Katalog

SAYFA CUMHURİYET 22 ŞUBAT 1999 PAZARTESİ 12 EKONOMI Borsa Analizi m* m BANKALAR ESBMK FNV6BA>« TUKREMLKMMAa 1BSTUMK T9N.KALKBANKAS 9.600 1.525 2.300 3.150 720 3.000 11.750 2.060 29.000 580.000 13.250 1,350 2.225 1575 SK 6500 153 1.59 1,77 2,63 065 1.73 414 1 89 53i 3.39 0,5 1,66 1.21 0.7' 422 4.82 13.36 8.34 4.8» 944 8.04 4.48 9.76 6.S8 1132 127.19 21.14 105 4,06 719 4 41 10.01 6.72 226 2.4] 2.76 5.84 2.34 4,79 8.77 77.35 12,85 0,45 214 3,07 9.58 7» 520.14% 1554.89% 977.11* 948.18» 714.64% 751.79% 1064.30* 1195.16"* 202.56% 722.81* 722İ1* 1384,'S* 1134.07* 1605.86"* 952.37* 732,03% 786,73%ORTMAMA ARACIKURUMLAR GLOBt MEN.DEGEP.. 530 0.38 0.87 0J8 0.87 11,1! LEASINCFACTORmC AKTFF1NANS FACTCF1NANS RMNSLÜSKG KT6ATFINANSM.K RANTLEASMG T3PRAKFACT0RING TOPRAK LEASNG VAKFHN.K YWKfl£DILEAS. OBTJUAMA HOIOINC 2.400 083 •010 0.74 2.075 046 •225 4.54 1.225 0.54 V3S0 0.95 1075 0,5 3.06 5.77 192 497 1.6 212 1.95 325 9.100 4.36 14.73 1 2 4.81 '375 071 1.850 0,73 ! .010 065 BOflUSANVATHM DOGANHOLDHG OOGtolYAYlNHOLD. KZAC8ASYAT EFBHOUJNG BKAHOLONG HASHOLD»» KOCHOUmS «DYAHOLDING NETHOLONG SUUDHOIDNS T»NSTU*HOU3 SEECAM ORTALAMA YAT1RIM AUOT4ATIF Y.OOT. ATAYATORT. ATLANT1SYAT.O(IT ATASYATMM AVBHSYAYATORT EUMERANGYATO7T OBMtYATMılORT. BHENYATHlrf FNMSYATIRIMOfrr GABHNTIYAT ORT GLOBAL YATRM OHT 6VATHM0CT MYlMAZYATOfll VANFYATHM VABJKYO. TACYATORT YAPIKHEOYAT OHT OPTAIAMA 4730 13250 3J0O 2100 17.250 4050 44 500 19250 38.000 1425 1.350 1.575 7.800 530 4300 760 1.450 4.000 490 1600 450 1875 490 750 960 700 920 450 1.300 430 1175 540 3,63 50. "7 1İ 6.13 1S7 822 3,58 156.34 6.44 2.98 851J7 2675 93.33 1,34 13» 836 42.91 101 9i 1.07 a O 9 0J1 '2.88 İM 71.36 0.56 55.71 322 2551 4.11 38.32 0i2 1.14 19 0,45 1.19 039 1.96 3.46 0,43 0.68 168 0.76 •3.49 192 0J1 1.1 037 0.78 423 05 1.03 0.91 4.69 0.5 034 0.72 07 3,13 3,71 0.98 18 CAYRIMENKULYATIRIMORT. AUPKO G YAT.ORT. EGSG.M.VO. OSMANUGMY.O. VAMF3.YAT ORT. ORTALAMA SIGORTA AKS-30RTA ANADOLUSIGORTA COMMEKULUN» EMEKSlGOfiTA GUNESSKMfTTA RAYSKSOFTA HALK9GORTA 5400 C.95 32 1950 1.09 4892S 1.525 ZX 1.12 2.900 1.02 16.79 1.04 8.85 14.500 4.050 2.300 940 2.050 1.000 7200 ao*,ıao,TtmiNSANADO-J GIOA APEKS BANV1T DARDANEL FBGOPAK KENTGO» KHCVTTAS KBETALKOLA KONFRUTGDA UAflET MBKOGOA MUDURNUTAVUK. PASTAVIUA PENGUENGOA ptmsu PNWSUT PMARUN TATKONSBVE UMALTAHM VANET TUKASKONSBIVE ORTAIAMA 8300 8.1K 23.750 1.030 4500 18250 4200 75» 2.250 7İO0 4.050 8.700 8200 235X1 2.125 1550 1250 19.000 4450 12250 1600 9300 5.600 447 2126 251 6.93 1.74 4.29 065 0,72 1,44 13.75 1.07 1.99 5,46 13,31 16 10,44 106 1125 1,04 5,53 6.09 4149 0J7 17,6 0J2 M 8 2,11 6.98 128 28.36 428 4222 1,08 1138 0.85 1165 0,91 20.42 323 25.73 1,77 1127 W 