Katalog

Cumhuriyet70. Y I S A Y I 2 4 9 3 0 S A N A T K U L T Ü R M A G A Z I N T E L E V İ Z Y O N 80CAK1994CUMARTESİ Meraklısıiçin'kayıpmesnevi'• Librairie de Pera 'nınpazargünüyapacağıyeniyılın ilk kitap müzayedesinde birbirinden değerli gravürler, hat levhalar ve suluboyalaryer alıyor-y w-ültür Servisi - Librairie de ğS^ Pera'nın 9 ocak pazar * C günii saat 14.30'da Pera fl ^ . Palas"ta düzenleyeceği "XIV. Antika Kitap Müzayedesi"- nde birbinnden değerli basılı ve yazılı kültür ürünleri kitapseverlerin beğenisine sunulacak. 1994'ün ilk müzayedesinde ki- tabın yanı sıra çeşitli gravürler, hat levhalar, suluboyalar, kültür tarihi- mizle ilgili belgeler gibi değerli par- çalar yer alıyor. Bu parçalar, Jstan- bul ve İzmir tarihi, Anadolu arkeo- lojisi ve kültür tarihi, Türk mi- marlığı ve süsleme sanatlan, Os- manlı tarihi. denizcilik, Türk edebi- yatı, sanat eseri koleksiyonculuğu ile ilgili başvuru kaynaklan gibi ana başlıklarda toplanıyor. ITürünün tek örneği Melling'in (Voyage Pittoresque de Constantinople). Ferriol'un, Van Mour'un gravürleri ile bezeli (Re- cueil de Cent Estampes), Cornelius le Bnıyn'un (Voyage au Levant) adlı basılı kitaplan, Katipzade Mehmed Refi'nin dünyadaki tek örnek olan kayıp mesnevisi ve dünyada sadece 12 nüshası saptanabilmiş olan Bos- tancıbaşı Defteri gibi yazma eserler, Preziosi, Brindesi ve Tatikyan gibi sanatçılann gravürleri. Bedros Bal- yan'ın mımari çizimlen Pitman ve Yüzyüın başında tzmir'de , Mordohav Levi adlı bir bankerlik firmasının tahvili, altı milyon lira açüış fi> atıvla satışa sunuluvor. Robertson'un İstanbul panoramala- leksiyonun ilk göze çarpanlan ola- n, İmad'ın hat levhası. Fıkret Mu- cak. Müzayedenin diger belli başlı alla'nın natürmort'u. Fausto Zonaro eserlen arasında Choiseul-Gouffier imzalı fotoğraf gibi parçalar bu ko- (Voyage Pittoresque Dans l'Empire Ottoman). Albert Gabriei (Bursa, Monuments Turcs d"Anatolie vc Voyages Acheologiques Dans la Turquie Orienlale), Avram Galante (Historie des Juifs d'Anatolie ve Les Juifs d'İzmir), Goad (İzmir'in 19. Yüzyıl'daki Sıgorta Planlan). Pervi- tiç (İstanbul Sigorta Planlan), Ce- -/Vataloğu oluşturan parçalann tümü özgünlük, ender rastlanırlık, fıziki durumlanndaki düzgünlükgibi temel özellikleri bakımından özenle seçilmiş. mal Nadir (Orijinal karikatür) İzmir kartpostallan, Luigi Mayer (Views ın the Ottoman Emprie-Carama- nia), Nazon Hikmet'le ilgili belgeler, Olivier (Voyage Dans l'Empire Ot- toman). Paspatis (Bizantine Mele- te), Bizantiu Skarlatos (Kontantinu- polis). Pitton de Tournefort (Voyage İnto the Levant) ve Kaduılar Kong- resi ile ilgili belgeler bulunuyor. Müzayedenin en eski parçası 1600'lerin ilk yıllanna tarihlenebilen bir hat levha. Bu levha, lslam yaa sanatının en üniü isimlerinden biri olan tmad'ın elinden çıkmış. İmad, İran talikinin