Katalog

CUMHURİYET 30 NİSAN1994 CUMARTE 8 DIŞ HABERLER Ekonomik bunahm ve sosyal huzursuzluk eski komünistlere iktidar yolunu yine açtı KomünistlergeridönüyorDış Haberier Servisi - Çok değil, birkaç yıl önce Avrupah komü- nistlerin 'tarihin çöp sepetine' atıldığı öne sûrûlüyordu. Bu tah- min doğru çıkmadı Komünistler geri dö- nüyor. Ancak bu kez eskisi gibi asık suratlı değiller. Dudaklan- nda tath bir gülümse- me var. Ukrayna'da ni- sanın başlannda ya- pılan genel seçimlerde Komünist Partisi, bü- yük başan kazanarak ülkenın en büyük par- tisi durumuna yüksel- di. Mayıs ayında Ma- caristan'da yapılacak olan parlamento se- çımlerinde 'Macaris- tan Sosyalist Partisi'nin (eskı komünistler) başanlı olacağı tahmin ediliyor. Son nabız yok- lamalannda komünistler oy- lann % 29'u ile önde gidiyor. Nabız yoklamalan doğru çı- karsa sosyalistler, Hür Demok- ratlarla koalisyon kurabilirler. Litvanya'da Komünistlerin tekrar iktida- ra yüriiyüşü, I992'de Litvan- ya'da başladı. O yıl yapılan Devlet Başkanlığı seçimlerini, eski komünist lider Algindas Braustkas kazandı. 1993'te Po- lonya'da yapılan genel seçim- lerde ise 'Demokratik Soi İtti- Avrupa'da eski komünistler, seçimlerde başanlı sonuç alıyor Karl \1arx- Torunları çağa uvdu. fakı' (eski Komünist Partisi) parlamentodakı koltuklann % 20.4"ünü kazandı. Sol ittifakın müttefiğı Köylü Partisi de san- dalyelerin % 15.4"ünü aldı. Romanya gibı baa Doğu Avrupa ülkelennde ise eski komünistler iktidardan hiçbir zaman aynlmadı. Ancak Avrupa'da tekrar ik- tıdara dönen komünistler, eski komünistlerden çok değişik. Polonya ve Macaristan'da ko- münistler 1980'lerde daha ikti- dardan düşmemışken kendıle- rini yenilemeye başlamışlardı. Bu komünistler şımdi hükü- met kurabilmek için sağcı partı- DOGU ALMANYA Demokratik Sosyalist Partj (eski Komünist Partisi) son zamanlarda nabız yoklamalarında yükselmeye başladı. POLONYA 1993'te yapılan parlamento seçirnlerini Demokratik Sol İttifak (eski Komünist Partisi) kazandı. ROMANYA Eski Komünist lon İliescu, Devlet Başkanlığı görevirtde bulunuyor. İliescu, ılımlı pıyasa ekonomisi reformları uyguluyor. LITVANYA 1992'de yapılan Devlet Başkanlığı seçimlerini eski utvanya Komünist Partisi Başkanı Algirdas Brazauskas kazandı. UKRAYNA Nisan başlannda yapılan seçimlerde Komünist Partisi büyük başan kazandı. MACARISTAN Mayıs ayında yapılacak parlamento seçimlennde Macaristan Sosyalist Partisi'nin (eski Komünistler) başanlı olacağı tahmin ediliyor. lerle bile işbirliği yapmayı kabul ediyor. Polonya'nın komünist hükümetinin IMF ile ilişkileri, herhangi bir sağcı hükümetin ilişkileri kadar iyi. Varşova, bi- lindiği gibi NATO'ya da gir- mek istiyor. Komünistlerin en fazla pres- tij kaybına uğradıklan Doğu Almanyada bile 'Demokratik Sosyalist Parti' son zamanlarda nabız yoklamalannda yüksel- meye başladı. Nitekim partı, geçen yıl Brandenburg'da yapı- lan yerel seçimlerin de oylann % 20'sini toplamayı başardı. 