2172 139037 105 131 m 229 11.57 1.79 3.79 3039 2.41 15.11 1.66 29.83 332 52.28 2.17 18.83 M06ILYAVEDÖŞEMES KELEBEKMOe OTAIAMA 4.150 1.37 5.12 2.950 128 6,17 1.34 5,39 DOKUMASANAYIİ AKALTEKSTt. AKHTBSTl AKSA ARSANTEKSTIL AflAT BRKMBBUCAT BSASTEKSTl BOSSA BOYASAN1BGTI CEYIANGIYIM CEYTASTEKSTl ECPRK EGSEGESER SHJERK KAflSUTBSTL KOYTAS LUKSKAOFE MENSAMB6UCAT MEMTEKS NBOSHOLOING «ANTEKSTl PAflKTBGTH. P O L Y I » SASA SOKSH SOKTAS SONMEFL SOfNEZPAMUKLU SFAS TUWIBS ÜKIKONFBGiYON VAKKOTEKSTl YUUSA ORTAL4MA BIRACILIK 2.750 2J00 5.200 1200 4.550 5000 11.000 1S75 1300 3000 2.025 1.575 2 950 830 2.000 2.000 19.500 2225 aaoc o 1.350 2.100 24500 3,700 500 820 540 5300 3.74 4200 4.350 5150 680 65C 10.50C 8.000 4505 426 4.8 2,17 73 C.58 C.52 1.48 0.46 123 1131 •23* 0 0.7 628 0.43 8,52 038 U 4 0.76 9J8 024 4.12 1J7 16.64 0.39 6.4 C3S 37,49 129 5,88 0.49 1Z42 0.96 13 47.3 0 0.72 0.55 8.48 135 726 6.11 50,39 029 1,92 0.19 6.17 1.32 121 0 0 0J4 17.64 0.59 04 0.35 026 0 2,03 2.59 1.53 5.4i 104 Z.TS 5.52 1.33 12.61 1.03 7.23 0.84 3.97 ',4 EGEBfVtCUK BCIYASBRACUC TU80PG OffTALAMA 1500 KACIT VE KACTT URUNLERİ SKIA» AMBALAJ NARTONSAK KAV CLUUKS» SOTE TBEICUTÎ* VIKMSKAGIT OflTAlAMA BASIM YAYIN SAN EUGi-'N "AYİNCL* DURANOFSET HUflHIYETGAZ. MIİIYETGAZ. SABAHYAYISCILK ORTAUMA : o o 15.000 2.83 12.49 295C 2.92 630C 266 1.52.75C 1J75 0.67 1.72 GUBREVETMUIILAOARIS 8AGFAS EGEGUGRE GUBBE FABRKAiAffl HEKTAS ORTALAMA 144 157.06* 1.44 157,06% 2i 52719% 7.19 104087* 166 194.46* 545 569693» 2.06 12'862% 1.68 1715'% 1.03 121206* 12 39829* 102 222.49* 2.46 36049% 6.78 949.05* U 826.86* 29.7 5,19 2753 2301 46.15 420% 662% »36* 56.26% 9,37% 17,47% 31.56% 1339 25649V 2338 12.67% 14S4 2681% 3331 14929% 7,02% 6.12* 4.86 36.78 735 23.06 30.42 8.90C 1.43 14.52 30.000 6.14 79,94 24.000 4.45 94.01 22.000 5.99 64.44 1.91 7164 4.S2 69.18 7« 3.58 46.1 4.75C 172 3S U.0OC 1.59 7.» 1.750 1.55 292 5.«0 125 11,29 4.50C 136 10,32 37OC 1,35 1A55 170C 2,74 753,09 174 13,06 7.47 11.65 16,37 8,69 11000 106 966 7100 245 27 67 19.250 23 2075 2175 124 8,4 2.4 1155 77.12% •328% 3148% 33.36% 069% 1.'7% 347% 0.80* 1O.'9S 0.94% 3j68% 0.69% 9.11% 2.60% 0.02% 126% !J3* 2B.4CS :,»\ 5J5* 3,71% 1.9 24.87% 6J2 134.19* 0J9 2.09% 023% 142 82.56% 1143 121 1108 40.87% 154 9118% 4.41 111 2.63 85.84% 50,49% 71,58% 13118% 16.44 ».47 8,45 75,66% 7.39 244,91% 7.33 10923% 19.41 198,72% 17.41 276,33% 14.31 219,30% 7436 6722% 15.52 6142% 19.36 105.71% 35.42 75,79% 957 124.63% 8.06 13725% 10.3 62.03% 16.19 227.33% 638 129,79% 385,01% 78 16838% 1431 74.09% 1536 299,73% 31.06 216.46% 835 155.09% 6056 91,49% 17.97 186.70% '2.19 148,95% 4.96 26.08% 52 18834% 5.33 77,02% 8.74 35.60% 6 107.04% 5.14 41.16% 4J4 45.42% 4,45 