Katalog

19 KASIM 1999 CUMA CUMHURİYET SAYFA D I Ş H A B E R L E R [email protected] 11 Rusya Batı'nın baskılanna boyun eğerek AGlT'in Çeçenistan'da yeniden rol almasını kabul etti gem Cüvenlik Sartı Zirvenin sorunlu belgeleri Dış Haberler Servisi-Çeçenis- tan sorunu y üzunden ımzalanma- sı bugüne kalan Avrupa Güven- lik Şartı belgesı konusunda Rus- ya ve ABD önderliğindeki NATO üyesi ülkeler arasmda görüşme- ler son güne kadar sürdü. İStanbUİ Şartl: Bu adla da bilinen Avrupa Gü\enlik Şartı belgesi, AGtT'in 21. yüzyıldaki görev ve işlevlerini içeriyor. Batı, dünya güvenliğini etkile- yecek olan Avrupa güvenlik sis- teminin merkezine NATO'yu yer- ieştirmek isterken. Moskova, "AGÎT merkezli bir Avnıpa gö- venük sistemi" ıstıyor. Ittifakm son olarak Kosova'da kendisinin onayı olmadan gûç kullanmasından rahatsızlık du- yan Rusya, NATO'nun askeri ka- nadının zayıflatılmasmı ve AGİT merkezli yeni Avrupa güvenlik sisteminde alt unsur olarak yer almasını ıstiyor. Rusya Dışişleri Bakanı İgorlvanov, dorukla ılgi- li geçen hafta yaptığı açıklama- lanndan birinde, NATO'ya daya- lı Avrupa güvenlik sisteminin ken- disine karşı "«ynmcdık'* olacagı- nı, kendisini dışlayan böyle bir Avrupa sistemi ile kalıcı istikrar ve güvenlik sağlanamayacağını belirterek, "Avrupa'da bir gnıp deviefkrin güvenüğL diğerkrinin güventikçıkarlanna zarar verecek şekjkksağjanamaz* demişti.AGÎT içerisinde konsensus ile karar alın- dıği için, bu belgenin içenğinin tam olarak ne Batı'nın, ne de Rus- ya'nın istediğı gibi çıkrnası söz ko- nusu değil. Rus kaynaklar önceki günyap- tıklan açıklamada, belgeyle ilgi- li göriiş aynlıklannın sürdüğunü, sorunun özellikle "NATO'nun Avrupa güvenlik sisteminde bun- dansonrakiyerinin neobcağı üze- rinde" oidugunu söylemişlerdi. AKKA: Avrupa Konvansiyo- nel Kuvvetler Indirimi Anlaşma- sı'nda (AKKA) bazı değişiklik- ler getiren belgenin de AGtT de imzalanması bekleniyor. Rusya, 1990'da imzalanldığı haliyle Avrupa'da tank ve ağır si- lahlar yerleştirilmesine smır ko- yan AKKA'yı, Çeçenistan operas- yonu yüzünden ihlal edeceğini açıklamıştı. Cecen heyeti 'Ayrı devlet istiyoruz' Rusya'nınengelleme çabalanna karşm 5 kişiden olan Çeçen heye- ti lstanbul'a geldi. Resmi akredi- tasyon alamayan heyet temsilcile- ri. Çeçen halkmın dramını dünya- yaduyurmakiçin tstanbul'ageldik- lerini açıkladılar. Heyetin başmda Çeçenistan lideri Aslan Masha- dov'unelçisiSaidK.HasanveEba MüsHra bulunuyor. "Çeçenistan'da yaşanan katB- amlar sadece bize yönetik değil, tüm özgür dfinyaya yöneliktir" di- yen Hasan ve Ebu Müsîim, "Zu- lüm sadece Çeçen halkına değiL Bugün birinı başımızagelenler.ya- rnbaşkahaBdannbaşnagefir" me- sajını verdiler. Rusya'dan bağım- sız bir devlet kurmak istediklerini söyleyen Ebu Müslim, AGÎT zir- vesi çerçevesinde kimlerle temasa geçtiklerini söylemekten kaçınır- ken,buna gerekçe olarak bazı