'The Economist' dergisı. ko- münistlerin tekrar iktidara dönmesinin en önemli nedeni olarak kitlelerin 4 şok tedavisi' yöntemine karşı duyduklan tepkiyi gösteriyor. Eski komü- nist üikelerin halklan, piyasa ekonomisine daha yumuşak iniş yapılmasını, kapitalizmin daha insancıl davranmasını is- • tiyorlar. Örneğin Polonya eko- nomik reformlann en aamasız biçimde uygulanan ülke. Ko- münisılerin en parlak başan kazandıklan ülke yine Polon- ya. Ancak Avrupa'da komünist- lerin başan kazanmasında 1989'da komünizmin çökme- sinden sonra iktidara gelen par- tilerin yaptıklan yanhşlar da rol oynadı. Örneğin, Polonva'da reformcular iktidan Katolik- lerle paylaştı. Oysa Katolikler, halkın sıkmtısını hafıfletmeye çalışacak yerde enerjilerini kür- taja karşı mücadelede harcadı- lar. Macaristan'da iktidara ge- len reformcu parti (Demokra- tik Forum) aşın milliyetçilığe kayarak kitlelerde düş kınklığı yarattı. Komünizmin çökmesinden sonra iktidara gelen partiler, kitlelere kendilerinin komünist- lerden farkh olduklannı. geç- mişlerinin temiz olduğunu söy- lediler. Ama bu partilerin bazı- lan da kısa sürede yolsuzluk skandallan ile yıprandılar, ayn- ca bir süre sonra deneyimsizlik- leri ortaya çıktı. Komünistler ise deneyimli partiler olarak bir kez daha iktidara yürüyorlar. İNGtLTERE'Yİ KABIŞTIRAN tDDİA Iran,IRA'yasilalı yardmııyapıyor* _ _ . 4 , ji , kelçınği bile 1981"de< EDÎPEMtLÖYMEN LONDRA - İranm, Japon Kızıl Ordusu ile bağlantılan olduğu ve İrlanda Cumhuri- yetçi Ordusu IRA'ya 'ya para ve silah yardımı yaptığı yönün- deki iddialar bu ülkeyi Batı'nın gündeminde yeniden birinci sı- raya çıkardı. Londra'daki İran maslahat- güzan Gulam Rıza Ensari ön- ceki gün Dışışlen Bakanlığına çağnldı ve Tahran'ın IRA ile bağlanülannı kesmesi konu- sunda resmen uyanda bulu- nuldu. tngiltere Dışişleri Bakanlığı tarafından öne sürülen iddia- lar her ne kadar İran tarafından yalanlandıysa da İngıliz ka- muoyu, bu iliş- kinin gerçek ol- duğu görüşün- de. İrili ufaklı bütün İngıliz basını konu ile ilgilendi. İngıliz Dış İstihbarat örgütü MI-6 ve Dışişlen Bakanlığı tarafından yürütülen soruşturmanın. IRA-İran arasında gizli bir iliş- ki olduğunu ortaya koyduğu ise en ciddi kaynakiar tarafı- ndan açıklandı. İran'ın IRA'- ya gemi dolusu silah yollamak üzere olduğu da iddialar arası- nda yer alıyor. Libya da yine IRA'ya 1987yılında 150 to'n si- lah yollamak istemiş, ancak gemiye Fransız makamlan el koymuştu. iran ile İngiltere arasındaki diplomatik ilişki, Hint asıllı ya- zar Salman Rüşdü'nün Aye- tullah Humeyni tarafından ölüme mahkum edilmesi üzen- ne askıya ahnmıştı. İlişki halen ışgüder düzeyinde sürdüriilü- yor. İngiltere'nin İran'ın IRA ile ilişkisinden kuşkulanması için çok neden var. İran, öte- den beri IRA'ya yakınhk duy- duğunu saklamadı. O kadar ki Tahran'daki İngiltere Büyü- Londra'daki îran maslahatgüzan Gulam Rıza Ensari önceki gün Dışjşlerine çağnîarak Tahran'ın IRA ile bağlantısını kesmesi konusunda uyanldı. kelçıiiği bıTe 198rdecezaevm- de açlık grevi sırasında ölen IRA eylemcisi Bobb> Sands'ın adını taşıyor. 1982 yılında da IRA'nın siyasi kanadı Sinn Fe- in, Tahran'da "Dünya Eylem- leri Konferansı" toplamıştı. İran ise Sinn Fein'in yıllık kongrelerine gözlemci gönder- meyi adet edindi. 