15139% 0 46.43% 55.73 294.50% 5.35 12131% 157.41% 489,45% 9.47 117.15% 59.68 87,70% 8.62 159.13% 4002 9024% 25053% 1.72 456.53% 7.74 29,64% 9.63 9221* 14.75 0 187 32% 524 104,81% 8.44 344,B5% 12.05 331,34% 4.68 1099.16% 36.34% 190,01% 19,02 348,61% 15434% 232.23% 161.66% 95.38% 68.40* 8,91 51825% 11,12 606.30% 4,32 41.76% 5.77 107.60% 4,26 156.82% 6.49 158.84% 6.41 1037 26.45 17,61 9.16 2461 36.16% 82.33* 262.46% 18.17 169.02-% 19.13 10935% 2786 142.15% 9,19 360.10% 40,17% 5.31 24.84* 20.65 837% 8021* 6,15 550.46-* 15,76 26.04% 628,02% 10.37 84.17% 0 24.08* 62 448.17% 6105»% 5.67 61,14% 8.93 13179% 577 108.10* 92.68%622 10.83 146.33% 7.59 192,02% 10.07 12481% 5.71 119,17% 9.17 182.83% ıuu m* H ECZACBASIAC ORTALAMA BOVASANAYI BAYRAKUBOYA C8SBOYA MAftSHAIİ «GESBOYA 1ASA5 ORMLAMA 1.425 0.74 81.02 14.000 2,69 26.63 2,06 28.92 2050 227 4150 0.81 5,6 26.04 24.500 5.82 25.65 1450 3.35 2i .8? 6J00 1.73 5 * 3.49 1491 PETMIVEPETSOLÜRÜNLEIİS AYGAZ PETXM PETFO.OFS TURCAS TUPWS OfîTALAMA 27.500 5,74 2989 160,000 2.37 14.15 71000 12,22 22,86 6 600 2.41 56.78 18.500 958 5 * 79.71 LASnKURUNLBOS EHSA GOOOYEAB ORTALAMA FUSTKLfULEDS EGEPLAST EOEPBOF1 PtMS RAKSELEKTRC»«( OBTALAMA 82M 159 £.12 7300 2.66 E45 1.86 553 4.600 14 455 5400 0,93 2.4 1150 1,72 6.15 44000 039 6.63 ','1 5.55 SERAMIKVEPORS&ENS ECYAP GOfSCMSl KUTAHYAPORSaEH USAKSERAMK OFtTALAMA 1 7 » 054 1164 7200O 9.09 44.42 5.400 034 9.45 1.59.700 0.78 9,65 931 CAMVECAMÜRÜNIERİS ANADOa'CAM DEM2İİCAM IZOCAM TfVUCYACAM OPTALAMA 1,450 0.61 448.42 9,400 2 6 85,78 3.300 116 9,16 4.850 1.36 1936 1.19 2122 CIMENTOSAHAYH ADANACM.jA! AOANACM.» AOAMACN.fî AfYONOMEMTO AKCANSA ASLANCIkEWO BATOM BURSACIMENTD EOLUCMBITD C3MKTCN OMDfTAS OMSVk GaTAS KONYACHCNrO MAFONCMENTO MGOECIMENTO 7.500 4550 1.100 50,000 7,300 53000 10.500 13750 2.425 1300 12.000 8300 5.150 5300 1100 13.000 2350 29.83 1177 0.76 13.94 0.75 21İ7 5.38 153 2932 261 2052 1.95 5.4» 4.25 1 5 İ 7 1.3 834 175 7.5 1,7 1JI 1155 1.52 6.13 1.84 1355 229 1029 1198 8,43 6.77 137.09% 3353 155,18% 2 2 » 14927% 1294.48% 5408 54029% 2924 9888% 15655* 421 13050% 30.05 239.33% 19,49 7367% 25.19 204J» 19,17 138.08% 9,15 49.54% 1736 18781% 19.02 9252% 5.76 4322% 834 197.12% 6.52 81.77% 3,16 52132% 4,12 269.35% 824 323.69% "522 17528% 8 24724% 11.96 12334% 476.15% 525 80.47% 1254 114.08% 11.42 158.17% 4338 12652% 15737% 532 9753% 113 8626% 1257 98,93% 732 27021% 624 4631% 1037 46.31* 749 16832% 12.93 57.10% 6338 136.66% 7.19 99.64% 1135 50.06% 6.61 1237 ORTALAMA 2.91 1.7 229 14.46 627 454 12.69 5.69 439 5.16 (.92 31.74% 7930% 35 11728% 4126% 22.47% 5436% 3531% 57.49% 17.12% 58.96% DEtMR.CELIKMETAi.ANAS BUHCEUK CSJKHALAT CEMTAS DEUGAS DOKTAS EHEGUD.CaK KAflOEMB METAS ORTAL4MA 4C5C 15 1116 4350 1.62 8.67 2275 0.91 4,14 2.750 126 722 5300 1.5E 25.16 16.500 031 23936 6Î0 0.45 2419 600 0.36 2 750 2.19 C.64 5547 4.72 138.00% 1234 «0,05% 38.44% 433 52.96% 8.96 159.82% 103.40% 37.15% 76.80% 32.17% 90.97* 25.68 DEMİR, CEUK DtSINDA METAL ANA S 10250 c.700 MMYUM SARKUYSAN ORTALAMA 123 10.2! 