Katalog
Yayınlar
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Yıllar
- 2024
- 2023
- 2022
- 2021
- 2020
- 2019
- 2018
- 2017
- 2016
- 2015
- 2014
- 2013
- 2012
- 2011
- 2010
- 2009
- 2008
- 2007
- 2006
- 2005
- 2004
- 2003
- 2002
- 2001
- 2000
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
Abonelerimiz Orijinal Sayfayı Giriş Yapıp Okuyabilir
Üye Olup Tüm Arşivi Okumak İstiyorum
Sayfayı Satın Almak İstiyorum
SAYFA CUMHURİYET 23 NİSAN 1997 ÇARŞAMBA
8 DIŞ HABERLER
Peru hükümetinin Japon büyükelçiliğine yaptığı bombalı operasyonda gerillalar öldürüldü
RehmelerkurtanklıEhş Haberler Senisi - Peru hükümeti. başkent
Lima'daki Japon Büyükelçiliği'nı işgal ederek
ellerinde 72 rehine tutan Tupac Amaru
gerillalanna karşı dün operasyon düzenledi.
Çok sayıda bombanm atıldığı operasyonda
yaklaşık 20 Tupac Amaru gerillası
öldürüldüğü, bir rehinenin de yaşamını
yitirdiği gelen ilk haberler arasında.
Operasyon tamamlandıktan sonra bubi tuzağı
korkusuyla askerler uzun süre içeri giremedi.
Çok sayıda yarahnın hastaneye kaldınldığı
öğrenilirken, rehinelerin arasında, ayağından
yaralanan Peru Dışişleri Bakanı Francisco
TudeJa'nın da bulunduğu bildirildi.
18 haftadır devam eden görüşmelerden
herhangı bir sonuç elde edilememesi üzerine
Peru hükümeti, Tupac Amaru gerillalan
• Peru hükümeti, Japon büyükelçiliğini işgal ederek ellerinde 72 rehine tutan Tupac
Amaru gerillalanna karşı operasyon düzenledi. Elçilik binasına çok sayıda bombanm
atıldığı operasyon sırasında bir rehinenin öldüğü, diğerlerinin ise kurtanldığı
açıklandı. Peru polisinin açıklamasına göre içeride bulunan yaklaşık 20 Tupac
Amaru gerillası öldürüldü. Yaklaşık bir saat süren çatışmanın ardından birçok
rehinenin de yaralandığı bildinldi. Yaralananlar arasında Peru Dışişleri
Bakanı'nın da bulunduğu öğrenildi.
tarafından işgal edilen Japon Büyükelçiliği'ne sürülen Tupac Amaru gerillalan öldürüldü.
AFP ajansına açıklama yapan bir polis
yetkilisi, öldürülen gerillalann hepsinin 20
yaşın altında olduğunu belirtti. Çatışmada bir
rehinenin de yaşamını yitirdiği açıklandı.
Çatışmalarda bazı askerlerin de yaralandığı
karşı çok sayıda askerin kahldığı bir
operasyon başlattı. Amerikan televizyonu
CNN tarafından "Rehine krizi bıtö" diye
sunulan haberde, elçihkten yükselen kesif
duman ve harabeye dönen elçilik binasının
görüntülerine yer verildi. Yaklaşık bir saat
devam eden çatışmanın ardından tamamlanan
operasyonda. sayılannın 20 olduğu ıleri
duyuruldu. Elçiliğin etraftnı saran askerler,
zaman zaman kurşunlardan korunmak için
duvar diplerine kaçıştı. Askerler, içeride
bombalar patladığında sevinç çığhklan attılar.
Operasyon boyunca Tupac Amaru gerillanna
ait MRTA bayraklannın ve pankartlannın asılı
kalması dikkat çekti. Operasyon sırasında
hükümet güçleri elçilik binasına çok sayıda
bomba attılar. Elçilik çevresi cehennem yerine
dönüşürken, bubi tuzagından korkan askerler
ve operasyon tamamlandıktan sonra özel
kuvvetlerden oluşan askeri timler elçilik
binasına giremediler. Operasyondan sonra
MRTA'ya ait bayrak ve pankartlar askerler
tarafından indirildi. Operasyon tamamlanınca
büyük bir zafer kazanıldığı görüntüsü
verilmek amacıyla marşlar çalındı. Peru
Devlet Başkanı Alberto Fujimori,
operasyondan sonra olay yerine gelerek
güvenlik güçlerini kutladı.
