Katalog

CumhuriyeCS A N A T K Ü L T U R M A G A Z I N T E L E V İ Z Y O N 31MART1994PGRŞOHIBE llk modern sirk Londra'da Philip Astley'in binicüik okulunda doğdu Tersinedönmüşbirdünya:Sirk ELITE Service TAM PUNTMAN Sirkler. yüzyıllardır bize yaşadığı- nız dünyadan manzaralar sunar. Vncak tersine dönmüş bir dünyadır >u. Burada insanlar yürümez. uçar. Cesinlikle hantal olmayan koca fil- er reverans yaparlar, aplarlar. arka ı>aklannın üzerinde doğrulurlar. "oplardan insan fırlatılır. Düşüşleri ıe kadar mantığa aykın olursa o ka- (ar severiz palyaçolan. Sirk meydanı gizemlerin yaşandı- 3 biryerdir. Burada cesareti komik- ik izler, kabahk incelikle karşılaşır. danaksız olarak bilinen şeyler en sı- adan şeyler halini alır. İlk Amerikan sırki. bundan iki 'üzyıl önce George Washington'un huzurunda sergilendi. Sirkin kuru- cusu bir binidlik okulu isleten John BiD Rickets'di. Rickets, bu olanağı- nı kullanarak binicılik numaralan. ip cambazlan ve bir palyaçodan oluşan gösterisine başlar. İlk modern sirk ise bundan yirrni yıl önce Londra'da Philip Astley'in binicilik okulunda doğmuştu. Ast- ley. bir çemberin etrafında ata bin- menin yarattığı merkezkaç kuvveti- nin binicinin dik durmasınj sağladı- ğını fark etmişti. Sömürgecilik günlerinden bu ya- na gemi kaptanlan. Amerikan li- manlannda satılmak üzere uzak di- yarlardan hayvanlar getirmişlerdir. 1835 yılına gelindiğinde hayvanat bahçeîeri öylesine popüler bir hal almıştj ki 125 adam bir araya ge- lerek Zooloji Enstitüsü adında bir örgüt kurdular ve egzotik hayvan türleri yakalamak amacıyla yurtdı- 1859 yılında Blondin adında bir ip cambazı, Niagara Şelalesi'nin üstünden tam beş kez geçmeyi başanr. Her biri 18 dakika süren bu yolculuklanndan birinde yolun yansında bir şişe şarap içer. şına keşif gezileri düzenlemeye baş- ladılar. Vahşi hayvanlann sirklere katı- lması da bu yıllara rastlar. Isaac Van Amburgh, aslanlar ve kaplan- larla bir kafes içinde gösteri yapan ilk kişi olur. Van Amburgh. Lond- ra'ya yaptığı bir gezi sırasında hay- vanlanyîa Kraliçe Victoria'yı da kendine hayran bırakır. Victoria, devam ettiği birkaç haftalık süre bo- yunca tam altı kez gösteriyi izlemeye gider. 1859 yılında Blondin adında bir ip cambazı, Niagara Şelalesi'nin üs- tünden tam beş kez geçmeyi başanr. Her biri 18 dakika süren bu yolcu- luklanndan birinde yolun yansında bir şişe şarap içer. Dığerlerinde ise gözleri bağlı, ayaklannda sınklar\e elinde de üzerinde omlet pişirdiği portatif bir ocakla yüriir. İpin üs- tünde ve 300 metre yükseklikte yap- tığı bu gösterileri 20 bin seyirci izler. Adı neredeyse sirkle eşanlamlı olarak anılan Phineas T. Bamum" un 58 yaşına gelene kadar sirklerle hiçbir ilgisi olmaz. Barnum. o yaşa kadar geçimini gariplikler ve hilkat garibelerini sergileyerek kazanır. New York'ta bu tür eğlendirici ve şaşırtıcı şeyleri sergjlediği bir müze açar. İki kez yangın çıktı