Katalog

Cumhuriyel70. YILSAYI24750 S A N A T K U L T U R M A G A 2 I N T E L E V I Z Y Ö N 12TEMMUZ1993PAZARTES Belediye Meclisi'nin, "yeşil alarT karanna ek olarak, otopark yapılamayacağına dair kesin karar alması gerekiyor Ustüyeşilalan,alüiki kath otoparkNESLÎHAN KAVSERİLİOĞLU Eminönü Belediyesi tarafından. 29 N'ısan 1993 tanhinde Çemberh- taş':a yapımına başlanan. ancak İstanbul 1. Kültür ve Tabiat Varlı- klannı Koruma Kurulu'nun aldığı karar sonucunda durdurulan. ye- raltı kath otopark projesinin hayata geçırilmesi olasılığı. İstanbul Bü- yükşehir Belediyesı'nden yapılan açıklamav a göre. alınan yeni bir ka- rarla şımdilik kalmadı. İstanbul Bü- yükşehir Belediye Meclisı'nin. ko- nuvla ilgili olarak. 7 Temmuz 1993 tarihinde yaptığı toplantı sonucun- da. söz konusu yerin yeşıl alan ola- rak ılan edildiğı. böylece bölgede gerçekleştirilmesi planlanan Kat Otoparkı Projesi'ni uygulama olasılığının kalmadığı vurgulanıyor. I 500 ölçekh Fatıh-Eminönü Na- zım İmar Planı'nda. 1. derecede ko- ruma alanı kapsamına alınan, tarihi Çemberlitaş anıt sütununun kuze- yinde yer alan bölgenin. yeşil alan olarak düzenlenmesine ilişkin teklif plan. 8 Ekım 1992 tarihinde. Emi- nönü Belediye Meclisi tarafından. 3030 sayılı yasa gereği. İstanbul Bü- yükşehir Belediye BaşkanhğYna ile- tilmişti. İstanbul Büyükşehir Beledi- yesi tarafından yapılan açıklamaya göre. Belediye Meclisı'nin aldığı ka- rar. bu teklif plan doğruitusunda in- celemeye alınarak sonuca bağlandı. E,mınonu Belediyesi yaptığı açıklamada, söz konusu bölgenin, yeşil alan ya da bir başka proje uyannca düzenlenip düzenlenemeyeceği konusunda kesin bir bilgi veremeyeceklerini belirtti Ancak. ilk bakışta sevindirici gibi görijnen bu karar. hemen altında binlerce yıllık tarihi banndıran ala- nın geleceğine ilişkin kaygılan gider- miyor. Zira. uygulanmak istenen ve Koruma Kurûlu'nca 26.2.1992 ta- rih ve 3485 sayılı kararda u\gun gö- riilen proje. kat "otoparkı değil. ye- raltı otoparkı. Yine. kurulca onaylı olan ve kürul ıptal etmedıği ıçın tia- len de yürürlükte bulunan. 2 kath yeraltı otoparkı projesınde. Çem- Çemberlitaş'ta tarihin \ok edilmesine yönelik herhangi bir uygulamanın engellenebilmesi için, koruma kunılunca onaylı bulunan "jeralıı otoparkı" projesinin, iptal edilmes^gerekiyor. berlitaş meydanı zaten yeşil alan olarak düzenlenmişti. Dolayısıyla, Büyükşehir Belediye Meclisi'nin. "meydanı yeşil alan yapan ve böyle- ce kat otoparkı projesinin uygulan- ma şansını yok eden" karan. halen yüriirlükte ve onaylı bulunan. "üstü yeşil alan, alü 2 kat yeraltı otoparkı" şekiindeki proje için, hem teknik, hem de yasal açıdan bir engel teşkil etmiyor. Yakın ya da uzak bir gelecekte Çemberlitaş'ta tarihin yok edilmesı- ne yönelik herhangi bir uygulama- nın kesin olarak engellenebilmesi için öncelikle, koruma kurulunca halen onaylı bulunan ""yeraltı oto- parkı'' projesınin. yıne aynı kurul tarafından iptal edilmesi gerekiyor. Belediye Meclisi'nın. "yeşıl alan" karanna ek olarak, yeraltında da otopark yapılamayacağına dair ke- sin ve net bir ifadeyle karar alması ve bu karara davanılarak, Eminönü Belediyesi ile yüklenici firma arasın- daki inşaat sözleşmesinin de iptali gerekiyor. Bu durumda. yasal Belediye Mec- lıs karan. söz konusu projeye engel teşkil etmıyor. Bölge SfTalanı oldu- ğundan, 2963 sayılı