Katalog

8 AĞUSTOS1994 PAZARTESİ CUMHURIYET SAYFA EKONOM Zonguldak Ankara'ya yürüyecek • ZONGULDAK (Cuathuriyet) - TTK'nın ocaklann ıyıleştınlmesı, yeru yatınmlann yapılması ve baa reorgaruzasyon projelennın hayata geçınlmesı amacı ıle ıhale etmeyı duşunduğu tum çalışmalann ıptal edılmesı, TTK. nın Enerjı ve Tabu Kaynaklar Bakanlığı nı ıkaz eden DPTnın Karadon ve Asma ocaklan dışındakı havzaya hıçbır şekılde ödenek venlmeyeceğını bıldırmesınden sonra, maden ocaklannda çalışan bınlerce madencıden dırenış seslen yukselmeye başladı Maden ocaklannın kapatılmasına ve ozelleştınlmesıne karşı buyuk bır mucadele başlatmayı duşunen madencıler, ıkıncı büyuk Ankara yurüyuşune hazırlaruyorlar Vergi, kamyon sattınyop • G4.ZİANTEP (Cumhuriyet Guney Üleri Bürosu) - Gazıantep te ANAP İl BaşkanhğTnın duzenledığı "ışyen kapatma ve ışçı çıkarma" konulu panelde konuşan sanayıcıler. muhalefete sert eleştınler yaparken ıktıdannda sorunlanna kulağını tıkadığını soyledıler Tıcaret Odası Başkanı Mehmet Aslan, bugun Gaaantep'te25 bın şofor esnafının çok zor gunler \ aşadığını belırterek, "Şoforler Mahye'ye vergı borcu >enne kamyonlanru venyorlar Ancak Malıye bunu kabul etmıyor" dedı Patatestefiyat kaygısı • N EV ŞEH İR (Cumhuriyet) - Turkı>e nın onerrüı patates uretım merkezlennden bın olan Nevşehır'de patates uretıcılen, kılosu bın lırayı bulan patatesın 3 bın 500 lıradan satılmasını beklıyorlar Patatesın ıhracat ımkanı olan bır urun olması nedenıyle devlete onemlı oranda bırdovızgırdısı sağlayabıleceğıne dıkkat çeken Nevşehır Zıraat Odası yetkılılen, geçen yıl 925 bın ton olan patates rekoltesının buyıl l mılyon 100 bın ton olarak gerçekJeşmesırun beklendığını bunundaıster ıstemez urun bolluğu karşısında fı>atta onemlı bır tıkanıklığa yol açabıleceğı göruşunu savundular Sahteçaya suçûstü • RİZE (Cumhuri)et Bürosu) - Çay Işletmelen Genel Mudurluğu tarafından başlatılan sahte ve taklıt çaylarla mucadele çalışmalan tumyoğunluğuıle surduruluyor Konu ıle ılgılı olarak yetkılılenn yaptığı açıklamalara gore Çay Jşletmelen Genel Mudurluğu Pazar Araştırma Mudurluğu tarafından oluşturulan ekıplenn Turkıv e genelınde yaptığı genış araştırmalar ve denetlemelerle ele geçınlen malzemelenn tahmını bedelının ıse 20 mılyar hra cıvannda olduğu belırtılıyor Özelleştirme amaçlı yeniden yapılanmanın ardından kadro ve kırtasiyenin ikiyekatlandığı,kurumunişyaratmamerkezinedönüştüğübildirildi. kurtanyoruz' deyip 'arpahk' yaptdar • "Türkıye Elektnk Kurumu'nda Özelleştirme Adına Neler Yapılıyor?" konulu araştırmada, 1987 -1988 yıllan arasında yapılan reorganızasyon uygulamalannın polıtık kadrolaşmayı ve burokrasıyı arttırdığı kaydedıldı. • Araştırmada kurum, üretım - dağıtım olmak uzere ıkıye aynldıktan sonra yönetım kadrosunun ıkı katına çıktığı ve "kadrolaştırma - ış yaratma merkezıne donuşturulduğu" kaydedıldı. ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - Turlaye Elektnk Kurumu'nda (TEK.) yapılan özelleştirme amaçlı yeniden yapılanmanın, "kurumu işievsiz duruma getinüği" ve enerjı ureüm - dağıtım pobukasında "deneme - yanılma" yontemının ızlendığı belırtıldı Uretım ve dağıtım ışlevlennı ayıran yenı yapılanmanın, "ideolonk kadrolaşmayı" hedefiedığı ılen suruldu ODTU Işletme Bolumu oğretım uyesı Prof Dr Cengjz Erol tarafından hazırlanan "Turkiye Elektnk Kurumu'nda Özelleştirme Adına Neler Yapılıyor?" konulu araştırmada, 1987- 1988 yıllan arasında yapılan reorganızasyon uygulamalannın "kadro ve kırtasiyeyi ikiye katladjğfna dıkkatçekıldı Araşürmada kurum, uretım - dağıum olmak uzere ıkıye aynldıktan sonra yonetım kadrosunun ıkı katına çıktığı ve "kadrolaştırma - iş yaratma merkezine dönüştünıldüğıi" kaydedıldı TEK'te 1970"h yıllann sonunda "politizasyon süreci başlatıldığının" kaydedıldığı araştırmada, şu goruşlere yer venldı "Politizasyon süreci 80'lerde artarak devam etmiş, günümuzde de had safhaya ulaştnıştır. O> sa, teknik bir uretimin ideolojısı olmaz. OLsa olsa hizmet olarak stuıumda ve fhatlandırmada ıdeolojik tercih yapılabilir. Diğer taraftan, teknik bir mal ve hizmet üreten TEK'in kuruluşunda, işçi statûsiı hariç 1/13 olan teknik/ idari oranı. gunumuzde 1/3 olmuşrur. Üstelik, teknik personel, emsal devlet memuruyla a\ nı ucreti alırken, idan personel, devlet memuru emsalınden daha fazla\ a mal olmaktadır Kurumun personel gıderlen, elektnk enerjisı bırun mali> etinin sadece \ uzde 20'sıne karşı gelmektedir. Bu da halen olduğu gibi, parlamento mudahalelennın yarartığı olumsuz koşullarda bıle elektnk enerjisinin zarar etmedığını, ancak zararda gösterildiğini kanıüamaktadır." Kurumun 1993 yılında 119 tnlyon hra tutannda aktıfı olduğu kaydedılerek, kurumun karlılığını olumsuz yonde etkıleyen unsurlann "aracı olunan tahsilatiar, pazarlama, satış ve dağıtım giderleri, faiz ve komisy on giderleri" olduğu belırtıldı Araştırmada, TEK çalışanlannın "si> asi çıkarlarını ulke çıkarlarının uzennde rutan te kendı uv gulamalarının olumsuz sonuçlarını, ulke için son derece hay atı hızmetler sunmav a devam eden kurumlara ve bu kurumlann çalışanlarına fatura eden politikacılardan bıktığı" vurgulandı Araştırmada, Turkıye'nın elektnk enerjı uretım - dağıtım dengesının kamuoyuna baa çevrelerce sunulduğu gıbı 5 mılyar dolarlık nukleer santral kurmayı gerektırmedığıne de dıkkat çekılerek, Turkıye'nın 2 bınlı yıllarda yuzde 14 enerjı fazlasına sahıpolacağı belırtıldı Enerji Bakanlığı, hayali gelir ve tüketim hesaplanyla 7 nukleer santral planlıyor Bakanlık enerjisini boşa lıaıcıyor • Geçen yıl ıçın belırledığı enerjı tuketım hedefinın ancak yansı gerçekleşen Enerjı ve Tabu Kaynaklar Bakanlığı. 2010 yılı ıçın 307 mılyar kılovatsaatlık enerjı tuketımı ongoruyor. ÖZGÜR ULUSOY Turkıye'run gelecek beş yılda enerjı sıkıntısı çekeceğı gerekçesıyle 7 nukleer santral kurulması planlanırken, uzmanlar, Turkıye'de soylendığı gıbı bır enerjı açığının yaşanmayacağını, enerjıyle ılgılı asıl sorunun hıdrolık potansıyellenn yete- nnce ıyı değerlendınlememesınden kay- naklandığını soyluyor Uzmanlar, Enerjı Tabıı Kaynaklar Bakanlığı tarafından haarlanan \e onumuzdekı yıllardakı enerjı tuketımını gosteren raporlann gerçeğı Enerji tuketımı (mılyar kwh) Yıllar 1985 2000 2005 2010 Mllli gelir ($) - 5000 7000 10000 Bakanlık tahminleri 88 139 207 307 Üniversite çevreleri 77 105 137 175 yansıtmadığına dıkkat çekıyor Enerjı ve Tabu Kaynaklar Bakanlığı, 2000 yılında 