Katalog

1 ARALIK1993 ÇARŞAMBA CUMHURİYET SAYFA EKONOMI 11 Mutfak kasımda kasro kavurduEkooomi Senisi - Mutfak. KDV zamlan ve hükümetın yan- Lş tanm politikalannın kurbanı okhı. Kasım ayında mutfak har- camalan rekor seviyede artarak yüzde 12.7 oranında zamlandı. Istanbul'da yaşayan dört kışilik bir ailenın aylık mutfak giderleri bir önceki aya göre kasım ayında 421 bin 850 lira artarak 3 rrulyon 742 bin 550 liraya yükseldi. Mut- fak harcamalanndaki artış yılba- şına göre yüzde 54 oraruna ulaştı. Kışla birlikte sebze meyve fi- yatlannın yükselmesi, soğan, ku- ru fasulye gibi ürünlerde yanlış fi- yat politikası nedeniyle ûrün azalmasının getirdiği rekor fıyat arüşlan, KDV oranlanndaki 2 puanlık zammın etkisiyle birle- şince kasım ayında mutfak har- camala'n çığnndan çıktı. Hükümetin gıda maddelerinde yüzde 6'dan 8'e çıkarttığı KDV zammı pıyasaya yüzde 4-6 oran- lanrtda yansıdı. KDVdeki 2 pu- anlık artış fıyatlan en az yüzde 4 istanbur * Pepir, ->: Zeytin Cnkdr Çay 8 Ekme* Sö Yumurta Un Bli Afit 74000 13.S» 57000 "•' nm 3OOC 7.300 1200 14.186 7300 da 4 kışılık ailenın aylık mutfak masrafları (TL) IM m 79000 nm 57000 82,000 3003 9 » 1.200 16.000 1030C 12JÛ0 m 4kg, '5kg 03kg 15kg. 72adet 15i» 90adet :<g 2iş. Bk tnn 2640X^ 111000 8ÎJ» 45600 1.1325» 2-6000 105.000 106000 mm 21900 1 8.60G ISÜ «m mm V8500 81.680 45600 1-23&0OO 215000 m.m 106000 240530 30900 24.«D * Baklıyat Patates Soğan Sete« Margar® Ayç'çekyağı Zeyta^ğı Tereyağı an 12J3O 11600 ım 5.500 tm 12I}55 22M 22.300 35.500 63300 nm İ M 1&30Ö 13.300 5.080 11.800 am •3MC 23510 23600 35.8X5 66603 nm m •t* 44 45 kg 8İ68. 6kg » l * 30 kg 24 1kg. 1kg. 35 kg ladet m nm 52200 mm 33000 mm 361650 44J30 22.300 35500 3' 650 nm un.m İM uın 612B& 59850 «90G 70800 381i» 408000 €608 23.600 35.BGG 33300 77.000 L74LM oranında. en çok yüzde 6 oranı- tüpgaan fiyatı 74 bin liradan 77 nda yükselttı. Örneğin, tüpgaz- bin liraya çıkarak yüzde 4 oranı- dan alınan KDV yüzde 13'ten ndaarttı. 15'e çıkartılınca 12 kilogramlık Yanlış tanm politikalan mutfağın temel girdilerinde landı. Hükümetin, taban fiyatını şok zamlara neden oldu. sabit tutarak soğan üreticisini Soğan yüzde 145.5. kuru fasul- küstürmesinin faturası, 11 bin ye ise yüzde 30 oranlannda zam- 800 liralık etiketlerin şaşkma çe- virdiği tüketiciye çıktı. Köylüdü- şük tutulan fıyatlar nedeniyle üretim yapmayınca, yeni sezonla birlikte ürün kıtlığı yaşanmaya başlandı ve soğan 5 bin 500 lira- dan 11 bin 800 liraya kadar yük- seldi. Kuru fasulyede de aynı gelişme yaşandı ve hükümetin fiyatı sabit tutması üzerine fasulye üretimi- nin azalmasıyla birlikte kuru fa- sulye 15 bin 300 liradan 20 bin li- raya yükseldi. Kasımda sebze fıyatlan ortala- ma yüzde 43.5. meyve fıyatlan da ortalama yüzde 12.8 oranlannda arttı. Bir önceki ay ortalama bir kilo sebzenin fiyatı 8 bin 850 lira iken kasımda 12 bin 700 liraya, 12 bin lira olan bir