yasaya göre. ye- raltı otoparkı projesi koruma ku- rulunca iptal edilmeden. belediye- nin bu projeyi durdurma yetkısi yok. Dolayısıyla. Belediye Meclisi'- nin karan, yaJnızca "kat otoparkı "- nı önleyebilecek bir karar. Bunu ise. zaten daha önce koruma kurulu ön- lemiş. ancak yeraltı otoparkı teklifi- ni uygun bulmuştu. Eminönü Beledivesi ise konuyla ilgili olarak yaptığı açıklamada. söz konusu bölgenin. yeşil alan ya da bir başka proje uyannca düzenlenip düzenlenmeyeceği konusunda kesin bir bilgi veremeyeceklerini belirtti. Yüksek Anıtlar Kurulu ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi İmar Komis- yonu'nun hazırlamakta olduklan raporiarm kendilerine iletilmesinin ardından doğru ve kesin bilgiyı ve- rebileceklerini belirten Eminönü Belediyesi yetkilileri. alana yapıla- cak herhangi bir uygulamaya bu aşamadan sonra başlanacağını vur- guladı. Temel kazma çalışmaian 29 Nisan 1993 tanhinde temel kazma çalışmalanna başlanan Çemberlitaş Yeraltı Kath Otopark projesi, uygulamanın hemen ardı- ndan ilgili çevreler tarafından tep- kıyle karşılanmıştı. Cumhuriyet ga- zetesinin konuyla ilgili olarak baş- lattığı kampanyayla bırlikte. ilgili tüm kuruluş ve kişilerin gösterdıği tepki sonucunda. İstanbul 1. Kültür ve Tabiat Varlıklannı Koru- ma Kurulu'nun bölgede yaptığı in- celemeler ışığında, 5 Mayıs 1993 ta- rihinde verdıği 4603 sayıb karar özetle şöyle idi: "Öncelikle bu alan- da beton blokaj kaldınldıktan son- ra, Arkeoloji Müzesi uzmanlannca saptanacak en az 4-5 yerde yapıla- cak sondaj calışmalan ile buradaki tabakalaşmanın ve tabii zemınin tespit edilmesine, bunlara ait bulgu ve belgelerin rölöve, kesit fotoğraf ve diğer ihtiyaç duyulan doküman- lann. Arkeoloji Müzeleri kanalı ile kurulumuza iletilmesine, bu çalı- şmalann tamamlanmasından sonra konunun yeniden kurulumuzda de- ğerlendirileceğine. bundan sonra bu alanın tümünün araştırmasınm ar- keolojik yöntemlerle yapılıp. çıkan verilerin belgelerle birlikte kurulu- muza iletilmesinden sonra projenin nihai durumu üzerinde karar alına- bileceğine, bütün sondaj ve araştı- rma ik jigili her türlü giderlerin mal sahibince karşılanması koşulu ile araştırma çahşmalannın yukanda belirtilen esaslar çercevesınde yapı- labilecejine, aynca kurulumuzca projenin çevresi ile birlikte değerlen- dirilebilmesi için maketinin yapıla- rak kurulumuza iletilmesine. belirti- len bu esaslar dışında hiçbir inşai fa- aliyet ve yapılaşmaya müsaade edil- memesine karar verildi." Çemberiitaş veçevresindeki tarihi meydanın. bugün karşı karşıya ol- duğu tehlike ve sanki çözülemeye- cekmiş gibi görünen sorunlar yuma- ğının. bundan tam 63 yıl önce de mevcut olduğu. Cumhuriyet gazete- Arkeologlannotoparkprojesiiçinaçüğı dava Çemberlıtaş'ta. yapımına başlan- masından bir süre sonra. İstanbul 1 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlı- klannı Koruma Kurulu'nun aldığı yeni karar sonucunda durdurulan Veraltı Katlı Otopark Projesi ile il- gılı olarak. Arkeoloji ve Arkeolog- lar Derneği, İstanbul İdare Mahke- mesi'nde bir dava açtı. Açılan bu davada, başta ilgili kurul olmak üzere. İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı ve Eminönü İlçe Beledi- ye Başkanhğı da dava ediliyor. Öncelikle. söz konusu bölgede hafriyat ve sondaj için Koruma Ku- rulu'nun verdiği iznin yasa ve yönet- melik amaçlanna