tatili yok... Geçen
yıl yaşama veda eden ünlü tiyatro
adarnı GiorşoStrehler'in anısına ger-
çekleştırilecek olan 'Avrupa Tiyatro
Festivali' 10 Kasım'da Milano'da baş-
lıyor. 23 Aralık tarihine dek sürecek
olan festival, Milano'da düzenlenen
ilk uluslararası festival olma özelli-
ğinı de taşıyacak.
Avrupa Tiyatro Festivali, 1999 No-
eli'nde halyanlann şu günlerde Bar-
celona'da sahnelenmekte olan ünlü
'Arlecchino'suyla sona erecek. Streh-
ler"in ölümünün ardmdan Piccolo Ti-
yatrosu'nun dırektörlüğünü üstlenen
Sergio Escobar, bu festivalin Avru-
pa'yı Milano'ya taşıyacağını belirti-
yor. Piccolo Tiyatrosu ve Italyan ga-
zetesi Corriere della Sera işbirliğiy-
le düzenlenen festivale 13 ülkeden
toplam 22 oyun katılıyor.
'Yeni projelerin başlangıcT
Escobar, festivalin. Strehler'in ça-
lışmalannı sürdürdüğü kentte ger-
çekleştinlmesini özellikle istedikle-
rini ve festival programını hazırlar-
ken, Strehler'in yenilikleri keşfetme
tutkusunu yansıtmaya özen göster-
diklerinı vurguluyor: "Piccoto'nun
öztinde, tiyatro ve Avrupa th'atrosun-
dan çok daha fazlası var. Piccolo. bir
amaç ü/erinde birleşme \e bu amacı
gerçekleştirecek güçleri harekete ge-
çirme enerjisine sahip. Corriere del-
la Sera gazetesinin festrvale gösterdi-
ği destegin aynısı, kuruluş aşamasın-
da da halk, vakıf ve çeşitli kunımlar
tarafından Piccolo Tryatrosu'na sağ-
lanmıştı."
Festival programındaki oyunlar
Strehler Salonu, Grassi Salonu, Liri-
co ve Tiyatro Stüdyosu'nda sahnele-
necek. Milano'ya ABD'den konuk
olacak Bill T. Jones'un dans gösteri-
si ve Çin tiyatrosunun oyunu 'Petun-
yalann Çadın' ıse daha büyük salon-
larda gerçekleştirilecek. Festival sü-
resince oyunlann yanı sıra sergiler, vi-
deo gösterimleri, söyleşiler, drama-
turji ve metin yazımı laboratuvarla-
n düzenlenecek. Raisat festivali uy-
du aracılığıyla dünyaya yayımlayacak.
Strehler, tiyatroyu, sınırlan olma-
yan, ama kökleri tarihe ve tarihi ger-
çeklere dayanan bir düşler fabrikası
olarak görüyordu. Escobar ise Mila-
no için şunlan söylüyor: "Bukent, Av-
rupa'yı gözkmleyerek geleceği yapı-
landıracak. Festival ise bundan son-
ra gerçekleştirilecek yeni projelerin
başlangıç noktası. Avrupa Tiyatro
Festivali yazük bir vitrin değiL tiyat-
royu ve riyaro aracılığıyla yaşamı an-
layabileceğimiz yer olacak." Strehler için tiyatro 'bir düşler fabrikası'y
FESTİVAL PROGRAMINDAN SEÇMELER
-Macbeth E. Nekrosius'un
Shakespeare'den uyarladığı oyun aşk
teması üzerine yoğunlaşıyor (Litvanya)
-1 Cineasti' Enquist'in yazdığı. Ingmar
Bergman'ın sahnelediği oyun. tiyatro
sahnesinde sinemayı anlatıyor. (Isveç)
- Hamlet / Nekrosius, Shakespeare'den
uyarladığı oyunda ünlü prensi bir rock
>ıldızı olarak yorumluyor (Litvanya)
- Godot'yu Beklerken ' Samud Beckett in
yapıtı Lluis Pasqual'ın rejisiyle
sahnelenıyor (Ispanya)
- Bill T. Jones / Dans (ABD)
- Profesyoneller' Marthaler kendi yazıp
yönettıği oyunda sahneye bir uçak
yerleştirmiş (Almanya)
- Disco Pigs / Enda Wabhın Thomas
Ostermeier tarafından sahnelenen
oyununda ergenlik çağı
anlatılıyor.( Almanya)
- Orestea ' Eschillo'nun yapıtı
G. Lauvaudant'ın rejisiyle sahneleniyor
(Fransa)
- D Lutto Si Addke a Elettra O'Neül'in
oyunu JL. MartineUi tarafından
sahneleniyor (Fransa)
- Yvona / Gombnnvkz'in korku komedisi
nitehğindekı oyunu Gabor Zsambeki'nin
rejisiyle sahneleniyor (Macaristan)
- Royal Court'un laboraruvar çalışmalan
flngıltere)
- n Misantropo' MoBere'in yapıtını
Jacques Lassalle sahneliyor (lsviçre)
- Platonov / Çehov'un yapıtından Lev
Dodin tarafından yapılan uyarlamada
sahneye bir havuz kuruluyor (Rusya)
- Gaudeamus / Kakdin'in, Lev Dodin'in
rejisiyle sahnelenen oyun, Rus toplumuna
eleştirel bir bakış getiriyor.(Rusya)
- Cimri MoBere'in yapıtı Roger
Planchon'un rejisiyle sahneleniyor
(Fransa)
- Petunyalann Çadın / Tang Xianzu'nun
Chen Shi-Zbeng tarafından sahnelenen
oyunu 3 gece boyunca toplam 18 saat
sürüyor (Çin)
- Chevengur / Lev Dodin'in Platonov'dan
uyarladığı oyunda komünizmin yitirilmiş
cenneti anlatılıyor (Rusya)
- Muthı Gfinler ' Samuel Beckett'in oyunu
Strehler'in rejisiyle sahneleniyor (Italya)
- Ariecchino / Goldoni'nin ünlü karakteri
yıne Strehler'in rejisiyle festivalin
kapanışını yapıyor (ttalya).
