Katalog

SAYFA CUMHURİYET 24OCAK1999PAZAR 10 PAZAR YAZILARI Eyruh, geldinse buyurmahkemeyeYıllar önce Oxford"a, ünlü Türkolog GreoBrey Lew»'i görmeye gıtmiştiın. Emekli olduktan sonra bu güzel üniversite kentındeki evınde adeta inzivaya çekılmiş olan vaşlı profesörü ziyaret nedenim, kütüphanedekı kitaplarla ilgiliydi. Lewis, elindeki yüzlerce Türçe kitabın bir bölümünü satışa çıkarmış. ben de taliplerden biri olmuştum. Çok hoş, güze! bir evdi. Her yerde kitap vardı, öyle ki mutfakta yıllardır kullamlmamış olan büyük fınnın ıçinde bile. Bir yandan, paramm yettiği kadanyla seçıp alabildiğim kitaplan sayıyor, öte yandan Lewis ile sohbet ediyordum. Bir ara Mahmut Makal'ın bir kitabının ilk başkısım bulup çıkardi ve "Bu Idtabı okuyan. Türldye'nin gerçek sahiplerinin cinler, periler, evliyaiar olduğunu öğrenir*' dedi. Söz konusu kitabı ağabeyim bana almıştı ve ben daha ilkokul öğrencisıyken okumuştum. Profesör haklıydı. Cinsiz. perisiz, evliyasız bir Anadolu dûşünülebilir miydi? Şu sıralar Greofrrey Lewis'in kulaklannı bir hayli çınlatıyonım. Çünkü iyice emin oldum ki bu cin, peri muhabbetinde Ingiltere'nin, Anadolu'dan bir farkı yok aslında. Bizdekinin daha bir anlaşıhr nedenleri var, o kadar. Yoksul. eğıtımsiz Anadolu insanı yaşadığı somut gerçeklikten bir fayda görmeyince, manevı âlemde olduğuna ınandığı kurtancılara koşacak elbette. Okur-yazar oranı çok yüksek. bilimsel gelişmelere öncülük etmiş, dininde reform yapmış bir ülke olan lngiltere'ye ayak bastığım günden beri ben, hep hayaletlerle ilgılı haberler, öyküler duymuşumdur. Dünyada herhalde en çok hortlak görûlen ülke bıırası. Gariptır. lngilizler bayılıyorlar bu öykülere. Hayaletseverlerin kurduğu derneklerden tutun da hortlak avcılanmn mesleki derneklenne kadar örgütlenmiş bir tutku bu üstelik. Evde kendi kendine hareket eden masalar, yer değiştiren bardaklar. uçan çaydanhklar, daha ne ararsanız, hepsı bırer öykü olarak ulaşır kulağınıza. Yanı hayaletı bol bir ülke burası. Ama artık işin gerçekten tadını kaçırdılar. Güzel güzel hortlağını görüp de bununla yetinmek yerine, bazılan bir hayli ıleri gittiler. Bu bazılan, hortlaklan öylesine benimsedi ve "kefldilerinden" saydılar kı aralanndan biri, yanı aklı başında bir kadın olan Josie Smith, kocasıyla birlikte yaşadıgı yenı evlerinde bir hayaletin tecavüzüne uğradığını söyieyerek satın aldıklan 250 yıllık evın eskı sahıplennı mahkemeye verdi. Evde bir hayalet olduğunu kendilerine söylemeyen eski ev sahiplerinden parayı geri alıp evden çıkmak niyetınde. Hâkım Feter Stretton'un içınde bulunduğu durumu düşünebiliyor musunuz? Böylesi bir iddia karşısında, her iki tarafı da dınlemesi gereken zavallı hâkimın, tecavüzcü hayaleti mahkemeye getırip vakıayı mümkünse bir de ondan duyması nasıl sağlanacak? Yanı sızin anlayacağınız, Josie Hanım'ın davası görülecek diye Londra adliyesı ve medyası bir hayli eğlendiler. Sorunun asıl nedeni bir süre sonra anlaşıldı tabii. Josie \e Andrevv Smith çıftı sözümona akıllılık etmişler meğerse. Memnun olmadıklan yenı evlennı. eskı sahiplerine geri vermek içın evde hayalet olduğunu ıddia ediyorlarmış, eskı ev sahiplerinin dediğine göre. Çiftin, daha önce de birçok kişiye borç taktıklan ve çeşitli gerekçeler ileri sürerek borçlannı ödemedıklen ortaya çtkınca, zavallı hayaletin günahının alındığı anlaşılmış