173 mılyar kw,s (kılovatsaat) enerjı uretımıne karşılık, 139 mılyar kvv's enerjı tuketılmesını ongoruyor Turkıye Muhendısler ve Mımarlar Odası Bırlığı Elektnk Yuksek Muhendısı Lnal Erdoğan ıse. kışı başına duşen mıllı gelınn, Ba- kanlığın behrttığa gıbı 5 bın dolar olarak hesaplanması halınde bıle 2 bın yılında Türkıye'nın enerjı tuketımının 105 mılyar kw s aşmayacağını soyluyor Enerjı ve Tabıı Kaynaklar Ba- kanlığı, nukleer santrallann faalıyete geçmesı planianan 2010 yılı ıçın de, 362 mılyar kvv/s enerjı üreümıne karşı- lık, 307 mılyar kw/s'lık bır tuketım ongoruyor Buna karşın. Erdoğan. kışı başına duşen mıllı gelınn 10 bın dolar kabul edılmesı durumunda, tuketımın 175 mılyar kWh olarak hesaplandığıru soyluyor Baİcanlığın, 1993 yılı ıçın 120 mılyar kw s enerjı tuketımı beklenüsıne karşın, ra- kamlar. geçen yıl 70 mılyar kw s enerjı tu- ketıldığını gosterdı Uzmanlar, Bakanlık hesaplamalannın yuzde 10 kalkınma hızına gore yapıldığına dıkkat çekerken, kışı başına duşen mıllı gelınn de, gelışmış ulkelere gore belırlendı- ğını soyluvor ANAPRAPORU Çiftçi, tefed kurbanı ANKARA (ANKA) - ANAP. ekonomık knzın tanm sektonıne yansımasıyla bırlıkte cıddı sıkıntılann sınyal verme>e başladığıru çıftçılenn tefecılere olan borçlanndan dolayı arazılennı yok pahasına satmak zorunda kaldıklannı one sürdu ANAP tarafından hazırla- nan "Tanm kesiminde fakirleş- me" başlıklı raporda sadece gubre fivatlannda yuzde 232 artış olduğu \urgulandı Ra- porda "Bugunku koalisyon hukumetı döneminde >aşanan yuksek enflas\on karşısında kö)lûmıi2 ayakta kalmayı ba- şaramadığı ıçin geçim sıkıntısı içine duşmuştur. Çiftçi tefecile- re kurban edılmısrir" denıldı Reklam pastasının küçülmesine rağmen program giderleri büyüyünce ödemeler aksadı Vergi yüzsüzleri arasmda TRT de var ANKARA (Cumhumet Bürosu) - TRT nın 2 yıldır çalışanlann ucretınden kestığı, ve gecıkme faızıyle bırlıkte tnl- yonu bulan 700 mılyarlık gelir vergısı borcunu Malıye Bakanlığı'na odemedığı ve vergı yuzsuzlen hstesının on sırala- nnda yer aldığı belırlendı Fınansman açığı tnlyon sınınnda bulunan TRTnın, odenmeyen vergı ve Sosyal Yardımlaş- ma ve Dayanışmayı Teşvık Fonu'na (Fak Fuk Fon) borçlannın genel butçe- den karşılanması, fınansman açığına karşılık takas edılmesı ıçın Başbakanlık ve Malıye Bakanlığı'na çeşıtlı zamanlar- da yaptığı başvurulara da olumlu bır yanıt alamadığı kaydedıldı TRT'nın ıçınde bulundugu malı knz gıderek buyuyor Yayından kaldınlan Gundem adlı programa odedıklen gun- luk 45 mılyon hra ıle kamuoyunun da tepkısını alan kurumun şımdı de vergı yuzsuzu olduğu anlaşıldı TRTnın faı- zıyle bırlıkte tnlyonu aşan vergı borcu, aynca, 1994 yılı rakamlanyla tnlyon sınınnı zorlayan fınansman açığı olduğu saptandı Kurumun, uç yıl once 700 rrulyan aşan TRTneödüyor? TRT-PIAR GALLUP ışbırlığı kuruma "52 araştırma için" 3 mılyar 900 mılyona mal oluyor Kurum her araştırmd başına firmaya 70 mılyon lıraoduyor TRTnın her bır bolum ıçın KDV dışında odedığı yuksek ucretler ve bazı programlar da şunlar Bıamkıler (800 mılyon, devam etmesı halınde yuzde 15 artışla 920 mılyon), Bır Başka Gece (659 mılyon), Yazlıkçılar (920 mılyon). Yaz Evı (572 mılyon) yülık reklam