Ankara tepki gösterdi
Rusya AKKA'yı
zorluyor
'Ölümya da zafer arasında seçim'
SERKAN DEMJRTAŞ
ANKARA - Türkiye. Rus-
ya'nın Ermenistan topraklann-
da askeri üs kurulması ile ilgi-
li anlaşmayı onaylamasına tep-
ki göstererek "Bu anlaşmanın
Azeri-Ermeni sonınunun ço-
zûlmesi ve bölgede banşın sağ-
lanmasına bir katkıda bulun-
mayacağı" görüşünü iletti. Rus-
ya'nın Ermenistan'da bulun-
durduğu asker sayısının "ta-
raflann gerekli görmesiyle art-
arüabikceğj" maddesini de içe-
ren anlaşmanın, Avrupa'da Kon-
vansiyonel K.uwetlerin tndiri-
mi Anlaşması'nı (AKKA) ih-
lal edebileceği kaydedildi.
Rusya Federasyonu'nun Er-
menistan ile yaptığı askeri üs
anlaşmasmın Rusya Parlamen-
tosu'nun ait kanadı olan Du-
ma'da onaylanması Türkiye'yi
kaygılandırdı. Ankara ve Mos-
kova'daki Türk diplomatik kay-
naklar. Rusya ve Ermenistan
arasmdaki bu tÜT bir anlaşma-
nın gerek Azeri-Ermeni çatış-
ması gerekse bölgedekı diğer
ülkeler açısından olumlu ol-
madığını bildirdiler.
Rusya"ya resmı bir tepkinın
veriknesi için öncelikle anlaş-
manın aynntılanmn incelen-
mesi gerektiğini belirten kay-
naklar "Aneak basvnda çıkan
haberlerden anlaşıldığı kada-
nyla Rusya'nın Ermenistan'a
gerektiği zaman daha fazla as-
ker sevk edilebileceği ortada.
Bunun da AKKA'ya aykın bir
durum oluşturacağı açık" gö-
rüşünü ilettiler.
Rusya ile Ermenistan arasın-
daki silah transferi konusuna da
dikkat çeken kaynaklar. Mos-
kova yönetiminin Erivan"a
1992-1996 yıllan arasında 84
tank, 50 zırhlı personel taşıyı-
cı, nükleer, konvansiyonel ve-
ya kimyasal başlık taşıyabilen
füze sistemleri gönderdiğini
anımsattılar. Kaynaklar, Rus-
ya'nın Ermenistan'la kurduğu
savunma ve silah ticareti iliş-
kisinin Azeri- Ermeni çatışma-
sının çözülmesine katkıda bu-
lunmayacağının açık olduğunu
da vurguladılar.
Rusya Parlamentosu ait ka-
nadı Duma'nın kabul ettiği ve
Rusya Devlet Başkanı Boris
Yeltsin ile Ermenistan Devlet
Başkanı LevonTer Petrosyan ta-
rafından 3 yıl kadar önce im-
zalanan anlaşmada şu madde-
lerin olduğu kaydedildi.
- Anlaşma, 25 yıl geçerli ola-
cak.
- Ermenistan, Rus uçak ve-
ya helikopterlerinin üs ile bağ-
lantılı görevleri sırasında ken-
di topraklan üzerinde uçması-
na hiçbir müdahelede bulun-
mayacak.
- Taraflar, güvenliklerine kar-
şı tehdit gördüklerinde Erme-
nistan daha fazla Rus birliğinin
sının geçerek ülkesıne girme-
sine izin verecek. Rus birlikle-
rinin sının geçişi, taraflann or-
tak karan ile olacak. (Erme-
nistan"da halen 20 bine yakın
Rus askerinin olduğu tahmin
ediliyor.)
