Katalog

Cumhuriyet7 0 YILSAYI24963 S A N A T K U L T U R M A G A Z I N T E L E V Z Y O N 10Ş0BAT19S4PERŞBMBE Gözlerine bakanlar taş kesilirdi, şimdi kendisi taşa kesmiş ve Yerebatan Sarnıa'nın derinliklerinde, yüreğini açacak birini bekliyor Yıllar sonra dilegeldi yüan saçlı MedusaBERAT GÜNÇIKAN Komalann tiz sesleri, hamallann yük altında kaybolan bakışlan, bir falışenin kaldınm döven aşınmış topaklan, seyyar saücının kokore- cinden süzülen yağın saca değip çıkardığı dumanı, duvar dibine çök- müs bir gündüz sarhoşunun narası, iki »evgilınin aşkı nerede unuttuk- lannın hesaplaşması, karşı kaldın- rna geçme savaşında tekerleklere ye- nik düşen kedinin güneşük bir avlu arayışı, varsıllığını arka kapısına bıraktığı çöplerle ölçen kimliksiz be- tonu, yüzleşmesi eksik kalmış aynlı- klan, artık hiçdurduramayacağımı- z a inandığımız kanın üzerimize sin- miş kokusuyla geldik sana. Kimsin sen Medusa? İstanbul'un orta yerinde, yirmı dört basamak aşağı inip, o hiç bit- meyecekmiş gibi görünen köprüleri aşıp sana ulaşmamızın nedeni. bizle- rin, homosapiensin nereden ve nasıl geldığini aramak. Bütün zamanlara yaydığımız bu sorunun yanıtını bel- ki sen verebilirsin bize. Ama önce seni anlamak gerek. Kimsin sen Medusa? Bö>le baş aşağı duruşunun bir hikmeti var mı? Dünyaya böyle tersten bakmaya kim mecbur etti seni? Kitaplarda varsın da, Jüstinyen döneminde yaptınlan bu sarnıca ne zaman. kimler tarafından getirildin bilen yok. Bu, kimbilir kaç işçinin kanına bedel sütunJann arasmda, rutubetin yeşile dönüştürdüğü saçlannla, ya- payalnız kalışının bir öyküsü ol- malı. Hangi günahlan işledin de böyle bir başına kaldın? Uzmesin bu sorular seni. Homo- sapiens denilen bizlere bakıldığında taş kesilen yok diye senden daha er- demli. banşçıl ve sevecen değilız. Sahı. sana bizlerin günahlannı da anlatmalı. Yılan saçb dilber Medusa? Farkında mısın? Şimdi, o senin yılan saçlann, yılanlann en zehirlisini. engereği yüreğinde banndıran biz homosapienslerin yanında ne kadar rnasum kalıyor? Arkadaşımız Berat Günçıkan sordu, Medusa >anıtladı...(FOTOGRAF: GARBİS ÖZATAY) Medusa'yı korumakla görevlikocakanlar Derler ki, senin annen Keto'yla baban Phorkys, toprakla denizin birleşmesinden doğmuştur ve kardeştirler. Sizse -altı kardeşsiniz- olağanüstü yaratıklar olarak yer aldınız mitolojide. llk üçünüze Graialar, yani kocakanlar dendi. Onlar hiç güneş görmeyen baüda yaşarlarmış ve bir tek dişleriyle gözleri varmış. Seni korumakla görevli olan bu kocakanlardan kim bekçilik edecekse o gözü takar ve yol ağzına dikilir, diğerleri de gidip uyurmuş. Danae'nin oğlu Perseus, üvey babasının emriyle seni öldürmeye geldiğinde işte bu tek gözü çalıp da amacına ulaşmış. Sen Gorgolardanmışsın Medusa. Saçlan yılanlarla örülü. alınlanndan yabandomuzu dişleri fışkıran, tunç elleri ve uçmak için altın kanatlan bulunan Gorgolann ölümlüsü Medusa. Size 'canavar kızlar' demişler ya, bak nasıl tanımlanmışsınız Hesiodos'un sözlerinde: "... Geceyle gündüzün sınırlannda otunırlar, ince sesli batı kızlarının yurdunda; Sthenno, Euryale ve bahtsız Medusa; Medusa ölümlüy dü. oy sa ki kızkardeşleri ne ölüm bileceklerdi. ne ihriy arlık. Buna karşılık yalnız Medusa girdi masmavi yeleli tanrının koynuna. Bahar çiçekleriyle dolu taze çimenJerde..." İnsanlan korkudan korkuya salan, görenlerin soluğunu kesen sahiden sen mivdin? Bak. çok