yaratıcısı ve en yetkin örneklerini veren büyük bir hat sa- natçısı olarak biliniyor. Müzayedenin en pahalı parçası ise Osmanlı sarayına mimar olarak hiz- met vermiş olan ünlü ressam ve mi- mar Melling'in (Voyage Pittoresque de Constantinople) adlı kitabı. Fiyatı 175 milyon lira olarak be- lirlenen ve 1819 yılında Paris'te basılmış olan eser. içindeki büyük boydaki gravürleri ile 18. yüzyıl lstanbul'unu edebileştiriyor. Âncak bu müzayedenin en önemlı parça- lanndan biri, ünlü hekimbaşı ve hat- tat Katipzade Mehmet Refi'nin mü- ellif hattı ve unicum (dün>adaki tek örnek) olan mesnevisi. Türk edebi- yatı kaynaklannda varlığı rivayet edilen fakat bugüne kadar buluna- mamış olan Katipzade Mehmet Re- fi'nin "Hayat-Abad" isimli mesnevi- si sanatçının kendi kaleminden çıkmış (Müellif Hattı) ve dünyada bilinen tek nüsha. AIDS'E RAKİP Yüda3 milyon kişi veremden ölüyor DİYARBAKIR (Cumhuriyet) - Dic- le Üniversitesi Tıp Fakültesi Gögüs Hastalıklan Anabilım Dalı Başkanı Prof. Dr. Mehmet Coşkunsel, vere- min, kısa bir SÜM sonra çağın hastahğı diye adlandınlan AIDS'e rakip ola- cağını öne sürdü. Prof. Dr. Mehmet Coşkunsel, yaptığı açıklamada, \erem hastalı- ğmın her yıl 8 milyon yenı hastayla, çağın hastahğı olarak bilinen AIDS'e rakip olacağını savundu. Verem Haf- tası'nın kutlandığı bugünlerde böyle bir iddiada bulunan Prof. Dr. Coş- kunsel. "Verem şu an için, dünya insan sağlığında tehlikeli bir yer tutuyor. Bu hastahktan ölenlerin yüzde 95'ine geliş- mekte olan ülkelerde rastlanmıştır. Son 5 yılda özellikle Avnıpa ve Kuzey Ame- rika'da veretn hastaJığı had safhaya ulaşrotştır. Asya, Afrika ve Latin Arrie- rika'nın getişinekte olan bölgelerinde etkili bir mücadele y apılmaması halüı- de verem hızla yayilacaktır" diye ko- nuştu. Dünyada yılda 3 milyon insanın ve- rem hastalığından yaşamını yitirdiğini vurgulayan Prof. Dr. Mehmet Coş- kunsel şöyle devam etti: "Acil önkmler alınmazsa, önümüz- deki 10 yıMa 30 milyon insan bu has- talıktan ölebilir. Dünya Sağlık Teşki- latı, gelişmekte olan ülkelerin hükû- metİeriyle sıkı temasa geçip işbirliği ile etkili tedavi programları geliştirmeli, veremi böylece önleme ve tedavi yotuna gitmelidir. Dünya Sağlık Teşkilatı, veremin sık görütdüğü yerieşim birimlerinde etkili milli faaliyetlerin temelini teşkil edecek mücadeleyi tesis için gerekli kaynak- lan bu safhaya kaydırmaya çauşma- bdır." Bu benim ilk kışımAdı Bıdık... Sonbahannilkgünlerinde, park etmiş bir otomobilin altında "ciyaklarken" bulundu. Anası ortalarda yoktu ve kendisi de fena halde korkuyordu. Otomobilin altından çıkıp. ancak doldurabildiği insan avcuna girmesi için epey çaba harcamak gerekti. Eve. tıpİcı mutfak hırsızlamalanna alıştığınca çabuk alıştı. Süt. ekmek içi gibi "kedice" yiyeceklere yüz vermeyip. "insani' gıdalan yeğliyordu! Oyunculukta da "marifet liydi';öyleoluncada, hırsızlamalanna göz yumulup. 