aykın olduğunun vurgulandığı dava dilekçesinde özetle şöyle deniyor "Yapılacak bı- lim dışı hafriyat ve sondajın. oto- park ve çarşı inşaatını yaparak. carşıdan pay alacak müteahhide yaptınlması vemüteahhitelemanla- nnm yapacağı bu sondaj ve kazı için de Arkeoloji Müzesi Müdürlüğü elemanlannın "denetlevici" oiarak düşünülmesi. tamamen ciddıyetten uzak. yasa ve yönetmelik amaçlan- na aykın. prosedüre ters, arkeolojik mirasımızın ulusal ve "aluslararası saygınlığı açılanndan da tam bir fe- lakettir." Kurul'un dava konusu edilen kararlannın. arkeoloji bilimiyle. koruma hukuku ve ilkeleriyle. yasa ve vönetmelik hükümleriyle, bu alanda var olan kişi. kamu ve hatta ınsanhk yararlanyla bağdaş- madığırun belirtildiği dilekçede. ka- rarlann, yetki, usul. sebep \e amaç yönlennden hukuka aykın olduğu vurgulanıyor. Tutarsızlıktan sözediliyor Öte yandan İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin, Çemberlitaş Mey- danı'nın önünden geçen Ordu Cad- desi'ni yayalaştınnasının ardından. bu meydanda otopark inşa eltirme- nin tutarsızlığından söz edilen dava dilekçesinde. "Kanımızca burada. otoparkla bırlikte inşa edılecek çar- şının getireceği rantlar. amaçsal ola- rak ağırlık taşımaktadır" deniyor. Arkeoloji ve Arkeologlar Derne- ği'nın 1 Temmuz 1993 tarihinde açmış olduğu bu davada söz konusu inşaata yönelik olarak; İstanbul 1 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlık- lannı Koruma Kurulu'nun. 11.12. 1991, 26.2.1992 ve 5.5 1993 tarihli kararlannın ve eklerinin: İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi'nin 1 5000 ölçekh Tarihi Yanmada Ko- ruma İmar Planı'nda, söz konusu parseller için. 11.12.1992 tarihinde yaptığı plan değışikliği karannın; Eminönü Belediye Başkanlığı tara- fından yapılan ve Büyükşehir Bele- diyesi'nce onaylanan 1/500 ölçekli Uygulama İmar Planı'nın söz konu- su parsellere yönelik kısmının; Emi- nönü Belediyesi tarafından verilen 25.3.1992 tarihli yapı ruhsatı ve ek- lennin, iptalleri ve dava konusu ka- rar ve işlemlere ilişkin yürütmenin durdurulması istenivor. Kuru kahve aklandı Haber Nterkezi -Bu zamana kadar, kahve ile ilgili yapılan tıbbi araştırmalara bakılacak olursa, kahve zararhdır. Nitekim. Montpellier'de kahve konusunda yapılan bir kolokyuma katılan Prof. Dr. Siegfried Heyden. aralannda kanser ve enfarktüsün de bulunduğu 15 tür hastahğı incelediğinı belirterek, kahvenin bu hastabklara yol açan etmenlerden biri olduğunu keşfettiğıni açıkladı. Ancak ne var ki elde edilen sonuçlann pek azı ciddi bir analize dayanmaktadır. Bazı araştırmalar, sadece bilinen sonuçlan onaylamak için yapılmaktadır. En sık karşı laşılan "olumsuz sonuçlar". kahve ile tütünün bir arada kullanılmasıyla ortaya çıkmaktadır. Aslında bu birlikte kullanımdan doğan olumsuzluklar kahveye ait değil, sigaraya aitür. Örneğin sigara ile kahvenin birlikte kullanımından ötürü ortaya çıkan kanserojen etkide kahvenin rolü hep abartılagelmiştir. Prof. Dr. Gerard Debry, kahvenin alışılmışdozda kullanımının kansereyol açuğına ilişkin herhangi birkanıt "bulunamadığmı söylüyor. i cam türlerinin üretilmesiyle yaşamımıza yeni boyutlar ve zenginlikler kazandınldı Cam, yüzyıllardır insanlığın hizmetindeHaber Merkeri - 1962 ve 1994. Carrun tarihinde birer kilometre taşı niteliğinde iki yıl. 1962'de, Wiscon- sin'deki Toledo Sanat Müzesi'nde, cam