Katalog

3 OCAK1994 PAZARTESİ CUMHURİYET SAYFA EKONOMI 11 Yönlö dokumada yedinciyiz i •BURSA(AA)-Turkıye yun]u dokumacılıkta kapasıte açısından dünyada 5'ıncı, yun üreümınde ıse 7'ncı sırada yer ahyor Sektordel987yılında 4 bın 765 kurulu tezgah sayısının geçen yı] 5 bın 765'e yükseldığı belırülen Teksıf araştırmasında, Turkıye'nın dunya yûn üretımının yuzde 2 6'lık pa> ıle 7'ncı sırada yer aldığı, buna karşılık 1989 yılında 850 ton olan üretımın 1991 yıbnda 700 tona duştuğüne dıkkat çekıldı Araştırmada, 1992 yılında yûn ve yunlü urün ıhracatının 30 mılyon dolar, ıthalatın ıse 142 mılyon dolar olduğu kaydedıldı Kamu kiralan • ANKARA (AA) - Kamu konutlannın 1994yılıkıra bedellen, kalonferlı konutlar ıçın metrekare başına 8 bın, ı kalonfersız konutlar ıçın de metrekare başına 6 bm hra olarak belırlendı Yakıt gıderlen, konutlarda oturanlar tarafından karşılanacak Beledıye smırlan dışında, meskun yerlerden uzak. ulaşım ve ıskan ımkanlan sınırlı olan yerler ıle benzen yerlerde bulunan konutlann kıra bedeh, 250 bın lıradan az olmamak kaydı ıle hesaplanan kıra bedelının yansı olarak tahsıl edılecek Ege'denaltyapı • İZMlR (AA) - Ege Bolgesı Sanayı Odası Yonetım Kurulu Başkanı Selım Yaşar, bölgenın sınaı gelışmesıne ıvme kazandınlması ıçın, temel altyapı sorunlannın çozumlenmesı gerektığmı soyledı Alt>apı ıçensınde ulaşımm, gırdı-çıktı ılışkısı, yan sanayılerle bağlantılan, urunun pı>asa>la teması ve pazarsırkulasyonu açılanndan ozel bır onem taşıdığını belırten Yaşar, "Bır bölğesel kalkınma perspektıfınde, bolgede yer alan sanayılenn, kendı aralannda, Turkıye'nın dığer yorelenyle ve dış ulkelerle temasını guçlendırecek, kara, demır. denız ve havayolu ulaşım ağının guçlendınlmesı yonundekı gınşımlenmızı surdurecegız" dedı Termal tupizmi • İZMİR(AA)-Yenısezon hazırlıklannı surdüren tunzmcıler, "Turk tunzmının ımaj değışıkbğıne ıhtıyacı olduğu' goruşundeler "Guneş -kum-deruz" sloganı ıle adını duyunan Turkıye'de, tunzm yatınmlannın başka alanlara kaydınlmasını ısteyen tunzmcıler, termal kaynaklann yetennce değerlenemedığını savunuyorlar (ESAD) Başkanı Zıya Algar, 1993 yılında tunzm sektorunde hedeflere ulaşılmadığınj, teror nedenıyle rezarvasy on ıptalının yaşandığmı bebrttı AB ve EFTA'yagümrük iııdiriıııi ANKARA (AA) - 18 bın malın gum- ruk vergı \e fonunu duzenleyen "1994 yılı ithalat repmr 31 Aralık 1993 tanhı- nı taşıyan resmı gazetenın 2 numaralı mukerrer sayısında yayımlandı ithalat rejımının yanı sıra, bedelsız ıt- halata ılışkın kararlarda değışıklık yapı- lmasma daır karar. ithalat yonetmelığı ve ithalat teblığlen de aynı mukerrer sayıda yer aldı Bedelsiz ithalat Bedelsız ıthalata ılışkın karar uyan- nca, teblığ ıle belırlenen maddelerden, fiıh ıthal tanhlen ıtıbanyla 5 yaşına ka- dar eskı olarak ıthalıne ımkan sağlanan maddelenn, fııb ıthal tanhı ıtıbanyla 6 yaşından 10 yaşına kadar olanlannm, ıthalatında odenecek malı mukellefiyet- lere ılave olarak aynca CIF bedelının yuzde 50 sı oranında toplu konut fonu odenmek koşuluyla bu mallann ıthalıne ızın venldı Daha öncekı kararda bu oran yuzde 25 duzeyındeydı Otomotıv, beyaz eşya, sıgara gıbı çe- şıtlı urunlerde ozelbkle AB ve EFTA'- dan yapılan ıthalatta gümruk vergısı ve fon kesıntılen aşağı çekıbrken. baa tanm urünlennde