- Rusya, üs için Ermenis-
tan'a kira ödemeyecek, tam ter-
sine üssün giderleri için Erme-
nistan yüzde 30 katkıda bulu-
nacak.
Rusya Dışişleri Bakanlığı ise
"Bu üslerin variığı, güneyde ve
Kafkasya'daki Rus çıkaıiarı
açısından gereklidir" açıkla-
masını yapıyor.
Peru hükümeti, 18 hafta bekledikten sonra dün özel kuvvetlerie operasyon düzenledi. (Fotoğraf: Retures)
Haber Merkezi - Peru'nun başkenti
Lima'da 18 Aralık 1996 tarihinde Tupac
Amaru Devrimci Hareketi (MRTA)
tarafından başlatılan son yıllann en
büyük rehine alma eylemi, dün kanlı bir
şekilde noktalandı. Entemasyonalist
devrimci Ernesto Che Guevara'nın
düşüncelerini kendilerine rehber seçen
Tupac Amaru örgütü, Peru cezaevlerinde
büyük bir baskı altında olan
arkadaşlannı kurtarmak amacıyla
Lima'da bulunan Japonya
Büyükelçiliği'ni basmış ve 500'ü aşkın
kişiyi de rehin almıştı. Gerillalann ilk
açıklaması, u
Ötüm ya da zafer arasında
bir seçim yapacağız" oldu.
Son yıllann en büyük gerilla baskını,
Japon Imparatoru Akihito'nun doğum
günü nedeniyle verilen parti sırasına
rastlamıştı. Büyükelçilik bınasında çok
sayıda yabancı elçi ile Peru hükümetin
üst düzey yöneticileri bulunuyordu.
Rehin tutulanlar arasında Peru Dışişleri
Bakanı Francisco Tudela ile eğitim ve
tanm bakanlannın bulunması Peru
hükümetmi zor duruma düşürmüş,
rehineler arasındaki yabancı elçilerin
varhğı da dünyanın pek çok ülkesini
olayın içine sürüklemişti.
MRTA gerillalanmn sayısı yirmiydi ve
ellerinde otomatik tüfeİder bulunuyordu.
Baskından kısa bir süre sonra taleplerini
dünyaya duyurdular: "Cezaevinde
bulunan 500 arkadaşunız serbest
bırakuacak. Yoksa rehineleri teker teker
öMürürüz."
Gerillalar, binanm her tarafına bubi
tuzaklan döşediklerini ve bir müdahale
durumunda elçiliği rehinelerle birlikte
havaya uçuracaklannı ilan etmişlerdi.
Rehinelerin arasında bakanlann
bulunması ve uluslararası düzeyde
öneme sahip Uşilerin olması, Peru **"• '•.
hükümetinin müdahalesini uzun süre
engelledi. Gerillalar kısa sürede iyi niyet
gösterisı olarak rehineleri parça parça
serbest bırakmış ve 500'ü aşan rehine
sayısı gideTek azalmıştı.
Hükümet yetkilileri ile 4 aylık eylem
süresince defalarca görüşmeler yapan
gerillalar, bu görüşmelerden somut bir
sonuç elde edememişlerdi. Dört ay sonra
rehine sayısı 72'ye düşünce gerillalar,
istekleri yerine gelmedikçe artık kimseyi
serbest bırakmayacaklannı
açıklamışlardı.
Gerillalar isteklerini kabul ettiremediler.
Ama onlar eylemin başında verdikleri
sözü tutarak zaferle ölüm arasmdaki
tercihlerini yaptılar.
vvashington Bağdatı uyardı
Körfez'de
hacı
bunalımı• Irak'ın Suudi Arabistan'dan
hacılannı helikopterle geri getirme
karanna ABD sert tepki gösterdi.