BUAŞAMADA
ŞUKRAN KURDAKUL
Kafamrzdaki Brecht,
Aralapımrzdaki Zeliha
Türkiye Brecht'i önce Ceza Yasası'nın 142.
maddesiyle karşıladı.
Adı Demokrat olan rjartinin altıncı iktidar yılında
Adalet Cimcoz'un Teoman Aktürel'le birlikte çe-
virdiği "Bir Oyun, Üç öykü" (1956) kitabına verdi-
ği ödül yargıç karşısına buyur etmek...
1960'tan sonra yazarın "Sezuanın lyi Insanı"
oyunu Muhsin Ertuğrul yönetimındekı Istanbul Şe*
hirTiyatrosu'nda sergilenirken (1963) gericılerimiz
tiyatroyu basarak çağdtşı bir tören düzenlediler.
Neden korktuk Brecht'ten?..
Asıl Brecht'siz bir Türkiye korkutmaltydı bizi.
Shakespeare'siz, Stendhal'siz, Balzac'sız,
Dostoyevski'siz, Gorki'siz, Kafka'sız bir dünya
varsayımı bile ıssız bir çölde kuşatılmış gibi yalnız-
laştırmaz mı insanı...
Hamlet'ın, Ofelya'nın. Madam de Renal'in bu*
lunmadığı bir dünya varsayımı bile ürpertıyor in-
sanı.
Brecht tiyatrosunun da...
Brecht'in tiyatroya kazandırdığı dinamizmin kay-
nağındaki zenginlik okuyacağımız satırlann gizin-
de saklı bence:
"Tiyatro aracılığıyla politika yapabilirsiniz. Ama
politika aracılığıyla tiyatro yapamazsınız".
Shakespeare Hamlet'te (III. Perde, II. Sahne)
Danimarkalı prensinin söylemiyle tiyatronun ama-
cını şu dizelerle anlatıyordu:
"En başta gözeteceğiniz şey, yaratılışa, tabiata
aykın olmamak. Çünkû, bunda sapıttık mı tiyatro-
nun amacından aynlmış oluruz. Doğduğu gün de
bugün de tiyatronun asıl amacı nedir? Dünyaya
birayna tutmak, iyilerin iyiliklerini, kötûlerin kötü-
lüklerini göstermek, çağımızın ne olup ne olma-
dığını ortaya koymak. Gerçeği büyütmek ya da
küçültmekle bilgisizlen güldürebilirsiniz, ama bu
bilenleri üzer. Oysa bir tek bilgili dost, bilgisiz bü-
tün bir kalabalıktan daha önemli olmalı sizin için."
(Çev. S. Eyüboğlu).
Brecht'se süre kavramı üzerinde özenle durarak
geliştirir gibidir Shakespeare'in yargılannı:
"Yaşanan anı bu şekilde öne çıkarmalısmız yal-
nızca -Ve saklamalısınız onu neyin arasından çı-
kardığınızı, -Katın oyununuza o peş peşe tekrar-
lanışı
O seçilenin üzerindeki çalışmanızı -Gösterin böy-
lece olayların akışını -Çalışmanızın gidişiyle iç içe
-Ve seyircınizin bu Şimdi'yi -Çok yönlü yaşaması-
nı sağlayın, -Önce'den gelip uzanarak Sonra'ya,
-Ve bazı başka şeylerı de duyarak yanısıra -O yal-
nızca tiyatronuzda değil -Dünyada da oturuyor
aynı zamanda." (Brecht, Tiyatro Şiirieri, Çev.-Ke-
rem Çalışkan, 1987).