Ancak müzede iki kez yangın çıkması üzerine emeklı olmaya ka- rar vererek doğduğu kasabaya geri döner. Birkaç yıl sonra iki adamın kendisinden sirklerini fınanse etme- sini istemeleri üzerine yeniden çalış- maya başlar. Sirk, 1868 yılında Brooklyn'de Barnum'un Muhteşem Gezici Dün- ya Fuan adıyla açılır. Barnum, 1881 yılında eskiden bir hayvanat bahçe- sinin sahibi olan James A. Bafley ile ortak olur. Barnum ve Bailey iyi bir ikili oluştururlar. Barnum, halkın merakmı cezbedecek yeni yollar arayıp bulurken Bailey de aynntı- larla ilgilenir. Bamum'un en ünlü hayvanı Londra Hayvanat Bahçe- si'nden 10 bin dolara satın aldığı fil- di. Kuzey Amerika'da göriilen en büyük fiî olarak tarihe geçen bu hayvana verilen Jumbo adı, ondan sonra normalden büyük şeyler için kullamlan bir ad halini aldı. Barnum 1891 yılında ölür. Bailey ardından şovu geliştirmeye devam eder. Bu dönemde sirklerin geçit tö- renleri, şovlann gürültülü ve renga- renk reklamlan daha da gösterişli bir hal almıştır. I. Dünya Savaşı'na kadar bu böyle sürer. Ancak I. Dünya Savaşfnın ardından Ame- rika'daki sirklerin sayılannda bir düşüş görülmeye başlanır. Bailey'in ölümünden sonra Barnum sirkini devralan Ringling Kardeşler piya- sayı altüst eden depresyona karşın şovlannı sürdürmek için çabalarlar. Kendilcrinden sonra sirke sahip olan yeğenlen. nihayet 1940"larda sirkin yenıden canlanmasını sağla- yabilir. Ancak bu sefer de televizyon sirkin en ciddi rakibi olarak ortaya çıkar. Sirk. 1967 yılında Inving Feld ta- rafından satın alınır. Gercken onan- mı ve bakımı yaptıran Feld, komik adam sıkıntısı çekmemek için de Florida'da bir palyaço koleji kurar. Bugün Feld'in oğlu Kenneth, dün- yanın en büyük canlı eğlence şirketi- nin sahibi. Bu şirketin kapsamında- kı en ilgi çekici bölümü ise tabii ki "Ringling Bros. ve Barnum-Bailey Sirki" oluşturuyor. Kuş cennetleri dünyaya tanıtılacak ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - Çevre Bakanlığı. 300'e yakın kuş ızmanını Türkiye'de bir araya letirecek. Kapadokya'da jerçekleşecek olan toplantıda, sjlak alanlann korunmasını cngören uluslararası Ramsar Sözleşmesi'ne ışlerlik kazandınlması hedefleniy or. "Su Kuşlan Yaşama Ortamı Olarak L'luslararası Öneme Sahip Sulak Alanlann Konınması Sözleşmcsi"ne (Ramsar) taraf olan Türkıye'dedüzenlenecek toplantı, 30 mayıs-3 haziran tarihlerinde gerçekleşecek. Çevre BakanlığYndanyapılan açıklamaya göre, konferansa Kuzey Kıbrrs Türk Cumhuriyeti. Orta Asya Türk cumhunyetlen. Karadeniz'e kıyısı olan ülkeler ile Avrupa Konseyi üyeleri davet edilecek. Konferansta, Türkiye'nin 1984 yılında taraf olduğu "Avnıpa'mn Yaban Hayatı ve Yaşam Ortamlannın Konınması Sözleşmesi" (BERN) ile Rio'da ımzalanan "Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi" de ele alınacak. 