oldu. Hâkım Peter Stretton, nazik bir hukukçu tabıi. Genç çıfte. "Defolun, gözüm görmesin sia" diyemediğinden, ileri sürülen iddiayı kanıtlayabilecek yeterli kanıt olmadığını söyleyip dava dosyasını İcapattı. Josie ve Adrevv, geri döndükleri evlerinde. tecavüzcü olmakla suçladıklan hayaleti görünce ne yapacaklar. çok merak etmekteyim. Şanslanna küssünler. Böyle bir davayı Türkiye'de açsalar haklı çıkarabilırdi. Mahkemeye bilirkişiler olarak Medyum Meraiş ile Keto'nun çağnlması yeterdi. Ama Keto'nun Memiş'i, cinlenni çaldı diye mahkemeye verdiğini nereden bilecekti elın garipleri. Almanya, boşanmada yeni rekorlar kınyorAlmanya'da boşanmalar hızla artıyor. Artık ülkede eski yıllara oranla giderek zorlaşan yaşam koşullan, işsizlik sorununun çığ gibi artması, patlayan ırkçılığın ve daha pek çok sorunun katlanarak tırmanışı şu son birkaç yılda Almanmilletinin psikolojik sorunlannı da ıyiden iyıye çoğalttı. Özellikle evli çiftleT arasmda çıkan basit sürtüşmelerin bıle boşanmalan hızla tırmandınyor oluşuna ne dersinız? Weisbaden tieki federal araştırma enstıtüsü yıl başından önce yayımladığı geleneksel raporlarda, geçen yıl boşanmalann rekor düzeye ulaştığinı kanıtladı. Ve uzmanlar. istatistikçıler yeni rakamlan bugünlerde hesaplayadursunlar, geçen yıl ülke genelinde boşanma yoluyla yıkılan evliliklerin bir yıl önceki 187 bin 802 olan sayısının bir hayli üstünde olduğu da bilinen bir gerçek... Yıllık yüzde 7'lik artışın da ötesindeki bu patlama ıse klasik evlilik kurumuna karşı çıkan ve özgürce yaşayan çiftlerin de dikkatıni çekiyor. Ve evlilik kurumuna artık modası geçmiş bir kurum gözüyle bakılıyor... Evet, şaka değil, insanlann özgürce yaşama istegi, evliliklerin getirdiği parasal yükler ve huzursuzluklarla birlikte başkaca sorunlar da birlikteliklefi bitirmeye ve çiftleriı boşanmaya ıten ana nedenlermiş? Daha birinci evlilik yıldönümlerıni doğru dürüst kutlamadan birbirlerinden aynlanlann yanı sıra yüzde 52.9 oranındaki boşanmalann ise 9 yıllık evliliklerden sonra ortaya çıktığmı da Alman istatistikçiler doğruluyor... Psikologlar ise çağdaş yaşamm getirdiği sorunlarla pek çok mutlu evliliğin zamanla dayanılmaz mecburiyetleri de beraberinde getirdiği ve insanlann patlama noktasına gelip solugu boşanma daırelerinde aldıklannı anlatıyorlar... TV kanallanndaki açıkoturumlarda, bulvar gazetelerinden en ciddi haftalık dergilere kadar her yerde, Almanya genelinde boşanmada yaşanan hızlı aıtışlann nedenleri tartışılıyor ve pek çok evlilik ister ıstemez catırdıyor artık!. Özellikle yabancılarla evlenen Alman kadmlann kültürel farklılıklan ıleri sürerek boşandıklan da ortada.. Yani o tatlı yaz aşklannın ve tatillerde yaşanan mutluluklann birkaç yılda soğuyup bıtmesıne ne demeli? Hiç, sadece hüzün ortaklığı o kadar... Son aylarda Münıh'teki boşanma daıresı de hanl hanl çalışıyor ve yüzlerce, binlerce çift, 15'er dakikahk "şipşak" duruşmalarla birbirlerine veda edivenyorlar artık? Bunlardan biri de geçenlerde benhn başımdan geçtı 11 Yedı yıl sürmüş. oldukça maceralı sayılabilecek" sözümona bir evliliğin sırf -gurur", "kfiltûre» farkhhk" ve "anlaşamama" nedenleri ile 8 dakikada bitırilmesi gerçekten duruşmaya giren tercümanın da onayladığı gibi kendi alanında küçük bir rekordu? Ve duruşmalara ginp çıkan avukatlar ise olağanüstü artış kaydeden