uzaklara gitmeyelım. şu bitmekte olan yüz>ıla bak. Dünya. iki büyük savaşı. üstelık milyonlarca yaşında kendi ismiyle ünlencn iki savaşı. bu bir yüzyıla sığdınyor. Kanın izinı elimizden hiçbir şe> silemıyor Medusa. Tepe- den tırnağa kan kokuyoruz. Kanatlı sandallar giyip, başına Hades başlığını geçırcrek görünmez hale gelen Perseus. sana ulaştığında uykudaymışsın Medusa. Zeus'un kızı. Olympos'un on ıkı tanrısından biri olan Athena. kalkanınıbirayna gıbi senin yüzüne tutmuş da Perse- us'u taşa dönüştürmenı önlemiş. Tannlardan aldığı çelıkten bırorak- la başını uçunmuş Perseus. Kesık bovnundan Pegasos atıyla Khrysa- or fışkışmış da. bu kandan doğan oğlun. tannlann savaşına kanşma- yan. banş için arabuluculuk yapan Okeanos'un kızlanndan Kallirhoe ile evlenmış. Senin soyunu torunun Ekhıdna sürdürmüş Medusa. Ekhinda ya da Şahmeran "Kallirhoe, yenilmez bir ejderha daha yarattı. Ne öiümlülere. ne de ölümsüzlere benzeyen" diyor onun ıçın Hesiodos. "Bir mağarada doğdu bu azgın yürekli Ekhidna. Yarı bede- ni bir genç kızdı onun, güzel yanaklı ve gözleri fıldır fıldır. V'arı bedeniyse koskoca bir yılandı. korkunç. Her yanı benek benek amansız bir yılan..." Derler kı; yeryüzünde ne kadar korkunç köpek ve canavar \arsa. hepsıni senin torunun ya- ratmış. Gezgin ozanlar senin öykünü bu- güne böyle taşımış Medusa. Soyun daha nerelere uzanır. onu da mito- loji meraklılan bulsun. Peki > a seni kimler laş kestı böyle? Nasıl böyle suskun ve sessiz bırakıldın? MEDUSA: Suskunluğum, gü- nahlanmın bedelini ödemişliğim- dendir. Taşa dönüştürdüklerimin bedelini böyle taşlaşarak ödedim. Sessizliğim ise kan akı- tmamışlığımın rehavetındendir. - Sessizliginin de bedelini ödediğine inanıyorsun. Oysa senden doğan Khrysaor, yüzünü barışa döndü ama torunun yeniden korkuyu ve acıyı taşıdı yeryüzüne... MEDL'SA: Benden akan kan, ne banşa ne de savaşa yaradıysa bu be- nim suçum mu? Üstelik beni yargı- lama hakkını nereden buluyorsu- nuz? Aklın ve bilgının gücü eliniz- deyken bunu kan akıtmak için kul- landığınızı ne çabuk unutuyorsu- nuz? En çok ayağı olduğu zaman en güçsüz olan yaratık insandı. Şimdi iki ayağınızdan aldığınız gücü ın- sanı, sevgiyi, çocuğu, doğayı. banşı. kısacası yaşamı tüketmekte kullanı- yorsunuz. Senin homosapiensin de bu ışte. Dön, yaşadığın çağa bak... - Bu, ölümsüzlüğü aramanın bedeli değil mi? Belki sen de öliimlü olduğu- nu bildiğinden gözlerine bakanı taşa dönüşrürdün. Taşın zamana karşı et- ten daha dayanıklı olduğunu bildiğin- den... MEDUSA: Belki de, ama homo- sapiens kadar acımasız değil. Siz yok etmeyi ve yok edicileri yeğledi- nız. Dön, yaşadığın çağa bak... Pi- nochet, Hitler, Mussolini daha nice- leri... Onlar savaşçıydı da, sız neydi- nız? Kimden güç aldı onlar? Efsane- leri tükettınız sız. düşlennizi de. Bir de yaşadığın ülkeye bak. Çocuk ölümlerini binde bilmem kaça indirdınız ama trafık kaza- lannız, tüp gaz patlamalannız. na- mus belasına mahpus yatmalannız, faili meçhul ölümlennız. unutma- lannız. haksız bağışlamalannız. ka- der deyıp baş eğişlenniz. boşvermiş- likleriniz kaç hayata bedel. düşün- dünüz mü? Bu. ölümsüzlük değil. Olsa olsa ölümlünün aklın önüne geçen hırsı... - Ama hala barıştan. sevgiden, öz- gürlüktcn, dostluktan yana olanlar var... MEDUSA: O kadar azsınız ki. Siz de acıyı göğüsleyemedığınizden yalnızlığınızda boğulmayı yeğliyor- sunuz. Kök