VVASHINGTON/ BAĞ- mundanasılkarşılıkverecek-
rMT(Ajanslar) - Körfez yeni
birkrize gebe görünüyor. Bağ-
dat'ın Suudi Arabistan'daki
Irak hacılannı, Baü'nın koy-
duğu uçuş yasağına rağmen
helikopterle ülkeye gen ge-
tirme karan ABD'nin tepki-
sine yol açtı.
Washington ise Irak'ı uya-
rarak. Bağdat uçuş yasağını
çiğnediği takdirde ABD'nin
gerekli "karşüığı" vereceğini
bildirdi. Beyaz Saray Sözcü-
sü MikeMcCurry dün yaptı-
ğı açıklamada Bağdat'ın Irak-
lı hacılan helikopterlerle uçu-
şa yasak bölgeden getirmeye
yönelik karannı "ucuz siya-
set'' olarak niteledi.
McCurry, sivillerin bulun-
duğu helikopterlere ateş açıl-
mayacağmı, ancak Irak'a "uy-
gım karş*k* verileceğini söy-
ledı. McCurry, Irak yöneti-
mini hacılan düşünmekten
çok. ucuz siyaset oyunlanna
başvurmakla suçladı. Mike
McCurry, haccın önemini bil-
diklerini, ancak Iraklı hacıla-
nn başka ulaşım yollanyla da
Irak'a dönebileceklerini söy-
ledi. McCurry, Irak'ın heli-
kopterleri kullanması duru-
leriin belirtmedi, ancak
ABD'nin bölgedeki güçleri-
nin bölgeyi dikkatle izleye-
ceğini kaydetti.
ABD Dışişleri bakanlığı
Sözcüsü Nichotas Burns de
Irak'ın, uçuşa yasak bölge-
nin istisnai olarak kullanıla-
bilmesi için BM'ye başvura-
bileceğini kaydetti. Burns,
"Eğer,ucuzsiyasiaınaçlarile
hareket etmiyorlarsa ve ger-
çekten haalann sağuğını dü-
şünüyoriarsa BM Yaptuim-
lar Komitesi'ne gftmelfler"
dedı.
Irakisehacılan helikopter-
le gen'rmekte kararlı. Irak hü-
kümetinin organı Babd ga-
zetesi hacılan helikopterle ge-
tirmenin *insanrbireylem ol-
duğunu yazdı.Gazete aynca
ABD'nin Irak'ı tehdit etme
polirtkasmın başanya ulaşa-
madığmı belirterek '^MBhing-
ton'un arUk Irakpofitikasını
dcğistirmesinin zamanı gel-
ıraştir" dedı. Irak'ın resmı ha-
berajansı INAdakarann Irak
hükümetinin Devlet Başkanı
Saddam Hüseyin'in başkan-
lığmda yaptığı toplannda alın-
dığını bildirdi.
Son 5 yılın en kanlı terör saldırısı
Cezayir'de
katliam: 93 ölüCEZAYİR (AA) - Ceza-
yir'de son 5 yılda aşın dinci-
lerin giriştiği katliamlann
en büyüğünün, dün sabaha
karşı yaşandığı bildirildi.
Cezayir güvenlik güçlerinin
yayımladığı bildiride. baş-
kent Cezayir'in 25 kilomet-
CB güneyındekı Bugara yakı-
nındakı Hauş Bugfı el He-
misti Köyü'nü basan aşm
dincilerin, 93 kişiyi katletti-
ği ifade edildi.
Başkent Cezayir'in güne-
yindeki Bugara yakınındaki
Hauş Bugfı el Hemisti Kö-
yü'nde dün 93 kişinin aşın
dinciler tarafından katledil-
mesinın, Cezayır'de yaşanan
en büyük katliam olduğu
kaydedildi.
Cezayir'de 1992'den bu
yana da güvenlik güçleri ile
silahlı gruplar arasında çıkan
çatışmalarda ve aşın dincile-
rin saldınlannda 60 bin ki-
şi öldü.
Cezayir'de bu yıl meyda-
na gelen katliamlar şunlar:
6 Ocak 1997: Duauda'da
23 sivil katledildi.
19 Ocak: Beni Slimane'de
48 köylü öldürüldü.