1,66 9,45 106 134!»% ERBOSAN 4.09 17739% FEMSALU- 6.10C 2.08 1126 4.44 5O5.B4% 16250 1.46 6,41 426 6179% 1.44 773 4.62 118.6'% DAYAMKUTUKETIMMAU. AROEM 6.32 9.46 EMSANBESYIDIZ EMSANPAS.CELK HASEVAL KLIMSVVt PfGPKJFlO 7100 2.06 8600 2.31 870 129 440 1,12 9.300 4.73 1779 46.000 3,79 19.13 VESTa ORTALAMA 8.700 4.050 181 32JH) 431 2 10,43 1632 2.76 11.31 4.55 7,14 111 8.95 533 « 3 4 8.İ4 92% 101% 516% 1448% 406% 37% 383% 400% 399% ELEKTR» MAK. VE AYOTLAIIS ABANAELEKMEK. ASELSAN t£TAS TELETAS SCMENSKARO ORTALAMA 8100 7.800 4250 153 6200 2.13 17.750 2,46 2,73 1033 1,26 11.06 589 6J5 6.32 13500 2,37 49.9* 1.38 766 OTOMOTIVVEYANS AMAOOUJISUZU HTASOOGAN EGEENDUSTRİ STANBULM.P MUTUJAKU OTOMP OTOSAN PAfiSAN TOFAST.OTOM.F U2B.UANNA BOSHFFSN ORTALAMA 10500 34.00C 3O5O0 13000 9200 4350 24250 105.000 1859 3.900 27.000 420.000 2,13 5.77 5.96 27J6 3.09 9.53 1.54 173 2.1 &34 1,11 1231 5,23 60.17 104 5.47 13 6.33 165 5.12 402 6.27 3.39 1314 2.57 6.33 METAL ESYA.MAK.VECEREÇS MAKMATAKM TEZSAN ORTALAMA ENERJI AKTASELEKT« CLKUROV'AELEKTI* EMEKaBCTMK KEPEZ ELEKTRK ORTALAMA YAPtMAUEMELERI 16.750 224 905 590 151 963 1.925 2.S8 745 1.43 »06 7.39 20283% 35.47 61.59* 9,02 21723% 437 25044% 29,16 9751* 4.46 8784* 6,09 144.87* 7,24 161.91* 5 71.34* 14.68 15356* 43 147.00% 6,3 7823* 12,44 6986% 13620* 503 41928* 5.12 6167* 6,47 « 6 8 % 195.88% 435 150.75* 7.92 6033* 10,37 '219«* 5,43 97.61* 5.29 75.68* 1139.90* 6,7 11120* 110.000 16.03 21.88 17,09 341,72* 385000 102 1486 13.89 422.S7* 6.600 2,85 2022 29.49 204.99% 345000 67.81 1101 250229% 12.49 15.59 17.47 436.48* BOROVAYAft DOGUSAN HA2)CDARTUQLA INTEMA TURKDEMPOOKUU ORTALAMA 5.464700 225 1225 235 3 1 » 1.09 351 4SJC 1,54 16.37 1,52 156.99 '55 26.1 1350 9.4 9.14 18,48 18,78 30.92 PERAKENDE VE TOPTAN TİCAIET EGSD6TCARET MU>A SABAHPAZAflLAMA TOFASOTOTCARET ORTALAMA 4 05C 1.59 1263 5,15 3.000 12 8,61 5,54 5.300 1.77 102 326 11500 4.59 1235 1,97 1031 12.99 382.76* 564.89* 65.59% 457.37* 23178* 25141* 131839* 120.02* 73U7% 917.45* 60023% BUYUKMACAZALAR CAFS GtMA KPA MGROS TAKSAS ORTALAMA UGER ADELKALEMCUK 5AKAMBALAJ DERMOD ESB1SPOR EMNSAMBHAI DAS auuussuYu YATAS ORTALAM» TURDM CESALTTNYUNUS MARHAfBALTYUN MARM.MARTI NFTUHZM FtTBOKENTTUR. ORTALAUA 165X 11,39 22.54 5900 6,83 24000 6 3 ' 4923 450.000 12.46 86300 2256 1158 450.96 9.100 1.71 7.41 5200 1.84 2350 129 20,95 4 750 1.25 5.69 5200 23 