bu oranlar yukseltıl- dı 18 bın mabn gümruk vergı \e fonunu duzenleyen "1994 Yılı İthalat Rejimi" Resmı Gazete'nın 31 Aralık 1993 tanhı- nı taşıyan 2 mukerrer sayısında va- yımlandı İthalat rejımıne gore, otomoüv sekto- runde AB ve EFTA'dan ıthal edılenler- de gümruk vergısı duşurulurken. dığer ulkeierde arttınma gıdıldı ve aynca fon kesıntılen de duşumldu Otobuslerde gümruk vergısı oranlan AT ve EFTA ıçın yûzde 4 ıle 5 arasında dığer ülkeler ıçın yüzde 11 ıle 20 arası- nda, fon kesıntısı ıse yüzde CIF bedelı- nın yuzde 15 ıle yuzde 30'u arasında be- brlendı Daha once otobuslerde gum- rük vergısı oranlan yuzde 5 ıle 7 fon ke- REJİMDEN • Otomotıvde AB ve EFTA ulkele- nnden ıthalatta gumruk vergısı duşu- ruldu • AB ve EFTA ulkelennden ıthal edılen beyaz eşyalarda gumruk vergısı ve fonda ındınme gıdıldı • AB ve EFTA ulkelennden ıthal edılen televızyonlarda da gumruk ver- gısı oranlan yuzde 1 5 oranında duşu- ruldü Aynca televızyonlardakı fon adet başına yuzde 50 oranında azaltıldı • Tanm urunlennden zey tınde güm- ruk vergısı oranı yuzde 13 arttınlırken şekerpancan ve buğdavda gumruk vergısı oranı değışmedı, ancak fon ke- sıntısı ton başına yuzde 50 arttı • Sıgara ıthalatında gumruk vergısı oranlan aşşağıya çekıldı Purolarda AB ve EFTA ulkelen ıçın gumruk vergısı oranlan yuzde 7 oranında. dı- ğer ülkeler ıçın yuzde 3 oranında ındı- nldı ve ton başına 3 dolar olan fon ke- sınüsı kaldınldı • Petrol urunlennden motonnde gumruk vergısı oranlan değışmezken fon kesınüsı CIF bedebnın yuzde 10'u artı yuzde 15 olarak bebrlendı Bu mık- tar makıne yağlannda CIF bedelının yuzde 30'u artı 50 dolar olarak açı- klandı • Gazete kağıdında da fon kesıntısı ton başına 90 dolardan 35 dolara çe- kıldı smtısı yuzde 5 ıle yuzde 45 arasında de- ğışıyordu Mınıbus ve mıdıbüslerde de gumruk vergısı oranlan yuzde 5 ıle yu- zde 20, fon kesınüsı CIF bedelının yu- zde 25 ıle yuzde 30'u arasında bebrlendı Eskı duzenlemede bu oranlar gümruk vergısınde yuzde 7 fon kesıntısınde de CIF bedelının yüzde 45'ı kadardı Bınek otoniobıllerde AB ve EFTA ıçın gumruk vergısı yuzde 3 ıle 6 arası- nda, dığer ülkeler ıçın yuzde 10 olarak belırlenırken, fon kesıntısı de yuzde 28 ıle yüzde 60 arasına çekıldı Daha once bınek otomobıllerde gumruk vergısı yuzde 9 ıle 15 arasında, fon kesıntısı de CIF bedelının yuzde 30 u ıle yuzde 901 arasında değışıyordu Beyaz eş>ada da gumruk vergısı ve lon kesıntısı aşağıya çekıldı Bu urunler arasında ev tıpı buz- dolaplannda (340 lıtreye kadar olanlar) gumruk vergısı oranlan AB ve EFTA ıçın yuzde 9'dan yuzde 6'ya, dığer ulke- ler ıçın vuzde 20'den vuzde 14 e, fon ıse adet başına 92 dolardan 35 dolara ındı- nldı Hacmı 340 btrenın uzenndekı buz- dolaplannda ıse fon kesıntısı adet başı- na 46 dolardan 45 dolara ındınldı Çamaşır kurutma makınelennde ıse gumruk vergısı oranı AB ve EFTA ıçın yüzde 2 2'den yuzde 2'ye ındınbrken, dığer ulkelere uygulanan yuzde 6 oranı değıştınlmedı Fon kesıntısı de adet başına 110 dolardan 60 dolara çekıldı Televizjon AB ve EFTA'dan ıthal edılen televız- larda da gumruk vergısı oranlan duşu- ruldu Buna gore, soz konusu ulkeler- den ıthal edılen renklı ve sıyah beyaz te- levız>onlarda gumruk vergısı oranı yüz- de 6 5'ıen yuzde 5'e çekıldı Buna karşılık