ile çahfan sanatçılara yönelik atölyeler düzenlendi. Bunlara katı- lanlardan biri, şimdi Nasa uzay ge- milerinin yüzünü kaplayan silika el- yafın; bulan Dominick Labino idi. Labino, cam ile çahşmak isteyen, ancak teknik açıdan kurulu atölye ve fabrikalara bağımlı kaldıklann- dan bu olanağı bulamayan sanatçı- lara yararlı olacak taşınır fınnın da yaratıcısı. Böylelikle 64'ten bu yana sanatçı ve sanatçı adaylan, evlerinin bir köşesine kurduklan fınnlardan yararlanarak camın sanatta kullanı- mını sergileyen eserlerde bir patla- maya yol açtı. Labino'nun buluşundan tam 30 yıl sonra. gelecek. yıl, Victoria ve Al- bert Müzesi'nde. cam eserlerden oluşan 6500 parçalık bir koleksiyon sergılenecek. İ.Ö. 20f)0"lı yıllardan günümüze dek camdan yapıIrruş sanat eserlennın izleyicılere sunulacağı galennın tasanmı da camdan bir sanat esen niteliğinde. Günümüzde artık hak ettiğı ko- numuna ulaşan cam, hemen hemen her yerde kullanıhyor. Fabrikada üretilen camın ederi ne denli düşü- rülürse düşürülsün. bu yan donmuş sıvının fiyatı yıne de yüksek. Buna neden, belki de camın, dayanıklıhğı- na karşın kolay kınhr olması. Bir ampulü tutarken, çok değerli bir porselene gösterdiğimiz özeni göste- nyoruz. Cam, bilinen en saydam malzeme. Yahnlığı yanında son de- rece şaşırtıcı da. Işık camdan doğru- dan değil de kınlarak, yani doğrul- tusunu değiştirerek geçtığinden gözü yanıitabıliyor. Yüzyıllar boyunca gerek işlevsel gerekse estetik amaçlarla camın op- tik niteliklerini gelıştirmek için emek veriliyor. Camdan yararlanma dü- şüncesi ılk kez 4000 yıl önce ortaya RP, camla plastiğibiraraya getirerek, günümüzde havacılık, otomotivve mobilyacıbkta yaygın birbiçimde kullanılan bir maddeyi oluşturdu. atılmış. Çöl kumuna yıldınm düştü- ğünde ya da enmiş lav suya değdı- ğinde oluşan doğal cam. taşdevri in- sanlan tarafından ok ucu ve kesici alet yapımında kuilanıldı. Mezopo- tamya'da kullanılan cam ise ınsan yapımı olup, doğal etkenlerle kendı- liğinden oluşmadı. Silika ve sodanın kanştınlması sonucunda. Akdenız uygarlıklannca çok değerli bulunan "Damascus" (Şam) camı elde edildi. Bir rastlantı sonucu, erimiş cama maden oksitlerin katılmasıyla cam renklenmişoldu. 1000 dereceye kadar ısıtılan ca- ma, balon gibi şişirilip farklı biçim- ler verilebiliyor. Bunun dışında kesi- lip (kristal kadehlerde olduğu gibi), kalıplanıp (süt şişelerinde olduğu gi- bi) cilalanıp belirli yöntemlerle süs- leniyor. 19. yüzyılda Ruskin ve Morris, camın kitle üretimine karşı çıkan kampanyalar oluşturarak, camın bilinçli bir biçimde sanata uyarlan- masını teşvık ettiler. 20. yüzyılda sa- nat değeri olan cam yapımına dam- gasını vuran Venediİc ve Bohemya, bu uğraşını günümüze dek sürdür- meyi başardı, Ateşe dayanıklı pyrex, kolay temizlenebilmesi ve sağlıklı oluşundan ötürü tüketicinin gözdesi oldu. Daha geç bir dönemin ürünü olan GRP (camla güçlendirilmiş plastik)camla plastiğı bıraraya geti- rerek, günümüzde havacılık, oto- motiv ve mobilyaalıkta yaygın bir biçimde kullanılan bir maddeyi oluşturdu. Onaylı projeye ait bilgiler -£- stanbul 1. Kültür ve I Tabiat Varlıklannı I Koruma Kurulu'nca -*- 1992 şubatında onaylanan ve inşaat baş- ladıktan sonraki tepkiler üzerine. kurulun" arkeo- lojik yöntemlerle kazı yapılması" istemiyle dur- durulan, ancak iptal edil- meyen, Çemberlitaş Ye- raltı