25.000 296 1452 1.150 03 521 730 0.31 4.01 13.500 1,83 1.27 8025 666,07* 138,91% 1652 113,40* 4427 139,14% 50.96 556.66% 48.73 181,68% 125 959 6.9 82» 8.800 171 4700 1,35 17.64 1325 0,52 5.72 1250 1.11 9.73 11.500 0.56 039 1 1 » 77,03* 66.06% 315.61% 334 243,94% 355,51% 554 15018% 234 7223* 11025% 434 100.96% 533 127,83* 42,95* 72 3337* 2.46 78.12* 8.86 13060* 4222* 9,45 9851% HAVA TASMAaUGI VE YAN HİZMETLER CafBmAVASSMSI 66.000 6,45 1377 9.99 10763* THY 16.750 7.1 179,03 35531* USAS 570.000 5,31 559 4,46 '3910% ORTALAMA 535 5935 33259% HIKBORTALAMASI m - * «s wm- OOTALAMALAB 199&9 AVUK B1ANCOUR KULAMLARAK ICSAfUNMSTfl. 0 Yıi sonu »lançosu aqklanmayanlar Bu sayfada yer alan tablolar. ESYATIRIM tarafından hazırlanmıştır. 1997'de 21.2 milyar dolarla en fazla açığı olan ülkeler arasında Türkiye dış açıkta birincîliğe oynuyor• 1970 yılında dış ticaret açığı bakımından dünyada 12'nci sırada yer alan Türkiye, 1997 yılında 21.2 milyar dolarlık dış açığıyla ikinciliğe yerleşti. Aradan geçen süre içinde Türkiye'nin dış ticaret hacminde önemli bir artış olmasına karşın açığın büyümesi de engellenemedi. Ekonomi Servisi - Türkiye, 1997 yıhnda 21.2 milyar dolar ile dünyada en fazla dış ticaret açığı veren ikinci ülke oldu. Türkiye, 1970-1997 döneminde dış ticaret hacmindeki büyük artışla birlikte dış ticaret açıgının Açıkta ve fazlada başı çeken ülkeler Stra 1 2 3 Sva 1 2 3 Ülke ABD Türkiye ingiltere Ülke Japonya Almanya italya Dış açık (Milyar dolar) 1970 2.6 -0.4 -32.7* Dış fazta (Milyar dolar) 1970 4.0 5.7 -0.3 Dtşaçık (Milyar dolar) 1997 -197.0 -21.2 -20.5 Dış fazla (Milyar dolar) 1997 101.6 71.8 46.8 O fngıltere'yte ilgili rakam 199Oyıtına aittir büyümesini de engelleyemedi. 1997 yıhnda 26.8 milyar dolarlık mal ihracatı. 48 milyar dolarlık da mal ithalatı yaparak toplam 74.8 milyar dolarlık hacme ulaşan Türkiye, 21.2 milyar dolar dış ticaret açığı vererek ABD'nin ardından ikinci sıraya yerleşti. . - . '•. • .'•;,: Mı' ii/'i .UA-'.. İstinye'den En Taze Haberler Borsacı'da •BorsaçJ 1 " ^ B T " ^ HAFTALIK EKOKOMI OERGİSI ^ ^ H l Borsacı 1 99UI1K3 tm SİRKETLERİN KARLARI NEOLABİUR? BARKA KAĞntARI tmm YÜKSEÜYOR BORSA AKTK EVLBİDE... DIŞBANK. DOĞAN YAYIN HOLOİNG. EMEK SİGORTA. KORDSA, BOSSA. ALARKO HOLDING, BAGfAŞ, VAKKO MUTLU AKÜ, VESTEL. GÜBRE FABRİKALARI, KLİMASAN. DEMİRBANK, NET TURİZM, TURCAS, ALCATEL TELETAŞ "BORSADAKİ REHBERİNİZ" Devlet Planlama Teşkılatı (DPT) verilerine göre, Türkiye, 1970 yılında yaklaşık 400 milyon dolarlık açıkla lrlanda ile birlikte 12'nci sırada yer alıyordu. Türkiye'nin bu tarihteki dış ticaret hacmi 1.6 milyar dolar düzeyinde bulunuyordu. Türkiye'yi 20.5 milyar dolarlık dış ticaret açığıyla İngiltere takip