Katalog

Cumhuriyet tmtiyaz sahibi: Berin Nadi Genel Yayın Yönetmeni: Özgen Acar •Genel Yayın Koordinatörü: Hikmet Çetinkaya • Genel Yayın Danışmanr Orhan Erinç • Yaaı^len Müdürleri: İbrahim Yıldız (Sorumlu). Dinç Tayanç • Haber Merkezı Müdürü: İpek Çalışiar • Görsel Yönetmen: Ali Acar •Dış Haberler: F.rgun Balcı • Ekonomi: Abdurrahman Yıîdınm • İstıhba- rat: Yalçın Çakır • Yurt Haberleri: Mehmet Saraç 9 Makaleler: Sami Karaören 9 Spor: Abdülkadir Yücelman • Düzeltme: Abdullah Yazıcı Ankara Temsilcisi: Mustafa Balbay •Haber Müdürü Doğan Akın Atatürk Bul- Müessese Müdürü: ErolErkut •Koordinatör: vanNo:I25.Kat:4.Bakanlıklar-AnkaraTel:4195020(7Hat),Telex:42344.Fax: Ahmet Konıban • Muhasebe Biilent Yener 4195027 •İzmır Temsilcisi Serdar Kızık, H.Ziya Blv. 1352 S 2 3 Tel:4411220 »Idare: Hüseyin Gürer •tşletme önderÇelik Telex: 52359. Fax: 4419117 9Adana Temsilcisi. Çetin YiğenoğluİnönüCd. 119 S. •Bılgı-tşlem Nafl Inal •Bileisavar Sıstem: No: 1 Kat: 1, Tel: 3522550-3522601-3522492. Telex: 62155. Fax: 3522570 Mürüve» Çiler »Reklam: Reba Işrtman YıtmUyan ve Basu: Yenı Gün Haber Ajansı. Basın ve Yavıncılık A Ş TÜKOca'ğıCad 39 41 Cağaioğlu 34334 tst. PK 246 tstanbûlTel (0 212)5120505(20haltTele* 22246. Fa_x (0 212)5138595 17 OCAK 1994 Imsak: 5.49 Güneş:7.19 Öğle: 12.21 İkındi: 14.47 Akşam:17 09 Yatsı:18 33 İstanbul el değiştiriyor, Ankara basünyor • 26Martl989'uizleyen ilk dönemlerde 'eskiden alınan' yağma kararlannın 'ruhsata bağlanma' gerilimi yaşandı. SHP'li belediyelerde sorun çıkarsa devreye Ankara giriyor, ANAP'ın elindeki 'merkezi yetkilerle' işlemler tamamlanıyordu... Yenibosna'da kesintisiz süreç İstanbul Büyükşehir Belediye Mec- lisi'nin 1988 yılı mart ayı toplantılan, oldukça "hareketli" geçiyordu. Beş yıllık "hizmet" süresinin "sonuncu yüına" gelinmiş, doğrusu ilk dört yıl göz açıp kapayıncaya kadar tükeniver- mişti. Öysa geride hala "değiştirilmesi gereken" bir dolu imar planı vardı. Gerçi. "yeni türeyen" kamuoyu yokla- ma şirketlerinin ikide bir ilan ettikleri sonuçlara göre. belediye seçimlen o yıl yapılsa Dalanlı yıllar yine "tüm haşme- tiyle" sürecekti; ama yine de şu "sırada bekleyen" imar değişikliklerini bir an önce aradan çıkarmakta yarar vardı. Bunlar arasında, Bakırköy'ün Yeni- bosna semtindeki 101.800 m 2 'lik bir Hazine arazısını. "yeşil alandan konut alanına çeviren" imar planı önerisi, Meclis'in 18 Mart 1988 tarihli oturu- munda bir çırpıda kabul edildi. Arazi "Hazine'ye ait" olduğundan, bu işten "kime çıkar sağlandığı" tartışması söz konusu değildı. Birkaç belediye mecli- si üyesinın "Peki, Hazine buraya nasıl konut yapacak" şeklinde akıllanna takılan soru ise "sorulamayacak" ka- dar önemsizdi. Hele bir iskana açılsın, devlet nasıl olsa "bir çaresine" ba- kardı... Büyükşehir Belediye Meclisi'nin ardından, bir ay sonra, 29 Nisan 1988'de bu kez Bakırköy Belediye Meclisi'nden de "aynı duygularla" ge- çen imar planı değişikliğine göre, 100 dönümlük "eski yeşil alanın" sadece 5 dönümü park ve sosyal donatı alanı olarak bırakıhyor, Hazine arazisinin geriye kalan 95, dönümü, imara açılı- yordu. Üstehk, "2" emsalle yapı yük- sekliklen "serbest" olarak ve "yüksek yoğunluklu konut ve sanayi-depolama tesisleri alanı" tanımlamasıyla... İzleyen aylarda, Yenibosna'daki "Ha- zine'ye ait" bu yeni toplu konut ve sa- nayi alanının. yine Hazine tarafından "nasıl değerlendirileceği" de ortaya çıktı. O yıllarda adını "dev bir holding" olarak değil, sadece Türkiye gazetesini çıkanmakla duyuran İhlas Matba- acılık AŞ, belediye meclislerindeki imar planı değışıklığı görüşmelerini "dikkatle" izledikten sonra, yeşil alan kısıtlamasında "kurtanlan" Hazine arazısıne "müşteri" oluyordu. Böyle- ce, bir yandan İstanbul'da "park ve bahçe" yapmak için "kamuya ait alan" bulunamayıp sonunda denian doldu- rulmasına girişilirken öbür yandan yine kamuya ait bir 100 dönümlük rek- reasyon sahasının "kimin adına" ima- ra açıldığı sorulan da artık "belirsiz" kalmıyordu... "Bursa nire, Bakırköy nire!.." 1988'in sonbahar ve kış aylan, Hazine yetkilileri ile İhlas AŞ'nin "pazarlık görüşmeleriyle" geçti. Cumhuriyet'te 9 Ocak 1994 günü yayımlanan Yakup Bilge'nin haberine göre, İhlas Holding 1988'den bu yana Hazine'den yaklaşık 340 milyarlık teşvik sağlamışü. ama o yıllarda 100 dönüm bir araziyi -üstelik devletten, yani gerçek alım değeri üze- rinden vergisi de verilerek- "tık para" alabilmek, pek de kolay değildi. Sonunda pazarlık "uygun bir çözü- me" bağlandı ve Yenibosna'daki ara- zinin. "takas yoluyla" İhlas AŞ'ye ve- rilmesi kararlâştınldı. 30 Ocak 1989 tanhindeki "tapu tesciliyle" sonuç- lanan bu alışverişte, İhlas AŞ'nin Bıır- sa-Umuroey'deki sadece 1300 m 2 'lik üç küçük arsası ile bu arsalar üzerinde yanm kalmış 65 daire inşaatı ve bir de 3 milyon liralık "nakit" ödeme karşılığında, 61.791 rnHik Yenibos- na'daki "toplu konut ve sanayi arsası", Türkiye gazetesı çahşanlan ve "dost- lanna" sıcak bir yuva sağlamak amacıyla kurulan "İhlas Yuva Konut Yapı Kooperatifi"nin "imaru arsası- na" dönüştü. Artık geriye, "1000 konutluk" bir büyük projeyle Bakırköy Belediyesi'ne başvurmak; ve hemen ruhsatı da ala- rak proje üzerinde satışlara başlayıp "100 milyarı aşan" bir imar spekülas- yonunun kazancına kavuşmak kalı- yordu. Ama ne var ki öncelikle şu birkaç ay sonra yapılacak olan 26 Mart 1989 ye- rel seçimlen "kazasız belasız" atlatı- lmalıyaı... "Yağmaya ve talana son!.." Mart 1989 yerel seçimlerine. ANAP dışındaki hemen tüm partiler. bu slo- ganla girdiler. Özellikle SHP ve DYP, sanki birkaç yıl sonra koalisyon proto- 1 983-1 993 ÎSTANBUL'U SARSAN ON YIL •'83Rubu"veîSTANBUL... Yağmaya yasal hazırlık... Anayasaya ayktrı ruhsatlar... Dalan ın ''kafasındakf' planlar... Ayrıcalıklı "rant kuleleri"... Orman alanlarında ' 'yeşilyaşam "... Thatcher 'la koprü pazarlığt... Suhavzalarında ''luksyapılaşma"... Boğaziçi'nde milyarlık kondular... Gecekonduya "mafya " güvencesi... Küçük Armutlu-Sultanbeylı ve demokrasi... OKTAY EKİNCİ Yeni- Bosna'daki 1000 konutluk thlas Sitesi, 1988'e kadar 'yeşil alan' olan, 100 dönümlük Hazine arazisı üzerine kuruldu. (Yanda) Dalan'ın ruhsat verdiği Sarıyer'deki 'ünlülerin kooperatifi' Uyum Sitesi'nde, Sözen'le birlikte vıkımlar da başladı... (Üstte) gün ve 140 sayılı karanyla Yenibos- na'daki arazinin imar durumunu yeni- den "eski" şeklinde, yani 1981'deki planda gösterildiği, "yeşil alan ve rek- reasyon alanma" çevirdi. Mülkiyet artık Hazine'de olmasa bile, bölgenin ihtiyacı olan "sosyal donatı alanı" imar plaru değişikliğiyle geri kazarulı- yor. böylece seçim kampanyasındaki önemli sözlerden biri de yerine getirili- yordu. Ne var ki Bakırköy Belediyesi'nin bu kararla yaşadığı "mutluluk" ancak 6 gün sürebildi. Meclis karanndan tam 6 gün sonra. Başbakanhk makamından, Turgut Özal imzasını taşıyan 18 Ekim 1989 gün ve 1990 sayılı bir "onay" çıkmıştı. ANAP'ın İmar Yasası'na 1987 yılında "bu gibi durumlar için" eklediği, 9. maddedeki "hükümet, yet- kisi" kullanılıyor. Bayındırlık Ba- kanı'na bizzat Başbakan tarafından, "Yenibosna'daki sorunu çöz" talimatı "resmen" veriliyordu. Bayındırlık Bakanlığı da bu talimatı "2 gün içinde" yerine getirerek banka- lardaki "işlem tamam" kampanyasını geride bırakacak bir "hızlı inceleme" rekoru kırdı. Konu "irdelenmiş", ba- kanhğın 20 Ekim 1989 tarihli onayıyla Bakırköy Belediyesi'nin yeşil alana çe- virdiği İhlas AŞ'nin 60 dönümlük arsa- sında, yeniden "konut ve sanayi" amaçlı imar plaru "re'sen" yürürlüğe sokulmuştu. Dahası. yine "aynı prosedür işletile- rek" bakanhkça bir kez daha onayla- nan 2 Şubat 1990 tarihli imar planı de- ğışikhğinde ise aynı arazideki konut yoğunluğu 2.7'ye yükseltilmiş, aynca 3000 m 2 'lik bir çarşı, cami, akaryakıt istasyonu ve "yüzde 50 daha fazla" sa- nayi-depolama hakkı da benzer şekil- de "Ankara yetkileriyle" İhlas AŞ'ye armağan edilmişti... Yenibosna'daki bu gelişmelere karşı açılan idari davalann sonucunda, Anayasa Mahkemesi. iktidara "parsel ölçeğinde imar kararı verme" yetkisini sağlayan. 1987 tarihli İmar Yasası Yağmada gerilimi... Sözen, 'ayrıcalıklı ruhsatlar'ı Iptal etmeye kalkınca, hükümet yetkilerineel koydu Çıkar çevrelerine merkezi hollama 26 Mart 1989 yerel se- çimlerinde belediyelerde- ki iktidannı büyük oran- da kaybeden' ANAP. "daha önce planlanan" yatınmlann başlanna bir "kaza" gelmemesı için imar yetkilerini yeniden Ankara'ya bağlamak üzere "hükümette oüna" olanaklannı sonuna dek kullanmaya başladı. Özellikle İstanbul'da, Nurettin Sözen yönetimi. oldukça "radikal" uygu- lamalarla dikkati çekiyor. Park Oteli, Gökkafes gibi 80'li yıllarda "hükümet- belediye" paslaşması içerisinde ruhsat alan ayncalıklı yapılann üzeri- ne gidiliyordu. Dahası. yine bu tür "tu- rizm merkezi" statüsüne alınarak diğer gökdelen- lere benzer şekilde "beledi- J SÖZEN - Başkan olduktan sonra Da- Nurettin Sözen, Park Oteli ve Gökkafes'te imar planlannı iptal etmeye kalkışınca, rurizm lan'ın onayladığı projelere tavır alınca, Ankara, yetkisini kısıtlamaya kalktı. merkezlerindeki imar yetkilerine hükümet el koymak istedi. Fotoğrafta Dalanlı yılların ünlü simgelerinden Gökkafes'in Eylül 1993'teki dûnımu. (Fotoğraf: ŞENER ÖZLER) yenin teklifî, bakanlığın onayı" kurgu- sundan yararlanmak üzere beklenen yerler için de yeni belediye yönetiminin açıklamalan oldukça kaygı \ericiydi: "Turizm merkezi de olsa herkes normal imar kuralına uyacak; kimseye yüksek yoğunlukta özel haldar tanuımaya- cak..." Bu "beklenmedik" gelişme üzerine. daha 1989 yılı bitmeden. ilk "imar yetkisi operasyonu" turizm merkezleri için ya- pıldı. "Ulaşım, havaalanı, liman" gibi birden fazla belediyeyi ve hatta "bölgele- ri" etkileyen ulusal yatınmlara ilişkin merkezi hükümete ait imar yetkisi. İstanbul'dakı 10 turizm merkezinde de geçerli kılındı. Başbakan Özal'ın onayıyla bir genelge yayımlayan Bayındırlık Bakanlığı. 