gırdısının ozel televızyon- lann yayına geçmesınden sonra beşte bır oranında duşerek 350 mılyarda dolaştığı kaydedıldı Bu arada kurumun reklam gelırlennın yuzde 30'unu odemekle yu- kumlu bulundugu Fak Fuk Fon'a da odeme yapmadığı saptandı Yaklaşık 350-400 mılyar hra olan bor- cun faızıyle bırhkte tnlyonu aşacağı bıl- dınldı Kurumun haaz ışlemknnden kurtuhnak amaayla Malıye Bakanlığı'- na her ay 10 mılyar odeme yapmayı taah- hut ettığı oğrenıldı Hükümet sözünü tutmadı TRT Genel Muduru Tayfun Akgü- ner ın kurumun malı portresını hazı- rladığı bır raporla TRT Yonetım Kuru- lu'na sunduğu oğrenıldı Akguner ın ra- porunda 1992-93 yıllannda fınansman açığının genel butçeden karşılanmaması sonucu doğan nakıt sıkıntısına dıkkat çektığı bu çerçevede 1994 yılında tahak- kuk edecek vergı ve fon borçlannın odenmedığı kavdedıldı Alınan bılgıye gore Akguner'ın raporda a>nca huku- metın "de>let politikası doğnıltusunda radvo ve televızyonda vavmlanan eğitim ve kültür yavınları ile TRT-INT \vras>a vavınlarına ait bü- tun masrafların genel butceden karşılan- maması" taahhutlenne rağmen bunlan yenne getırmedığı ve gınşımlenn sonuç- suz kaldığı goruşune \er verdığı ıfade edıldı TRTnın ıçınde bulundugu malı knz konusunda Cumhunyet'ın soru- lannı yanıtlayan yetkıhler. genel butce- den yardım ahnmamasının >anısıra so- runun başka bır bo>utu olduğunu da soyledıler TRT yonetımırun kurum dışı- na sıpanş verdığı programlann yuksek malıyeüne dıkkdt çeken yetkıhler mali kriz vaşanırken kurumdışı siparişte dik- katii davranmak gerekir dedıler TRT baştd kdmuoyu draştırmdldn ol- mak uzere haber program, dızı ve muzık- magazın programlannı kurum dışına sı- panş venyor MERKEZBANKASIKURLARI BA&USTOSISM CÜtti lABDDolan 1 Alman Markı lAvustralyaDoları 1 Avusturya Şdını 1 Belçıka Frangı IDanımarkaKronu 1 Fın Markkası 1 Fransız Frangı 1 HollandaFlorıru 1 Jsveç Kronu 11svıçre Frangı lOOItalyanlıretı UaponYenı 1 Kanada Doları 1 Norveç Kronu 1 Sterhn 1S ArabıstanRıyalı DÖVİZ *W 3122043 1966022 2316557 279553 95557 499727 597395 574359 1750613 402071 2329362 197049 31034 2255486 449985 4800141 832501 «Tl? 3128300 1969962 2321199 280113 95749 500728 598592 575510 17541 21 402877 2334030 197444 31096 2260006 450887 4809761 834169 ffEKTfr u* 3118921 1964056 2281809 279273 94902 494730 591421 573785 1748862 398050 2327033 195079 30569 2221654 445485 4795341 820013 SATIf 3137685 1975872 2328163 280953 96036 502230 600388 577237 1759383 404086 2341032 198036 31190 2266786 452240 4824190 836672 CAPRAZKURLAR 1 15880 1 3477 11 1680 32 6720 5 2261 5 4357 17834 130 53 7 7647 13403 1584 40 100 60 13842 6 9381 3 7502 ISttrlfc 1ECU: SM: ABDDOUfil MMiMarta AmtmyaMan Anstırya ŞMM B^ç»uFrw|i FtaMapkkt» FnttnFram byaıyal Ptzatası nvtçKroM ıSvıçpfl Fmp İtaiyMUpfltl JapMVMri lunattıMtan Rtorvsç KrMi SJrafelstMRhrall 1 5375ABD0iUn 12034ABDD0lan 1 4454«BDDglm 45216 07TL OKAN TEKSTIL SANAYİ VE TİCARET A.