ederken, ABD'nin dış ticaret açığı 197 milyar dolan buldu. Öte yandan, dış ticarette fazla verenlerin lideri ise Japonya oldu. Bu ülkenin dış ticaret fazlası 1997 yılında 101.6 milyar dolan bulurken, Almanya 71.8 milyar dolar ile ikinci. İtalya da 46.8 milyar dolarlık fazla ile üçüncü sırada yer aldı. Ocak ayı 120trilyon teşvik verildi Ekonomi Servisi - Ha- zine Müsteşarlığı'nca bu yı- lın ocak ayında toplam ya- ttnm tutan 119.9 trilyon li- raolan 121 adet yatınm bel- gesi verildi. Resmi Gazete'nin dünkü sayısında yayımlanan Ha- zine tebliğine göre. ocak ayında veri len ve toplam ya- tınm tutan 119 trilyon 987 milyar 900 milyon liraolan 121 adet yatınm teşvik bel- gesi ile 7 bin 187 kişıye is- tihdam olanağı hedefleni- . yor. Aynj dönemde verilen teşvik betgesinde 119'trflyon 982 milyar 700 milyon lira tutannda sabit yatınm, 190 mi lyon 795 bin dolar da dö- viz kullanımı öngörülüyor. Söz konusu dönemde, en fazla teşvik belgesi 58 adet ile imalat sektörüne verilir- ken. bunu 47 adet ile hizmet- ler sektörü izledi. Aynı dö- nemde en az yatınm teşvik belgesi verilen sektör ise 4 adet ile enerji oldu. Hiz- metler sektörüne 3 bin 849 kişiye iş olanağı sağlayacak olan 47 yatınm teşvik bel- gesi verildi. ALTIN FIRSAT! İKTİSATS BAIKASI Tel: (0212) 274 16 16 İKTİSAT Memnuniyetle GOZUCUYLA TÜRKEL MİNtBAŞ Uluslararası Tahkimde Kim Yargılanıyor? Çok renkli ekranda Enerji ve Tabii Kaynaklar Ba- kanı Sayın Ziya Aktaş'ın "Uluslararası tahkime g'rt- meyelim derken ülke enerjisiz mi kalsın!" sözleriy- le karşılaşınca aklıma Seidler'in 5. yüzyıl Avrupa- sı'ndaki iktidar ilişkilerıni anlatan: "...kendi kamu görevlileri, polis, posta hizmetli- leri, hatta asker maaşı alan silahlı kuvvetler bulun- durarak devlet erkini elde ettiler. Vergi koymak ve toplamak hakkını da elde ettiler. Devlet, artık ver- gileri toprak sahiplerinin aracılığıyia dolaylı olarak toplamaktaydı" (*) satırlan geldi. Nasıl ki 15 yüzyıl öncesinin toprak sahipleri, ik- tidar erkine sahip olmak için kendi güvenlik kuv- vetleriyle kaynakları yönetip devletin hukukunu kendi çıkarları doğrultusundaoluşturdularsa.. bu- günün çokuluslu ve ulus ötesi firmaları ICSID (Ya- tınmlarla İlgili Uzlaşmazlık Çözüm Merkezi), MIGA (Çok Taraflı Yatınm Anlaşmalannı Garantileme Ajan- sı) yoluyla aynı denetimi sürdürmekte "uluslarara- sı tahkim" yoluyla da sermayenin egemenlik ilişki- lerini düzenlemektedir. Dolayısıyla, daha önce "Zengin madenlerin fa- kir bekçisi mi olalım" diyen başka bakanlarımızın sözleri gibi Sayın Enerji Bakanı'nın sözlerini de önemli bir uyan olarak degerlendirmek gerekir. Zira, ulusun çıkarlannı ulusötesi firmaların erki- ne baglayan bu tür uyarıların gerisinde küreselle- şen