3194 dava açmakta fazla gecikmedi. sayılı İmar Yasası'nın 8. ve 9. maddele- rindeki bakanlık yetkisinin bu alanlarda da yürürlüğe sokulduğunu. turizm mer- kezlerinde artık "sadece bakanlık onaylı" plan ve projelere göre uygulama yapılacağını bildiriyordu. Neyse ki Sözen yönetimi. bu "maksadı belli" genelgenin iptali için Danıştay'da Dört kez yürütmenin durdurulması karanndan sonra. Danıştay 6. Dairesi bu genelgeye dayanak olan ve ANAP'- ın 1987'de İmar Yasası'na eklediği maddeyi 1991 de iptal etti \Arkast 17. Sayfada Bakırköy'deyesilalanyağmasındaki'kesintisizsüreç'inyetkiliimzaları BEDRETTİN DALAN 1988 Mart ayında, Hazine arazisini yeşil alandan çıkaran 1/5000'lik planı onayladı. Böylece aynı yerde 1000 konutluk siteye imar sağladı NACt EKŞİ Dalan'ın onayladığı planın 1/1000 ölçekli uygulama planını yürürlüğe soktu. Arazinin thlas AŞ'ye geçmesinden sonra imar durumu verdi. YILDIREV1 AKTUNA SHP'den belediye başkanı seçildikten sonra 100 dönümlük araziyi yeniden yeşil alan yapti. Ancak bakanlık bunu iptal edince, İhlas AŞ'ye ruhsat verdi. TURGUT ÖZAL Araziyi yeşil alan yapan Bakırköy Belediyesi'nin imar planının "başbakanlık talimatıyla' Bayındırlık Bakanltğı'na iptal ettirdi. Araziyi 're'sen' imara açtırdı. ALİ TALİP ÖZDEMİR Eski Çevre Bakanı olarak 'veşili konımak' üzere belediye başkanı seçildi. Ne ki 100 dönümlük yeşil alanı yok eden sitenin anahtarlanm da kendisi dağıttı. kolünü de birlikte yazacaklannı "sezmiş- ler" gibi. seçim kampanyalannda "aynı söylemi" kullanıyorlardı: "- Yağmaya. talana ve Dalan'a hayır!.." 27 Mart 1989 günü oy oranlan bellı olduğunda. "merakla beklenen" ilk açı- klamayı Başbakan Turgut Özal yapmıştı. Muhalefetın "hükümete güve- noyu" olarak tanımladığı yerel seçimler sonucunda. ıktidar partısı ANAP yüzde 21.8 oyla "üçüncü parti" oluyor. buna karşın Özal, 28 mart günü gazete manşet- lerini belirleyen şu karannı açıklıyordu: "-İktidardan gitmiyonız; milletin 1989 seçimlerinde verdiği vekalet, mahalli ida- releredir. Bu vekaletle gelen idareciler ba- kalun bu yetkilerini nasıl kullanacaklar?" (Cumhun'yet - 28 Mart 1989) Özal bu sözleriyle yeni göreve gelen be- lediye başkanlannı ve "merkezde muha- lefet, yerelde iktidar olan" SHP \e DYP kadrolannı oldukça kızdırmıştı; ama özellikle "imar konusunda" beklentileri olanlann \e Dalan döneminde "işlerini bitiremeyenlerin" yüreklerine de kovayla su serpmişti. Demek ki İstanbul'un yağ- malanmasında bir "duraksama" olursa Ankara "gerekeni" yapacak. başlanan "işler" kazaya uğramayacaktı. Nıtekım. bu mesajın "önemi", yine İhlas AŞ'nin Yenibosna'daki "yeni" ara- zisine ruhsat almak için bu kez SHP'li Başkan Yıldınm Aktuna tarafından yö- netilen Bakırköy Belediyesi'ne başvur- masıyla ortaya çıktı. Yıldınm Aktuna ve yeni belediye yö- neticileri. "seçim kampanyalan sırası- nda" koz olarak kullandıklan yeşil alan yağmasına şimdi ruhsat verecekler miy- di? Bu sorunun 1989 yılının ilk "cicim ay- lanndaki" yanıtı. "kesinlikle hayır"dı. Artık İstanbul'da, "yağmaya ve talana son" dönemi başlamıştı... Ankara "acilen" devrede... İhlas AŞ, planlan ve projeleri "önce- den" onaylı olduğu için inşaat hazırü- klannı hızla tamamlarken Bakırköy'ün "yeni" Belediye Meclisi. 