Brecht'in oyunlarını seyrettiğimiz zaman, bizi
alıp götüren gerçekliğin soyutlanmayarak, önce-
şimdi-sonra süreci içinde verilmesidir bize.
Insana özgü duyarlılıkla katı gerçeğin birlikteli-
ği..
Can Yücel şöyle mim koymuştu bu biriikteliğin
yaratılması kuramına:
"...Epik tiyatronun kuramcısı ve büyük uygula-
yıcısı ozan yıkımın eşiğine gelmiş insanlığın ken-
di kendini değiştirebileceği umudunu diyalektik
maddeciliğe dayanan bir bilinçlendirme sürecine
oturtarak sanatta ve dünyaya bakışta yepyeni bir
açılma ve açımsama gerçekleştırmiştir."
Bu nedenle Brecht'i sahnelemek ve yorumlamak
olağan dışı özümseme ve eylem gücü ister sanat-
çılarından.
Ülkemizde bu güçle çeyrek yüzyıldır anılanmız-
daki yerini bulan sanatçı Zeliha Berksoy kuşku-
suz.
Her Brecht gösteriminde evrenselle ulusal ara-
sındaki görünür görünmez bütünleşmenin ayırdı-
na vararak ve o kendisi olan...
Brecht'in 100. doğum yılı dolayısıyla Genco Er-
kal'ın uyarlayıp yönettiği "Ybsma"yı Ayvalık'ta iz-
lerken, olgunluğun son aşamalanna gelmiş bir sa-
natçı gördük sahnede.
Her sözcüğü, her dizeyi sanki kendisi yazmış iz-
lenimini veren.
Özellikle 1970'li yıllarda Ayşegül Yükse4'in de-
yimiyle, Genco ile birlikte yarattığı "müthiş ikili'öen
resimler yansıdı bellegımize.
Zeliha Berksoy kişiliğinin imgeleri o resimler.
Nasıl oluşmuş bu kişilik?
Şöyle anlatıyor Brecht ile olan yaşam serüveni-
ni Zeliha:
"1968 Şubatı'nda ilk kez Brecht'in 'AdamAdam-
dır' adlı oyununu sahneye yakın birlocadan izter-
ken şaşkınlığa uğramış ve heyecanlanmıştım. O
güne dek bildiğimden çok farklı alışılmışın dışın-
da biçim, oyunculuk, reji beni fazlasıyla afallatmış-
tı. Oyunun sonunda tüm oyunculuk yaşamımı et-
kisi altına alacak olan Brecht tiyatrosunun çizdiği
dünyada olduğumu hissettim.
Beriin'de kaldığım yıllar provalar, arşiv araştır-
maları ve Brecht zamanında düzenlenmiş model
kitaplar ve tiyatro tartışmaları yaşamım olacaktı.
Brecht'in şarkılanna o yıllarda çalışmaya başladım.
Müziği yaratan besteciler, şarkıları yorumlayan
oyuncular, plak ve notalar için bilgi ve malzeme
topladım. Şiirlerini özümsemeye çalıştım.
Sahne tasanmı, kostüm, aksesuar kullanım öğ-
retisi, müzik ve metin sorunlan gibi öğretileri edin-
meyi ve oyunculuğumu bu çağdaş öğretiyle mo-
dem oyunculukpotasında geliştirmeyiamaçladım."
Brecht Kabare'den "Kafkas Tebeşir Dairesi'ne,
"Ben Bertolt Brecht"len "Yosma "ya kadar uza-
nan yirmi beş yılı aşkın bir zaman diliminde çağ-
daş tiyatronun özgün ustasını seyirciyle bütünleş-
tirmeyi başardı Zeliha.
Kaç dönemin sancısı vururken gözlerimize...
Yazıya başlarken 1956'da Brecht'in 142. mad-
deyle cezalandınlmak istendiğini belirtmiştim. Ama
çağdışı hukuk, sanatın üstünlüğü ilkesine yenik düş-
tü kırk yıl içinde.
"Yosma "yı Ayvalık'ta izleyen 500'ü aşkın tiyat-
rosever, oyuncunun kişiliğinde bu utkuyu alkışla-
dı.
Halk müziği ozanlarmdanl
GöniHden Gönüte Dostter Gecesi'
• Kültür Servisi - Emin Ünal, 31 Temmuz
Cumartesi günü Çağlayan Gözde Düğün Şalonu'nda
türkü tutkunlan için bir gece düzenliyor. Ünal'ın
'Gönülden Gönüle Dostlar Gecesi' adını verdiği
organizasyonda onunla birlikte sahneye Seyfi
Doğanay, Ali Çınar, Dilan Hazal, Türkan Kaya,
Mehmet Bozdoğan çıkacak. Biletlesri salon
gırişinde satılacak konser saat 20.00'de başlayıp
24.00'te sona erecek. (Tel: 224 93 80)