1987'de Sinn Fein iki görevlisinı, İran yanlısı Hizbullah örgütünün Lüb- nan'da rehin tuttuğu İrlandalı Brian Keenan'ın serbest bıra- kılmasını saglamak için Bey- rut'agöndermişti. Aynı yıl Sinn Fein liden Gerry Adams, Tahranı ziya- ret etti. İngıliz istihbaratı o dö- nemden bu yana, bu açık ılışkınin. gizli yönlerini bul- maya çalışıyor. İngilız istıh- baratına göre İran-IRA ilişki- sıni kuran kişi halen İran İstihbarat Ör- gütü'nün (MOIS) Batı Avrupa Bölümü Şefı Emır Hü- seyin Taghavi. Orgütün, İran dışında terörist eylemler ve komplolar haarladığı ve başı- nda da Alı Fellahyan adlı bir molla olduğu bıildiriliyor. Taghavi'nin ise Ebu Nidal. Hizbullah ve Yunan 17 Kasım Örgütü ile ilişkileri kurmak ve sürdürmekle de görevli olduğu anlaşılıyor. Bu çerçevede, IRA ile ilişki- lenn ise Cumhurbaşkanı Haşı- mi Rafsancani'den çok, hükü- met içindeki radikal unsurlar tarafından desteklendıği tah- min ediliyor. IRA'nın terör eylemlerini sürdürebilmesi için yılda 5-7 milyon sterline ihtiyacı olduğu hesaplanıj or. Kuzey Ame- rika'dakı İrlanda asıllılann yaptıklan bağışlar. 100 bin sterlini aşıyor. Ancak bu bağış- lann giderek azalmaya başla- dığı da bilini\or. Güney Afrika'daki tarihi seçime halk büyük ilgi gösterdi. O> sandıklarının önünde uzun ku>ruklaroluştu. (Fotoğraf: REUTER) GüneyAfrika'nın kaderibellioluyor Dış Haberier Servisi - Güney Afrika Cumhunyeti tarihinin ilk çok ırklı genel se- çimlennde oy venne ışlemleri ülkenin bir- çok bölgesinde sona ererken oy verme sü- resi uzatılan altı bölgede seçmenler dün de sandık başına gitti. İlk sonuçlann bugün akşama doğru alınması bekleniyor. Seçim- lerde büyük bir olasılıkla devlet başkanı olarak seçilmesı beklenen ANC lideri Nel- son Mandda önceliğj siyahlann konut so- runu ve eğitim düzeylerinin yükseltilmesi- ne vereceğini açıkladı. Kwa Zulu. Venda. Lebowa, Gazankula, Transkei ve Ciskei bölgelerinde dün sabah TSİ 08.00'de oy verme işlemine başlandı. Bağımsız Seçim Komisyonu, altı bölge dışında ülkede oy verme işlemlerinin önce- ki gece tamamlandığını ve oylann sayı- mına bugün sabah 07.00'de başlanacağını kaydetti. Güney Afrika Cumhuriyeti'nde, siyah- lann ilk kez katıldığı ve üç gün sürmesi planlanan tarihi seçimlerde, Zulu lideri Vlangosuthu Buthelezi önderliğındeki İnkata Özgürlük Partisı'nın seçimlere son anda katılması dolayısıyla oy pusulala- nnda parti ambleminin bulunmaması kar- maşaya yol açmıştı. Buthelezi. insanlann destekledikleri par- ti>e oy verememesınin. seçimlerin hakka- niyetli olmamasına >ol açabileceği uyansı- nda bulunmuştu. Seçim süresinin uzatıldığı ve Zululann çoğunlukta olduğu altı bölgeye dün gece yansından sonra >eni o> pusulalannın he- İikopterler ve C-l30 tipi nakı>e uçaklan ile ulaştınldığı bildinliyor. Güne> Afrika Cumhuriyeti Devlet Baş- kanı F. W De Klerk. önceki gün düzenledi- ği basın toplantısında. Bağımsız Seçim Ko- misyonu'nun (İEC), ülkenin bazı kesimle- rindekı halkın henüzoylannı kullanamadı- klan gerekçesiyle sürenin uzatılmasını ıste- dığinı açıklamıştı. De Klerk. bunun üzeri- ne altı bölgede seçim süresinin bir gün uzatıldığını büdirmişti. Seçimlerde. ülkeye ırkçı >önetimi getiren Ulusal