Ş.'NİN 1.1. - 31.12.1993 VE 1.1. • 31.12.1992 HESAP DÖNEMLERINE AİT BAĞIMSIZ DENETIM RAPORU Okan Tekstıl Sanayı ve Tıcarel A Ş nın 31 12 1993 »e 31 12 1992 tanhler mbarıyte duzertetımış bılançolafinı ve 1 1 1993 31 12 1993 ve i 1 1992 31 12 1992 hesap dflfıemterıne aıt gelir satışlartn malıyetT for akım ve nakrt akjm labiolartnı ıncetemış bulunuyoruz kıcelememız genel kabul goftnuş aenetleme ılke esas ve slandartlafina uygun olarak yapılmış ve dolayısıyte besap ve ıştemterte ılgılı otarak mulıasebe kayıtta nnın kofilrolu ıle gereKlı gördugumuz dıger derıetleme yontem ve telonKlennı çermştır Gâruşumuze gore söz konusu malı Obtolar Okan Tekstıl Sanayı ve Tıcarei A Ş nın 31 12 1993 ve 31 12 1992 tarıhlerotdekı gerçek malı dururmı nu ve 1 1 1993 31 12 1993 ve 1 1 1992 31 12 1992 hesap dönemlenne an gerçek laalıyei sonucunu mevzuata ve tnr öncekı hesap donemı ıle tutariı bır şekılde uygulanan SPK laralından yayınlanan genel kabul gormuş muhasebe ılkelefine uygun olarak doğru bır tnçımde yansılmaktadır ERGIN Uluslararası Denetim ve Yemlnll Mali Musavirlik A.Ş Correspondenl Fırm of Grani Thomton Inlemalıonal Istanbul,5ltert1994 AykutHALJT BILANÇO DIPNOTU 1 Sloklar ve dıge< bılanço kalemınde uygulanan degerleme envanter ve amortısman yontemlen aı Hammadde ve malîemeler ıtk gıren »k çıka/ yonlemı ıle degertendır Imekiedır Mamuller sçj* dolaysız gıderier amortısman ve genet gı derter dahtl olmak uzere senelık olarak hesaplanan orîalama bınm malıyei esasından degeriendfnlmektedtr b) Waddı duran varl klar elde etme malıyetoe yeniden değerteme artışları ılave edrierek yansıtılmaktadır Maddı duran varl klar normal usukje amortısmana tabt îutulmaktadır cl Istırakler elde elme malıyet ıle kayıüara yansıt Imaktadır d) Dıger brlanço kalemlerı esas olarak kayıtfı degerler de yansıtılmaktadır 2 Bına ve Tesısler uzennde rakamla 187 ooo 000 000 TL polek mevcuttur 3- AkM değerlenn toplam sıgorta tuiar 108 716 000 000 TLdır 4 Pasıtte yer almayan laahhüt mevcut değtkkr 5.8 1994 tarihfnde yayinlaran Mali TaMdara ektlr ANKARA PAZARI YAKUP KEPENEK Emek Sürekli Ezilirse Gulmeceye donuşen memur maaş zammı, katsayı savsaklaması, ışten çıkarmalar karşısında duyarsızlık, anlamsız toplu ış sozleşmelerı, derken yenı asgarı uc- ret, hukumetın emeğı ıle geçınenlere bakışını da somut bır bıçımde sergılemektedır Hukumetın uygulamaları emekçı kesımın sureklı ola- rak yoksullaşmasına yol açmaktadır Buyuk sermayeye, karlarının katlamasına olanak veren buyuk kolaylıklar sağlanmasma karşılık, sıra maaş ve ucretlere geldığın- de, akan sular durmakta, ılgılıler taş kesılmektedır Bu genel doğru, asgarı ucret soz konusu olduğunda çok farklı bır nıtelıksel boyut kazanmaktadır Çunku asgarı ucret, en onemlı bır ucret duzeyı gostergesıdır, emek gelırlennın gerçek olçutudur Asgarı ucretten "do<Jrt/dan"yararlananlarınsayısı bı- lınmıyor kı bu durum da başlı başına bır "toplumsal" ayıptır Kımı sendıkaların ongorulerıne gore asgarı uc- retten doğrudan yararlananlar 1,5-3 mılyon arasında değışıyor Ancak asgarı ucret yalnız bu mıktar ucretle çalışanları değıl obur ışçılerın, ozellıkle sendıkaları ve toplu ış sozleşmesı yapma hakları bulunmayan ışçılerın ucretlerını ve memur maaşlarını da doğrudan etkıle- mekte ve toplu ış sozleşmelerınde temel gosterge alı- nmaktadır Nıtelıksel farklılığı bu yan etkılerı nedenıyle- d ı r • • • Asgarı ucret gecıkmelı de olsa brut aylık 4 mılyon 173 bın 750 hra olarak açıklandı