300 delegenin katılacağı konferans ile sulak alanlann konınması veyönetimi konusunda yurtdışında yapılan çalışmalar hakkında bilgi ahşverişi sağlanması, uluslararası işbirliğinin geliştirilmesi ve Türkiye'deki sulak alanlann tanıtılması amaçlanıyor. Konferansta. Ramsar Sözleşmesi "ni geçen yıl onaylayan Türkiye'nin. sözleşmeye işlerlik kazandırması yönündeki düzenlemelerin ana çerçevesi oluşturulacak. İran'ın Ramsar kentınde 1971 yıknda imzaya açılan Ramsar Sözleşmesi'ni Türkiye. geçen yıl onayladı. 64 ülkenin taraf olduğu sözleşmede. ekolojik dengenin sağlanması ve biyolojik çeşitliliğin sürdüriilmesinde önemli rolü olan sulak alanlann ve bu alanlarda yaşay an canlı türlerinin konınması amaçlanıyor. Türkiye. 19'u uluslararası kriterleregöre A sırufı, 45"i B sınıfı niteliklerini taşıyan > aklaşık 250 sulak alana sahip bulunuyor. Tanmda kuraklık korkusu yok' ANKARA (AA) - Tanm ve Köyişleri Bakanlığj, tanmda kuraklık sayılabilecek veya endişeye neden olacak vağış azhğının söz konusu olmadığını açıkladı. Bakanhktan yapılan açıkiamaya göre tanm kesimi. ilkbahara iklim yönünden normal şartlar icerisindegirdi. 1993yılısonunun kısmen kurak geçtiği. bu nedenle tahıl tanmı açısından olumsuz bir başlangıç yapıldığı belirtilen açıklamada. şöyle denildi: "Ancak kışın ılımlı ve kısmen yağışlı geçmesi sebebi ile bitkilerde toprak yüzüne çıkışlar olmuş ve geüşme kış boyu devam etmiştir. Bu yıl mart sonu v e nisan başı itibarıyla kısmen Traky a hariç durum memnuniy et verici olup endişeye mahal bulunmamaktadır. Hububat tarımının y apıldığı Orta ve Güneydoğu Anadolu ile geçit bölgelerinde nisan-may ıs ay larında yoğun yağışlar olmakfadır. Nisan ve mayısta kafi y ağış alınması halinde durumun çok iyi olacağı tahmin edilmektedir." Yağtnuruninsanıneredeyakalayacağınıkestirmek zor NATIONAL GEOGRAPHIC Sağanak yağmur, Kolombiy a'nın batısındaki Choco y ağmur ormanlarında y aşay an Embera yerliierinin yaşamlarının aynlmaz bir pareasıdır. V ağmurun insanı ne zaman. nerede yakalayacağını kestirmek zordur. Şanslıysanız. üstü kapalı bir kulübede olursunuz. Ancak yağmur, ağaçlardan toplanan muzları değiş tokuş ermek üzere, kanoyla yoia çıktığınız ırmağm sulannda da yakalay abilir sizi. Ne ki yağmur. bu ağaçlar ülkesinde çığlık çığlığa kaçışmalara neden olmaz. Yollanna sakin sakin de\ am eder yerliler. Çünkü. yağmur ne kadar şiddetli olursa olsun birazdan bitecek, az önce sırılsıklam olan göğü ve toprağı ağaçlann kapamay ı unuttuğu yerlerden süzülen güneşin sıcacık ışınlan kaplayacaktir. îsveç'teormanlarher yıl arüyor GÜRHAN LÇKAN STOCKHOLM - Yeryüzünün akciğerlerini oluşturan ormanlar. kısa erimli kazanç ve yasadışı kul- lanım için birbiri ardından yok edili- yor. Üstelik baa ülkelerde bu yağ- manın yasal olduğunu da biliyoruz. Gökyüzündeki ozon tabakasındaki delik büyüyor ve insanhk, son dere- ce kaygı verici bir yolcujuğu sürdü- riiyor. Işte bu ortamda İsveç'te, or- manlann büyümesi tartışılıyor... Üstelik kereste ve selülozlu ürünle- rin