'hane halkından'sayıldı. Kısacık birsürede •gelişipserpildi.'Sonbaharyağmurlan başladığında iyiden iyiye şaşırdı.Çünkü artık gün boyu sürdürdüğü baikon "sef- alan'na veda etmesi gerekiyordu. Önce evdeki koltuklan 'mekaneyledi.' Ardından, kış soğuklan kendini hissettirmeye başladığında, iyiden iyiye üşümeye başlamış olacak ki "'bu benim ilk kışım. Madem eve aldınız. şimdi de ısıtın bakalım" dercesine; geceleri yatağın ayak ucundan inmez oldu. Gündüzleri deortalıkta kazak, gömlek ne bulursa içine 'yuvalanmayı' adet edindi. Kendini iyiden iyiye insan sanmazsa, ilkbahann ilk güneşleriyle birlikte, dişisini aramak için sokağın yolunu tutacağa benziyor... Fotograf: DİNÇ TAYANÇ Bitki ve hayvan türleri yok oluyor Haber Merkezi- Son 15 yıl içinde yalnızca İngiltere'de 9 tür hay van ve bitki dünya üzerinden silindi. Bir- çok türün neslinin tükenmesi de an meselesi. Doğanın karşı karşıya kal- dığı tehlikenin farkına varan İngiliz Hükümeti. ülkenin florasını (bitev) ve faunasını (direy) koruma amacıy- la kollan sıvadı. Dünya üzerinden silinen bazı bit- ki ve hayvan türleri için geri dönüş söz konuSu olmadığı halde. belirli bölgelerde yaşamını sürdüren türler için kurtulma şansı var. Kısa bir süre önce ortadan kalkan türlerin de yenıden doğaya kazandınlması mümkün. Doğanın karşı karşıya kaldığı tehlikenin farkına varan İngiliz Hükümeti. ülkenin florasını (bitey) ve faunasını (direy) koruma amacıyla harekete geçti. Yetkililer İngiltere'de 1240'dan fazla bitki, memeli, kuş, balık ve bö- ceğin yok olma tehlikesiyk karşı karşıya olduğunu \e bunlardan baş- ka yüzlercesinin daha koruma altına alınması gereküğını belirtiyor. Çevre korunması konusunda uz- man olan Margaret Palmer. son 15 yılda nesli tükenen 9 tür bitki vc hay- vanı ortaya çıkardı. Bir türün nesli- nin tükendiğinin ilan edılmesi için o türc cn az 3 yıllık bir süre ıçın rast- lanmamış olması gerekivor İngiltere'de nesli tükenen havvan- lannilkimavi kelebek. Mavikelebe- ği. 1980'lerin başlannda havacıvaot güvesı. anomen çiçeği izlıyor. Küçük bir tür şahin olan kırmızı sırtlı örümcek kuşu son olarak 1989'dagörüldü. Palmer, kavbolan türlerin bazı- lannın kendi kendılenne yeniden or- taya çıkabileceğini belirtiyor. Özel- likle bitki türlennin neslinin lükenip tükenmediğinden emin olmak ol- dukça güç. bunun nedeni de bitki to- humlannın uzun yıllar bov unca top- rak altında gömülü kaldıİctan sonra bir anda tohum verebilmesi. IŞansları çok az Nesli tükenmekte olan türleri kur- tarma çalışmalannda bir yaklaşım. bu türlerin doğal yerleşim yerlerinin yenıdtff kurulması olsa da. bu yön- temin her seferinde başanlı sonuçlar verdiği pek söylenemez. Bilim adamlan çoğu kez nesli tükenmekte olan çiçek. kuş \a da böcek türlerinı kurtanmak için neler yapılması ge- rektiğini bilmiyor. Bunun nedeni