dığer ülkelerden ıthal edılen renklı televızyonlarda yuzde 15'hk eskı oran korunurken, sıyah beyazlarda bu oran yuzde 21 2'ye çıkanldı Renklı te- levızyonlarda adet başına 100 dolar olan fon kesıntısı 50 dolara ındınlırken, sıyah beyazlarda CIF bedelının yüzde 15'ı kadar olan tutar kaldınldı Tanm urunlennden, zeytınde gumruk vergısı yuzde 5'ten yuzde 18'e çıkanldı Buna karşılık CIF bedelının yuzde 13'uoranı- ndakı fon kesıntısı kaldınldı Buğday ununda >uzde 10 olan gum- rük vergısı oranı değışmezken, fon ke- sıntısı ton başına 100 dolardan 150 do- lara yükseldı Gumruk vergısı değıştınlmeyen, an- cak fon kesıntısı yenıden belırlenen bır başka urun de şeker pancan tohumu oldu Şeker pancan tohumu gümruk vergısı AB ve EFTA ıçın vuzde 3 5, dı- ğer ülkeler ıçın yuzde 5 oranlannı ko- rurken, fon kesıntısı CIF bedelının yuz- de 6'sı ıken yuzde 5'e ındınldı Meyve ağacı tohumunun fon kesıntısı de CIF bedelının yuzde 9'u ıken yuzde 8'e duşu- rüldü SigaraJar Sıgara ıthalatında da gumruk vergısı oranlan aşağı çekıldı Buna gore, puro ve sıganllolarda AB ve EFTA ulkelen ıçın gumruk vergısı oranlan 53'ten yuz- de 40'a, dığer ülkeler ıçın yuzde 55'ten yuzde 52'ye ındınldı ve ton başına 3 do- lar fon kesıntısı de kaldınldı Tutun ıçeren sıgaralarda ıse gumruk vergısı AB ve EFTA ıçın yuzde 60'tan yuzde 40'a duşurulurken dığer ülkeler ıçın yuzde 90 olarak belırlenen oran de- ğıştınlmedı Petrol urunlennden motonnde gu- murk vergısı oranlan değıştınlmezken, fona odenecek olan mıktar yukseltıldı Daha once C1F bedelının yuzde 10'u ve ton başına 5 dolar olan fon kesınüsı, CIF bedelının yuzde 10'u artı yuzde 15 olarak bebrlendı Petrol urunlennden, makıne yağlan- nda fon kesıntısı CIF bedelının yuzde 30'u artı 15 dolar ıken. ton başına 50 dolar olarak bebrlendı Gazete kağıdında da fon kesıntısı ton başına 90 dolardan 35 dolara çekıldı Gümriik Bivüğiileantidamping kalkacakANKARA (ANKA) - Avrupa Topluluğunun 1980-1992 do- nemıne Turkıye'ye karşı 22 an- tı-dampıng soruşturması açtığı. bunlardan 17'sının 1987-1992 yıllan arasında olduğu bıldınl- dı AT nın Ankara temsılcılığı, antı-dampıng prosedurlennın AT-Turkıye ücan ıbşkılennde her zaman hassas. çoğu kez yanlış anlaşılan bır konu ol- duğunu savundu "Gümruk Birliği'yle anti- damping soruşturmalan kalka- cak" mujdesını veren AT tem- sılcılığı "Turk ihracatçılan yal- nızca anti-dampıng soruşturma- lanndan kurtulmuş olmavacak. avnı zamanda Turk sanavısı şu anda \T*yi çoreleven antı- damping dmarlann ardında et- kili bir biçimde konınabikcek" dedı AT temsılalığınce yayımla- nan "Ec News" bultenı. AT- Turkı>e antı-dampıng dosyası- na genış yer verdı Anü-dam- pıng prosedurlennın AT-Tur- ki)e ılışkılennde sorun varattı- ğı, yanhş anlaşıldığı savunulan bultende AT komısyonunca ye- nı yayımlanan antı-dampıng raporuna dıkkat çekılerek 1992 sonu ıtıbanyla 150 anü-dam- pıng onlemının yururlukte ol- duğu, bunlardan ancak 9'unun Turkıye'yı ılgılendırdığı kayde- dıldı Yururluktekı onlemlenn toplamının AT'nın toplam ıt- halatının ancak bınde 6'sını oluşturduğu belırülen bulten- de, 1980-1992 dönemınde Tur- kıye'ye karşı 22 antı-dampıng soruşturmasının açıldığı bu- nun dd aynı sure ıçınde yurutu- len toplam soruşturmanın vuz- de 5"ınden az olduğu belırtıldı