Uygulamaya da 1 eylulde başlanacakmış Asgarı ucret geçen yıl aylık brut 2,5 mıl- yon olduguna gore artış oranı yuzde 67,1'dır Asgarı ucretın saptanmasında geçmış yıllann fıyat ar- tışları belırleyıcıdır Geçen hafta açıklanan enflasyon oranları, tuketıcı fıyatlarının geçen yılın aynı ayına gore temmuzda yuzde 109,3 oranında arttığını gostermekte- dır Geçen yıl ağustosta asgarı ucret yuzde 72,4 oranı- nda arttırılmıştı Bu oran yuzde 73,1 olan geçen yılın temmuz ayı tuketıcı fıyatları artışına çok yakındı Bu yıl enflasyon ıle asgarı ucret oranları arasında uçurum var, temmuz enflasyonunun yuzde 109 olmasına karşın as- garı ucret, yaklaşık 42 puan altında saptanmıştır Alım gucu bakımından da benzer bır durum geçerlıdır Geçen yıl brut asgarı ucret 225 doların karşılığıydı, bu yıl "aynı" alım gucune ulaşılması ıçın asgarı ucretın 225 doların karşılığı yanı 6,9 mılyon lıra olması gerekırdı Açıklanan asgarı ucret oncekı asgarı ucretın "alım gucu ' olarak yuzde 56,81 kadardır öte yandan 'bır ay gecıkmelı" uygulama da başlı başına bır gelir aktarımıdır Eğer asgarı ucretten yalnı- zca doğrudan yararlananlar" dıyelım ıkı mılyon kışıyse ve brut artış da ıkı mılyon lıra olacaksa, ışçı kesımının yaklaşık 3 5 trılyon lıra aylık gelir kaybı var demektır Ve bu gelir kuşkusuz emekçıler dışında, bırılerının oluyor Buna bır okadarda 'dolaylı yararlananların gelir kaybı eklenebılır Asgarı ucretten asgarı ucret kavramıyla çelışen bır tutumla yuzde 25 oranında gelir vergısı alınıyor Boyle olunca da 1993'te olduğu gıbı gelir vergısı toplamının yuzde 73'unu "ucretlı ve maaşlılar' oduyor ' 'Emek en yuce değerdır ya da asgarı ucretten vergı alınmayacaktır' sozlerıyle hukumete gelınmesıne karşılık emeğın değerı sureklı duşuruluyor • • • Emeğındeğerınınduşurulmesıyada devaluasyonu" toplumsal yaşama egemen olunca bunun yan sonuçları da yaşanıyor Geçen hafta, bılmem hangı futbol takımının Avrupa kupası maçlarını ızlemek ıçın yurtdışına gıdenlerden yuz dolarlık konut fonunun alınmayacağı konusunda bır hukumet kararı çıkarıldı Konut fonu yıllardır hacca ve "spor yarışlarını ızlemek uzere yurtdışına gıdenlerden alınmamaktadır Buna karşılık orneğın yurtdışına bır bı- lımsel toplantıya katılmak ıçın gıden bılım adamlarından fon kesılmektedır Bu çelışkı adı kaçakçılığa karışan bırsporcunun ceza- sının bağışlanması ıçın uğraşılırken ' duşunen, yazan ve bunlan yayımlayanları" hapse atmaya benzıyor Insan haklarına duyarsızlık, emeğe duyarsızlık ışın ozunu oluşturuyor Anlayış bu olunca da geçen hafta basında yer aldığı gıbı ' demokrasıye yenı ufuk'lann Mıllı Gu- venlık Kurulu nun ısteğıyle açılması gıbı bır başka çelış- kı yaşanıyor Pekı Mıllet Meclısı sıvılsıyasetçılervede hukumet ne yapıyor'' Gerçekte emeğın ezılmesıyle beyınlerın ezılmesı tam bır koşutluk gosterır Emeğın değerının sureklı duşurul- duğu ve beyınlerın ezıldığı bır gıdışın sonunun nasıl ola- cağını kestırmek ıse hıç de guç değıldır DUNYA EKONOMISINE BAKIŞ ERGÎN YILDIZOÖLU LONDRA Gezegenimizden 'garip' manzaralarGeçen hafta Ruaoda yı dusunurken ya- zımı Umberto Eco'ya atıfla yenı bır orta- çağ yasamakta olduğumuzu soyleyerek bıtırmıstım Ortaçağ Roma Imparator luğu nun çokmesı