kilo meyve de 13 bin 600 liraya çıktı. Kasımda süt de yüzde 28.5 oranında pahalılandı. Süt En- düstrisi Kunımu'nun yaptığı zamla bir litre sütün fiyatı 7 bin li- radan 9 bin liraya çıktı. Diinyanın seçtiği dijital cep telefonu sisteminden ilk mesaj: ÜÜMERHABA TÜRKİYETurkcell, diinyanın en ileri GSM (Global System forMobile Communications) dijital telefon sistemini PTT işbirliğiyle Türkiyeye sunuyor. Artık dünyayı cebinizde taşıyabileceksiniz... GSM (Global System for Mobile Communhations) nedir ?.. Sabit noktalara bağımiı kalmaksızın, hareketli (mobil) olarak, fiberoptik yeraltı kablolan ve aktarma işlemini gerçekleştiren yer istasyonları aracılığıyla dijital sistem ile çalışan. Avrupa'da ve dünyada gelişmiş ülkelerin seçtiği en ileri iletişim teknolojisidir. IÎIT GSM sisteminde hangi teknoloji uygulana<ak ?... GSM dijital telefon sistemlerinde dünya lideri olan Ehcsson teknolojisi uygulanacak. Turkcell projesinin de ortaklanndan olan Ericsson, aynı sistemi seçen 30 ülkeden 20 'sinde GSM iletişim ağını kurma çalışmalannı sürdürmektedir. Ericsson Avrupa'da GSM iletişim ağı bulunan 18 ülkeden 15'inin de sistemlerinin kurucusudur. Turktell GSM sistemini ne zaman hizmete sunatak ?.. Pekyakında. 1994yılıbaşlannda GSM sistem aboneleri dünyanın en ileri iletişim teknolojisi ile 'alo" diyecekler. sistemden ayıran ea temel öıeJlik nedir ?,.. Dijital sistemlerde görüşme kalitesi çok yüksektir. Analog sistemlerde sesin zayıflama ve parazityapma olasılıklarına karşın, dijital sınyallerin aynı oranlarda zayıflaması söz konusu değildir. Analog sistemlerdeki konuşmalar başkalan tarafından kolaylıkla dinlenilebilirken, dijital sistemlerde gizlilik esastır. GSM sistemi hangi iilkelerde kullanılmakfadır ?.. İskandinavyadan Portekiz'e, İngiltere'den Hong Kong'a dünyanın en gelişmiş ülkelerinde GSM dijital telefon sistemleri kullanılmaktadır. Bu sistemi seçen ülkelerin sayısı hızla artmaktadır. GSM sistemini Türkiye'de kim gertekleştiretek ?.. Dünyanın en gelişmiş iletişim teknolojilerinden olan GSM dijital telefon sistemini Türkiye'de PTT işbirliğiyle hizmete sunma görevini üstlenen kuruluşlardan birisi Turkcell"dir. Turkcell In güçlü ortaklık yapısında, CSM sistemlerinde %60pazarpayı ile dünya lideri olan Ericsson, dünyanın en yaygın mobil telefon sisteminin işletmecisi olan ve bu projeye işletme know-how'ı ile katılan Telecom Finland gibi iki uluslararası kuruluşun yanısıra Türkiye'den Çukurova Holding, Murat Vargı Komünikasyon HizmetlehA.