22 Ocak: El Omeria ya-
kınlannda, 23 kişi boğazlan
kesılerek öldüriildü.
1 Şubat: Medea kentine
saldıran aşuı dinciler, 31 ki-
şinin başlannı keserek öl-
dürdüler.
6 Şubat: Medea yakınla-
nnda 28 sivil öldürüldü.
17 Şubat: Kerrah'ta 31
köylü canlı canlı yakıldı.
19 Mart: Uled Antar'da
32 sivil öldürüldü.
3 ve 4 Nisan: Medea'da,
52'si boğazlan kesilerek ol-
mak üzere, 84 sivil katledil-
di.
11 Nisan: Menaa'da 22
sivil öldürüldü.
14 Nisan: Bufarik yakın-
lannda, 30 kişi öldürüldü.
Şah Iran'a eskisinden de güçlü döndü1950'lerde dincı gnıplann yürüttüğü muha-
lefetin başını Ayetuttah Kaşani çekiyordu. Lı-
beral siyasetçilenn simgesi de Musaddıkolmak-
taydı. Bunlara pazar esnafı, laik ve sosyal de-
mokrat gruplar, bir bölük memur, bazı öğret-
menler, meslek erbabı ve öğrenciler eklenin-
ce, ortayabir 'ulusalcephe' çıkmakta gecikme-
di. Sıkıyönetime son, özgürbasın. namuslu se-
çim ve ingilizlerin sahibi olduklan petrol en-
düstrisinin millileştirilmesini istiyorlardı. An-
cakbucephede iki büyük grup vaûrdı; dina kü-
çük burjuva ve laik aydınlar.
Petrol endüstrisindeki genel grevle yığrasal
gösterilerin solcu Tudeh Partisi'ni güçlendire-
ceğinden korkan şah,bir 'güvenliksupabı' ola-
rak Musaddık'ı başbakanlığa atamalctan baş-
ka çıkar yol göremedi. Ne var ki böylesine sı-
nırlı bir rolle yetinmek istemeyen Musaddık.
halkın eğiumine uyarak petrolü millileştirdik-
ten sonra şahı siyasete kanşmakla suçladı ve
silahlı kuvvetler üstünde sivil hükümetin de-
netimini istedi. Şah boyun eğmeyince doğru-
dan halkaseslendi. Halk sokaklara taşınca şah,
ordu üstündeki denetimini kaldırmak zorunda
kaldı. Pehlevi hanedanı ile askerler arasına ilk
kez sivil bir iktidar girerek bu eski bağı kopa-
rryordu. Bu adımla güçlenen Musaddık, saray
bütçesinin önemli bir kısmını Sağlık Bakanh-
ğı'na devretti, şahın bazı yabancı diplomatlar-
lakomplolara varan işbirliğini yasakladı. Şah,
peş peşe gelen bu girişimler sonucu kurtuluşu
kaçmaktabuldu. Musaddık bundan böyle yal-
nız savunma silahlannın satın alınacağını söy-
lüyordu. Savunma bütçesini >-üzde 15 kesti,
askere alınanlan yanya indirdi. 130 yüksek
rütbelı subay hakkında yolsuzluk iddialanyla
meclis araştırması istedi. Bazı generaller, bü-
tün bunlara tepki olarak 'filkeyi cumhuriyetci-
tik mikrobundan korumak için' gizli cemiyet
kurdular ve vakit geçirmeden CIA ile ilişkiye
gectiler.
Bu tabloda Musaddık güçlü gibi görünüyor-
sa da şahın siyaset sahnesinden, İngilizlerin de
Iran'dan çıkanlmalan, *uhısal cephe'yi oluş-
turmuş olan bazı gruplan tatmin etmişti. Bun-
lartoprak reformuna, kadınlara oy hakkı veril-
mesıne, başkabüyük şirketlerin millileştirilme-
sine, laik düşüncedekilerin adalet ve eğitim
bakanlıklanna atanmalanna, Tudeh Partisi'vle
ah"ın ilk işlerinden
biri, Amerika ve
tsrail'in yardımıyla
yeni bir gizli baskı
örgütü kurmak oldu: Sonraki
yıllann kanlı SAVAK'ı.