ıle başladı Bu donem boyunca Avrupa da yaygın savaslar kır- sal uretımde gerıleme açlık ve yaygın salgın hastalıklar bu yuzden de gunluk yasamda muazzam bır korku ve endıse egemendı Bunlara karşılık batıl ıtıkatlar kıyamet korkusu yasanan sorunlara akıl dısı (dını) bılımsel olmayan açıklamalar ve çozumler uretmek yaygındı Ortacağ uzun bır geçış donemıydı bır anlarnda Şımdı global krızın 1980 lerde bırıken ve 1980 lerın sonunda pes peşe patlamaya baslayan sorunlarına ve bunların karşı- sında genel olarak uretılen cevaplara oakıpda yenı bır ortaçağ-karanlık bır do- nem- yasamakta olduğumuzu soylemek acaba çok mu abartılı olur' Doğu Bloku nun çokmesı 1980 ler boyunca bağnazca savunulan serbest pazar ekonormsı her derde devadır mı- tolojısını guçlendırdı Soğuk Savas ın bıt- mesı ıle ortaya çıkan ıstıkrarsızlık kok- tencı dını akımlarda (Musluman ve Hırıs- tıyan kampta) hızlı bır gelışme aydınlar arasında Aydınlanma Çağ/'nın mırası olan 'gelışme' ve dunyanın anlasılabı- lırlığı ve değıstınlebılırlığı fıkırlerıne duşmanlığın yaygınlaşması (Postmoder- nızm modası) geleceğe karsı muazzam bır kotumseriık utopya lardan vazgeç- mek ve benzerlerını bır kenara bırakıp gıttıkçe daha sık yasanan başka garıplık- lerden -akıldısı anlamında- rakamlarla ıfade edılebılenlerının bazıları uzennde durmak ıstıyorum bu hafta (1) Dunya nufusu 1830-1930 arasında ıkı mılyar arttı 30 sene sonra 3 mılyar bır sonrakı 15 sene sonunda 4 mılyar oldu Dunyanın 1990 da 5 2 mılyar olan nufusu 2010 yılında 8 mılyara ulaşacak Nufusu buhızlaçoğalandunyamızda basdondu- rucu bır teknolojık devrım ıle doğal çevre- nın tahrıp edılmesı kuraklık susuzluk açlık ve salgın hastalıkların artışı el ele gelışıyor Dunyanın ıçme suyu stokları 1970 ler- dekı duzeyın yuzde 30 una kadar gerıledı 1980 lerden once pek rastlanmayan ku- raklık tehhkesı gunluk sorunların bır par- cası oldu Dunya nufusunun yuzde 40 ını oluşturan 88 az gelışmış ulke sureklı su sıkıntsı çekıyor Bu sıkıntı gelısmekte olan ulkelerdekı gecekondu bolgelerını de kasıp kavuruyor Buna karşılık çoğu yerde gecekondularda vesıka ıle su dağıtıhrken, sehırlerın zengın bolgelerın- de yasayanlar or- neğın Meksıko Cıtyde yuzme ha- vuzlarında ve araba yıkama merkezle- rınde ıstedıklerı ka- dar su buluyorlar Global susuzlu- ğun en onemlı ne- denı doğal çevrenın tahnp edılmesı kaynaklann kırletıl- mesı En buyuk sıkıntıyı gelısmekte olan ulkeler çeker- ken ABDdenufusa eklenen her yenı bı- rey atmosferın ısı- nmasına Meksıka- dakı karşıtından 6 defa daha fazla katkıda bulunuyor Kanada da ıse bu rakam 190 Endonezyalıya esıt Dunyada nufusun en zengın yuzde 20 - sı toplam uretimin yuzde 84 7 sını sahıp- lenırken en fakır yuzde 20 nın payına sa- dece yuzde 14u duşuyor Teknolojı bır taraftan muazzam bır uretım artısı ve zengınleşme getırıyor amabu yoksullu- ğu açlığı ortadan kaldırmıyor aksıne art- tırıyor Dunya dovız kurlarını temel mal- ların fıyatlannı faız oranlarını belırleyen hangı yatınmlann nereye ve ne kadar yapılacağına karar verebılen ABD Avru- pa ve Japonya gıbı son derece mılıtanst lesmış bır avuç gelışmış ulke tarafından yonetılıyor ve bunlar da gelısmekte olan ulkelenn yonetımlerının