sermayenin yasal çerçevesini çizen ve.. Uru- guay Round'u sonucu kurulan Dünya Ticaret Ör- gütü'nün (WHO) hükümleri var. VVHO'nun kuruluş hükümleri yabancı yatınmcı- ya, devletlerarası yani "Çift Taraflı Yatınm Anlaşma- sı(BIT)" doğrultusundayapılan biryatınmsırasın- da çıkacak uzlaşmazlıklann çözümü için uluslara- rası tahkimi doğrudan adres olarak göstermekte- dir. Dolayısıyla, ulusötesi bir yatırımcı, "küreselleş- menin anayasası" diye adlandırdığım MAI anlaşma- sının imzalanmasını beklemeden de yatınm yaptı- ğı ülkenin devletini kendi çıkarlannı zedeleyerek za- rara uğrattığı iddiasıyla mahkeme verebilmekte- dir. Bunun en son ömeklerinden biri, ABD'nin Port- land kentinde kurulu Pope & Talbot firmasının aç- mak üzere olduğu davada ortaya çıkmıştır. "Türkiye MAI Karsıtı Çalışma Grubu" sözcüsü Ga- ye Yılmaz'ın haberdar etmesiyle öğrendiğimiz bu davaya göre: Kanada'dan ABD'ye orman ürünle- ri ithalatı yapan Pope & Talbot fırması, Kanada ile ABD arasında imzalanmış ve bölgesel kota içeren ikili anlaşmanın kârlılığını sınıriadığı vebölgeler ara- sında aynmcılıkyarattığını iddia etmektedir. Bu ne- denle de kendi ülkesi ABD'ye 30 milyon $'lık taz- minat davası açmıştır (**). Dava açma gücünü nerden buluyor derseniz.. ta- bii ki, Kuzey Amerika'da ticaret ve yatırıma yöne- lik faaliyetleri düzenleyen NAFTA anlaşmasından. NAFTA'ya göre "devletin kamulaştırmaya benzerso- nuçlar" yaratması yasak. ABD ile Kanada arasında daha önce imzalanmış ve2002 yılmda son bulacak olan devletterarası an- laşma ise ABD ve Kanada'nın 4'er eyaleti arasın- da ağaç ürünleri ticareti yapılacağını gösteriyor. Yani, kamulaştırma benzeri" bir anlaşmayla Pope & Talbot'un çıkarlannı zedeliyorlar! llk ihbann Aralık 1998'de yapıldığı bu davada 24 Mart tarihine kadar şirket ve hükümetin mutabık olacağı bir çözüm üretilemezse uluslararası tahkim devreye girecek. işin ilginç yani, NAFTA'ya daya- nılarak açılan ilk dava bu degil. Son bir yıl içinde, "yasalann kendilerini soyduğu vepiyasa fırsatlann- dan yararlanmalanna engel olduğu " iddiasıyla dev- letten tazminat talep eden 4 dava daha var. Uluslararası tahkimde kamusal çıkarlara önce- lik tanınmadığından, firmalar uluslararası hukuk yoluyla hem özgürleşmekte hem de.. Califomia'da kurulmuş Sun Belt VVater Inc. firmasının Kanada devletine karşı açtığı davada 220 milyon dolar ka- zanması gibi önemli tazminatlar almaktadırlar. 