Bultende şoyle denıldı "Rakamlar son vıllarda Tür- kıyeŞi etkileyen soruşturma sayısında bır artış gostenyorsa, bu hiç de şaşırtıcı değil, çünku topluluğun Turkiyeden ıthalatı 1987 ıle 1992 arasında yuzde 65 gibı hızlı bir artış kaydetti." AT nın ortalama tanfe ora- 1994 DÜNYA EKONOMISIAJANDASI OCAK-1 ocakta Avrupa Bırhgı Donem BaşkanlığTnı Yunanıstan, hazıran ayı sonuna kadardevraldı Avrupa Para Enstuusü'nün kurulmasıyla, Avrupa Ekonomık ve Parasal Bırlığı'nın ıkmcı safhasına geçılecek Avrupa P<tra Ensütüsü nun Frankfurt'ta ıfk toplantısı yapılacak İsvıçrehanç, Avrupa Serbest Tıcaret Bolgesı (EFTA)ık Avrupa Bırfığı ulkelennı bırleştıren Avrupa Fkonomı Bolgesı Anlaşması yururlüğe gırecek Kuzey Amenka Serbest Tıcaret Bölges (N AFTA) Anlaşması yürurhığe gırecek. ŞVBAT-1 şubatta Avrupa Bırbğj üyesı 12 üikeden dokuzunda ışgücunün serbest dolaşımına ılışkın Schengen Anlaşmast yururiüğe gırecek MART- Avrupa Bırbgı'ne Avustury a. İsveç, Fınlandıya ve Norveç'ten oluşan dort yenı uyemn 1 Ocak 1995tanhındenmbaren kaühmına ılışkın muzakerelenn sona erdınlmesı ongoruluyor NÎ&AN -12-15 nısan arasmda U ruguay RaunduAnlaşması'nın 15Arabkl993 tanhınde Cene\ re'de ınızalanmasının ardından, Gumruk Tdnfelen vç Ticaret Genel Anlaşması (GATT) uyesı 117 ülke, Fas'ın Marakeş kenünde, bakanlar düzeyınde konferans düzenleyecek MAHS - 9-12 mayıs arasında Avrupa Parlamentosu'nun yenı uyelennı behrtemek üzereAvrupa Bırlığı ülkelennde seçımler yapılacak TEMMVZ-1 temmuzda Almanya. Avrupa Bırlığı Dönem BaşkanbğVnı yıl sonuna kadar Yunanjstan'dandevralacak 8-10temmuzda sanay ıleşmış ülkelerden oluşan yedıler grubu (G-7) Italya'nın Napolı kentındezırve toplantısı yapacak EMtM- Uluslararası Para Fonu (IMF)ıte Dunya Bankası sonbahardonemı yan yü toplantısı İspanya'nın başkentı Madnd'de yapılacak AMAMJK-Avrupa Bıriığı ulkelen devlet ve hukumeı başkanlan AJmanya'nın Essen kentınde zırve toplantıa yapacak nının yalnızca yuzde 4-5 oldu- ğuna dıkkat çekılen bultende Turkıye nın sanayı urunlennın topluluğa gumruksuz gırdığı belırtılerek, topluluğun antı- dampıng sıstemının tamamen objektıf olduğu ıfade edıldı Bultende şu goruşlere vcr venl- dı " \ma, Gümruk Birliği hazır- lıklanndan Türk ıhracatçılan- nın alacağı pozitif bır mesaj da var. Nasıl ^VT'nin mevcut Gum- riik Birlığı'nde u\e ülkeler ara- sında antı-damping prosedurler yoksa, mustakbel \I-Iurkiye Gümruk Birliği butunüyle ta- mamlandıktan ve Turki>e kartel mevzuatı ve AT normlan ile bağ- daşır nitelikte devlet \ardimi de- netimini bütunuvle uyguladıktan sonra, yalnızca Turk ıhracatçn lan anfi-damping soruştur- malarından kurtulmuş olmava- cak, aynı zamanda Turk sanayi- si antı-dampıng duvarının ardı- ndan etkilı bır şekılde korunabi- lecek." AT komısyonunca yayımla- nan antı-dampıng raporuna gore 31 Aralık 1992 ıtıbanyla Turkıye'ye dokuz ayn antı- dampıng önlemı uygulanıyor- du Bu onlemlenn çoğunun tekstıl ıhracatıyla ılgılı olduğu saptandı DUNYAEKONOMISINE BAKIŞ ERGIN YILDIZOGLU LONDRA 'Asya Mucizesi' ve Serbest Piyasa Ekonomisi K ışı başına mıllı gelırının ıkıye kat- lanması, Ingıltere de sanayı devrı- mınden sonra 58 yıl, ABDde de 1839 dan ıtıbaren 48 yıl tuttu (Eko- nomıst 16 10 93sf 104) Doğu Asya bolgesın- de kışı başına mıllı gelır son 25 