ulus- lann Rusya ile ilişkilerinin bozul- ması olasılığını gösterdi. Türk yetkililerden yardım gör- medflderini ancak Türk halkının destekverdığıni söyleyen Ebu Müs- lim, "Dünya kamuoyu Çeçenis- tan'da yaşananlan görmekte geç kalnustır'" diye konuştu. Avrupa Güvenlik ve tşbirlıgi Teşkilaü'nın (AGtT) lstanbul'da dün resmen başlayan zirvesinde önceden de beklendigi gibi Çe- çenistan bunalımı damgasını vurdu. Avrupa Güvenlik Şarü'nın imzalanması bugüne er- telendi. Ancak karşılıklı görüşmeler sonun- da Rusya dün akşam saatlennde Çeçenis- tan konusundaki sert tutumundan geri adım atmak zorunda kaldı. Rusya Devlet Başkanı Boris Yeltsin'in Çeçenistan konusunda Ban'yameydanoku- yarak tstanbul'u terk etmesi ardından Dışiş- leri Bakanı Igor tvanov Rusya'nın Çeçe- nistan'da Çeçen dırenişçilere karşı 7 hafta- dır sürdürdüğü ve sıvillenn büyük zarar gör- düğü operasyon üzerine bir uzlaşma metni • Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'in açılış konuşmasını yaptığı zirvenin ilk gününde imzalanması planlanan Avrupa Güvenlik Şartı Çeçenistan sorunu yüzünden bugüne ertelendi. Ancak bunalım akşam saatlerinde Rusya'nın geri adım atması üzerine çözümlendi. oluşturmayı başardıklannı açıkladı. 1\ anov, Yeltsin'ın Istanbul'dan aynlması ar- dından ABD, tngiltere, Ahnanya, Fransa ve Italyan dışişleri bakanlanyla yaptığı görüş- meler ardından 54 ülkeli AGtT Başkanı'nı Çeçenistan'a davet etti. ABD Dışişleri Ba- kanı Madeleine Albright, yaptığı açıkla- mada, AGtT Başkanlığı'nı yapan Norveç Dışişleri Bakanı Knut Vollebaekin Çeçe- nistan'a gıderek çatışmalara diplomatik çö- züm yollannı araştıracağını bildirdi. Almanya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü ile dığer dıplomatlar. Rusya'nın, AGtT'in Çe- çenistan'da yeniden rol almasını ve Rusya'ya bağlı komşu tnguş Cumhuriyeti'nde bir bü- ro açmasını kabul ettiğini bildirdiler. Yeltsin'in Zirve'de benimsenmesi bekle- nen belgelerin ımzaya hazır hale getirilme- si ile ılgüı konularda, lstanbul'da kalan ve Rus heyetininbaşkanlığını devralan Dışişleri Ba- kanı tgor tvanov'a görev verdiğini belirtti. tvanov, üzerinde mutabakata vanlan belge- lerin imzalanmasında da yetkili olacak. Kremlin Sözcüsü Dimitri Yakuşkin, Yelt- sin'in dün Moskova'ya döner dönmez, he- men Başbakan Vladimir Putin ile Çeçenis- tan'da durumu ele aldığrnı açıkladı. Sözcü, Devlet Başkanı Yeltsin'in, Çeçenistan'daki operasyonu tstanbul'da bütünüyle açık ola- rak savunmasına rağmen, Batı ile ilışkileri Zirvede söz alan liderier konuyu Çeçenistan operasy onuna getirince Yeltsin'in sinirleri bozuldu. ABD Başkanı Bill Clinton'ın konuşmasından sonra ise Yeltsin, salonu terk etti. Eleştirilere kızan Rusya Devlet Başkanı önce salondan sonra tstanbul'dan aynldı Yeltsin öikelenip salonu terk ettiDış Haberler Servisi - AGtT zir- vesınin açılış oturumunda ABD Baş- kanı BiB CKnton'ın