dışsatımda önemli bir payı ol- duğu bilinırken... Stockholm'de, İsveç'ın orman iş- letmesiyle ilgili en büyük kuruluşu olan "Örman Endüstrileri" (O.E.), mart ayının son cumasında vıllık kongresini yaparak bu ilgınç geliş- meyi açıkladı. Kuruluşun genel mü- dürü Jan Remröd, bugün İsveç'te ormanlann her yıl artış gösteren bö- Lsveç ormanlannın son 50 yıl içinde iyi bakım ve planlı kullanım nedeniyle sürekli olarak dinamik bir genişleme gösterdiğini söyleyerek açıklandı. lümünün yalnızca %65'inin değer- lendirildiğini söyleyerek bu oranın %40 arttınlabileceğini belınti. Öne- rilen bu artış. 20-30 m' anlamına ge- liyor. Jan Remröd, İsveç ormanla- nnın son 50 yıl içinde iyi bakım ve planlı kullanım nedeniyle sürekli olarak dinamik bir genişleme gös- terdiğinj söyleyerek açıklamalannı şöyle sürdürdü: "Pazara ve rekabete uygun ön- lemler alınmasıy la elimLzdeki bu ke- reste fazlalığı, çok sayıda seiüloz, kağıt ve sunta gereksinmesini karşı- lavabilecektir. Bütiin 801i vıllarda İsveç'in orman ürünleri dışsatimı, Avnıpa'mn birçok önemli merke- zinde aranılan bir gereksinim haline geldi." Jan Remröd. ormanlann değer- lendirilmesinin bilinçli ve yöntemli olarak yapılması halinde anlamsız bir "orman biriktirmeye" gerek ol- madığı görüşünde. Önemli olan. bu doğal kaynağın ekolojik dengeyi bozmadan değerlendirilmesi. O.E.'- nın Genel Müdürü. yazar Jan Rem- röd'e göre sorun, ormanlann kul- lanımının nasıl sınırlandınlacağı de- ğıl: sorun. kendini yenileyebilen bu kaynağın nasıl daha iyi değerlendiri- lebileceği. Avrupa Birliği'ndeki ül- kelerin ormancılık sektörünün. at- mosfere karbondioksit saldıklan için ödedikleri verginin beş katının İsveç'te ödenmekte olduğunu belir- ten Remröd, atmosfer kirliliğindekı payı binde iki olarak saptanan İsveç için bu durumun önemli bir eşitsiz- liği kanıtladığını belirtti. Orta ve Doğu Avrupa'nın kükürt ve kar- bondioksilli havasının. özellikle Güney İsveç'tekı ormanlara zarar vermekte olduğunu belirterek şu açıklamayı yaptı: "Gerçek sorun m yaşandığı diğer ülkelerde (Avnıpa'- da) durum çok farklı. İklim değişimi sorunu gayet büyük ve küresel olarak çözümlenebilmesi için. uluslararası, politik rekabet açısından yansız ve maüyeti karşılayacak politik önlem- ler alınması gerekli." Jan Remröd, Avrupa'da ve İsveç'te yeniden kazanma düşünce- sinin bir'isteri halini aldığını belirte- rek eleştırisini şöy le dile getirdi: "İsveç'te de şu anda, kağıtlı atı- klaruı %70'inı zaten yeniden kazanı- yonız. Bu oran, Avrupa ortala- masmm iki katı. Deneyimler, atı- klann yeniden kazanımıyla enerjiye dönüştüriilmesi (yani yakılması) arasında önemli bir kazanç farkı ol- madığını gösteriyor. Aynca, yeniden kazanılan kağıt rüriinün ne olduğu da önemli. Gazete kağıdı kar getirebilir ama, karton ve mukavvamn yakı- lması, yeniden kullanılnıasından çok daha yararlıdır." Aile planlamasınuı önemi arüyor SERAP DİKMEN