yılda tam dort kat arttı (Dunya Bankası' Asıan Mıracle ) Bu gelısme çızgısı devam ettığı takdırde, bu bol- ge Batı nın gehşmıs ulkelennı 21 yuzyılın başında yakalayacak ve geçecek Turkıye de dahıl bırçok gelışmekte olan ulkenın devlet adamları ve ış çevrelerının lıderlerının ağı- zlarının suyunu akıtan bu "Asya Mucizesi hem bu çevreler hem de IMF ve Dunya Ban- kası açısından çok onemlı bır soruyu gunde- me getırıyor Ekonomık buyume (hızlı serma- ye bırıkımı) ıle serbest pazar ekonomısının kurallarına uymak arasındakı ılışkı gerçekten ıddıa edıldığı gıbı mı? Bu sorunun cevabı Rusya'da IMF ve Dunya Bankası nın tavsı- yelerme uyarak şok tedavılerı uygulamaya çalışıp ekonomıde muazzam bır yıkıma yol açan, ya da daha lyımser bır ıfade ıle bır turlu yıkımın onunu alamayanlar ve 1980 den berı serbest piyasa ekonomısını uygulamaya ça- balamasına rağmen bır turlu yapısal sorun- larını (ıç ve dış kaynak sorunu) aşamayan bu yüzden de en son olarak elınde ne var ne yok ozelleştırmeye kalkan Turkıye devletı ıçın de bır oneme sahıp olsa gerek Devlet müdahalesinde Guney Kore, Smgapur, Tayland, Tayvan, Endonezya, Malezya, Çın gıbı Asya ulkele- rının hızlı sermaye bırıkım sureçlerme ba- kınca ılk dıkkatı çeken ortak ozellık, pıyasanın serbest ışleyışıne şıddetlı bır devlet mudaha- lesı Ikıncı dıkkatı çeken ozellık ıse söz konusu ulkelerın devletlerının çeşıtlı ısımler altında stratejık planlama yolu ıle sermaye bırıkımını orta ve uzun vadelı donemlerde aktıf bır şekıl- de duzenlemeye çalışmaları Ikı çok onemlı ortak ozellık daha var Ama bunları yazımın sonunda ele alacağım Şımdı once gozlerımı- zın kamaştığı yerlere bakalım Sermaye bırı- kımı surecı bu soz konusu ul- keierde GSMH - nın %37'sıne ulaşan yatı- rımlarla ılerlı- yor Bu rakam gelısmış ulke- ierde %26 Dev- let ıse bu ulke- ierde dıkkatlı ve muhafazakar bır para ve malıye polıtıkası ızlıyor Enflasyonu su- reklı dusuk tutu- yor Bunları ger- çekleştırebıl- mek ıçın tievlet, sureklı malı pı- yasaları duzen- lıyor ve sanayı- ye duşuk malıyetlı kaynak sağlıyor Aynı za- manda pıyasaya mudahale eden devlet kı- şısel tuketımı sınırlıyor ve tasarrufların çok yuksek bır duzeyde kalmasına dıkkat edıyor Ama devlet, bütun bunları yaparken akade- mık eğıtıme ve meslek eğıtımıne ozellıkle bu- yuk onem verıyor ve harcamalarının ortalama %16sını bu alana ayırarak (Batı Avrupa da bu rakam sadece %4 5) desteklıyor (Econo- mıst 30 01 93 sf 62) Kaynaklann dağılımında ıse devlet malı pı- yasaların yanı sıra ıthalatın ve ıhracatın kont- rol edılmesınde de buyuk rol oynuyor irıraca- ta ozellıkle onem verılıyor ve gırdı fıyatlarının da dunya flyatlarından fazlaca bır sapma gos- termemesıne çok dıkkat edıyor Aynca ıhra- catçılara sureklı ucuz ve kolay kredı sağlanı- yor Ithalata gelınce, devlet stratejık kabul ettı- ğı ya da henuz gelışmekte olan ama uzun vadede onem verdığı sanayılerı yuksek itha- lat vergılerını ve kotalarla ko- ruyor Bu ulke- lerdekı olağa- nustu yuksek uretkenlık oran- larının kaynağı da, yıne buyuk olçude devlet mudahalesı Uretkenlığın onemlı bır bıle- senı olan tekno- lojının yenılen- me ve gelışme- sı açısından ıse bu ulkeierde genel geçer pratık şoyle Ya- bancı sermaye yatrımları teş- vık edılıyor ve yatrımcılara özel kosullar