de bu türlenn nüfusunda görülen azal- manın nedeninin bilınmemesi. Nesli tükenmekte olan türün diğer ülke- lerde bol mıktarda bulunduğu du- rumlarda da kurtarma harekatı ol- dukça pahalıya mal olabiliyor. Üç yıl önce İngiliz Hükümeti do- ğal hayatı koruma danışmanı tarafı- ndan hazırlanan nesli tükenen türle- ri veniden kazanma programı içine alınan 20 tür hayvan ve bitkinin ço- ğunun kurtanlamadan dünya üze- rinden silindiği belırtilivor. Nesli tükenen türler üzerine yapı- lan en başanlı araştırma olarak mavi kelebeği kurtarma harekatı sayılıyor. İthal edilen kurtçuklar üzerinde yapılan çalışmalar so- nucunda mavi kelebeklerin nüfu- sunda artış sağlandı. MESELADEDIK Tek mi çiftmi? Oynayaknmı nedersâniz?..TEK Mİ ÇİFT Mİ?... Böyle bir oyun olduğunu biliyorsunuz. Bu 'tek mi. çift mi?" konusu da insanlan pek uğ- raştırmıştır. Biz de bu hafta "ek'leri göre- lim istedik. Haftaya da çiftlerde geziniriz. TEK...: Bu üç harfin yanyana gelmesin- den çok değişik sonuçlar çıkabilir. Kimi zaman 'eşi menendi bulunmayan' beri benzeri görülmemiş bir şey ya da bir kişi anlamına gelirken kimi zaman da 'yalnız kalmış'.'eş bulamamış' demek olur. Bir bakarsınız,elektriğinizi pat diye kesmiş bir görünmez kurum olup çıkar (Türkiye Elektrik Kurumu). "Tek elmas yüzük' pek makbuldür de 'eldivenin teki' hiç bir işe varamaz. İnsanın gözünün çift. ağzının tek olmasından derin anlamlar çıkanlmjş.'herşeyi gör ama az konuş" dendiği riva- yet edilmiştir. Onun için de bu 'tek' konusuna biraz dikkat etmekte epeyce favda vardır. TEK ÖALMAK...: Bir güreş teri- midir. İki güreşçinin oyun arayışı sırası- nda birinin birden kendini yere fırlatıp rakibinin ayağını kavramasına denir. Eğer atik davranıp da ötekinin topuğunu yakalarsa dengesini bozup yere düşürür. Ama rakibi daha atikse ayağını çeker, yere düşenin üstüne çöker. Arkasına do- lanırsa bir puvanı da alır. Onun için de tek dalmadan önce iyi düşünmeli.hiç öyle bir niyeti yokmuş gibi davranmalı. kendini yere atma hızını iyi ayarla- malıdır. Yoksa puanı rakibe kaptırmak işten bile değildir. En ıyısi de kimsenin topuğuna göz dikmemektir. Topuk me- raklılanna bedava tarafından duyurulur. TEKLEMEK...: Motorun anza yapıp sesinin değişmesini anlatırsa da ge- niş bir kullanım alanı vardır. 'Kalbin tek- lemesi'.'bir işin teklemesi",'evliliğin tekle- mesi". 'eğitimin teklemesi' gibi geniş an- lamda 'işlerin yolunda gitmediğini' belir- tır. Son zamanlarda "siyasetin teklediği' rivayetleri çıkmıştır. Belediye seçimleri yaklaştıkça aday bulmalar, bir birinden vitrin-aday transfer etmeler.adaylar arasmdaki nezih tartışmalar.daha neler de neler bu 'tekleme'nin işaretleri sayı- lmaktadır. Tekleyenin yalnız siyaset ol- madığı, demokrasi denilen nazlı gülün de kitap yazanlann hapis cezalanna çarptınlmasıyla. tepelerdeki yetki tartı- şmalanyla tekleye tekleye