Otoparkı Projesi şöy- le: - Meydan. bir kenan- nda ahşap ve portatif ele- manlı dükkanlann da bu- lunduğu, bir "yeşil alan" şeklinde. Havuz. oturma banklan, yaya geçişleri ve çiçek çimen adalan ola- rak düzenlenmiş. - Mey- danın altı ise, yaklaşık &-7 metreye kadar inen. iki kath (betonarme) yeraltı otoparkı olarak projelendirilmiş. - Oto- mobiller, bu katlara, mey- danın kuzeyinde. Tavuİc- pazan Caddesi ile mey- danın kesıştiği noktada düzenlenen girişli-çıkışlı iki rampa ile iniyor. Proje bu haliyle, Çemberlitaş Meydanı'nın tamamını, 7 metre derinliğe dek (top- rak altındaki tüm arkeo- lojik değerlerle birlikte) iş- eal edivor. si arşivinde yapılacak küçük bir ge- zintiyle anlaşıhyor. Cumhuriyet ga- zetesinin. 26 Şubat 1930 tanhli sa- yısının bırinci sayfasında yer alan haber, aynı alanın. bugünkünün benzeri bir anlayış ve tehlikeyle kar- şıkarşıya olduğunu belgeler nitelik- te. "Çemberlitaş'ın Etrafı Bir Mez- bele Halindedir" başhklı haberin spotu ise "Medeni bir şehir. tarihi abidelenne bakmayı. hürmet etmeyi bilmelidir" şeklinde Haberden ek- silterek yaptığımız ahntı ise şöyle: Eski yadigarlar "İstanbul'un en eski, binaena- leyh en kıymetli abidelerinden biri olan Çemberlitaş hakkında. Ragıp Bey isminde bir okuyoıcumuzdan şu mektubu aldık: "Birkaç gün evvel, beledıyenin Galata Kulesi'ne karşı yapmak istediği suikastten pek gü- zel bahsedip. istanbul'un artık pek az kalan eski yadıgarlannı müdafaa ediyordunuz. Ben Beyazıt'ta oturu- yorum. Hergün Çemberlitaş'ın ya- nından geçerim. Bir Danimarkalı alimin, para sarfederek. iki senedir. bu direğin kaidesini meydana çıkar- makla uğraştığını görüyorum. Fa- kat o taşın etrafının hali nedir? Ev- kaf idaresi. yanıbaşına bir salaş sıkıştınp. kiraya vermiş: pis. murdar bir kahve yapmışlar İnsan utanır. Haber aldığıma göre Müzeler İdaresi, burayı istim- lak etmek istemiş, fakat bir türlü muvaffak olamamış. İşte el'an o pis- lik orada mevcut. Direğin diğer et- rafında ise evvelce yine evkaf tarafı- ndan başlatılan bir bınanın bir takım çukur ve temelleri senelerden beri. bir köhne tahtaperde arkası- nda görülüyor ki. burası da bir süp- rüntülük olmuştur. Acaba bu eski ve meşhur direğin etrafı açıhp tathir edilemez mi?" Çemberlitaş'ı temizleyelim Okuyucumuzun tamamen hakkı var. (...)Bir Danimarkalı alimin biz- den çok meşgul olduğu bu abidenin etrafını biz senelerden beri mezbele halinde tutuyoruz..(...) Medeniyet lafla olmaz. böyle şeylerle olur. Me- deniyet demek, işte bu abideler ve emsali abideler demektir. İstanbul'- un her tarafında yükselen eski cami- lere, taşlara. kulelere, surlara bak- mak, onlan muhafaza etmek, temiz tutmak, hülasa abidata hürmet et- mek demektir. Taştır deyip geçme- yelim ve Danimarkahlardan ibret alıp Çemberlitaş'ın etrafını temiz- leyelim." Ne yazık ki aradan 63 yıl gibi uzun bir süre geçmesine rağmen bazı zihniyetler hiç değişmedı, baa insanlar hala utanmıyorlar. An- laşıldığı kadanyla o tarihler de de, bugün olduğu gibi. bu konulara hassas yaklaşan tek kurum müzeler- mjş ve pek bir şey yapamıyorlarmış. 1930'da bir mezbelelik görüntüsü arzeden meydan, günümüzde de pek farklı bir görüntü vermiyor. Ve en son. Cumhunyet gazetesinin ko- runması gereken kültür varlıklanna yaklaşımını ise değişmeyen, ancak tek olumlu şey olarak vurgulama- dan geçmek, sanınz haksızhk olur- du.