salma. var olma adına "Ben, mitolojinin yarattığı bir canavardım. Oysa, dönüp de şu yaşadığınız dünyaya bakın! Kendi ellerinizle, kendi isteğinizle yarattığınız canavarlardan hangisi benden daha az acımasız" diye soruyorne zaman, nereden ve nasıl getirildiği ve neden baş aşağı dikildiği belli olmayan Medusa, sarnıcın sulannda ve direklerinde yankılanansesiyle... özgürlükten vazgeçmeye teşnesiniz. Öyle bir şehvetle tüketiyorsunuz ki elinizde olanlan, aslolanın hayat ol- duğunun farkına bile varamıyorsu- nuz. Hayat ezip geçiyor sizi. Ters bakmaktan ve taş kesilmekten hoşnutum - Neden ve nasıl geldin buraya? Böyle ters duruşunun hikmeti ne? MEDUSA: Neden ve nasıl geldi- ğimın ne önemi var. Ters duruşu- mun nedeni de açıklanamadı henüz. Ama şimdi böyle taş kesilmekten ve her şeye tersten bakmaktan öylesine hoşnutum ki... Taruk olduklanm es- kisi kadar acıtmıyor. Korkulanm da yok öyle... Buradayım ve hissedi- yorum. Yüreğinizdeki taşlaşmadan duyduğunuz hüzün, bilmeye ve an- lamaya başladığınızda sona erecek. Hollywood'un en kötüleri seçilecek LOS ANGELES - Aralannda 1993 yılının tanmmış fılmlerinin ve oyunculannın da bulunduğu Hollywood'un en kötülerine verilecek 'Razzie' ödülleri adaylan açıklandı. 'En kötü fılm ödülü1 için yanşacak fılmler arasında, Türkiye'de de vizyona giren Madonna'nın erotik. kelepçeli dedektif öy küsü 'Kanıt Vücutlar'. yiiksek enerjili kültürsüz beyinsiz şeklinde nitelendirilen Rambo'nun 'Dağcı', 1 mılyon dolarlık ihanet 'Ahlaksız TekbT fılmi ileçizgilerden fırlayan büyük kahramanın anlatıldığı *Son Muhteşem Kahraman' ve şimdiye kadar çekilen en röntgenci fılm olduğu kaydedılen 'Sliver' bulunuyor. 1993 yılırun en kötü kadın oyuncusu olarak Madonna, 'Kanıt Vücutlar', Melanie Griffıth 'Bom Yesterday', Janet Jackson 'Poetic Justice', Demi Moore 'Ahlaksız Teklif ve Sharon Stone Sliver' fılmJerindekı performanslanyla aday gösterildi. Süver fılminde röntgencilik için yüksek teknolojiden yararlanan Alec Baldvin, 'Kanıt Vücutlar'da kendısiru Madonna'ya kelepçelettiren VV'illiam Dafoe, 'Ahlaksız TekhTte bir aileyi parasıyla yıkmaya çalışan Robert Redford, 'Bir Buçuk Polis" fılmindeki gaflanyla Burt Reyıx)lds ve 'Son Muhteşem Kahraman'da Arnold Schwartzeneger, "En kötü erkek oyTincu' ödülü için yanşacaklar. Balıkesir'de çevre önlemleri BAIİKESİR (A.4) - Bahkesirde, son yıllarda hava kirliliğinin giderek artması üzerine, egzoz ölçümleri ile kömür denetimlerine ağırlık verilecek. Balıkesir Valisi Rıza Akdemir, yapüğı açıklamada, öncelikle taşıtlarda egzoz analızlerinin yaygınlaşünlmasına başlandığını belirterek ölçümlerin Endüstri Meslek Lisesi ile Anadolu Teknik Lisesi'nde yapılacağını kaydetti. Vab Akdemir, Babkesır Çevre Müdürlüğü ve Milli Eğitim Müdürlüğü'nün havayı kirleten unsurlann belırlenmesınde tam yetkılı kıhndığını belirtti. Yanomamilerin yurtlanna değerli maden aramaya gelenlerin sayısı her geçen gün artıyor Yağmurormanlanndaaltınkavgası NATIONAL GEOGRAPHIC Binlerce yıldır yalıtılmış bir halde yaşayan Yanomamiler, yurtları Amazonlar'a altın aramaya gelen madencilerden, yol açtıklan hasta- lıklar, rahatsızlıklarveölüm karşılı- ğında. birkaç konserve sardalya. birkaç çuval un. pirinç gibi iyi dilek armağanlannı kabul etmeye başla- mışlardı. Ancak, altın, elmas ve bakır vö- nünden zengin olan Yağmur or- manlanna umut aramaya gelenle- nn sayısı hızla