Gitgide artan petrol
gelirleriyle de dünyanın en
büyük silahlı kuvvetlerinden
birini oluşturdu.
geçici bile olsa ıttifaka ve alkol satışının ser-
best bırakılmasına karşıydılar. Kaşani Başba-
kanı İslama ihanet' ve 'sosyaüstdiktatörtük'le
suçlayarak'ulusalcephe'den çekildı Onun tüm
çevresiyle birlikte aynlmasıyla Musaddık yan-
lısı gösteriler yalnız 10 bin kişi toplarken Tu-
deh gösterilen 100 bin kişi çekiyordu.
CIA desteğindeki generaller, saldınya geç-
mekte gecikmedıler. Otuz yedi tank. Musad-
dık'ın evinı sardı. Başta Amerikan basını ol-
mak üzere Batı gazeteleri bu olayı şahı destek-
leyenbirhalkeylemi gibi gösterdiler. Sanki şa-
hı tahtageri getiren, haDctanbaşkası değildi. Sük-
lüm- püklüm kaçmış olan şah, daha da nobran
döndü. İlk işlerinden biri, Amerika ve lsrail'in
yardımıyla yeni bir gizli baskı örgütü kurmak
oldu: Sonraki yıllann kanlı SAVAK'ı. Gitgide
artan petrol gelirleriyle de dünyanın en büyük
1977'de başiayan Şah'a karşı ayaklanmada ülkenin belli başlı kentlerinde yüz binlerce insan sokaklara döküldü.
silahlı kuvvetlerinden birini oluşturdu. Subay-
lann eğitim, ücret, dış gezi, terfi, konut, ucuz
tüketim mallan ve madalyalanyla şahsen ilgi-
lendi. Yerlerinden bilekalkamayan örümcekka-
fah generallerin tombul göğüsleri Noel ağaç-
lan ömeği madah/alarla, banka hesaplan da
dolarlarla doldu. 1977'de şaha karşı olaylar
başladığında, sıradan işçi ayda 340, rütbesiz as-
ker 600 dolar aylık alıyordu.
Ulusal Cephe yasadış» »an edildi
Şah, "ulusai cepbe'yi yasadışı ilan etti, ileri
gelenlerini zindanlara attı: üç yıl tutuklu kalan
Musaddık, öldüğü tarih olan 1967'ye değin
aynca ev hapsinde kaldı. Tudeh'in 5 bin üyesi
de tutuklandı, 40'ı idam edildi, birçoğu işken-
ce masasında kaldı, birkaç yüzü yaşam boyu
hapis cezasma çarptınldı. Tudeh'in halkla bağ-
lan böylece kopanlmış oldu.
Muhaliflerin bir kısmı da ulusal cephe'yi
kendıliklerinden terk etti. Örneğin. Mehdi Be-
zerganjran Şiiliğiyle Avrupa sosyalizmini bir-
leştirme yollannı anyordu. Buyolun dahason-
raki simgesi ABŞeriatioldu. Sorbonne'da özel-
likle F. Femm'un etkısi altındakalmış olan Şe-
riari, Marksizmden de yararlanmakla birlikte,
Iran solundan aynlıyordu. Ashnda, Marksiz-
mi kendi dünya görüşüne bir tehdit olarak gö-
rüyordu. Onagöre, lran kültürünün özü Şiilık-
ti. Sonra tarihi sosyal sınıflar değil, Hazreti AB
gibi 'kahnunanlar'biçimlendıriyordu. Ne sos-
yal demokrasi, ne proletarya diktatoryası isti-
yor, dinci kışilerin mutlak egemenliğinden ya-
na göriinüyordu. Birkaç kez hapse atılmıştı;
Cezayir hükürnetininarayagirrnesiyle 1976'da
serbest bırakılıp Avrupa'ya gittiyse de orada bir
yıl içinde SAVAK tarafından öldürülmüştü.