12 Ekim 1989 maddesini 28.11.1991 tarihinde iptal etti. Böylece, 1000 konutluk İhlas Yuva Sitesi, tıpkı Boğaziçfndeki "1461 villa" gibi, "anayasaya aykın" bir toplu konut bölgesine dönüştü. Bu karann ardından, Danıştay da 28 Ocak 1992 gün verdiği 1992/252 sayılı karanyla bu kez bakanlığın onayladığı "imar planlaruu" iptal etti. Yani, sitenin kuruldugu arazideki inşaatlar, salt yasal dayanağından de- ğil. imar planlanndan da yoksun kaldılar. Ne var ki Sözen'in işbaşına gelir gel- mez. Boğaz'daki villalara gösterdiği tepki ve "Uyum Kooperatifi'ndeki yıkı- mlarla" gösterdiği "yağmaya karşı" ilk direniş. Bakırköy'de Yenibosna olayı için hemen hiç yaşanmadı. Yıldınm Aktuna. bakanlığın onayladığı plan- lara itiraz hakkıru kullanmayarak "suç artık bizim değil" deyip "anayasa- ya bile aykırı" olan planlara göre ruh- sat işlemlennı tamamladı. Aktuna'nın daha sonra DYP'ye ge- çip parlamentoyu ve bakanlığı tercih etmesiyle boşalan Bakırköy belediye Başkanhğı koltuğunun yeni sahibi. eski Çevre Bakanı Ali Talip Özdemir de Dalan döneminde başlayan. bu "ye- şil alan yağması sürecinin son görevini" yerine getirdi. 1992'nin Temmuz ayında düzenle- nen "İhlas Sitesi tapu dağıtım törenin- de" bir konuşma yapan Ali Talip Özde- mir. herkesi "duygulandıran" şu ö\gü dolu sözleri söylüyordu: "-Burada, kişi başma 8 m 2 yeşil alan düşmektedir. Buna vesile olan, benim çok yakından tanıdığun, takdir ettiğün, gönülden sevdiğim. değerti gazeteci, işadamı ve hakikaten Islam'a büyük hizmeti olan Sayın Enver Ören'e bir defa daha teşekkür ediyorum..." İhlas Holding Yönetim Kurulu Baş- kanı ve Türkiye gazetesi sahibi Enver Ören de bu "yeşil siteyi" nasıl ve "han- gj gücün yardımıyla" kurduklannı. aynı törende şöyle açıklıyordu: "Allah herkesin kalbine ve niyetine bakar. Biz Cenab-ı Hakka söz verdik. Bizim arzumuz, sana ibadet ve kullan- na hizmet etmekrir dedik. İhlas'ın büyü- mesinin ve bu kadar çabuk gelişmesinin temeli budur. Allah yardım ediyor..." (Türkiye eazetesi - 27.7.1952) Yenibosna'daki "eski" 100 dönüm- lük Hazine arazisinin. yeşil alan iken imara açılarak önce özel mülkiyete. sonra da kooperatif arsasına dönüş- mesiyle ilgili bütün bu gelişmeler. İstanbul'un 1989'daki "el değiştirme" süreci içinde. yağma planlannın "sürek- liliğini sağlamak" üzere gösterilen ça- balann düzeyini sergileyen en ilginç örneklerden. Yerel yönetımlerin "farklı anlayışla- ra" geçmesiyle birlikte belediyelerle merkezi hükümet arasında baş göste- ren "uyumsuzluk", ilk yıllardaki gerili- mini ve Ankara'nın "müdahale tut- kusunu" giderek yeni bir "İstanbul yö- netimi" tarzına terk etti. "ANAP'ın yerleşrirdiği kurallarla sosyal demok- rat belediyecilik yapmak..." • Yarın: Ormanlar villalann, su havzaları kondulann...