Ş. ve Kavala Holding yer almaktadır. * Ocak 1994 ıçin planlanan Avrupa GSM kaplama alanı ERİCSSON Dijital GSM <ep telehnları nasıffalısatak ?.. GSMsisteme abone olanlara, üzerinde bir adet microchip bulunan SIM Kart (Subscriber Identity Module) verilecek. Abone bilgilerinin ve şifrelerin kayıtlı olduğu bu microchip'İi 'akıllı kart"dijital sisteme uyumlu cep telefonlarının özel bölmesine yerleştirilecek. Turkcell'in bu olağanüstü sistemi ile Türkiye'de 'Kişisel İletişim'dönemi başlayacak. Artık tek bir telefon numarası ile evden, işten, araçtan görüşme yapmak mümkün olabilecek. GSM sistemi nerelerde kullanılabiletek ?.. Sistem ilk aşamada Istanbul, Ankara, izmir ve Antalya 'da aynı anda başlayacak. Çok kısa bir sürede tüm Türkiye 'de hızla yaygınlaşacak. Dijital cep telefonu sahipleri cihazlarını Türkiye'ninyanısıra GSM sistemli iletişim ağına sahip tüm ülkelerde kullanabilecekler. SIM Kartlardaki microchip aracılığıyla Turkcell aboneleri yurtdışında yaptıklan görüşmelerin ücretlerini de Türkiye'de ödeyecekler. TURKCELL İletişim Hizmetleri A. Ş. Dijital cep telefonunuz ne marka olursa olsun, seçtiğiniz sistem TURKCELL olsutı. EKONOMYEBAKIŞ TANER BERKSOY Eski Bir Hikâye Bugun eskı bir hikaye anlatacağım. Sonra da kıssadan hisse çıkacak kuşkusuz. Eski hikayenın adı "iki açık modeli." 196O'lı yıllarda ortaya atılan ve sonraki yıllarda yoğun olarak tarbşılan bir iktisadi gelişme modeli bu. Amacı, azgelişmiş ülkelerin kalkınma hızlarını sınırlayan iki önemli sınırlamayı tanımlamak, ırde- lemek ve buradan iktisat politikası önermeleri türetmek. iki açık modelinin tanımla/ 1ığı açıklardan birisi ulusal ta- sarruflarla yatırım harcamaları arasındaki farklılık. Milli geiir muhasebesi açısından böyle bir farkın olmaması gerekir. Ancak ulusal tasarruflara bir dış kaynak ilavesı olması halırv de yatırım harcamalarını büyütmek mümkün. Kısacası. ulu- sal tasarruflan zorlamadan bir kalkınma hamlesi, bir büyü- me amaçlanırsa tasarruf - yatırım açığı doğuyor ve dış kay- nak bulunmazsa söz konusu açık, kalkınmanın temel engeli haline geliyor. Modelın tanımladığı ıkınci açık da dış ödeme açığı. Yatırım harcamaları ıç tasarruflannı aşan bir ekonomıde, ithalatın da ihracatı aşması en azından millı muhasebe özdeşlıklen- nın gereğı. Kaldı ki yatırım malları üretmeyen bir ekonomi- de, hızlı büyümenin gerektirdiği büyük yatırım harcaması doğal olarak daha büyük ithalat harcaması anlamına geli- yor. Ihracatgelirlerinın üstüneçıkan ithalat harcaması dadış açığı oluşturuyor. Dış açık yine bir dış kaynak gırişı gerektıri- yor. Dış kaynak desteği olmadan ithalatı sürdürmek ve büyü- meyi yüksek dozda tutmak olanaksız. Böyle bir durumda dış açık hızlı büyümenin temel engeli haline geliyor. Kısacası, ıç tasarruf yeter- sizlıği ve döviz yetersizliği hızlı bir büyüme, gelişme sü- recinın önündekı temel sı- nırlar olarak tanımlanıyor. Tasarruf-yatınm uyumsuz- luğu ve ithalat-ihracat uyum- suzluğundan hangisı buyük- se ana belırleyıcı oluyor. öte- kı kendisıni buna ayarlıyor. iki açık modelinin çok basit olan mantjğı bu işte. iki açık modeline eski bir hikaye dememın nedenı ikti- sat mantığının değişmiş ol- ması değil. Sınırlı ulusal kay- nakların sürekli ve kendini besleyen bir büyüme süreci- ni engelleyeceği savı hala doğru