harcama eğım- lerını belırlıyorlar örneğın Pakıstan a 23 savaş uçağı alması ıçın 55 mılyon ınsana 2 sene ıçme suyu veya 20 mılyon ınsana aıle planlaması hızmetı artı 13 mılyon ın- sana acıl tıbbı malzeme ve 12 mılyon be- beğe mama sağlayacak buyuklukte kre- dıler verebılıyorlar 26 savaş uçagının fi- yatına 140-150 mılyon ınsana kolaylıkla ıçme suyu sağlanabılıyor Yıne de hergun dunyada onbesyasındankuçuk 1762 ço- cuk temız su ıçeme- dığı ıçın oluyor Yapı- lan hesaplara gore ABD-Avrupa ve Ja- ponya multımedya ve elektronık haber- lesme ağları kurmak ıçın harcamayı plan- ladıkları $300 mılyar doların bırkaç mıl- yanyla yada tum ge- lısmekte olan ulkele- nn savunma harca- malannda yuzde 3 u gıbı bır kısınü yapa- rak su andakı açlık ve susuzluğun etkısı- nı lyıce haftfletmek mumkun Kısacası bu koşullarda dunyamızda ana sorun kaynak yokluğu değıl kaynak- ların dağılımındakı bır ganplık olarak ortaya çıkıyor Bu ganplık bır başka ga- rıplıkle daha da akıl dışı bır hale gelıyor Gelısmekte olan ulkelerde bugun yasa- nan sorunların ağırlıklı olarak pazarın serbest ısleyışının butun ekonomık ve sosyal sorunları çozeceğı mıtolojısının yaygınlastığı 1980 lerde mayalanmaya ve 90 larda patlamaya basladığı dıkkatı çekıyor 1980 lerın ıkı ozellığı var Bırıncı- sı borç krızının ardından gelısmekte olan ulkelerde dış borç odemeye oncelık verılmesı ıçın IMF yeniden yapılanma programları uygulanmaya kondu Ikıncı- sı bu donemde gelısmekte olan ulkeler- den gelışmış ulkelere yapılan transfer- ler bu ulkelere gelen sermaye ve yar- dımları aşan buyukluklere ulaşdı Dığer bır değışle 1980 lerde Yeniden Yapı- lanma Programları ıle gelısmekte olan ulkelenn bır çoğunun sadece ekonomık demografık yapılan bozulmakta kalmadı (Yerel tarımın ve sanayının dış rekabete açılarak yıkılması baş dondunucu sehır- lesme vb) aynı zamanda bu yoksul ulke- lerden zengın ulkelere net kaynak trans- ferı yapıldı Bu gıdışatın yonu 2020 yılına geldığımızde sadece 8 mılyar olmakla kalmayacağımızı 3 mılyarımızın mutlak yoksulluk ıçınde olacağını 2 5 mılyarımı- zın evsız 2 mılyarımızın da ıçme suyun- dan yoksun olacağını gosterıyor Kaynakların eşrt ve adaletlı dağıtılma- sı gıbı utopyaları oldurdukten kısava- delı ve kar etme durtusune gore şekıllen- mış bır serbest pıyasanın bu kaynakları da dağıtmayacağı artık bellı olduktan sonra gerıye doğal olarak tekumutka- lıyor Sıddetlı bır nufus planlaması Nufus planlamasına hele bu kadınların kendı bedenlerı uzerındekı kontrollerını/hakı- mıyetlerını arttıracaksa karşı çıkmak (1990 yılında kadın başına ortalama 8 5 çocuk duşen Ruandayı zıyaret ettığınde kaput kullanmayı yasaklayan Papa kadar saşkın olanların dışında) kımsenın haddı olmasagerek Ancak bır yukarıda verdı- ğım rakamlara bır de gelışmış ul nelerde- kı duşuk doğurganlık oranları ,a kadın eğıtımı ıle nufus planlaması t ^ısındakı olumlu ılışkıye bakınca da bu -,per aktıf doğum kontrolu programları ^edenırv de ur olan hastaya uru alma ^rıne su- reklı ağrı kesıcı vermeye be ^tmemek elde değıl Gezegenımız ^ek fjanp ve akıl dışı gelışmelerın .«kgörul- duğu bıryerhalınegelı> OVenlençın RapportM .gurledeve- loppement humaın 1994 ( uzerıne rapor 1994) Bırleş