9 Şubat 1998 tarihli gazetelerin Enerji ve Tabii Kay- naklar Bakanlığı'nın uluslararası tahkime olanak tanımak için yasataslağı hazırtadığı... Yıne 23 Nisan 1998'deki TÜSlAD'ın "Uluslara- rası Tahkim Komisyonu" kurulması istediği... Ulusal Egemenlik Bayramı'nın son yıldönümü 23 Nisan 1998'de "Özelleştirme ve yabancı yatı- nmlann önündeki tek engel" Danıştay. ABD Büyü- kelçisi Mark Parris, "Amen'kalışirketlerTürkiye'ye 30 milyar$getirmeye hazır, ancak Danıştay'ın kalk- ması/azım..." gibi haberieri hatırlarsak çiçeği burnunda Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı'nı ve de hükümetini anla- mamız kolaylaşacaktır. Hâlâ anlayamadıysanız hiç üzülmeyin! Dünyanın her yerinde ve Türkiye'de ulusötesi firmalann çı- kariannın ulusun çıkarlannın önüne geçirilmesini si- zin gibi anlamamakta direnenler var. Onlar "MAI Kar- şıtı Çalışma Grubu" adıyla oluşturdukları halkalar- la sürekli bu olayları takip edip toplumlan internet aracılığıyia haberdar ediyorlar. Bize de önümüzdeki seçim dönemini bu haber- lerin penceresinden degerlendirmek kalıyor. Keyif- li bir hafta dileğiyle... (*) Seidler; Bizans Siyasal Düşüncesi, Bizans Halk Hareketlerinin Ideotojik Kökeni, Çev.: Mete Tun- çay, Göçebe Yayınlan, Ist. 1997, s. 11 (**) The Globe & Mail Report on Business, 16 Şu- bat 1999 Sektör Endeksleri 19/02/99 Sa"kaiar Aracı Kummlar Leasmg&Factoring Holdırg Yatım Gayrmenluji Yal.Ort. Sigorta Gıda. içfc Tütün Sanayiı MoMya ve Doşe™ Saray-ı DoKuma Sanayiı Braclık KâgıtveKâğrtUnJnlen Baam Yayjn Sanayii Gûtre ve Tanm laçlar Sanayvi ÜaçSanay» Boya Sanayii . Petrol ve Petrol Uninleri Sanayii Lastik Ürünleri Sanayü Plasti* Ufjn«f Sarıayıı Seramik ve Fcrseten Sanayii CaT ve Cam Ururleri Sanayö Çı-ıento Sanayıi Detr» Çeı* Metal Ana Sanayiı D Ç. Dış,naa Meta, Ana Sar. Davaruklı Tj»etm Mateemeten BeJttnk Mak. ve Avgffar San. Otomoîrv ve Yan Sarayi Metal Eşya, Makına ve Gereç San. Eneni Yapı Maizemeleri Perakende Ticaret ve Toptan Ticaret B ü y * Majazalar oîâ» ^ ^ Tırön Hava Taşnnacılığı ve Yan Hızmefler 154.12 91.38 105.13 143.21 94.42 132.46 12154 112.70 113.22 110.12 126.77 11933 127.73 112.29 100.96 171.59 133.13 112.96 103.10 99.65 122.26 121.54 119.40 120.30 107.38 114.98 136.26 112.33 11823 87.44 124.39 127.60 96.12 119.61 122.19 12/02/99 126.66 7586 99.23 113.56 88.55 101.63 112.46 106.93 97.13 9482 116.07 105.17 109.76 102.77 90.38 90.43 117.92 99.46 99.79 92.30 100.41 109 07 111.37 104.54 95.96 98.29 10814 102.06 105.43 75.38 87.90 127.66 94.15 103.45 109.53 StktMtr 31.12.1998 jûnL 10O'e endek»l«nmiftir. Hsftslık Fark% 21.68 20.45 5.95 26.10 6.64 30.33 7.81 5.40 16.54 16.14 9.22 13.47 16.38 926 11.71 89.74 12.89 13.58 3.32 7.97 21.76 11.43 6.83 15.08 11.91 16.98 26.00 10.07 12.14 16.01 41.51 15.67 2.09 15.62 11.55 Yıllık Fark % 54.12 -8.62 5.13 42.21 -5.58 32.46 21.24 12.70 13.22 1012 26.77 19.33 27.73 12.29 0.96 71.59 33.13 12.96 3.10 -0 35 22.26 21.54 19 40 20.30 7.38 14.98 36.26 12.33 18.23 •1256 24.39 47.66 -3.88 19.61 22.19