sözlerine öfke- lenen Rusya Devlet Başkanı Boris YeHsfaı salonu terk etti. Yeltsin, yaptığı sert konuşmada. Batı'nın Rusya'nın Çeçenistan'da sürdürdüğü "antiterör" operasyo- nunu eleştirmeye hakkı olmadığını söyledı. Yeltsin, "Moskova'daterö- rist eylemler yaşadık. Rusya'nın st- nırlan dışına yayılmaması için tero- rizm kanserini zamanında durdur- mamız gerektiğini anlamayanlann eleştirikri kabul edikmez" dedı. Yeltsin, terörle mücadeleyı sürdüre- ceklerini vurguladı. "Havdudarla ve katiflerle" görüşmeyeceklerini, söyleyen Yeltsin, siyasal çözüme ancak isyancılar yok edilince ya da • Clinton'ın Çeçenistan'la ilgili sözleri yüzünden Yeltsin'in salonu terk etmesi, zirvede soğuk rüzgârlann esmesine yol açtı. yargı önüne çıkanhnca ulaşılabile- ceğini söyledi. Yeltsin. "Rusya'yı «faştirnKve hakknuz yok. Moskma ve diğer kenderdeki terörist sakün- lar 1380 kisinin ölümüne yol açtT dedı. Yeltsin, uluslararası toplulugun Rusya'nın içışlerine kanşmaması gerektiğini belirterek "Bu tür mü- dahaleferinin ağn"sonuçlannı gördük. Yugoslavya'ya yönetikABD öncülfi- ğündeki NAJO sakhnsnuanımsama- nızyeter* diye konuştu. Clınton ıse Rusya'dan Çeçenis- tan sorununu banşçı yollardan çöz- mesini isteyerek uluslararası toplu- lugun Rusya'ya verdığı desteğin azalmakta olduğuna dıkkat çektı. Clinton, "Rusya'nuı terörle müca- deteetmek. hakkı: ancak seçtiğiyön- tenı yanS?" dıyerek sivnllerin zarar gordüğünü anımsattı. Clinton sivillerle teröristlerin ay- n tutulması gerektiğini ifade etti. Başkan, Yeltsin'in Kosova operas- yonuna yönehk eleştinlerini haksız bulduğunun altını çizdı. Clinton: SivUIer ölûyor Clinton, Rusya'nın şiddete aske- n yöntemlerle karşılık vermesinin çok sayıda sivılin ölümüne yol aç- tığını söyledı. ABD Başkanı. Rus- ya'nın toprak bütünlügünü koruma- ya çalıştığını, ancak seçtiği yolun yanlış oidugunu belirtti. Rusya'nın Çeçenistan'a yönelik saldınsmın şidderı daha dakörükleyecegini söy- leyen Clmton, "Srviler zarargörme- ye de\am ettikce shü Çecenlerin ve uluslararası toplulugun Rusya'ya desteği azalacakür. Terörü engelle- menin yohı diyalog ve siyasal çözüm ohnahdu-" dedı. Clinton'ın şu söz- leri Yeltsin'i iyice kızdırdı: "Beni en çok beyecanlandıran anlardan biridesfcrin balkm özgüriüğünü eün- den almaya çabşanlara karşı, Mos- kova'da o tankın üzerinde durdn- ğunuzanckr.Ozamanw başkanseç- meyip hapse atsatardı bu sakmdaki bütün Bderler sizi ve Rusya'nın öz- güriüğünü desteklerdi ve 'Bu Rus- ya'nın iç sorunu, biz kanşmayız' demezlerdi''.Clinton'ın. uluslarara- sı toplulugun desteğinın azalabile- ceği yönündeki açıklamasma ve ope- rasydn için "sakfan" sözcüğünü kul- lanmasınada kızan Yeltsin kuiafchk- lannı firlatarak salonu terk etti. Si- yasal gözlemcıler. Clinton'ın "Rus- ya'ya desteğin azakbğT yönündeki uyansınm üstü kapalı bir yaptınm uyansı olabileceğini belirtdyorlar. tki lider