bu "jet hızryla" boşanmalann çoğalma nedenlerinı TV kameralanna sık sık anlatıyorlar. Eskıden ben Münıh'in "Sirkecisi" sayılan Goethe Caddesi'ndekı avukat Bilal KjüaycTnın bürosu bu tür boşanma arzusuyla mahkemeye başvuran Türklenn adeta buluşma noktalanndan biri ..Ve yine tecriibeli tercüman Doç. Dr. Ozgiir Savaşçı ise bızımkılerin boşanma nedenlerinın "dfl" ve "küKürel ldmlik"ten kaynaklandığını dili döndüğünce anlatıyor. Evet. kar beyazı sessızlığinın hüküm sürdüğü kasvetli Münih'lerde şımdılerde yüzlerce msan yalnız yaşamayı seçiyor artık... Ve giderek Münıh yalnız yaşayanlar kentı olma özelliğini hiçbır şehre kaptırmıyor yıllardır. Sadece ve sadece kentte 20 yaşın üstünde 350 bin genç kadının yalnız başına yaşıyor oluşu da aynca bir ölçüt değil mi? Kısacası Münih. yalnız yaşayan kadınlar kentidir de! Zaten öteden beri Münih içın, ~bekârlar şehri" yakıştırması da yanlış bir damga değil. tkı yıl önceki bir istatıstikte. Münih nüfusunun yüzde 52.2'sinin tek başına yaşıyor oluşu da resmen saptanmış' 1 Münih'ten sonra Frankfurt ve Düsseldorf da bekârlann yoğun olduğu diğer Alman kentleri imiş? Tek kişilik daırelerinde yeni özgür yaşamlanna ayak uydurmaya çalışan kadın ve erkek sayısındaki artış, olaya başka açıdan bakarsak kiralık ev bulma sorununu da bal gibi artnnyor. Işte. ankfen patiak veren bu boşanma modasmm ardından gazetelerde yer alan irili ufaklı ilanlarla çöpçatan bürolannın da devreye girdiğıni ve "tamşma". "arkadaşuk" köşelerine olan ilginin tırmanışa geçtiğıni biz aynca çıtlatalım? Öyle ya da böyle. hüzünlü yağmurlarla giderek kasvetli, buruk bir havaya bürünen yeni yıl sevincini uzaklarda yaşarken Münıh'te pazarlartam bırçıldın burgacına dönüşüyor ve insanlar yalnızlaşıyor. Münıh"te boşanmalar çığ gibi artık... 60 bin dolarlık Mao halısı Çin Halk Cumhuriyeti'nin resmen kuruhışunun 50. yıldönü- mü 1 F.kim 1999*da kııtlanacak. Halı dokuma ustası Kong Fan- xiu, kutlamalarda kullanılnıak üzere aylarca uğraşarak dev bir Mao Zedung halısı dokudu. Halıda, Mao 1 Ekim 1949'da Çin Halk Cumhuriyeti'nin kuruluş bitdirisini okurken betim- leniyor. Fanxiu, Mao halısını 60 bin dolara satmayı umuyor. NewYork'un karanlık yüzü Küçük kasabasmdan kalkıp bü>ük kente gitmek, dünyada pek çok hırslı gencin rüyasıdır. Kent, o ülkenin en büyük kenti olduğu halde; Oslo, Stockholm, Berlin, Zürih, Brüksel, Lüksemburg, Kopenhag gibi nispeten kontrollü, masum ve evcıl otmanın güvenlığini taşıyabılır. Ama bu büvük kent paris, Roma, Madrid, fstanbul ya da Nevv York ise... Hele (kabul etsek de etmesek de 21. yy'ın 'başkentT sayılacak) Nevv York ıse... New York, sunduğu olanaklar. yarattığı düşler ve (şehir romantiklerine) yaşattığı sevinçler yanında. enerjisi, hızı ve kalabalık nüfusuyla oluşturduğu gerilim göz ardı edilemeyecek kadar büyük, kaçınılmaz ve bazen çok tehlikelidir. Geçen hafta Amerika'nm büyük gazeteleri birinci sayfalannda adi Monka olmayan bir genç kadının resmini yayımladılar Kendra VVebdak, Buffalo adlı NEVV YORK küçük kasabadan kalkıp Nevv York şehrine kariyer ve serüven aramak ıçin gelen binlerce Amerikalıdan biriyken, Manhattan metro istasyonlanndan birinde bir ruh hastası tarafindan trenin altma itilerek öldürüldü. Yerel ve ulusal telev izyon kanallan bu konuya yer verirken New York metro cinayetlerinın ne kadar 'mtşhnr' olduğu