sağlanıyor Lı- sans lama veya kopya aracılığı ıle teknolojı transferı gerçeklestırılmeye çalısılıyor Devlet yuksek katma-değerlı yatınmları teşvık etmek- le kalmıyor, boyle alanları tespıt edıyor ve eğer teşvıkler sonunda ozel sermaye hala bu alana gırmemışse, ya kertdısı gırıyor ya da sıkı ılışkı- de bulunduğu grupları bu alana gırmelerı ıçın zorluyor Ama bu ulkelerın hemen hıçbırı çok uzun bır sure, kendılerı teknolojı gelıştırmek ıçın çaba harcamıyorlar Şimdidiğerikiözellik Buraya kadar ağzının suyu akan ve bunları bız nıye yapmayalım dıyenler ıçın hemen şunu ekleyelım Bu, yukarıda anlatılan hıka- yenın tamamı değıl Bu hıkayeyı tamamlamak ıçın bu ulkelerın ıkı ortak ozellıgıne daha de- ğınelım Bu ozellıklerden bın Istıkrar Bu ul- kelerın hemen hepsı uzun surelı polıtık ıstık- rar donemlerı yaşamışlar ve/veya yaşıyorlar Bu ıstıkrar ıse baskı ve terorle sağlanmıs bır ıstıkrar En onemlı ozellığı ıse sendıkal hare- ketın, ışçı hareketının ve demokratık muhale- fetın bastırılması, grevlerın yasaklanması ve şıddetle cezalandırılması boylece de ucretle- rın son derecede dusuk tutuluyor olması Hızlı sermaye bırıkımı esas olarak ıste bu dısıplın- lı/yarı kole koşullarda çalışan ıs gucu ve ala- bıldığınce bastırılan kısısel tuketım yolu ıle (duşuk ucretler') yaratılan yuksek tasarruflar uzennde duruyor Bu ulkelerın ıkıncı ortak ozellığı ıse bu hızlı "mucızevı sermaye bırıkım surecının halk ve çevre sağlığı açısından bır felakete yol açmıs olması Doğu Asya ülkelennde devletın sos- yal guvenlık ve sağlık harcamaları, sırası ıle toplam devlet harcamalarının yaklaşık %0 5-%1 ve %1-1 5 arasında Bu hem Asya ulkelerı, hem de gelışmekte olan ülkeler orta- lamasında çok dusuk bır rakam (Econ 30 1 93) Çevre kırlenmesının gelışme hızı ıse bır kâbus Bu ulkeierde sulfur dıoksıt ve ağır madenlerın kırletme etkısı ekonomık buyume hızının onlarca defa ustunde Tum dunyanm havası en kırlı 7 şehrınden 5 tanesı bu bolge- de (Economıst, 11 12 93sf 79) "Ulkeler gelıs- tıkçe hukumetlerın bu sosyal ve sağlık harca- malannı arttırmasının gersktığı gıbı kavram- ları kendılerıne yabancı bulan ve halk refahı' kavramının ıse Batı nın gelısmesını engelle- yen bır yük olduğunu dusunen Malezya Bas- bakanı Mahatir Muhammed ve Sıngapur'un ılerı gelen devlet adamlarından Lee Kuan Yew'e bakarsak bu durumun gelecekte du- zeleceğı de yok (Economıst, 11 01 93 sf 62) Evet, ışte Asya mucizesi "Ya serbest pıyasa? "O gerektığmde ve gerektığı kadar" "Ya ınsan hakları, çevre kırlenmesP" ' Canım sızı de memnun et- mek mumkun değıl kı Her zaman şıkayet edecek ufak tefek bır şeyler bulursunuz " "Yaa demek oyle Bız de ekonomık buyume ıle demokrası ve refah arasında bır ılışkı var sanırdık, yanılmışız anlaşılan AISKARAPAZARI YAKUP KEPENEK Çizgiler Dunyadakı hızlı değışım suruyor Bırkaç gun once so- na eren 1993'te değışım fırtınası, ozellıkle ekonomı ala- nında yenı boyutlar kazandı Beklenmedık bır bıçımde GATT onaylandı Avrupa Bırlığı Anlaşması yürurluğe gırdı, Avrupa ve Pasıfık ten sonra NAFTA (Kuzey Amerı- ka Serbest Tıcaret Alanı) yaşama geçırıldı Dunya eko- nomısı uç ana bloka ayrılırken, bu surece nasıl katılaca- ğı belırsız kalan ulkeler, uygun deyımıyle sallanıyor Eskı komunıst ulkeler faşıst uretıyor Buyuk