daha sonra Çırağan Sa- rayı'ndaki 6 numaralı süitte baş ba- şa 45 dakikalık bir görüşme yapü. Görüşmenin ardından Clınton'la Yeltsin gazetecilerin önünde el sıkı- şarak samimi pozlar verdiler. Yelt- sın dün akşamüstü tstanbul'dan ay- nlarak Moskova'ya döndü. Cumhurbaşkam, zirvedeki konusmasında dünya liderlerlne mesaj verdi Demirel: Etnik nefret güvenliği sarsıyor Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, Soğuk Savaş'ın sona ermesıyle bütün soTunlann çözülmediğıne dikkat çekerek, etnik nefretle beslenen kör şiddetin he- nüz oluşmakta olan uluslararası güven- lik sistemıni temelden sarsüğını söyle- di. Cumhurbaşkanı Demirel. Çırağan Sa- rayı'ndaki zirve toplantısında AGIT üye- lennin konuşmalan çerçevesinde yaptı- ğı konuşmada, Soğuk Savaş'ın sona er- mesiyle tüm sorunlann çözülmediğini belirtti. Demirel şöyle konuştu: "Eö&nefretinkörüktefiğiiıtirasia bes- lenen körşiddet sadece AGtT bölgesinin birçok yerinde milyonlarca insanı evin- den, yurdundan eden ve yüz binlercesi- nin hayatmı kay betmesine yol acan tah- ribata yol açmadı. ayıu zamanda oluş- makta otan uluslararası güvenliksistemi- nin temeüerini sarsü. EtnikmiDiyetçilik- ten kaynaklanan geriliınler hızla yayıur ve gekcekteki çaoşmalann tohumlannı ekerken, bunu hepimiz görebildiğimiz bakle, vaktinde önlem alamadık." Demirel, Kosova'da çok topluluklu ve demokratikbir toplum yaratmak istedik- lerine dikkat çekerek, "Ancak geçmis adaletsiztUderigiderirkengelecektekiça- nşmalara da zemin hazuiamamalıvız'' diye konuştu. Kosova için bir istikrar paktının önemine dikkat çekti. Çeçenistan konusunda Rusya'nın da haklı endişelen oidugunu söyleyen De- mirel. "Çeçenistan'daki insanikrizinbü- yüktüğü karşısuıda bütün ilgili taraflan sorumluluk ve itidal içinde hareket et- meye ve bu insanhk trajedisini son ver- mek için çahşmay^ davet edryoruz" de- dı. Demirel, küreselleşmenin bır sonu- cu olarak birçok sorunun küresel plan- da etki yapmaya başladığım belirtti. De- mirel. bunun bir ömeğinın de silah, uyuş- turucu kaçakçılığı ve terörizmin yanın- da yolsuzluklann demokrasiyi yıkmayı hedef alan nıteliklen oidugunu belirtti. Demirel. tstanbul Şarü'nın vurguladığı gibi geniş çaplı güvenlik kavramının merkezınde ınsan haklanna saygı ve hu- kukun üstünlüğûnün yer aldığına dikkat çekti. Demirel, konuşmasının sonunda. "Anlayış, hoşgörü ve banşın galip gekü- ği bir ÂGİT bölgesi kurmak için çabala- nnuza devam etmeliyiz. tstanbul rirvesi bu yüksek ideak 0den yolumuzda yeni bir dönüm noktası olacaktır" dedı. Zirve gündemi Zirve bile Rus bombardımanını durdurmadıtstanbul 'dakı AGİT zirvesinin açılış oturumunda Çeçenistan ger- ginliğı yaşanırken Rus birlikleri dün gece de Çeçenistan'ı bombalama- >n sürdürdü. Rus uçaklan başkent Grozni ve milislerin bulunduğu Verkhotoy, Benoy, Serzen-Yurt, Şalı, Kaçaroy, Day, Vedeno ve Argun kasabalan- nı uçak