arttı. Sayıîan, Yano- mamılenn sayısmın iki katınaçıkan madenciler. bölgeye kabul edilebil- mek için artık armağan vermeye ih- tiyaçlan olmadığma karar verdiler. Bu kültürel yanlış anlaşma, 20 bin nüfusluk Yanomamilerle ma- dencilerin altı yıl boyunca karşı karşıya gelmelerine yol açtı. Şiddet. Yanomamileri Brezilya-Venezüella sınınndaki dağınık halde bulunan köylere ıtti. Yerhlenn ve madencilerin karşılıklı misillemeleri kanlı bir kat- liama dönüştü. Madenciler, 1993 Ağustosu'nda, biı Venezüella kö- yünde yaşayan çoğu kadın ve çocuk 12 Yanomamiyi öldürdü. Kaçak altın arayanlar Brezilya ve Venezüella hükümet- leri, kaçak olarak altın arayan yüz- lerce Brezilyalı madencinın ülkeden çıkanlmasına karar verdi. Hükü- metlenn madenciler karşısında takındığı kararlı tutuma karşın he- nüz teÛikenin geçtiğı söylenemez. Havvaii Üniversitesi'nden antropo- loji profesörü Leslie Sponsal, "Altın bitene kadar, madencilerin toptan te- mizlenmesi olası değil" diyor. Madencilerin topraklanna geldi- ği 1987'den beri en azında bin 500 Yanomami sıtma ve başka hastalı- klardan öldü. Yanomamiler. beyaz mısyonerlerle ilk kez 1950"de tanış- mıştı. Yanomamiler. gelenekleri gereği. ölen birinin cesedini yakıp kül hali- ne getinyor ve arta kalan kemikleri ezıyor. Bir yas döneminden sonra. kemik parçalan muzla kanştınlıp arkadaşlan ve akrabalan tarafın- dan. ölünün ruhunu korumak için yenıyor. Hâlâ ok ve yaylarla avlanan yer- lilerin sayı kavramı 3-4'ün ötesine geçmiyor. İki ülkede, 1993 katliamından iki yıl önce. Yağmur ormanlannın bü- yük bir kesimini Yanomamilerin yerleşim bölgesi olarak kabul et- mışti. Böylece. madenalerin altın aramak için Yanomamilerin onayını alması gerekiyordu. An- cak, madenciler yasadışı yollardan bölgeye devam ediyor. Antalyah dağcılardan arkeolojiye katkı ANTALYA (AA) - Antalyah dağcılar. y öredeki dağlara yaptıklan tırmanışlarsırasında, bugüne kadar bilinmeyen arkeolojik değerlerin y erlerinı de saptıyorlar. Antalya Dağcılık İl Temsilcisi Kemal Güneş ocak ay ı ıçinde Manavgat'ın Çakış Dağı'nda bir Bızans kulesi bulduklannı hatırlatarak. 6 şubat pazar günü. Senk ilçesinin kuzeyindeki Ardıçlıdağ'a yapılan tırmanış sırasında, ikıncı bir kulenın daha yennı belırlediklerinı söyledı. Ardıçlıdağ ile Kuzkaya arasındakı Asarkaya"da bulunan tarihi kulenin. denızden yaklaşık 500 metre yükseklikte olduğunu kaydeden Güneş. şöyle konuştu: •'Kayalar üzerine taşla örülerek yapılan kule. tüm Pamfily a Ov ası'na hakim bir noktada bulunuyor. Tarihi kule, fazla hasar görmediği için de ay nca önem taşıy or. Bu y ılki hedeflerimiz arasında, düşök rakımlı zinelere yer \ererek, buraları dağcılık sporuna kazandırma konusu var. Bilgisayar kullanırken gözlerinizi kırpın ILLINOIS (UBA) - Uzun süre bilgisayar kullananlarda oldukça sık rastlanan göz yanmalannın. göz kırpmasıy la giderilebileceği öne sürüldü. Illionis Loyola Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden Dr. Charles Bouchard bu konuyla ilgili olarak bilgi verirken, bilgisayar kullananlann gözlerini daha az kırptıklannı ve bu nedenle gözlerinde bir kuruma meydana geldiğini söyledi. Dr. Bouchard, gözlerde yanmaya yol açan kurumanın giderilebilmesi için. uzun süre bilgisayar kullananlann, kullanım sırasında gözlerini kırpmasını istedi. Dr. Bouchard göz kırpması ile gözdeki kurumanın engellendiğıniveyanmanın durduğunu söyledı.