fırttnalar gıbı değışımlerın de ılk bakışta goze batmayan yansımaları oluyor Gozlerden kaçan ılgınç bır gelışme ışçı-ışveren ılışkılennde goruluyor Emek ve sermayenın bu yenı dunyada nasıl bırlıkte olabılece- ğı, kuram ve uygulamada gundeme gelıyor Bu konuda ılgınç bır gelışme gectığımız gunlerde ABD'de yaşandı Gelışme, The Economıst'ın deyımıyle, ABD'nın hava- yolu ortaklıklarının en buyuklerınden bırının "kendısını ışçılenne satması"yd\ Işçıler, çalışma koşulları ve uc- retler konusunda vereceklerı odunlerın karşılığında, Unıted Hava Yolları nın pay senetlerının yarısından faz- lasma, (kı bunun tutarının 4 5 mılyar dolar ya da 65 trıl- yon TL nın uzennde olduğu belırtılıyor) sendıkaları aracılığıyla, sahıp oluyordu Gerçekten ABD hava ulaşı- mında emek-sermaye butunleşmesını sağlayan kımı or- taklıklar başarılı sonuçlar almış, bu konuda yetersız ka- lan unlu Pan Am gıbı kımılerı de yok olup gıtmıştı Bu kez ortaklık, oburlerı gıbı pay senetlerının yarısından azını değıl, çoğunluğunu satıyor Sermaye kendını ışçılerın kollarına atıyor kurtuluşu orada buluyor Yenılık de buradan kaynaklanıyor Dunya ekonomisi çevrelen bu yenı deneyımın başarı- lı olması ıçın ışçılerın ve ortaklığın yonetımının nasıl dav- ranması gerektığmı tartışıyor • • • Özelleştırmenın yarattığı/yaratacağı olumsuzluklara her gun yenılerı eklenıyor Önce SSK, her ışçı emeklısıne bugun ıçın odedığı (ve enflasyona gore her yıl yukseltılen) ayda 1 38 mılyon TL lık sosyal yardım zammının KlT'e duşen bolumünu bu kuruluşlardan alıyor özel kesımın ışçı emeklılerıne ıse kendı olanaklarıyla bu odemeyı yapıyor SSK nın bu amaçla kamu kuruluşlarından aldığı para 6 trılyon dola- yındadır KİT ın ozelleştırılmesıyle SSK bu kaynağını yı- tırecektır özelleştırmecılere anımsatılır ••• özelleştırme surecının yarattığı bır buyuk olumsuzluk da araştırma ve gelıştırme alanında yaşanıyor Ulkemızın araştırma ve gelıştırmeye ayırabıldığı kay- naklar, doğru durust olçemedığımız ulusal gelırın bınde 2 sı dolayındadır Ve sıkı durun, Turkıye, 1980 lı yıllarda bu payı azaltma başarısını gosteren tek OECD ulkesıdır Gelışen ulkeierde araştırmaya ayrılan kaynaklar ulusal gelırın yuzde 2-3 u dolayına yukselıyor Turkıye de araştırma ve gelıştırme çalışmalarının yaklaşık beşte dordu kamu kesımınde gerçekleştırılıyor ozellıkle unıversıtelerın yuruttuğu araştırmaların parası çok buyuk olçude KİT tarafından karşılanıyordu özel- leştırme akımıyla bırlıkte araştırma kaynaklarının kuru- tulması da başarılmış oluyor, çunku KİT artık araştırma- gelıştırme sorunuyla ılgılenmıyor, satılacağı gunu beklı- yor Araştırmaya para ayıramıyor ••• Dunya beyın gucune dayalı uretım yonunde buyuk bır yarışı yaşıyor Geleceğe araştırma-gelıştırme ya da tek- nolojı alanındakı başarıların damgasını vuracağına ke- sın gozuyle bakılıyor Hukumetın ve YÖK un ABD lı eğı- tım danışmanları "Turıstık tesıslere adam yetıştırmeye onemverın' dıyorlar Kendı ülkelennde de ışçı-ışveren ılışkılennde yenı ufuklar açılıyor Işçıler en buyuk ortak- lıkları, sermayenın desteğıyle sahıplenıyor Mulkıyetı, ışçılere sermaye kendısı devredıyor Mulkıyet tartışma- larmı etkınlık ve verımlılık ıçın bır yana bırakabılıyorlar "Kemerlerını" bırlıkte sıkıyor ve teknolojık gelışmeye yıne bırlıkte