Pani'nin yenilgiye uğraması ve Nel- son Mandela'nın ülkenin ilk siyah Devlet Başkanı olması bekleniyor. Ulusal Parti'- nin son lideri De Klerk. ırkçı yönetime son veren reformlan yerine getirerek ilk kez si- yahlann da katılacağı seçimlere gidılmesıni sağlamıştı. AVRUPA'DAN EDİP EMÎL ÖYMEN , GüneyAfrika veKıbns Güney Afrika Cumhuriyeti iç savaşa hazırlanıyor. He- nüz değil elbet. Henüz tarihi genel seçim için oy kullan- ma süresi bile bitmedi. Bitecek, ondan sonra sayım baş- layacak. Günlerce onun haberlerı ajansları meşgul ede- cek. Ondan sonra Mandela ilk siyah cumhurbaşkanı se- çilecek. Geçiş Dönemi Yönetimi seçilecek. Yeni ana- yasa yapılacak. iç savaş ondan sonra. Yani daha epey var. Irkayrımı rezilliğinin, siyahların haklarının öteden be- ri hiçe sayılmasının bitişi gibi çok önemli dönemeçlerin kıvanç ve umut vermesi gerekmiyor mu? Hayır. Çünkü Güney Afrika'da hatırı sayılır bir ırkçı beyaz azınlık var. Ve bunlar, ülkede demokratikleşme sürecinde neler yapmaya hazır olduklarını bir güzel gösterdiler. Daha seçim kararı alınmadan, daha henüz anayasada siyah- lara da eşit oy hakkı tanındığı geçen yıl sonbaharından itibaren, büyük kentlerden kırsal kesime göç eden be- yazları Türk kamuoyu biliyor mu? Türkiye'de yerel se- çim histerisi yaşanırken, insan hakları konusunda çığır açıcı nitelikteki bu gelişmeler ne halkımızı ne siyasetçi- lerimizi ilgilendirdi. Çünkü orada bir Güney Afrika vardı uzakta. Ve biz kendi kısır ve sığ siyasi çekişme ve hırsla- rımız dışında bir şeyle ilgilenmezdik. Ucu sadece bize dokunursa ilgilenirdik o kadar. Üstelik Güney Afrika çok uzaktaydı. Ama gözlerini açıp baksalar, öğrenseler, Güney Af- rika'nın sorunlarından kendimiz için ne gibi dersler çıka- nlabileceğini belki görürlerdi. Çünkü orada bir iç savaş denemesi yaşanacak. Bunun, gerçek bir iç savaşa dö- nüşüp dönüşmeyeceğini kestirmek zor. Ama denenece- ği kesin. Çünkü sadece ırkçı beyazlar değil, tanınmış bir köşe yazarımızın adı ile birlikte anılır hale gelen Zulular da Mandela yönetimıne karşı çıkacaklar. Ve böyle bir iç savaş denemesi karşısında Birleşmiş Milletler ne yapa- cak? Bizimkilerın ilgilenmesi gereken nokta bu. Kuveyt bunalımı ardından oralara asker gönderme ve Irak'ı Kuveyt'ten atma kararını şıp diye almıştı BM. Bos- na'da ise neyi ne kadar yapabıldığı, yapamadığı ortada. Ya Güney Afrika'da ne yapacak bakalım? Çünkü orada Batı ile iç içe önemli bir beyaz nüfus var. Toplam 40 mil- yona yakın nüfusun sadece 5 milyonu beyaz. Ama eko- nomi, sanayi, bankacılık, borsa, ordu ve bütün kilitlerin anahtarları onların elinde. Aşırı göruşlu militan siyahlar ya da militan beyazlar ortalığı bir karıştırsalar, BM tıpkı Bosna'daki gibi kenara çekilip mi seyredecek? Hayır. Işte o zaman kükreyecek BM Butros Gali, gelmiş geç- miş en hararetli nutuklarını patlatacak. Somali'ye gön- derılen BM banşgücüne verilen türden olağanüstü yet- kiler, Güney Afrika banşgücüne tanınacak. Bu, kehanet değil. Burundi'deki birkaç yüz Belçikalı için sadece kılını kıpırdatan BM'nin, iş Güney Afrika'ya gelince nasıl şahlanacağını hep birlikte göreceğiz. Ne- den böyle yapacak