saranp soldu- ğu kimileri tarafmdan ıddia edilmektedir ama "tek tek basaraktan.bade süzerek- ten" işler yürüyüp gitmektedir. BİR TEK DAHA İÇMEK...: Keyifle içen akşamcılann eve gıtmeyı ge- ciktirmek için bulduklan bahanedir. Ar- kadaşlarla oturmuş dereden tepeden ko- nuşurken saat denen meymenetsiz alet- ten geç kaldığını öğrenip artık kalkmak gerektiği anlaşılınca beş on dakika ka- zanmak için 'bir tek daha' içmeye karar verilir. Böyle 'bir tek daha'lann birbirini kovaladığı, kalkmak üzereyken yeni laf- lann açıldığı.teklerin duble- lere kanştığı da çok görülmüştür. Bu erkek muhabbe- tinin feminist akımlarla sonunun geleceği umulmuşsa da görünürde bir şey değiş- memiş. bu arada mutfaklar modernleş- tiği için böyle durumlarda kadınlann kullandığı ünlü "oklava' da artık bulun- madığından erkekler gene sıyırmışlardır. "Bir tek daha' başka yerlerde de kul- lanılırdı va.unutmuş olmalıyım. TEKİ LA...: Meksika içkisidir. Onca yoksulluğa katlanmak ıçın içat edildığini düşündürecek kadar serttir. İki kadehten sonra dünya çok daha güzel görünür. Sert yüzlü esmer kadınlar Cindy Cravvford oluverir. sokakta gezinen eşeklerde lüks arabalara dönüşür. Fuka- ra Meksikalılar her baş- kaldınşlannda demokrasinin babalan tarafından (elbet- te en baş baba ABD olmak üzere) ana- lannın hatın sorulduğundan kendilcrini 'tekila'ya vermişlerdir. Olan bitenı gör- memek için de geniş kenarlı "Meksıka şapkası'nın altında gizlen- meyi lercih ct- mişlerdir. Viva Meksika-Viva Tekila. TEKE TEK DÖVÜSMEK...: Tarihin eski zamanlannda kalmış dürüst bir dövüş biçimidir. İki dövüşçü de kılıç ve kalkanlannı birbirine karşı tutarak yüzyüze dövüşürlermiş. İki ordu karşı karşıya gelince de komutanlan teke tek dövüşür. kazananın ordusu galıp sayı- lıımış. Çok şükür zamanımızda böyle aptalca şeyler kalmadı. Şöyle münasip biçimde arkadan vurmak. uzaktan fü- zelemek.çoluk çocuk bombalamak du- rurken ilkel 'teke tek dövüş' mü olur- muş? Herşeyin uzaktan kumandasının pktığı günümüzdedövüşlerde teknoloji- den yararlanıyor. Elektrikli coplar.laser ışın mermileri.susturuculu tabancalar varken neymiş. teke tek dövüşmüş. 'Out' oldu bunlar 'out'. Bu dövüş biçimi de ta- rihin derinliklerinde kaldı. TEK E$LİLİK...: Eşiniz ve şen gü- neşinizle hayat boyunca aynı yastığa baş koymaktır. Huzur verir.sakinlik verir. serin tutar.ömrünüze ömür katar. Sizi kalp çarpıntılanndan kurtanr.'acaba bu- gün beni nasıl bulacak?' türünden kaygı- lardan uzak tutar. Alışılmışın rahatlığını yaşatır, sıcacık güvenli bir terlik giyme- nin huzurunda yaşatır. Aynca sizi AİDS denilen belaya karşı koruyan bir garantı belgesı olduğu Yıldınm Aktuna kardeşimiz döneminde Sağlık Bakanlığı tarafından onay- lanmıştır. Daha ne istiyorsunuz ki? Sağa sola bakınıp durmayın. Kuzu kuzu evinize gi- din.yoksa sizi Ahmet Vardar'a bildirir- ler, ona göre.