uçuyorlar ' Turkıye'nın ışveren ve ışçı kesımlerı ne mı yapıyor'' Ya bırbırlerının boğazını sıkıyor ya da KİT'ı yabancılara bır an once satmak ıçın tespıh çekıyorlar Bu da uç bınlı yıllara uçuş olmuyor Eğer bır an once toplumsal guçlerın ışbırlığıyle bır tek- nolojık atılım surecıne gırılmezse sonuç, dunyadakı ya- rışın gerısmde kalmak ya da uçuruma yuvarlanmak olur Yenı yılınızın sağlıklı ve başarılı geçmesını dılıyorum SümerHolcüng'den kazançlıözelleştirme ANKARA (AA) - Kendı ken- dını ozelleştırmekle gorevlendı- nlen Sumer Holdıng, bu vıl özelleştırme çabşmalanndan ^ 4 tnlyon lıra gelır sağladı Holdıng Genel Muduru Do- ğan Çelik'ın verdığı bılgıye go- re. ozelleştırme gebrlennın 125 mılyar 350 mılyon hralık bolu- mu arsa. arazı. bına satışlann- dan. 23 mılyar lırabk bolumu ışietmelenn etrafında bulunan ve kullanılma>an arsa ve arazı- lenn satışından, W mılyar 340 mılyon lıralık bolumu ıse ıştı- rak hısselennın satışından elde edıldı Bankacılık bınmının aynlması ıle Sumerbank a dev- redılen gaynmenkul ve ıştırak- lerden de 3 tnlyon 237 mılyar lıra gebr sağlandı Boylece, Su- mer Holdıng ın bu yılkı özelleş- tırme gelın 3 tnlyon 415 8 mıl- yon lıra duzeyınde gerçekleştı Ozelleştırmeye, ıfic aşamada, kullanıbnayan arazıler. yanm kalmış tesısler ve kâriı tesıslenn satışından başlandığıru anlatan Çebk, oncelıkle, sahıp olunan gaynmenkullenn envantennın çıkanldığını ve satılabılecek olanlann hemen saüldığını soy- ledı Gaynmenkullenn satışı sı- rasmda, değer tespıunın. TKB, Emlak Bankası, TSKB gıbı uz- man kuruluşlara yapünldığını bebrten Çebk. satışlann her za- man belırlenen muhammen be- dellenn uzennde gercekleştığını ıfade ettı Kutahya Porselen ve GEN- TAŞ'takı ışürak hısselennın sauşının tamamlandığını ha- ürlatan Çebk. SIFAŞ ve Kepez Elektnk'tekı buyuk hısselenn ıse yılbaşından sonra borsada saulacagınıaçıkladı Çelik'ın verdığı bılgjye gore, Ereğlı Demır-Çelık tekı yuzde 25 76 Sumerbank hıssesı, ban- kaalık operasyonu sırasında bankacılık bolumune 2 5 tnl- yon lıraya devredıldı Bankaya devredılen gaynmenkuller ıle bırbkte bu ışlemden toplam 3 2 tnlyon lıra elde edıldı Başlangıçta bulunan 434 sa- tış mağazasından 3081 özelleş- tırme kapsamına alındı ve 273 u çabşanlara olmak uzere toplam 291'ı bayıbk venlmek suretıyle devredıldı Bu ışlem- lerden 74 mılyar lıra gelır sağ- landığını belırten Çelık. halen 1V satış mağazası ve "543 bayı bulunduğunuka\dettı Bayıler. Sumer Holdıng ın uretmedığı elektronık eşya. kozmetık gıbı malzemelen de satabılecek Halen sınırlarda bulunan 27 mağaza ıse guvenlık gerekçesıy- le ve yore halkının çok çeşıtlı mal ıhtıyaçlannı da karşıladığı ıçın kapatılmıyor Sanayi işletmeleri Holdıng e aıt 39 sanayı ışlet- mesınden hemen satılaoılecek kadar karb durumdakı Çanak- kale Sentetık Den, Sabhlı Va- leksı. Tarsus Pamuklu, SİDAŞ (Sıvas kot bezı uretımı), Antal- ya Pamuklu ışletmelennın sau- şa çıkanldığını hatırlatan Çebk, bunlardan ıhale suresı dolan ılk üç fabnkaya, ıhale şartnamesı alınmasına karşın teklıf venl- medığıne dıkkatı çektı Çebk, satışa çıkanlan 2 fabn- ka ıçın tekbflenn ocak ayında- abnacağını belırterek. özelleş- tırme yetkısı konusundakı kar- maşanın gıdenlmemesı habn- de. bu fabnkalara teklıf gebne- sını beklemedıklennı soyledı