Düşünceleri üniversite öğrencileri ve ait düzey
din adamlan başta olmak üzere, aşağı orta sı-
nıf içinde yayılma olanağı buldu.
Şahın baskıcı devlet mekanizması, 1953-63
yıllan arasında radikal aydınlarla kent işçileri-
ni hedef almıştı. Ancak, 1963'ten sonra hedef,
din adamlan ve esnaf dahil, küçük burjuvanın
tümünü de içine aldı. Ağırlığını yukan orta sı-
nıftan yana koyan şah, 'beyaz devrim' adını
verdiği bir yaklaşımla din kuruluşlanna ait
mülk ve benzeri özel topraklara el atmış, daha
çok dışandaki imajını düzeltmek için kadınla-
nn oy hakkına sahip çıktığı kanısını uyandır-
maya çalışmıştı. Bu yeni durum, 1953'te ken-
dini kurtarmış olan küçük burjuvaya şahın bir
tür savaş ilanıydı. Bundan böyle bankalar kü-
çük sermayeye değıl, en varlıklı çevTelere kre-
di açıyordu. Enflasyon zor durumdaki küçük
esnafı daha da güç İcoşullann içine itti.
En ön saftaki alü Şii önderindenbiri olan Hu-
meyni, yeni hedeflerin seçilmesi ve bunun ne-
denleri üstünde fazla durmadan, şahı empar-
yalizme satümış olmakla suçlayan elestiriler yap-
makla yetindi. Humeyni'yi destekleyen esnaf,
kepenklen kapadıkça; şahın hizmetindeki gü-
venlik güçleri, sokak göstericilerini acımasız-
ca ezmeye başladılar. Yüzlercesi öldürüldü.
İran 1953-78 yıllanndapetrolden 54 milyar
dolar kazanmıştı. Bunun bir kısmı, kuşkusuz
som alnndan banyo dairelerine, çok pahalı si-
lahlara ve gereksiz dışalıma gittiyse de bir bö-
lümüde ister istemez dört kalkınmaplanına ak-
tı. Bu oluşumlann sosyal sınıflar ve tabakalar
arası dengeyi değiştirmesi kaçınılmazdı. Örne-
ğin, biryandan endüstrileşme, öte yandan eği-
tim; orta smıfi. hele onun üstkesimini daha seç-
kin bir yere yerleşuriyordu. Ama onlann, is-.
teklerini banşçıyoldan ifade etme olanağı yok-;
tu. i
Temetinden sarst !
1977-79 yıllan arasmdaki gösteriler, gide-'
rek ayaklanmalar şah diktatörlüğünü temelin-;
den sarstı. Muhalif gruplara(a) Ayetullah Hu- \
meyni'den sonra Ayetullahlar Şirazi ve Şeriat- •
medari'ninbaşını çektigi dincitutucular, (b)Be- •
zergan ve Şeriati yanlılannın oluşturduğu din- •
ci aşınlar (c) aynı kavramlan kullanan, ama si-'.
nema dahil, her türlü Batı kültür simgelerine'.
karşı dinci gericiler, (ç)yazarlar ve hukukçuder-;
nekleri gibi meslek kuruluşlannın arka çıktığı'
laik reformcular ve (d) Marksist ve ateist Tu-
deh Partisi ve benzeri gruplan içine alan laik
radikallerdahildi. ;
Bu beş büyük grubun içinde halk yığınlan- •'
nı, en etkili biçimde dinci çevreler örgütleye-
bildi. Bunun kabul edilebilir bir anlatımı olma-
lıdır. Ömeğin, şah rejimi, Amerika'nın da bir
değil, birkaç kez aktif desteğiyle laik muhale-
fetin halktaki köklerini kopanp atmışü. Yalnız
din kuruluşlan ve camilerkapatılamadı. Ayn-
ca, Şeriati'nin Şiiliğe getirdıği yeni yorum,
aşağı orta sınıfa dinamik bir ideolojı kazandır-
mıştı.
Yarın: islami iktidar korkusu