da konunun uzun tarihçesinden(!) anlaşılıyordu. Kızlannın ölümüne mantıklı bir açıklama bile bulamayan şaşkın aılenin açıklamalanndan genç, yaşam dolu ve akıllı bir kız olan Kendra'nın New York'ta yaşamaktan nasıl heyecan duyduğunu ve bir yazar olarak kanyer yapmaya hazırlandığını da öğreniyorduk. Uzun yıllardır Nevv York'ta yaşayan bir Türk sanatçısı tam o sıralarda bana, "New Vbrk'un hep güzd yüzünü anlatıyorsun. ^aysana metro cinavetlerini bakahm_" dıyordu. Evet, Nevv York'un karanlık ve tehlikeli öbür yüzünden, sokaklarda pervasızcajezinen bınJerce ruh hastasjmn parasuzlık nedeniyle tedavi edildikleri enstitülerden atılması gerçeğinin bir payı olduğu doğru. Kendra Webdale'ın ölümü üzerine yeniden alevlenen ruhsal sorunlu vatandaşlann tedavi edilerek korunduğu (kim kımden korunuyor Allahaşkına?) enstitülere daha fazla para aynlması tartışmalan sürerken katil Andrevv GoMstein'ın daha önce de bir kadını tren altma iterek öldürmeye çalıştığı ortaya çıktı. tlk kurban adayı kadın (Meden hep kadmlar. doktor?) katil adayını itip bir güzel pataklayarak kurtulmustu. Bir süre sonra serbest kalan Goldstein yine ise koyuldu ve Kendra \vebdale, düşlerinin kentı Nevv York'ta hiç tanımadığı, hiç bılmediği biri tarafindan hiçbir neden olmadan öldürüldü. Gazete, radyo ve televizyonlardan Nevv York metro istasyonlannda kulaklannda portatif teyp, bir ellerinde içine gömüldükleri bir kitap. öbür elde kapaklı kahve bardaklanyla tren bekleyen Nevv Yorklulara bu kentin ne kadar tehlikeli olduğunu anımsatan korku hikâyeleri anlatıldı ve daima uyanık olmak gerektiği vTirgulandı. Nevv York'ta yaşamak her an soygun ve cinayete hazır olarak beklemek anlamına da geliyordu. Tam birkâbus... Yani burası gerçekten de •Gotham City 1 idı. Hemen ertesı gûn BUKET UZUNER cinayetin ışlendiğı 23. Cadde metro istasyonuna gıdip Dostovevski'ce suç izleri aradığımda. sanki hiçbir şey olmamış gibi karanlık yüzünü sakhyordu Nevv York. Istanbul'da da bızim memleket genelinde durum farklı mı sanki? Trafik kazası denilen toplu ve tekil kıyımlara neden olanlar, bir anlamda. Nevv York'un karanlık yüzünün Türkçeye çevirisi değil mi? Alkollü, kuralsız, uykusuz ve hatta ehlıyetsiz olarak araç kullanmak cinayet sayılmazsa. bunlar da taammüden işlemiyorlar cinayetlenni... Her şey kendi karşıtmı içınde taşıdığından bütün büyük. parlak veya albenıli karakterler bir de karanlık arka sokaklara sahiptirler. Nevv York bir karakter. Mılyonlarca insanı kendine çekecek kadar albenili, vaatkâr. Ve Nevv York karanlık yüzlennden birini yenı yılda göstenverdibızlere... Kendra VVebdale, bir gün Nevv York Times'm birinci sayfasında oturacağına düşlerin^e. bile. zpr ınanırdı herhalde. Doğup büyüdüğü kasabada yaşamayı sürdüren bir arkadaşıysa "Eğer New York'ta başanrsam, arnk her yerde başannnT diyen o ünlü şarkıya gönderme yaparak u Tabn orada öunezsem eğer_" diyordu gazetecilere... Ve o sırada bir başka kadının yine bir metro istasyonunda tren altına ıtilmek istendiğini, ama çevredekilerin yardımıyla kurtulduğunu geçiyordu ajanslar. Gebze*- Levent*- Maltepe*- Ortaköy*- 4.Leve Ekonomimizin aeleceâini• • •••• ^* % ^ lyı goruyoruz,• • • • Biz gelişen ve büyüyen Türkiye'nin bankasıyız. Bu özelliğimizle 1999'a 71 büyük şubemizle girdik. Çünkü ülkemizin ekonomisi de bizim için 1. sırada. Nstanbu!