İZMİR - Türkiye nüfusunun her yıl artış göstermesi, devletin aile planlaması hizmetlenne daha çok önem vermesinı sağladı. Ana Çocuk Sağlığı v e Aile Planlaması Genel Müdürlüğü'ne bağlı birimler. halkı ücretsiz olarak doğum kontrol yöntemleri konusunda aydınlatıyor. Doğum kontrol yöntemlerinden. y üzde 100 sonuç sağlanan en gclişkin yöntem.kadındayumurta.erkekte meni kanallannın kapatıldığı "sterilizasyon"1 olarak gösteriliyor. Stenlizasyon. bayanlara "tüp ligasyonu". erkeklerede "vazektomi" adlanyla uvgulanıyor. L'zmanlar. erkeklerin. "cinsel gücümü kaybederim''' korkusuyla. bu yönteme kadmlardan daha az ılgi gösterdiğini belirterek. bu kanının doğru olmadığını vurguluyorlar. İnsan Kay nağını Geliştirme Vakfı'y la'SSK'nın işbirliğiyle. 1992'den bu y ana. Türkiye'de "Gönüllü Vazektomi Hizmetleri Projesı" uygulanıyor. Daha fazla çocuk istcmeyen aılelerin uygulayabilecekleri, uzun süreli ve kalıcı etkisi olan bu yöntemı ücreısiz sunmak amacında olan proje, Türkiye'de bugüne dek. genelde kadına y önelik olan aile planlaması hizmetlerinde. erkekler için de bir seçenek sağlıyor. 1983'ten beri uygulanıyor Türkiye'de 1983yılındanberi vazektominin uygulandığını belırten SSK Tepecik Hastanesi Crolojı Klınık Şefi Dr Femıh Zorlu. "Ancak, halkın bilgilendirilmemiş ve hizmetlerin sınırlı olması. yöntemin y ay gınlaşmasını engelledi. Gönüllü \ azektomi Hizmetleri Projesi'y le y öntem ilk kez tanıtılmay a ve gerçek anlamda uy gulanmaya başlandı. Bir araştırmada. evli erkeklerin yüzde 4.2'sinin vazektomiy i bildiği ortay a çıktı. Erkeklere ait yöntem olan prezen atif ve geri çekme. ailelerin yüzde 4O'ı tarafından uygulanıyor. Aslında erkekler aile planlamasında tutucudegil"dedı. Zorlu.dünyada 59 milyon dolayında erkeğin vazektomiy le konınduğunu söyledi. Vazeklomının tanıtıldığı veaçıklandığı takdirde.artık çocuk sahibi olmak istemeyen erkeklerin % azektomıy le ilgilendiğıni ve bu hizmcti ıstediğini belirten Zorlu. "Bu konuda. önce toplumdaki y anlış bilgilerin ortadan kalkması gerekir. Yazektomiden sonra cinsel güç ortadan kaybolmaz. tam tersine hamilelik korkusu kalktığı için. psikolojik rahatlama nedeniyle daha v erimli ilişki olur. Bu işlem ameliyatsız, cildi kesmeden uygulanır ve kişi vazektomi sonrası hemen işine dönebilir" diye konuşiu. SSK Tepecik Hastanesi'nde. Vazektomi Ünitesi'nin 1992'den ben çalıştığını belirten Zorlu, poliklinik binasında gönüllü \ azektomi danışmanlık odasının da açıldığını söyledi. Zorlu şunlan söyledi: "Polikilinik binasında videodan vazektomi hakkında yayın yapılıyor. afışlerle topluma tanıtılıyor. Danışmanla görüştükten sonra karar verenlerin vazektomisi yapılıyor. Vazektomi, v az deferens denen kanalın kapatılarak, çocuk yapan hücrelerin geçişinin engellenmesi işlemidir. Etkin bir yöntemdir. Bu yöntemin uygulanması için kişinin artık çocuk sahibi olmak istemediğine kesin karar vermesi gerekir."