ve helikopterlerle bomba- ladı. Rus yetkililer sekız milıs mev- zisinin, yedi aracın, bir radyo veri- cisi ve teleyizyon kulesinin vurul- duğunu belirttiler. Yaklaşık 100 milisin ise Rus de- netimindeki kuzey bölgesindeki Na- urskaya kasabasına sızdığı bildinl- di. Rus yetkililer, Rusya denetimin- dekı "kurtanlmış bölgelerde'' yaşa- mın normale dönmeye başladığım belirtiyorlar. ABD Savunma tstih- barat Ajansı'nm başkanı Koramiral ThomasWilson, din Vt'ashıngton'da yaptığı açıklamada, Rusya'nm Çe- çenistan operasyonunun kısa süre içinde sonuçlanmasını beklemedik- lenni söyledi. Bu arada, Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiseri Sada- koOgata, dün Moskova'dan aynla- rak tnguş Cumhuriyeti'ne gıtti. Oga- ta, ülkedeki Çeçen sığınmacılann ya- şadığı kamplan ziyaret ederek in- celemelerde bulundu. 340 bin nü- fuslu ülkeye yaklaşık 194 bin sivil Çeçen sığındı. Ogata, beşer bin kişiyi banndıran Sputnik ve Sevemi kamplannı gez- di. Kamplarda yasayanlar çadırlar ve tren vagonlannda bannıyorlar. Ogata'nuı çevresini saran sığınma- cılar, "Bir şeyler yapın. savaşı dur- durun" diye yalvardılar Sığınma- cılar 2 bin kişinin açık havada ya- şamak zorunda kaldığıru, yeterli yi- yecek olmadığını ve dondurucu ha- vada çok üşüdüklerini anlattılar. Ogata daha sonra tngus Cumhuri- yeti Devlet Başkanı Rusfam Anşev'le bir araya geldi. Auşev, "Çecenis- tan'dald çaöşmalarşiddetknirse bi- ze sığınan siviüerin sa> ısı ülke nüfu- sunu aşacak" dedi. Ogata'mn daha sonra Çeçenis- tan'a gideceği bildirildi. gergirüeştırmek niyetinde ohnadığım, Mos- kova'nın Baû devletleri ile ilişkilerinin ya- şamsal oidugunu sözlerine ekledi. Çeçen bıınahmı zor aşıklı Dün sabah Cumhurbaşkanı Süleyman De- mirel'ın açıkş konuşmasıyla başlayan AGtT zirvesinde liderier ağırlıklı olarak Çeçenis- tan sorununu ele aldı. Zirvede konuşan lider- lerin Çeçenistan'la ilgili sözlennden rahat- sız olan Rusya Devlet Başkanı Yeltsin. sıra kendisıne geldiğınde "Haydutlarla ve katfl- lerle aynı masaya otunnayacağuur söyledı. Yeltsın'den sonra konuşan ABD Başkanı Bill CBnton'tn Çeçemstan'la ilgili sözlenne öf- kelenen Rusya Devlet Başkanı salonu birden bire terk etti. Ardından Clınton da toplantıda aynldı ve iki lıder özel bir görüşme yaptı. Yeltsin, Avru- pa Güvenlik Şartı'nın imzalan- masını beklemeden, dün öğleden sonra tstanbul'dan aynldı. Fransa'dan tehdit Fransa Cumhurbaşkanı Jacqu- esChirac da, dünkü toplantıda Çe- çenistan sorununu ıma ederek, u ölü bir metin" olarak kalacaksa Fransa'mn tstanbul Şartı'nı ım- zalamayacağı tehdidinde bulun- du. Açılış oturumunda konuşan Chi- rac, "Anlaşmaiar, onlara uvulur- sa geçertidir. Fransa. zirvedeki ge- lişmetere bakarak anlaşmayı im- zalayıp imzalamamaya karar ve- recek"dedı "Bombardımanuıyol açüğı soDuçlar ve kurbanlann ço- ğunun sHiller olması kabul edile- mez bir durumdur" diye Chirac, Rusya'nın "toprakbütünlügünü" sorgulamadıklanm sözlerine ek- ledi. Lütfi KrrdarBasın Merkezin'de dün ortak basın toplantısı düzen- leyen AB Dönem Başkanı Finlan- diya'nın Dışişlen Bakanı Tarja Hatonen ve Avrupa Komısyonu üst düzey yetkılisı Cnristopner Patten, daha önce üye ülkelerin Kuzey Kafkasya ve Çeçenistan konusunda büyük ölçüde fikir bir- ligine vardıklannı, ancak temsil- cilerin biraz daha düşünme kara- nnı da memnunlukla karşıladık- lannı bildirdi.Çeçenistan'dakı ça- üşmalann bölge ülkelenne yayıl- ma olasılığıntn kendilerini çok kaygılandırdığını betirten Halo- nen, tstanbul zirvesinin insanı yar- dım heyetlerinin ve AGtT heyetı- nin bölgeye girmesı ve taraflar arasında diyaloğun başlaması için yol açacağını umduklannı söyle- di. Basın toplannsına kanlan AB üst düzey yetkilisı Patten ise. son gün- lerde şiddetlenen Çeçen operasyo- nun zirveye gölge düşürdüğünü kabul ederek, bölgede önümüz- deki 24 saat içinde bile neler ola- cagını tahmin etmenin güç oidu- gunu söyledi. Kafkaslarda duru- mun son derece hassas oidugunu ifade eden Patten, çaüşmalann sa- dece kuzey değıl, güney Kafkas- ya'yadayayılmasından kaygı duy- duklannı belirtti. Annan: Ahlak dışı Dün 9.20'de başlayan zirvede, başta Çeçenistan konusu olmak üzere, Kosova, Dağlık Karabağ ve Ortadoğu'daki gelişmeler lı- derler tarafından gündeme geü- rildi.AB Dönem Başkanı Fınlan- diya'nın Cumhurbaşkanı Martti Ahtisaari ve Almanya Başbakaru Gerhard Schröder yaptıklan ko- nuşmalarda Rusya'Ya Çeçenistan konusunda siyasi çözüm çağnsı yaptılar. Zirve çerçevesinde bır konuşma yapan Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Kofi Annan, Rusya'nın Çeçenistan'a yönelik saldınlannı "ahlak dışı'' olarak niteledi. Annan, "Hepimiz teröre karşı savaş konusunda kararbyız ancak kuDanılan güç karşüaşüan sorun- la orantüı olmah" dedı.AB Ko- misyonu Başkanı Romano Prodi de. Rusya'dan Çeçenistan'da sür- dürdüğü asken operasyonlarını durdurmasını istedi. Prodi, "Kaf- kasiar'da devam eden insanlık dı- şıdurumun kabul edflemez" oidu- gunu kaydettı. Dağtık Karabağ ABD Başktanı Clinton'ın bas- kısıyla Ermenistan Dev let Başka- nı Robert Koçaryan ile Azerbay- can Cumhurbaşkanı Haydar Ali- yev biraraya geldiler. Görüşme- de. bugün yayınlanacak zirve dek- larasyonunda Dağlık Karabağ ile ilgili kararlann nasıl şekıllenece- ği konusunu görüştüler. AGtT zirvesinin sabahkı otu- rumundakonuşan Haydar Aliyev ise Azerbaycan-Ermenistan ılişki- lerine değinerek, bölgede banş is- tediklerini söyledi. İki ülke dev- let başkanlan arasında göriişme- ICT oidugunu belirten Aliyev, ça- tışmanınuluslararası normlar çer- çevesinde sona erdinlmesini iste- diklerini ifade etti. Zirveyüzleyenler.-MUTLUDEMIRKAN, SERKANDEMÎRTAŞ, BARIŞDOSTER, MİNEESEN, AZEMARŞAN, ÎREMSAĞLAMER. NÎLÜFER ŞENSÖZ, ÖZGÜR ULUSOY, ÖZLEMYÜZAK Fotoğruflar: UĞUR GÜNYÜZ, KAANSAĞNAK, HATtCE TUNCER