Hıkayenin eskimiş ol- ması ekonomi ikliminin de- ğişmesinden kaynaklanıyor. Ikı açık modelinin iktisat yazınına kazandınldığı yıllar- da ekonomi iklimi farklı nıte- liklertaşıyordu. Ekonomi, ge- nellikle dışa kapalı, faiz ve döviz kuru gıbi temel göster- geleri denetim altında tutu- lan ve sernıaye hareketleri yasaklı bir karaktere sahiptı. Oluşan dengesizlıklerin pi- yasa dinamiğinin getireceği fiyat değişmeleriyle gideril- mesi engellenıyordu Bu ko- şullarda temel dengesızlikler (açıklar) bir süre gizlenebili- yor, ama sonuçta çarpıcı bir ekonomık kriz olarak ortaya çıkıyordu. iki temel açığı ve bunların su ustüne çıkmasıyla görü- nür hale gelen krizı besleyen iki önemli etken vardı Birisi yüksek büyüme hızı hedefi, öteki de temel fiyatların baskı altında tutulmasıydı. Faiz ve döviz kurunu baskı altında tu- tan iktisat politikası tercihi, büyüme pedalına basınca ulusal kaynaklann yetersizli- ği ortaya çıkıyor ve açıklar oluşuyordu. Dışarıdan sağla- nabılecek kaynak akımı, yani borçlanma sınırına kadar sü- ren hızlı büyüme, kaynak gı- rişı kesilince duvara çarpı- yor, ekonomi derin bir krize sürüklenıyordu. Bu artık eski bir hikaye. Sanki tarihten bir yaprak. Aradan geçen zamanda eko- nomiler dışa açıldı, temel fi- yatiar üzerındekı kamu belir- leyiciliği kaldırıldı, sermaye hareketleri tümüyle serbest- leştı. Pıyasa dinamıklerinın belirleyıcılıği ve dengeleyici etkileri ön plana çıktı. iki açık yine var. Hızlı büyümeyi bes- leyecek ulusal kaynakyaratı- lamazsa, büyüme pedalına basıhnca iç kaynak sınırı ve döviz sınırı yine ortaya çıkıyor. Değışen bu açıkların faiz ve döviz kuru gibi fiyatlar ve bunların farklı eğılimler- den kaynaklanan sermaye hareketlerine yansıması, bu süreçte oluşan fiyatların bü yume frenine adeta kendili- ğınden basıyor. Şımdi kıssadan hisse. Lı- beralleşme iktisat mantjğını ve sonuçlarını değıştirmiyor. Değışen dengelenme süreç- leri. Bu süreçlerin ışlemesı- ne olanak verilmezse yine krizler.oluşuyor. Tasarruf ol- madan fazia yatırım ve büyü- me hevesi hala sonu belli bir macera. Hele tasarrufların önemli bir parçasını devlete aktarıp kamu açığını fınanse ederken, bunun faiz üzerin- deki baskısından ürkerek bir- kaç milyon dolar ya da yen gi- rişinin ardına gizlenmenin getireceği yenı bir şey yok. Faiz yükselecek, büyüme ya- vaşlayacak. Zortanırsa eski hikayenin öngördüğü krizler- den birisi gelecek gündeme. öte yandan, döviz girişinin kur üzerındekı frenleyıci etki- sinin ithalatı özendirmesi ve dış açığı büyütmesi de bekle- nen bir gelişme. Ancak bunu hızlı büyüme hevesinın sü- rüklediği ithalat patlamasının özurü haline getırmenin de alemı yok. Faiz yükselip bü- yüme yavaşlayınca, ithalat da yavaşlayacak. Değışmeyen mantığın, yeni ekonomi ıklimindeki so- nuçları bunlar. Eski hikaye- lerden kıssalar uretip bunlar- dan hisseler almak gerekir. Böyle olmasa zaten hıkaye- ler eskimezdi.