BM? Batı'nın, Güney Afrika'daki çı- karları uzun bir listedir de ondan. Bize dünyanın dibinde görünen Güney Afrika Batı'ya, Türkiye'den çok çok daha yakındır. Batı ekonomisi ve siyasetı ile entegre bir Güney Af- rika'nın beyazları, durumlarını bu Batı'ya anlatabilir ve onlardan her an yardım bekleyebilir. Ama biz aynı kul- varda değiliz. Ekonomisi her geçen gün batağa batan, kredi notları habire kırılan, Batı'ya borcu bini aşmış, iç siyaseti Dubai veya Gana iç siyaseti kadar kısır ve an- lamsız, sağı bölünük, solu bölünük, şeriatcılığı başkal- dırmaya hazır, kendi sorunlarını demokratik yollarla çözmek için plan üretemeyen zaaf içinde bir Türkiye, BM'nin gündemındeki bir başka konuyu BM'ye anlata- maz' Kıbrıs'ı. Bu hafta sonunda, çünkü BM Kıbrıs özel Temsilcisi zehir zemberek Kıbrıs Raporu'nu Gali'ye ve- recek. O da bu işi Güvenlik Konseyi'ne aktaracak. Ora- dan da biz, bu konuda yine uzlaşmaz taraf ilan edilece- Türkiye de Güney Afrika kadar güçlü, hatırı sayılır, attı- ğını vuran, tuttuğunu koparan bir ülke olabilseydi BM , Türkiye'nin Kıbrıs Davasını da "anlardı." Ama artıkçok BM BARIŞ GÜCÜ Mehmetçik Bosna'da maymtemizleyecekNEW YORK (AA) - Bosna Hersek'tekı Banş Gücü'nde görevlendirilecek Türk asker- lerinin öncelikle mayın temiz- leme, köprü ve yol inşa etme gibi görevleri üstleneceği bildi- riliyor. Türkiye. BM'den gelen talep üzerine, Bosna'ya, binin üze- rinde askerden oluşacak piya- de gücünün >anı sıra lojistık destek birimleri olarak adlan- dınlan istihkam. sıhhıye ve ulaştırma birlikleri yollamayı kabul etti. Gönderilecek top- lam asker sayısı 2 bin 700 ola- cak. BM kaynaklanndan alınan bilgiye göre Türk gücüne veri- lecek başlıca görevler arasında şunlar bulunuyor: 1- Savaşta bozulan ve kulla- nılmaz hale gelen yollar ile yı- kılan köprüleri onanp inşa etmek: Böylece sıvil ve askerle- rin hareket kabiliyeti artacak. 2- Mayın temizleme operas- yonlan: Halen eski Yugos- lavya'nın pek çok bölgesi mayınlarla dolu bulunuyor. Bu mayınlar askeri personel için olduğu kadar sivil halk için de tehlike oluşturuyor. 3- Nakliye ve ulaştırma: Türk ulaştırma birliğine, başta insani yardımlar olmak üzere. çeşitli malzemenin bir yerden başka bir yere nakledilmesi gö- revi de verileceğı öğrenildi. 4- Bin erden oluşacak Türk piyade birliği ise büyük olası- lıkla Orta Bosna'da, Müslü- man Boşnaklar ile Hırvatlar arasındaki tampon bölgede görev alacak ve banşın konın- masına katkıda bulunacak. ATALAY ŞAHİNOĞLU İLE ÇOK ÖZEL Rana Özergin'in hazırlayıp sunduğu,Elvan Gruda Önen'in yönetmenliğini yaptığı SIRADIŞI programının bu haftaki konuğu İstanbul Ticaret Odası Başkanı Atalay Şahinoğlu, Karadenizli olması nedeniyle programa özel bir Karadeniz fücrası anlatarak- başlayan Şahinoğlu, hayatında hiç hovardalık yapmadığını zaten bu işi de hiç beceremediğini anlaüyor. Şahinoğlu ayrıca,Türk toplum ahlakı ve aile birliği üzerine ilginç açıklama larda bulunuyor ve 1980'li yıllardaki ekonomik krizde batan şirketlerden bi- rinin nasıl kurtanldığından, bugünkü ekonomik kriz hakkinda ise topluma bazı mesajları olduğundan bahsediyor 30 Nisan Cumartesi 22.30